MEMORIA Viri admodum Reverendi, Clarissimi et Excellentissimi, DN. ARNOLDI MENGERINGII, SS. Theol. Doctoris celeberrimi, Ecclesiae Halensis Superintendentis ac Pastoris, ut et Gymnasii ibidem Inspectoris longe meritissimi, Die 12. Ianuar. Anni Salutis 1647. aetatis vero suae 51. celeriter quidem, sed placide in Christo defuncti. Renovata et translata Ex Germanicâ Contione lugubri, habita a GOTTFRIDO OLEARIO, SS. Theol. Doct. et ad D. Ulrici ibid. Pastore.

QUi in decidendis gravioribus Conscientiae Casibus strenue impendit operam, et religiosi proinde Antistitis nomen, ob ingentem pietatis zelum, contra pravos quoscumque se culi mores, obtinuit, is sibi pulchrum famae immortalis reliquit monumentum. Praestitit

illud et suâ aetate ARNOLDUS MENGERINGIUS, qui egregias animi sui dotes, magnâ utique morum et vitae aequavit Sanctimoniâ, quam tot hactenus scriptis, probitatem atque eruditionem haud vulgarem spirantibus, abunde declaravit. In nitida et perantiqua Saxonum civitate Halensi natus primo Septembrium die, anno a partu Virgineo supra sesquimillesimum nonagesimo sexto. Patrem habuit Henricum Mengeringium, Mercatorem honestissimum, natione Belgam, Deventriâ, clarissimâ Transisulaniae urbe prognatum, sed is, durante acerrimâ sub Albano Duce inquisitione, ut vocant, Hispanicâ, patrium vertere solum, et hereditaria quaeque bona tristi exilio electo linquere, coactus fuit: Matrem, Annam Kranseniam, feminam omni sui sexus laude florentem, quae cum Reverendae Dignitatis Viro, M. Casparo Alberti, Lipsiae quondam ad D. Thom. Archidiacono, in suavi antea toro vixerat. Eâ coniugum bigâ satus noster est Mengeringius, et a teneris pietate bonisque artibus imbutus, amplissimam de se egre giis profectus spem omnibus excitavit. Verum nimis mature optimi hi Parentes obierunt, ac proinde filium, opibus quippe et consanguinitate propinquorum auxiliis destitutum, literis incumbere ulterius posse, aegre videbatur. Nihilo tamen minus, summi Numinis Providentiâ contigit, ut benignos quosdam Nutricios, excelsâ eius indole commotos, invenerit. qui paternâ eum ubique curâ et adfectu, imo et sumptibus necessarii, maxime adiuverunt. Hisce [Note: cap. 4. p. 53.] Maecenatibus suis in tractatu illo, quem Belsazeris Sacrilegium inscripsit, sollennes postea gratias peregit, ne tantorum in se bene ficiorum memoria unquam consen esceret, intercideret, moreretur. In linguis igitur et artibus, sub laudatissimis Lycei Halensis Rectoribus, M. Ioh. Aeschardo, et M. Sigismundo Evenio, feliciter accrevit. Emicuit enim iam in puero, praeter docilitatem in genii, ingens discendi ardo; ut non modo celeriter acciperet ea, quae tradebantur; sed et plura etiam videretur poscere. Quum humanioribus literis satis animum excoluisset, anno saeculi huius decimo quinto Wittebergam, discendi gratiâ se contulit. In hanc ingressus Academiam, Philosophica et Theologica ibi dem studia alacriter et novo quasi impetu auspicatus est; quo tempore ipsam aeterna illa Theologiae lumina, Hutterus, Balduinus, Hunnius,

Frantzius, Meisnerus illustrabant; horumque auditor Mengeringius per quadriennium sedulus exstitit. Hinc eam sibi doctrinam ac eruditionem comparavit, ut de cimo octavo supra millesimum sexcentesimum anno dignus omnino videretur, qui Magisterii Philosophici laureâ publice ornaretur, et inter XXXIV. Competitores, duodecimum ipse locum suo reportaret merito. Sequenti anno Ienam abiit, ac favorem summi Viri, Iohannis Gerhardi, qui tum inibi Theologiam cum magna nominis sui gloris docebat, facillime obtinuit. Cuius postea suasu et Praesidio de Coniugio disputationem sollenni qeologou/ntwn examini subiecit. Quid? quod Philosophiae ibidem Adiunctus constitutus, et disputando, et docendo atque repetendo, cum se ipsum, tum alios, optimae notae iuvenes, continuo exercuerit. Sed, cum ita in pleno Musarum cursuperquam alacriter versaretur, omnem praeter spem, a Reverendissimo ac Illustrissimo Magdeburgensium Administratore, CHRISTIANO, Duce Brandenburgico, anno M, DC CXXII. vocatorias accepit literas, ut Colditiensis Ecclesiae Pastoratum susciperet. Annum post alterum Sudenburgum ad idem munus exornandum invitatur. Denuo Lôbeginenses eum expetunt, nec minus paulo post Halenses. Verum enim vero, quum Papistae Parochiale, quod illic est, Templum, circa XXX. aevi nostri annum, orthodoxis, potenti militum manu, eriperent, Mengeringius noster ab Ecclesiastico officio suo in exilium pulsus, Bitterfeldii annum pene totum acerbe satis transegit. DEUS tamen innocentis huius exulis curam minime neglexit, sed ipsum post tot discrimina rerum, ad certum iterum locum deduxit. Anno enim M DC CXXXI. Dresdae in Aulicum Ecclesiastem electus, integrô quinquenniô substitit; usque dum Serenissimo Duci Altenburgico, IOHANNI PHILIPPO, a Contionibus consilsisque sacris daretur. Interea clementissimâ eiusdem voluntate, summo Docturae, quem vocant, titulo ac gradu condecorandus, Ienam pervenit, et quod inibi An. M DC CXXXIIX. modeste petiit, abincluto Theologorum ordine haud difficulter cumque bonorum omnium applausu impetravit. Cum autem Halae Saxonum meritissimus Ecclesiae Ephorum, Doctor Andreas Merckius plenus annis exspirasset, o( *makari/ths2 Noster in ipsius locum rite suffectus, atque sic in Patriam tandem

suam reductus fuit. Provinciam utrobique sibi concreditam, illam quidem quinque, hanc vero septem annis, singulari fide, vigilantiâ ac prudentiâ, quin et luculentô Ecclesiae commodô, administravit. Anno M DC CXXII. Matrimonio dare operam cepit, ductâ uxore Annâ, Prudentissimi halensium Senatoris, Andreae Schefferi, filiâ; cum qua suaviter et ex animi prorsus sententia ultra decennium vixit, filiosque genuit quatuor ac unam filiam. Post huius dilectissimae coniugis obitum, ad secunda transiit vota, et Annam Margaretham, Reverendi et Clariss. Viri, M. Balthasaris Wagneri, Archidiaconi Freibergenfis, filiam sibi iunxit. Illa ei sex liberos peperit. Ceterum menses ante aliquot Mengeringius in Apoplecticum incidit morbum, quô varie hactenus et desultorie laboravit. Et cum superiori adhuc Dominicâ, sacrâ Synaxi in templo cum domesticis suis devote admodum usus esset, nec illius tantum, sed et subsequentis diei solitas dextre habuisset contiones, vitae ipsius finis imminebat. Proposuit sibi quidem utilissimum Divi Hiobi librum, in publico fidelium caetu, perspicuis homiliis expanare, ideoque, ex quinto lacobinae Epistolae capite, ubi eiusdem patientia adducitur, praeparatorium instituit sermonem. Sed praeparandus iam ipse erat ad suavissima aeternae vitae gaudia mox percipienda. Ibat ergo mente aeque ac corpore sano, precibus quoque ad Deum, ut indies solebat, fusis cubitum; at, circa sextam matutinam, capitis dolorem primum sensit atque de eo conquestus est. Iesum ilico suum clara voce aliquotiens in vocando, ad septimam circiter horam, in Eodem placide obdormivit. Posteaquam quingentesimum aetatis annum, quatuor insuper menses et undecim in hac lacrumarum valle dies numerâsset, a Doctore Oleario, Suo postea in Ecclesia Successore, Esaiam Prophetam cap. 57, 1. 2. explicante, publice laudari meruit. Quod igitur invictissimus Imperatorum CAROLUS in Rolandi olim, nos nunc pariter in Mengeringii nostri obitum dicimus:

Tu Patriam repetis, tristinos orbe relinquis;
Te manet alma quies, nos lacrimosa dies.

In Effigiem DN. ARNOLDI MENGERINGII, Superintendentis Ecclesiae Halensis.

PUblicat Eusebie faciem: cor entheat ipse
Spiritus: ac animat Theiosophia manum.
Vis mentem? pingi mens enthea nescia caelo,
Et zelo pleni dant documenta libri.

CHRISTIANUS GVEINZIUS.

In eiusdem Obitum.

Patria flet eivem, primas Ecclesia Mysten,
Musae Buleutam, nobilis Halla suum.
Zeloten plorat Moses, Hermeta Prophetae
Atque Catecheses, harmoniaeque typum.
Exul et Eusebies vigilem lacrumatur Epoptam,
Censorem Nemesis plorat et ipsa suum.
Conscia mens Evangeliorum pharmaca quaerit;
Oecodomia Ducem, Serutiniumque patrem.
Quid Metator agis? Stratiotice Belialecquid?
Haeres? quid? sepelis. Harcologia dicen!
Gazophylax mussas? Corbonae Belsazar hamas?
Nae: dum vindicias credis abesse sacras.
Sed quaeris, quî sic? obiit MENGERINGIUS omnem
Orbem qui docuit dedidicisse scelus.
Is nunc in caelis simulhaec manifestat, et inde
Annulus est dextrae pollicis ille DEI.

Idem GVEINZIUS.

SCRIPTA.

Schola Catechetica. das ist, Catechismus Erklärung in richtige Frage und Antwort abgetheilet: Leiptzig 1630. in 4.

Kriegs-Belial oder Soldaten-Ceuffel: ibid. 1631. 1641. in 8.

Tobias Conscientiosus: ibid. in 8.

Vade mecum Propheticum renovatum, Erneuerter Prophetischer Buß-Andacht-und Crost-Spiegel: Altenburg 1633. 1640. in 12.

*qeiqarxi/a Subditorum gloriosa, oder, Altenburgische Erbhuldigungs-Predigt auß 1. Chronic. 13, 18. ibid. 1639 in 4.

Gloria Scribarum, oder Cantzler-Lob und Ehrengedächtnäß, übez den tödtlichen Hintritt Bernhardi Bertrami ICti et Cancell. Sax. auß Syrach 10, 5. ib. 1640. 1666. in 4.

Quinquennium Altenburgicum, Christliche Abschied- und Dalet-Predigt, ex Ioh. 20. ibid. 1640. in 4.

Vota Ianuaria, Christliche Neusahrs-Predigt, darinnen Enderung der Zeit und Besserung der Leut von Hertzen gewünschet wird: ibid. 164 1. in 4.

Belialis Strationtici consobrinus sceleratus metator, der schändliche ungerechte O. uartier-Meister gegenwertiger ver zweiffelter Zeiten: ibid. 1639. 1642. in 4.

Horologium Principum Davidicum, das ist, fürstliche Davidische Regenten-Ohrlein, oder 2. Gehurtstag-Predigten, auß 101. Psalm. ibid. 1640. Eißeben 1666. in 4.

Belsazeris Sacrilegium, wie mit geistlichen Gütern und Kirchen-Schätzen umbzugehen sey: Altenburg, 1641. in 8.

Gazophylacium Nehemiae Ecclesiasticum Pentagonum, das ist, V. Christliche Predigten auß Nehem. 12, 44 - 47. und cap. 13, 10 - 14. vom Kirchen-Kasten zu Jerusalem: Coburg in 8.

Informatorium Conscientiae Evangelicum, Evangelisches Gewissens-Recht, Rath und Dntereicht, über die ordentliche Sontags-Bvangelten: Altenb. 1644. Leipzig 1653. Jena 1661. in 4.

Horcologia oder Eid-Büchlein: Altenburg 1644 in 8. et 4.

Scrutinium Conscientiae Catecheticum, das ist, Gewissens-Rüge und Sünden-Register, nach dem Catechismo D. Martini Lutheri: ibid. 1643. 1652. in 4.

Harmonia Epistol-Evangelica, Wegweiser, wie aus beyden ordentlichen Sontags-Cexten, den Episteln und Evangelien gleichstimmige Andacht, Lehr, Crost und Dnterricht zu fassen. ibid. 164 5. in 4.

Suscitabulum Conscientiae Evangelicum interpolatum, Erneuerter Evangelischer Gewissens-Wecker, über die Sontags-Evangelien: ibid. 1646. in 4.

Refectorium Conscientiae Evangelicum renovatum, erneuerte Evangelische Sewissens-Ruhe, wie man auß den ordentlichen Sontags-Bvangelien das Elend des Menschen erkennen können: ibid. 1647. in 4.