SYLLOGES EPISTOLARUM A VIRIS ILLUSTRIBUS SCRIPTARUM TOMUS III. QUO NICOLAI HEINSII, J. FR. GRONOVII, ISAACI VOSSII, JANI VLITII, ARNOLDI SLICHTENHORSTII, VINCENTII FABRICII; EZECHIELIS SPANHEMII, ET HADRIANI WALLII EPISTOLAE MAXIMAM PARTEM MUTUAE EXHIBENTUR.
[Gap desc: blank space]
Desideratissimas literas tuas, o magnum maximo Parenti decus, heri tandem ab Elzeviriis accepi. His mandes licet, si quid recte curatum velis. Non traho responsum, nulla elegantia aut eruditione, haereditariis tibi, solo affectu commendabile. De Hesychio maximas ago gratias et similem, immo omnem operam, tibi spondeo: Elzeviriis [(transcriber); sic: Elzeviiris] satis faciam. Palmaria Illustrissimi viri emendatio probabilitate sua me percussit, simul domum redii, melleos sermones vestros ruminans, et complicatas mentis notiones evolvi. Recordabar cestrosphendonae mentionem apud Livum [(perhaps: Livium)] exstare, quaeque de ea et cestro (idem enim est,) annotavit Turnebus. Cui pulcherrime convenit illud turbo, pro rotatione, quae usum habuit in missione istius teli. Sic turbinem catastae dixit [Note: 1 Vid. Diatrib. Statianae Cap. XVI.] Statius noster, pro circuitione servorum in catasta, qua utebantur, dum specularentur emptores corpora. De quo ritu ex Menandro et Luciano opportune notavit Casaubonus ad Suetonium. Verba Statii sunt in Epicedio in Glauciam:
Non te barbaricae versabat turbo catastae,
Nec mixtus Phariis venalis mercibus infans,
Compositosque sales meditataque verba locutus,
Quaesisti lascivus herum tardeque parasti.
Ita sine dubio scribendum conjectaveramus, et reperimus firmatum a MS. Senensi. Romanus codex et traduces ejus Parisienses ed. turba habent. At caeteri
a Politiano verna. Quod ne sensum quidem habet. Et puto voluisse Politianum versabant, verna catastae. Ut verna sit ipse Glaucia. Sed nihil opus tricari. Cestus semper putavi scribendum esse, nec dubito illud caestus ab imperitis magistris esse, qui superioribus seculis in latinam linguam jure suo impotenter atque impudenter usi sunt. Etiam alibi in [Note: 2 Diatrib. Cap. XXV.] Statianis postris cum reverentia reprehendarum lapsum summi viri, qui primaevam [Gap desc: Greek words] Castigo notionem esse putat loro vel cesto caedere. Verum est, [Gap desc: Greek words] , quo utebantur Dores pro [Gap desc: Greek words] , Castigo deduci, sed ut natura prior lori usus ad cingendum, quam ad puniendum; ita et significatio [Gap desc: Greek words] Castigo prior pro vincire, stringere, quam verberare. Retinuit proprietatem illam divinus Statius noster, cum ait: nodis et castigata jubarum Libertas. Eidem tori castigati nihil aliud, quam Tacito, ni fallor, in Germania sua, stricti artus. Unde egregium Martialis locum explicavimus, in quo frustra fuerunt interpretes. Sed non vacat nunc Diatriben nostram describere. Tu videbis aliquando publice, aut apud nos privatim, si honore visitationis nos dignaberis. Hesychii locus omnino etiam suspectus mihi; sed dolui te hoc asserere, qui docere nos potueras, quae facile erat haurire ex tripode, quam domi habes. Illum locum: [Note: 3 Vid. Diatrib. Cap. XIV.] Et quas percoquit Ebosia cannas: eodem modo, quo Scaliger, emendat Gevartius: sed si tu vera videre vis, inspice Plinianas exercitationes [Gap desc: Greek words] Salmasii, qui felicissime in illum locum incidit. Gruteri notas ad Sylvas habeo omnes, et cum lubet, copiam tibi inspiciendi faciam, ut ipse judices. Nam nos nihil dignum illo viro ibi deprehendimus. Thomsoni non vidi, neque scio illum quicquam egisse in Papinio, nisi quod judicium suum de unico loco cum Cl. Scrivero communicavit, isque cum Gevartio: ubi nos tamen in alia omnia imus. Verba sunt in Kalendis Decembribus; dum refero diem beatum Laeti Caesaris ebriamque partem. Inspice Gevartium et vide, an invenias ibi, quod placeat. Alia ejus si habes, est tuae comitatis, nos eorum non habere ignaros, et simplicitatis nostrae est agnoscere et laudare beneficium tuum. Excerpta Codicis Florentini, cujus Wouwerius in epist. ad Scaligerum meminit, curiosissima habemus ab A. V. Lindenbrogio transmissa. Habes epistolam indignam elegantia tua Charisinque, sed dignam festinatione et jejunitate nostra; a qua nihil placiturum tibi sperabis. [Gap desc: Greek words] enim sumus, et fortunae iniquitate, furta potius sunt, quae profecimus, si quid profecimus, quam labores. Parentem tuum, incomparabilem virum, submisse officioseque saluto, et ne nostri obliviscatur aut promissi, te [Gap desc: Greek words] constituo. De Fabricio grata fuere, quae tu amanter. Si quod ad eum literarum daturus, ne time nobis committere, qui utrique haec et majora officia lubentes debemus. Sciverium, Boxhornium, Bodecherum, illa urbis et Academiae vestrae primaria lumina, salvere iubeo. Tibi me totum devoveo, et oro obsecroque, ut identidem de tuo amore suavissimis literis tuis me commonefacias, excitesque languorem nostrum doctrina et nitore tuo. Vale; charissimum pectus
et bene age. Ampliss. Graswinkelius secessum rurestrem petiit. Grotium simul videro, mandatum peragam. Iterum vale, decus nostrum. Hagae Prid. Eid. Octobr. Anno CICICCXXXVI.
Ad Cl. Golium nuper literas misi, quas crediderat mihi Caecil. Puteanus. Eae an curatae sint, inquire, nisi molestum est, et praestantissimum virum a me saluta. Ambitiosis titulis abstine, quaeso, cum rescripseris. An non sussicit amicum appellasse? Nomen cum scripseris, omnia scripseris. Certe vos Gallique ridere soletis Germanos, qui pinguedine linguae nostrae et ambitione Latinam conspurcant.
STRAATENIUM, cujus doctrinam rarissimasque dotes Fama, quae istiusmodi nihil in occulto esse patitur, jampridem mihi commendaverat, quod amicitiis nostis adnexuisti, immensas tibi gratias scribo, mi Heinsi. Et si scivissem ibi agere, occupassem eum, tibique ultro id muneris injunxissem, ut tantum ingenium mihi conciliares. Sunt enim majora, ob quae juvenum istum admiror, quam quae tu in eo laudas, studium Criticum. Si enim Criticum esse (videor intelligere illud vestrum tam subtile) est emendationes malle, quam lepores captare, pro eruditione morbum et insaniam contrahere, male sentis de amicis tuis, quos Criticos judicas, aut certe ego nolim hac mercede Criticus esse. Nec tibi, puto, amicis opus est, qui Anticyra indigent. De correctiuncularum captatoribus judico tecum; atque in consensu nostro laetor. Ego a prima aetate in lectione veterum id potissimum habui, ut mei mores emendarentur, non ut apices et puncta librorum. Si interim frequenter legendo eo profecimus, ut genium capere Scriptoris, ipsumque sua mente et stilo donare possem, in lucro deputavi. Barbari sunt, qui non puram aquam atque ingenuam, quam turbidam sordibusque permixtam bibere malunt. Sed ninil infelicius magistris, qui in literis et syllabis consenuerunt, pulicum saltus metiuntur, et ut punctum vel lineam visu comprehendant, quod negant fieri posse Mathematici, operam perdunt. Philosophia est, illa antiqua et mascula, quae Philosophum virum bonum putabat, (quales ex hodiernis moribus ubi fient?) historia, civilis prudentia: quare veteres, et intelligere eos, et recte de illis judicare amamus: hae mihi literae sunt, in quibus quam parum hactenus profecerimus, nemo modestius, quam ipsi agnoscimus: neque enim eruditus sum, neque ut habear, laboro, qui non didici primariam artem nostrorum hominum, verba dare seculo et famae illudere. Sed illic omiseram poene juris Caesarei studium, cui et olim initiati sumus, et quod nunc toti repetimus,
postquam destertuimus esse, quos vocas, Critici, et lepores (ita dicis quidem: sed, pace tua erras: cuniculi erant vel gallinagines) captare, quam emendationes maluimus. Haec patria tua, postquam in eam tot nostrae naufragiis ejecti sumus, mutare me rationem studiorum coegit, dum inani ambitione doctos, quos colebam, devincire satago. Nunc aetas et dies me monent, uti, quam hactenus munivi viam, pleno gradu carpam. Haec poene graviora epistola: sed duxit me eo filum tuum, quod sequor et relego: tum cupio a te, adolescente mei amantissimo, quemque ex merito diligo, et quem cito praecipuis luminibus hujus aetatis per vestigia paterna aemulum certis notis auguror, cum forte fastidies, quem nunc, ut scribis, dicere amicum vereris (quod tamen abominor) propius nosci. Ob catalogum bibliothecae valde te amo. Ne metue, ut aliquando ad vos excurramus, bruma imminente. Nec enim, sive aestus, sive rigor nos impedit, quo minus simus officiosi: et cum per ocium indicem illum perlustraverimus (quod nunc nondum licuit) ita forte accendetur eupido nostra, ut carere vestra nequeamus. Risi sane, ut frontem ferirem, in illis, quae narras de nobilissima gente, quam sic fua sacinora decent. Illud apud Statium: et flexae Balearicus actor habenae, miror te mirari. Virgilius, Silius, Lucanus ita loquuntur. Et ratio in manifesto est. Ne dicam, habenam simpliciter pro loro apud Latinos legi. Guntherus poeta est primus, quos scimus Germanorum ex Helicone perenni fronde coronam retulisse. Editus est una cum Othone Frisingensi et Radewico a P. Pithoeo Basileae an MDLIXIX. Etiam inter Germanicarum rerum scriptores a I. Reubero Hanov. 1619. cum notis J. Spigelii. C. Ritters husius cum notis Tubingae ante quadraginta fere annos eundem publicavit. Constitueram ego quoque aliquando in honorem nostrae gentis, tum, quod etsi vitia sui aevi non effugit, apparet tamen in eo et vis ingenii et imitatio optimorum Poetarum: ne dicam de historia, in quam cum Othone Frisingensi et Radewico ille unicus est: ne dicam, quod artes aulae Papalis prodit pulcherrime, Caesarisque majestatem et jus asserit, ut non intersit boni publici istum scriptorem perire. Est autem corruptissimus adhuc, et plurima jam notaveramus, anno praecipue, cum Amsterodami ejus mihi copia esset. Sed bonum factum, quod consilium illud abjeci: quae enim de hoc scriptore nostraque opera judiciorum ludibria fuissent apud eos, quibus Silius Statiusque, quostquam nos illis non male fecimus, eviluerunt. Isthoc precio omnibus omnino manus abstineamus, he cum illos recensuerimus, ut recenseantur jure habeantur indigni. Decem autem libros scripsit Guntherus, sub nomine Ligurini, quia res Frederici I. Imp. in Liguria gestas canit. Bodecheri poemata avide exspecto. Ampliss. Graswinkelius a vobis reversus, et suis Gratiis plenus, et vestris inebriatus, ingratiis me in Heliconem traxit, et non satis habens male tornatos versiculos expressisse, absente me et inscio ad Bodecherum misit. Ego hîc me non jacto, nec poeta [Gap desc: Greek words] . Perinde ergo est mihi, sive placuerint optimo amico nostra propter affectum, sivededignetur purpurae suae centonem hunc adjungere. Metus est, ne contagione ipsius chartae nostras ad piper tusque sequantur, aut doctissimorum vacum
dehonestentur cantus; quem belle praeveniet, si tardipedi deo illas delegabit. Ad Fabricium cum scripseritis, tuto ad me mittite. De Casauboni ad Polyandrum epistolis, etsi eas jam haberemus, exosculor curam tuam. Mallem in iis ad Scriverium hoc faceres: quas quod ille dixit penes Elzeverium esse, negat Elzevirius se quicquam illarum rerum scire. Sed moror te, mi Heinsi Vale et me ama. [Gap desc: Greek words] Parentem tuum a me officiosissime saluta. Hagae a. d. XIV. Kal. Decembr. Anno CICICCXXXVI.
NObilissime et elegantissime Heinsi, non constitueram prius ad te aliquid literarum dare, quam adjungere possem ad incomparabilem parentemtuum, quibus et habitum animi mei post incredibilem vestram erga me comitatem et prothymiam contestarer, et de promissa ad Statium meum dissertatiuncula modeste eum monerem. Id quod non licebit, nisi cum deferbuerint paullum sedaverintque negociola, quae me undique circumstrepunt, quamquam adhuc usque dum reversus fui, totos dies nihil agendo, aut nesciendo potius quid egerim, comsumpserim. Sed rupit destinationem meam fasciculus Fabricii nostri, qui nudius tertius mihi redditus est, ille ipse, quem epistola, quam apud vos resignabam, minata fuerat. Descripseram ipsi verba epistolae tuae, ubi de ipso loquebaris, ut hoc velut condimento temperarem horribilem nuncium, quem sui pertinacis silentii hie precium tulerat. En redhostimentum; has inclusas una cum poematio. Accessere dein tuae quoque humanissimae, una cum excerptis Claudiani MS. hem strenuitatem! At ego ignavus adhuc ne cogitare quidem potui de solvendis promissis. Ita distineor. Et jam ad alterum illum operam tuam (ut jocatur Comicus) velocem, non corbitam promittis. Quid dicam, mi Heinsi, meus ocellus, meum corculum: amo te, amplector te, si recludere posses secreta pectoris mei, aut si tantisper, specularis materia ei obducta esset, ut intimas fibras introspicere posses, videres immani incendio amoris erga te nos ardere: in quo equidem conflagrare et absumi cupio. Sed quid attinet verbis uti, quae tanta reperire non possum, quantopere me uris. Spectemur itaque agendo. Epistolam Dn. Pontani avide desidero. Mone itaque praestantiss. Boxhornium, et salvere jube. Comelinum rogo ut adeas, et sermonem injicias de Poematibus, Satiraque in Poetas Fabricii, et quid responderit, ad me perscribas. Velim quoque ut in Suida quaeras, si faciat mentionem. Meleagri istius, cujus epigrammata Graeca exstant, ut sciri possit, qua aetate vixerit. Nam cum totam Anthologiam percurrerimnon inveni epigramma,
inde argumentum instituere possem ejus rei, Aut quaere potiusex Parente tuo, qui certior nobis autor sexcentis Suidis. Invenio in scidis MS. duo epigrammata, in quibus eodem in argumento eorumdem prorsus sensoum verbis cum Statio meo utitur, quae fortasse inferam chartis meis De Claudiano cunctationi ignosce, quam tot caussae caussantur. Propediem tamen faxo promissa appareant. Gevartii ad Rutgersium epistolam, quam describere constitueram, inter sarcinulas meas inveni, quod nesciebam, an scires: volebam autem ut scires bene custodiri, et ad te remissum iri, simul descripsero. Divinum Parentem tuum, verendam amitam, dulcissimam sororem officiosiss. saluto. Nobilissimos item Ploosium et Stratenium; tum Seriverium, Bodecherum, cujus poemata videre gestio. Omnium erga me, dum istic fui, humanitas manet alta mente reposta. Vale et me ama, amor meus et ad
[Gap desc: Greek words]
Te pater Aeneas et avunculus excitet Hector.
Scripsi [Gap desc: Greek words] , Hagae a. d. X. Kal. Febr. Anno CICICCXXXVII.
Manilio Susii Scaliger jam usus est. Vide in Comm. pag. 106. MS. liber non fuit alius, quam Gemblacensis. Sed generosus animus, qui tantumdo cebat nos, quae nemo poterat alius, multa minuta praetermisit. Discrucior mihi proprium librum deesse: duplicatur enim, labor, si in aliam chartam et Manilii verba, et MS. lectionem, et Scaligeri notam conjicere debeam. Tibi tamen gratias ago, quod, ut petieram, licet frustra, apud illum librorum scrutarium (ignosce [Gap desc: Greek words] ) inquirere voluisti.
A Mantissime frater: Quae ad Martialem observasti, sane quam grata fuerunt. Profecto non est cujusvis emendare veteres autores; minime vero omnium, qui haec studia comtemnunt, aut pro levibus, et quae aliud agendo tractantur, habent: [Gap desc: Greek words] , ut in alia re eleganter dixit Thucydides. Quare vides ex sensus infirmitate, aut imperitia, aut denique securitate et nimia opinione sui, quae plerumque elegantia ingenia corrumpit, hujuscemodi judicia proficisci. Quae ferimus lubentes, et censemus maximum praemium nostrorum laborum esse, quod aliter censemus. Tu vero perge, corculum nostrum, cum haereditario tibi genii vigore diligentiam conjungere. Exinde enim praeclarum illud et insigne, quod in magnis viris admiramur, existit. Lib. III. ep. pen. ludere procul dubio rectum est, ut vidisti. Agnoscis tamen in illo laedere indicem vetustae scripturae, quae loedere erat,
ut moerus pro murus. Lib. IX. 71. Res est magna cacare Mathon, memini etiam me in optimo Pirkaimeri codice invenisse. Et putabam tunc scripsisse Martialem: vacare. Hoc est, quietum esse, nec ejusmodi recitationis aut alius operis avocatione fugere sensum morbi. Alludit enim ad Tranquillitatem mentis, quam perpetuo in ore habent e porticu Philosophi, qui dolorem esse malum summum negant: aut quietem, quam jactant magistri illius ex hortulo discipuli. Quare totam illam Philosophiam quietis magisterium appellat Tertullianus, quod imprudenter in pnicis magisterium, quamvis docte, mutavit illustris Scaliger, uti legisti in Rutgersii variis. lib. v. cap. 1. Lib. v. Ep. 20. Flammaris togae non dubito recte conjecisse, Scriverium, ut palmaris, pegmaris. Nec semel observavi in vet. lib. [Gap desc: Greek words] L et R confufa. Sic promiscue Latiaris et Latialis invenies. Lib v. Ep. 61. Procuratorem vultu qui praeferat aequo, vehementer movet salivam. Aequo est prorsus simili, respondenti. Non tam a procuratore requiritur, ut aequus sit, quam ut diligens et acriter nitatur pro eo, cujus res agit. Lib. VI. Ep. 41. Qui recitat lauro fauces et tempora vinctus. erat etiam in cod. Pirkaimeri. Sed non capio [Gap desc: Greek words] Lauro. Lanâ siquidem manifestum est focale intelligi. Quaerendum. Lib. VI. Ep. 85. Praemia quinta haut dubie Martialis est. Quas ad Fabricium habes, ad me mitte: sed per amicum, ut circumcidamus sumptus. Notarem tibi, ubi Christenius habi taret, sed non est onerandus vir humanissimus hoc munere, qui nec Fabricium familiarem habuit, nec scit, quo destinare eas Hamburgi debeat. Ego vero rationes cum ipso habeo et eorum numulorum, quos expendit pro iis, quac ad me mittuntur, et pro iis, quae ego ad ipsum: Gaudeo, et ejus nomine maximas tibi gratias ago, quod Elzevirium permovistis, ut non negaret Fabricio operas suas: et curabo, quantum in me est, ne Fabricius sibi desit. Levium monebo de libris MSS. Ubi videro. Sed jocone an serio dicam? Non duco in hoc censu Thebaidem Statii, quam ego semper habui, et qua adhuc utor; is liber pro opera, quam nos publico impendimus, et pro liberalitate atque amicitia Bodecheri nostri meus debebat esse. Sed tibi, charissime, nihil invidebo. Itaque ubi contulero, si voles, tibi tradam. Est autem liber non valde magni pretii: recens quippe et chartaceus, nec ex optimo descriptus. Apud Claudianum nihil mutandum, non bene judicas. Sed ea, quae defendendi ejus loci caussâ dicere poteramus, require in Bernartii notis ad lib. 1. Thebaid ibi: si me de matre cadentem Fovistigremio. Et adde L. Quod certatum est. 3. Cod. de posthumis haered. instituen. ubi haec verba: sancimus, si vivus perfecte natus est, licet illico, postquam in terram cecidit, vel in manibus obstetricis decessit etc. Ritus vulgatissimus est, et observatus millies. Incomparabilem patrem tuum, Scriverium, Bodecherum, Boxhornium, Stratenium, Plosium item, et totam dornum vestram officiose saluto. Salve dimidium animae meae, locum Dionysii Longini [Gap desc: Greek words] , quem mutilum Scaliger allegat ad Propertium, integrum a te mihi describi petieram. Fac quaeso, quando est opum. Vale. Hagae Prid. Non Februar. Anno CICICCXXXVII.
ECce tibi, Cl. et amicissime Bodechere, epistolam ad Fabricium meam, illasque, quas Heinsius ad me heri misit. Boxhornii librum penes me retinui, donec per amicum mittere possim. Duplo erit majus vecturae pretium, si tabellario is liber commendetur, quam quo Hamburgi emitur. Quare sic mittere esset magis cogere Fabricium, ut librum emat, quam gratificari ei librum. Interim in meis commendavi ipsi affectum Cl. Boxhornii, et indicavi penes me illud munus adservari, donec commode et sine immodico ejus sumptu hinc mitti possit. Plura alias. Vale. Hagae VI. Id. Febr. Anno CICICCXXXVII.
Propediem tuis respondebo diligenter. Nunc scito locum Dionysii [Gap desc: Greek words] citari a Scaligero p. 284. edit. Comelin. Ad Elegiam, quae incipit: Disce quid Exquilias, ad versum: Nanus et ipse suos breviter curvatus. Mutilum citat Scaliger, integrum vellem cum praeced. et seq. periodo describi. ! Inspice etiam sodes Electa Gevartii postremis illis capitibus, in quibus Cruceum exagitat, an agat de loco in Epiced. Glauciae: Et nunc heu! vittis et frontis honore soluto. Ubi Cruceus scribit: frondis. Puto notare hoc Gevartium, nec tamen satis reminiscor. Si facit, sensum verborum ejus quaeso perscribe. Vale carissimum caput, et propediem meas accuratas exspecta. Saluto omnes nostros.
NObilissime juvenum, Tuas et Stratenii literas Amsterodamo redux domimeae reperi, utrasque gratissimas. De autore de Somniis et prodigiis, somnio visa mihi similia quae scribis: adeo miror, et quid judicem adhuc mecum disputo. Tu accuratius me docebis, ubi evolveris, et invenies hominem doceri facilem. De meis quid dixerit aut finxerit Zuerius, nescio. Certe unas perbreves Lamairio dederam tibi perferendas, atque is curatas mihi retulit: easque te hactenus desiderasse video. Sed jactura est levis, et quae ibi
perstrinxeram, tam parvi momenti sunt, ut ipse, quae fuerint, curare desierim, itaque nec memoria revocem. Probasse me censuram tuam in poematio Fabricii recordor. Et [Gap desc: Greek words] Thyrsida ipse quoque notaveram: alterum non animadverteram. Judicium Herculis tui Magusani, et Parisiensis magistri eodem loco haberi debere addideram, nempe inter eos, qui non debent inter seria nominari. Luxus tamen in Statio recte defendit alter contra Lipsium. De loco Dionysii immensas tibi gratias scribo. Et opportune tuas accepi, cum eopse momento chartae, in quibus allegaveram eum, typographo repraesentandae essent. Nec minus, quod de Statii loco in Electis inquisivisti, tibi debeo. Quod incidis spem meam de dissertatione epistolica tui parentis, id dolori, an pudori mihi fuerit, nescio. Ego, mi Heinsi, nunquam ita frontem perfricarem, ut peterem tantam nostri rationem haberi. Hoc tu et ille optime nostis, siquidem tanti sum visus vobis, ut mores meos inspicere volueritis. Sed cum ille ultro id obtulisset, non tam in meum, quam ampliss. Graswinkelii honorem, cupide accepi, atque postea per te, per amicos alios, qui propiore apud eum gradu, quam nos, merito sunt, monere atque instare non desii, ut eo magis me devinciri quoque ostenderem. Sed numquam adeo fui insipiens, ut non a gravissimis ejus curis hujus promissi fidei male metuerem; aut Suffenus, ut me dignum arbitrarer, adversum quem tantum affectus incomparabilis viri testimonium publice exstaret. Nos, si quisquam mortalium, semper pede nostro nos mensi, satis habemus fructuum ex amicitia magnorum virorum, si discere ab ipsis possimus: id consecuti gaudemus in sinu, nec magnas cogitationes concipimus. Honorem et plausum accipiant illi, qui vestigia ipsorum de proximo adoraturi, locumque eorum apud jam nascentem posteritatem tuituri sperantur. Quare et ultro peto, ne maximus pater tuis ullas leves curas gravissimis istis occupationibus, quarum fructus non unus vaniloquus, et parum Latinus poeta, non ineptus, ineruditusque Gronovius; sed totum Christianum nomen maximos exspectat, praevertat, aut interponat: neve doctissimas meditationes suas cum affaniis nostris, quae velut solstitialis herba decident, nec ad postumi aevi curam pertinebunt, perire velit. Ego is sum, qui semper: qui de nemine sentiat humilius, quam se ipso: qui majora non affectet, quam meretur, aut consequi dignus sit: qui a simulatione, ambitioneque alienissimus: qui in sola virtute decus quaerat: qui tui patris divina scripta, velut oraculorum volumen, cum horrore et religione semper legit; ipsum quod videre, quod amicitia complecti potuit, ob hoc unum in hoc exosissimum alias ob calamitates et flagitia publica seculum incidisse testatus est: qui denique te magnis passibus ad arduam illam gloriam exilientem suspicere et amare toto pectore coepit. Talem si redamare vel extrema linea potestis, abunde gloriae erit: aliis, qui majoribus dotibus affectum vestrum pignerant, grandius praemium non invideo, nec vos distinguere amicos prohibeo. Pulcherrimum tuum epigramma sic mihi mentem pertentavit, ut memoriae commendaverim. Omnia praeclara, arguta, erudita. Unum illud, post Cypridis actum, emendari a te velim, Etsi enim Latinum non negem: tamen triviale est, et in
ore omnibus etiam barbaris, instita pannuciâ potius, quam tam culta purpura digna. Vides quam ingenuus sim, quam blandiri nolim. Et tamen, si tu aliter censebis, me quoque ita censuisse negabo. Quae ad Martialem notas, alias excutere ocium erit. Laudo interim diligentiam tuam. Operae in opusculo nostro gnaviter pergunt. Sed dum Amsterodami fui, tria folia, quae interea excusa sunt, tot sunt conspurcata mendis, ut totius editionis me immane quantum poeniteat. Sed nolo luctari contra fortunam meam. Donati verba sunt in prologo Adelphorum, In dividendis actibus fabulae identidem meminenerimus: primo paginarum dinumerationem, neque Graecos, neque Latinos servasse, quum ejus distributio est. Sic ea citantur ab autore quodam. Velim eam periodum cum sequenti mihi describas, si sic satis intelligi posse videtur. Ignosce autem, quod tantopere abutor comitate tua, ut semper novam aliam operam tibi imponam. Quoties hoc audeo, toties novo tibi chirographo me obsignasse illud jus puta, quod semel in me meaque tibi dedi omnia. Vale, dulcissimum pectus, et me solito amore complectere. Nobilissimo Stratenio propediem respondebo. Salveant omnes nostri. Hagae a. d. VII. Kal. Mart. Anno CICICCXXXVII.
CHarissimum pectus, quamvis ultimus in scribendo fuerim, et sic merito tuas exspectem, tamen cum haec occasio incideret, et pagellae quaedam superfluae in manibus mihi essent nugarum mearum, quae eduntur, non potui omittere, quin tibi eas velut praecocem quendam fructum offerrem, atque ante omnes alios vel orexim earum concirem, vel fastidium moverem. Quod posterius nimio magis metuo, quam spero prius, qui applausum ingenii mei non pejus, quam Eumolpus ille, cui pro carminis recitatione jactus lapidum rependebantur, novi. Quod in prioribus dixeram, tria folia absente nobis foedum in morem, vel sine more potius, mendis conspurcata esse, ejus exemplum hîc vides. Interim ut, qua poteram, tanto malo mederer, duas pagellas resecandas curavi, quae caeteras turpitudine antistabant, sic ut nec vola nec vestigium sani sensus appareret. Unum monere in summa festinatione debeo, nolle me, ut judicium Criticum in Ouidii locum, qui p. 81. citatur, exerceas. Nescio, quid mihi in mente fuerit, quum eum adjeci. Etsi enim is sensus, qui in vulgata est, ab homine pertinaci possit defendi, ut subintelligatur ad primum versum verbum substantivum; tamen [Gap desc: Greek words] Gerebant multo rotundiorem sensum reddit. Caetera quocumque loco habueris, ciccum haud interduim, dummodo me ames, et hanc festinationem affectus nostri boni consulas. Sive
enim placebunt tibi, volui imprimis placere ei, quem sine pari amo: sive damnabuntur, facile patior mea redargui ab eo, qui me et multimodis errantem vel ideo ab affectu suo non excludet, ut tueatur judicium, quod de me habuit, antequam in conscientiam imperitiae meae ruditatisque veniret. Vale, mi Heinsi. Maximum parentem tuum, vestrosque, et omnes, quos noscis, sine fuco et fallaciis amare, a me saluta. Raptissime, adstante nobilissimo adolescente illo, qui has feret, atque ad vos jam proficiscitur. Hagae v. Kal. Mart Anno CICICCXXXVII.
Nolim te has pagellas ostendere Cl. Scriverio. Satis mature ille viderit, cum totus liber editus fuerit. Cum perlegeris, quod commodo tuo fiat, remitte. Poteris epistolam tradere in aedes Mairii, neque enim tanti sunt hae chartae, ut propemodum duplicetur laturae pretium, si per tabellarium mittantur. Vides me discere Batavam parsimoniam.
QUas nuper, praesente Pavio, subito expedieram, ipsique commendaveram, pridem redditas tibi existimo. Eo ipso die tua ultima mihi tradebatur. Sed quia jam non modo vespera erat, et serum diei, sed plane ad concubiam, ipseque prima luce posteri se abiturum fuerat minatus, non potui repetere illas, et una fidelia duos parietes incrustare. Me a vobis defideratum esse laetor, tantum, quantum modo desideratum esse doleo. Vellem autem, o voluptas mea, non hilaritati tantum vestrae tum sodalem me fuisse, sed licere mihi omnes meas fortunas miscere tecum, et aetatem una agere. Non mente possum concipere magnitudinem et mensuram fructuum, quos alter in alterum conferremus. Ostenderemus ignavis illis, quid esset serio tractare studia, quid ambitioni et lucro vota sua donare. Sed hoc, quia difficilia nobis fata negant, jungamur tamen, qua possumus, mi Heinsi: et invicem nostrarum vigiliarum rationes reddamus. Nec sic desperandum habebimus de amplis fructibus. Cum nuper Amstelodami essem, accepi a Vossio utendos MSC. Claudiani libros de raptu Proserpinae, et Statii Achilleida. Non credis, quantum ibi bonarum rerum repererim. Et posset sane plurimis locis Scriptor ille emendatior reddi: posset non contemnenda diatribe ad eum parari ex illis subsidiis, quae jam habemus, si otium nobis esset, aut alia studia impetum nostrum ad literas juvandas non inhiberent. Alias igitur de hisce cogitabitur. Heri etiam ex schedis, quas tu transmisisti, egregium locum constitui, qui misere affectus est. Eum proxime tuae censurae subjiciam. Satis acceptum habeo, si unicam talem observatiunculam excudere possent misocritici, aut
hostes potius literarum, Critici in coelum abirent, et illic quoque. [Gap desc: Greek words] fierent. Nunc [Gap desc: Greek words] . Autorem de somniis videre aveo, et simul accepero, totum vel in tuam gratiam devorabo. De conjecturis tui maximi Parentis, [Gap desc: Greek words] , vide ut promissa appareant. Possum interim differre votum meum de altera epistola ad illum temporis articulum, qui ei commodissimus. Hercules noster, non [Gap desc: Greek words] ille, sed quem genuit, quoties voluit natura jocari, in binis, quas postremas ad me dedit, immania monstra in Poeta meo confecit, aut fecit potius. Satis ipsi, puto, nugamur, (et credis hoc nobis, qui specimen vidisti) nec opus habemus, ut aliorum confessis nugis miseram chartam commaculemus. Itaque, qua fieri potuit modestia, quid mihi de illis videretur, in responsione significavi. Non spero me offensurum hominem, quod nolim, vel saltim ob illud amicitiae nomen, quod toties inter nos iteratur. Itaque nec haec quisquam per te, o corculum meum, sciat. De Donati loco magnas ago gratias. Nunc caetera ad Martialem avide exspecto. Jampridem locum designavi, ubi, quid tuo amori operae debeam, publice tester. Si tu tamen hactenus te demittis, ut sustineas, secus ac volebat Ennianus ille Hector, ab homine illaudato laudari. Utcunque sit, noli desinere meritis tuis nos tibi obligare, vel ea sola causa, quod te amo, illa aestimo, nec tuum affectum auro ullo contra carum habeam. Sed o lepidum caput; profecto divinus fuisti, cum petiisti, ut simul aliquid a Fabricio literarum acciperem, tecum communicarem. Ecce enim, quas nudius tertius accepi. Ubi vides illum consentire mecum largiter de praestantia ingenii tui. Illud, quod supponis, post bella Diones, magis placet, quam, vulnus amoris. Itaque hoc tantisper probabo, dum aliud visum tibi fuerit. Vale, decus meum, et amore tuo dignari me perge. Literas Fabricii cum aliis, quas promisisti, remittere poteris. Iterum vale et salve cum omnibus charitatibus tuis. Hagae. Postrid. Kal. Mart. Anno CICICCXXXVII.
TUas, [Gap desc: Greek words] , simul legi, statim responsum parabam. Sed verbis et sensibus defectus diu luctabar cum infantia mea, quam adaugebant ipsum tempus, cum nimirum sumpta modo coena calor stomachi, in coquendis cibis occupatus, mentis ignem impediret, et deinde nimis beati nuncii epistolae tuae, qui ruina incidentis inopinati gaudii totum animum meum oppresserunt. Si unquam putasti cadere in angustias mentis meae veram aestimationem tuorum erga me meritorum, nunc licet amplissimum mihi beneficium, imputes. Ego postquam chartulas istas miseram, vehementi eram in
metu, et millies culpavi praecipitem confidentiam meam, quae sic nuditatem jejunitatemque meam oculis tuis objiceret. Sed consolabatur me amor tuus, et sperabam, quorriam id non petiissem, non fore, ut parenti tuo eas monstrares. Tu vero commendatione et gratia tua tantum illis gratiae apud [Gap desc: Greek words] addidisti, ut non placere modo sibi verbis testaretur, sed et splendidam hederam crucio illi (ut cum Lucilio loquar) vino adornaret. Et tu secutus exemplum imperasti etiam dominis tuis, ut laudes nostras, quae nullae sunt, canerent, In quo, si unquam, vere certe Poeta fuisti. Sed sine joco, immensas tibi pro his tantis meritis tuis gratias tibi scribo: nec tam vicem redditam tibi puto, quod nostris chartis nomen tuum intexi gaudes, quam novo me vinculo obligari, sive tu de meo, sive ego de tuo affectu et ingenio publice testimonium perhibeam. Etiam utcunque intempestivus studii, ut jam dixi, tamen hoc, quod vides, ad parentem tuum velut ex pumice expressi, quod hac sola fiducia mitto, quia, quibus nos non valemus, iis te momentum apud illum fore scio. Autorem de somniis et excerpta ad Martialem primo quoque die percurram. Nunc enim somnum capere malo, et somnia videre, quam legere. Et certe jam intempesta nox est. Quare non possum neque me, neque te diutius morari. De loco Claudiani proxime. Illud Cypridis aestum valde placet, cogitaveram: Quid mirum, gratae si sana est Cypridis usu: Sed tuum praeferatur. Quae caetera scribis, talia sunt ut deliberem. Sed iterum. admonent me cadentes pupillae. Vale, mi Heinsi. et cura, ut propediem Hippocrenen vestram bibam. Hagae a. d. v. Non. Mart. civilem: nam naturalis jam ante quinque horas et dimidiam mortuus est. Anno CICICCXXXVII.
MI Heinsi, Ecce hîc ad Scriverium literas. Petii ambitiose, ut aut librum ad me mittat, aut ipse excerpat, aut tibi excerpendum tradat. Vides, quam frontem perfricuerit mihi humanitas tua, quae fecit, ut omnia me apud te posse existimem. Quod tibi in me quoque jus esse volo. Sed si me intelligis, non tam te onerare, quam sub nomine tuo et umbra, si minus forte Scriverius mihi factum velit, ab ipso ignorante magnum beneficium accipere cupio. Hoc est, ut tu quidem id te muneris suscepisse simules, clam autem librum ipsum ad me ocius mittas. Ego tunc posthabitis omnibus illum percurram, et quae opus erit, enotabo. Biduum unum ea res, non ultra, me detinebit. Interim tu subducere te ejus oculis potes, usque dum usus fuero et remisero, ne te interrogando cruciet. Haec secreta sunt, non nisi intimorum. In quo censu te duco, et magnorum regum superare me divitias
uno hoc existimo. Vale, decus meum, et ne diu animum meum suspensum tene. Si fiducia nobis est laborum nostrorum, si spes memoriae apud posteritatem, non frustra nostri curam gesseris. Iterum Vale, et saluta tuos, hoc est, meos. Hagae VIII. Id. Mart. Anno CICICCXXXVII.
MI Heinsi, habes hîc iterum promissas illas ad Scriverium, quas recta ad ipsum misissem, nisi tu hoc sumptu, hac melestia ultro te affici voluisses. Serius uno die, quam constitueramus: quam brevem moram facile ignosceres mihi, si scires, quam imprudenti poene duo illi intermedii dies exiissent. Nunc post varias anhelationes et discursus quietior istas raptim exaravi. Quibus quod deest elegantiae et suavitatis, hoc tu delenifico ore tuo supplebis. Cupio omnino ab omnibus, qui ad Statium notare aliquid volent, aut poterunt, vel potuerunt, quae comminicare mecum voluerint, accipere. Qualia enim cunque multorum erunt, servient mihi ad cogitandum. Sed praestantiss. Scriverius, non dubito, quin multa egregia jam olim observarit ad majora illa opera Poetae mei, Thebaida dico et Achilleida. Constitutum autem mihi est, proferre et ostendere scriptorem illum; in quo semel non infeliciter rudimenta meorum ad litteras juvandas conatuum posuisse videor. At etsi minime id mihi nunc ocium: tamen suffurabor, quantum potero, subsicivarum horarum aliis studiis, ut eandem operam expendam toti Statio. Nec profecto paucorum dierum ea res, et nosti, nihil unquam nos properaturos, nec cruda, sed quantum quidem nostri ingenii (quod quam exiguum sit, agnosco sane) calore fieri potest, percocta daturos. Eximium Zuerium salvere jubeo. [Note: Vid. Diatrib. Cap. XLVII.] Locus in Pietate Abascantii [Gap desc: Greek words] est, sed et mendum, puto, et medicinam invenimus. Scribendum est:
Pandere, quis centum valeat frenare maniplis
Intermissus equos; quis praecepisse cohorti;
Quem deceat clari praestantior ordo tribuni,
Quisnam frenigerae signum dare dignior alae.
Quatuor illustria militiae Romanae munera ponit: praefectum equitum legionariorum, praefectum cohortis, tribunum, et praefectum alariorum. Primus ille frenare dicitur centum equos intermissus (vel intermixtus) maniplis, id est, centuriis. Nam manipulos et centurias pro iisdem ponit Vegetius Lib. II. C. XIV. Ac etsi vetustiores distinguere videantur, tamen hoc constat, et manipulos et centurias peditum esse, ut turmas et alas equitum. Ille praefectus intermissus maniplis frenat, id est, ducit, centum equos. Nam cohors equitum legionariorum
C et XXX non excedebat. Veget. lib. II. C. VI. Statius autem numerum rorundum posuit. Hoc non tantum placebat [Gap desc: Greek words] Salmasio, sed etiam in parte eidem in mentem venerat. Nam ea ipsa vespera, qua vos discedebatis, cum domum reverterem, obvium eum ad hospitium suum deduxi, et de hoc loco sermonem injeci Et certum quidem erat utrique de equite legionario, seu qui legionibus immixtus erat, intelligendum esse locum, quod cum optimo amico nostro; te praesente, dicerem, fidem mihi abdicabat; de verbis autem comperendinabamus. Postero die, cum iterum ad eum visissem, antequam conjecturam margini codicis mei adscriptam ei ostenderem, dixit mihi, omnino Maniplis scribendum esse. Nam [Gap desc: Greek words] eques retineri posse putabat. Cujus posterioris emendatiunculae periculum ego in me recipio. Exquire, quaeso, judicium amici nostri, et una cum tuo mihi perscribe. Ob hunc unum saltim locum non frustra me in Statio fuisse puto. Sed minus ociose garrio. Vale charissimum caput, et saluta omnes vestros. Hagar Prid. Id Mart. Anno CICICCXXXVII.
MI Heinsi, [Gap desc: Greek words] illud, quod in Amore esse ajunt [Gap desc: Greek words] , abunde exhibuerunt mihi, sic tamen gratissimae, literae tuae. Vehementer me angit error ille in recensenda maximi Patris tui conjectura. Ego Deum testor et meam conscientiam, me eam numquam accepisse aliter, et sie jam tum, cum apud vos essem, margini codicis mei adscripsisse. Vitium aurium mearum esse reor, Sed puto me satisfacturum vobis, si consilium meum vobis aperiam de hoc errore emendando: deleri enim non potest, cum illa pagina die sabbati perfecta sit. In omissis ponam post verba illa: [Note: Vid. Diatrib. cap. 29. et Omissa. pag. 409.] ideo corrigebat: conjecturam veram, cum explicatione, quam in literis videro: hisque ficta personâ adjiciam; Erat [Gap desc: Greek words] , qui scriberet: ut istius intelligatur illud, Quod t. c. praeceps furat A. morum. Utcunque enim non forte sit Statii hoc, praeceps morum, tamen dictionem ejus valde resipit, et eruditum est. Sed oeconomia Poematii aliud quid exigit. Sic puto commode subterfugere nos posse, ne errasse videamur, et conferre in operas, quasi illi partem praetermisissent. Quae praeterea scripsi de domestico Phoebo tuo, haud muto. Excuso potius, quod cum ille sit supra laudes et ingenium meum, nec [Gap desc: Greek words] magna nomina sint salutanda, adeo intemperans affectus fuerit meus, ut praeconium ejus mea infantia deterere ausus sim. Illud immensum quantum me exhila, avit, quod serio nunc in Ovidium incumbere te
scribis. Euge, euge, mi Heinsi, incumbe [Gap desc: Greek words] in hanc curam, nec desiste, priusquam [Gap desc: Greek words] in lucem protuleris. Incitarem te multis, nisi ipsum te tibi optimum [Gap desc: Greek words] delegandum haberem. Et vides sane quam pauci sint tuae et meae aetatis, quibus literae vere aliquid debiturae sunt. Ubi sunt illi Heinsii, Grotii, Dousae, Meursii, Scriverii, Putschii, qui primaevi tempore fere eodem, heroibus tunc viventibus, subnascebantur? At nunc eo res rediit, ut omnes intelligere se, quae ommium minime, putent, cum revincuntur non intelligere, contemnant. Et fere ubique de compacto res agitur, ut in Velabro oleariis. Erigamus ergo capita supra plumbeas illas animas, et veram studiis dignitatem asseramus. Quae non in mutatione literae aut syllabae, ut calumniantur, sed in cognitione linguarum, antiquorum rituum, historiarum, praeceptorum Sapientiae consistit. Haec cum conjuncta sunt, et lectio diligensque labor ingenio et judicio non destituitur, existit inde praeclarum illud egregium, posse de unoquoque Scriptorum veterum, non quod audieris ab alio, sed quod senseris, judicium ferre, genium uniuscujusque penetrare, mentem et oeconomiam abditam saepe et in recessu conditam eruere, phrasin agnoscere, locos corruptos restituere, Quae verae Critices munera sunt, et erant olim apex literarum. At vide, quo degeneraverimus imperitia et ignavia. Quod nisi diligentissimi et doctissimi faciebant, arrogat sibi quisque, et autorem, quem nunquam, nisi nunc, inspexit, sub censuram suam revocat, emendando corrumpit. Illos, qui hoc faciunt, mirum non est contemnere literas, cum quas numquam, nisi primis labris gustarunt, se autem plene penetrasse arbitrantur, ubi apud vere doctos venerint, nescire se sentiunt, et hîc nunquam se nisi infeliciter se jactare experiuntur. Sed vides, quo me effundam, velut legitimo more tecum garrio. Magno Salmasio cur te ego commendem, nulla caussa est, nisi jussum tuum. cum tua gratia et ipsius humanitas facillime sine ullo medio utrumque conciliare possint. Faciam tamen, quia jussisti, simul atque illum videro. Locum Ovidii optime intelligis, et memini quidem simile quid legisse: sed locus nunc non incidit. Ubi memoria redierit, erunt ut semper [Gap desc: Greek words] . Vale, charissimum caput, et me ama. Hagae Postrid. Id. Mart Anno. CICICCXXXVII.
MI Heinsi, Casauboni Epistolam recte accepi, ut et proxime conjecturas humanissimi viri, quas ad me misisti. Utrique magnas ago gratias. De ipsis quid mihi videatur, alias otiosior scribam. Illud pervenustum et jucundum
mihi accidit, quod ille meas emendationes, quas penes eum protuli, mihi pro suis redonat. Ut ecce in Hercule Surrentino correxeram: 1 [(perhaps: )] Seu tibi dulce manu Lybycas nodare palaestras. Ubi vulgo, nudare, et similiter locum in lib. II. Achilleidos. Utrumque jam ante mensem excusum est, et videbis pag. 138. et 139. Scis autem p. 182. partem fuisse, quam nuper transmiseram. Et testis mihi esse quoque potest Salmasius, ad quem in Galliam anno eandem transscripsi. Memini Amsterodami in aedibus fratris homini optimo, cum primum de Statio emendando nescio quid mihi in mentem venisse narrarem, jactasse hanc correctiunculam, ut gustum ei darem, et spem de conatu nostro facerem. Nunc ille mihi eam remittit, sed ut decebat mutatis ansis, nam pro manu, legit etiam manum. Hoc est frequentissimum dicendi genus apud Statium corrumpere. Sic Via Dom. Hi siccant bibulas manu lacunas. In Thebaid. levare manu mensas. Alibi, manu componere succos, et denique; viresque modosque Imperii tractare manu. Sic etiam nodare manu palaestras. Quod videbis me monuisse p. 222. ad Comam Earini, ubi hoc modo elegantem locum correxi, Sed transeant haec. Bene fecisti, quod verba Chronici MS. ad me scripsisti. Scito duos Statios fuisse: alterum sub Nerone Statium Ursulum Tholosatem (itaque pro Toletanus scribe in Chron. tuo: Tholosanus,) et P. Papinium Statium sub Domitiano. Ille Rhetor, hic Poeta noster. Hos duos multi confuderunt, atque hinc cognomen SURCULI, quod in MS. Cod. Statio tribuitur. Idque monuerat ad Eusebium Scaliger. Ex cujus nota, plusculis additis, exstruxit Diatriben suam de nomine Statii Gevartius. Quod tamen nos elegantissimo viro objicere nolumus. Dixeram, me simile quid legisse illi in Ep. Sapphus: e nostro crescit moerore. Ecce hoc est apud Statium lib. VIII. Theb. extremo de Tydeo: laevaque receptum Spectat atrox hostile caput, gliscitque tepentis Lumina torva videns. Gliscere enim, ut scis, crescere est. Vide locum integrum, et placebit tibi. Usque metu micuere simus, mutandum non puto. Metalepsis est. Sinus ponuntur pro pectoribus, pectora pro corde. Nosti autem paventibus et exterritis cor micare. Horatius: Evoe recenti cor trepidat metu. Sic apud Comicum; cor meum coepit facere artem ludicram, id est, micare, salire. Hoc si placet tibi, fac sciam, quaeso. Maximi enim facio judicium tuum, praesertim in illo Scriptore, in quo non nego diligentia te nos superasse: et nusquam tamen Herculea supinitate in legendis veteribus usi sumus. Vale, decus nostrum, et festinationi, quam totum hoc epistolium praefert, ignosce. Sed ecce oblitus poene fueram, quod primo loco volebam positum, quae priore epistola ad Ovidium promittis, te communicaturum mecum, fac, quaeso, quam primum. Non vivit, cui laetius videatur ista maturi ingenii tut messis. Iterum Vale, et saluta vestros. a. d. VII. Kal. April. Anno CICICCXXXVII.
Risi cum legerem, quae de Commelino addis. Memento, quaeso, Scaligeri Poet. In altero Catalogo auctionis Dordracenae invenio Scaligerum ad Festum.
Eum, si copia tibi, emendum cures velim meo nomine. Hoc nuper fueram oblitus. Nam de utroque rogaverat me amicus, qui Catalogos illos in mea manu viderat. In pervigilio Veneris quid fit? edet Scriverius Epistolam suam? addeetne etiam, ut dixisti, animadversiones suas.
MI Charissime Heinsi, vix dimiseram priores meas, cum poenitere me coepit festinationis meae, quae procul dubio valde impolitas et ludibrium tibi debituras effuderat. Nunc vero ad instar Horatiani illius, egomet mi ignosco. Et quidem justissima caussa. Quid enim supererat mihi praesidii adversus tam atrocem accusationem, qua coelum misces et maria, ut homini amantissimo, immo mancipio tuo, crimen quaereres et gravem invidiam conflares? Ego vero vellem, tam essem otiosus, ut ad singula disertae criminationis tuae capita, si non facundiae tuae elegantia, multis tamen verbis respondere mihi liceret. Sed profecto nec in posterum ita de me judicabis, quasi quicquam ex amussitato ingenio tuo proficisci possit, quod ingratum sit mihi, et silentio vindicandum, nec talem querelam, seu potius horrendum carmen occines mihi, cum diem diffidero, siquidem molem et ruinam occupationum cogitabis, quae in caput hoc desidunt. Libellum meum corrigendi scis omnem molestiam totamque uni mihi incumbere. Accesserunt nuper Casauboni epistolae, alterum munus. Nam cum amem id opus, et quam curatissime velim edi, aliis hominibus fidere non possum. Ecce enim, narrabat mihi Salmasius, cum hîc esset, venisse ad se hominem, qui corrigendis illis pagellis praefuerat, quae ibi editae sunt, et conquestum esse, in foliis quae misissem, mnlta fuisse soloeca et non Latina. Vides qualem nasuti ejusmodi et grammaticaliter (ignoscat mihi genius tuus) modo docti mortales licentiam sumant? quam postea sumpturi essent in corrumpendis, quae non caperent? Ac hoc jam ille fecit, qui ex Codice parentis tui illas ad Scal. et ad [Gap desc: Greek words] Parentem tuum descripsit. si autographis destitueremur, turpissimum opus futurum esset. Inter haec non possumus tamen omittere studia nostra, quae nunc ordinaria fecimus, Accinunt enim mihi quotidie Hamburgenses mei. Frange puer calamos: et, Quid tibi cum Phoebo, quid cum Permesside nuda. Et, nummos habet arca Minervae. Sequuntur salutationes, quae post discursus varios ita saepe lassum vespera domum remittunt, ut me laborum humanorum pigeat, et saepe his turbis exemptus esse malim. Itaque vix pagellis, quas domi adhuc habeo e Diatribe mea, ultimam imponere manum, et indices conficere sustineo. Inter haec omnia, mi Heinsi, tum demum verum pretium me temporis habere mei puto, cum
vel de te cogito, aut tuas lego, aut ad te scribo. Cave igitur putes, unquam ita me distringi posse, ut tuae mihi fastidio sint. Contrarium experiris, et si tibi non credis, at crede mihi attestanti per amicitiae nostrae, per communium Divarum genium, nihil te aut tuis gratius mihi esse. Ovidium ecce hîc mitto: unde cum excerpseris, quae libuerit, ad me remittes. Si quid interdum explicavi, aut conatus sum illustrare, hoc animo excusandi leges. Sunt enim ipsi quinque anni, cum ista contulimus. Itaque prodetur ubique jejunitas mea. Si quid putas me in literis profecisse, interea temporis factum est. Diatribae folia xv. perfecta sunt; restant octo fere, quae post mensem, spero, absoluta erunt. Nesciebam initio tantum me nugari potuisse. Sed cum primum inciperetur praelo libellus dari, omni ingenii contentione in eam curam incubui, egregiamque accessionem addidi. Habeo et nunc quae jam destinata erant suis locis, sed marceo, et cum manu languet animus. Etiam sic satis dedimus ineptiarum, certe Gevartium mole superavimus. Divinationes summi Parentis tui (quem officiosissime saluto) e Scriverii charta descriptas habes. Urge, si me amas, epistolam, quam mihi promisit. Nec enim dubito multa ibi fore, quae discere velim, antequam liber meus prodeat: Scriverio, quaeso, amicissimam dicas salutem, eique meo nomine serias gratias agas. Nec deerimus nos, quaecunque exinde sumemus, ea fateri candide, cujus studio debeamus. Si quid ad Thebaida et Achilleida notavit, vide omnibus modis, ut ex unguibus ejus extorqueas. Vale, mi Heinsi, et me ama. Nobilissimum Statenium saluto peramanter, cujus omnia, quae nuperrime perscripsit, vehementer mihi placuerunt. Et propediem respondebo. Salveant omnes amici. Hagae Proprid. Kal. Apriles Anno CICICCXXXVII.
Vide imprudentiam meam. Poene fueram oblitus, quod primum erat. Accepi a V. Fabricio nostro responsum. Ibi haec leguntur: Nic. Heinsius merum mel, merum nectar effundit. Diiboni! quanta ejus ingenii felicitas? Malim unum istum in Ollum Scazontem, quam ducentos [Note: Bodecheri.] N. Quamquam studium et conatum hominis amicissimi improbare non est meae verecundiae. Velim Nicolaum meum per te scire, jucundissimam mihi fuisse, quam scripsit, epistolam, Cui ego coram respondebo. Saltem interea sperare me omnia de editions Poëmatum meorum ex voto confore. Exemplar ipse afferam. Stat enim sententia ad vos in itinere excurrere. Id velim quoque Elzevirios sciri. Constitui onmino non edere versiculos meos, si ab Elzeviriis exeudi nequeunt. Haec tu tibi scito. Certe non ostende N. quem putas a Vincentio nostro designari. Ovidium, cum usus fueris, quaeso mox remittas. P. significat codicem Pirckhaimeri, qui et Tristia habebat et de Ponto. Nam ad libros Amorum, de arte, de remed. ad Epistolas Heroidum scelerata manus in charta singulari scripta jam olim mihi subduxit. MS. designat in lib. de Ponto meum codicem, chartaceum et non magni precii. Bodecheri epistolam curavi ea ipsa vespera, qua accepi. Hoc ipsi significa, et ad omnia officia me ei paratissimum. Dominum de Zuylichem quinquies adivi. Quinquies aut domo absentem aut non vacantem inveni. Nec ipsius haec culpa est, sed mea infelicitas.
Itaque jamdudum piget me molestissimi ambitus. Video summos illos viros ita districtos esse, ut literularum mearum curam habere ipsis impossibile sit. Et nescio quomodo non placent, qui admittunt salutatores, non quia amant, sed quia eos illorum miseret. Interim excusationem habeo, si posthac conquiescam, nec officio meo, nec commendationi maximorum virorum defui. Sed haec te solum scire satis est.
CHarissime Heinsi, pervenimus in Epistolis Casauboni ad illas binas, quibus admiratur ingenium et eruditionem Munsteri Hypobolimaei. Dubito, an velit maximus Parens tuus in ordine caeterarum cum inscriptione EIDEM poni, an vero adhuc uti dissimulatione. Quoniam enim omnibus notum est, etiam pueris, qui nondum aere lavantur, alium divini istius et incomparabilis scripti autorem esse non potuisse, non ultra video, cur induenda simulatio sit. Interim voluntas ejus mihi [Gap desc: Greek words] erit. Rogo itaque ut roges, quid fieri velit. Fieri enim commode potest, ut sub finem [Gap desc: Greek words] ad D. H. jungantur hac inscriptione; N. N. SATIRAE AUTORI. Sed necesse est, ut aut hodie, aut cras mane responsum habeamus, nec enim restabunt paginae, in quibus operae occupentur tantisper, si praetereundae non sunt. Meas in Ovidii partem accepisse te puto. Promiseram Dn. Boxhornio aliquid nugarum mearum ad Taciti Agricolam. Et faciam large propediem, cum paululum respiravero ab iis, quae me nunc intendunt. Interim cum ista pagella Diatribae nudius tertius absolveretur, qua locum, in quo misere omnes fere interpretes haerent, non infeliciter pertractasse per occasionem visi sumus, servavi hanc portiunculam, ut inspiciendam mittelem. Dabis ergo ei cum humanissima salutatione. Sive placuerit, sive displicuerit, utatur arbitrio suo. Ego in tot nugis meis sive hîc quoque mihi similis fuerim, sive [Gap desc: Greek words] sapuerim, ciccum haud interduim. Amet me, ut ego illum. Tu ante omnes, mi Heinsi, ita valeas. Salveant amici. Raptissime. Hagae III. Non. April. Anno 1637.
SAlve, dulce decus meum. Nobilissimum, quem narras, juvenem nullus vidi. Tuas autem gratissimas mihi nescio quis e togatorum prosapia attulit. Nollem apud [Gap desc: Greek words] enunciasse te, quae familiarius garriveram. Non ea id factum fini, ut ille rescisceret; sed ut penes te constaret fides mea, quam semper testatissimam tibi cupio. Forte enim perlustraveras oculo fugitivo schedam illam, et poteras mirari, si in Diatribe vidisses postea (si tamen horas tuas tam male collocare putes, ut vili scripto impendas) non eo loco nomen illud apparere. Nihil tamen a te peccatum, nec id magnopere curo. Tribuat sibi quisque, quod velit, per me non invideo. Qui jure, is conscientia solus fruatur, cujus apud bonos abunde magnum pretium est. De [Gap desc: Greek words] vere tu, opinor, senis. Ut ille ubique suus est! ut ubique jactat [Gap desc: Greek words] Itaque et [Gap desc: Greek words] judicium tuum confirmarunt. [Gap desc: Greek words] Nosti caetera. Sed et istius pauca sunt, quae ad partes vocare possim, ut non in alia omnia me ire subjiciam. Itaque majorem partem silebo. Privatim quidem interdum ego, quando hoc seculum jubet vim facere naturae nostrae, palpum obtrudere illis, qui volunt, possum, et [Gap desc: Greek words] loqui: publice librum, cum Satirico, si malus est nequeo laudare et poscere, aut [Gap desc: Greek words] conjectanea sub [Gap desc: Greek words] nomine celebrare. Ibi enim non ambitionis aut sermonis temporarii, sed boni publici una cura atque posteritatis unica ratio ducitur. Cujus quantam reverentiam habuerint omnes, qui aetatem ferre scripta sua vellent, tu optime nosti, eruditissime juvenum, quare desino tinnire nimium. Quae ad Ovidium notas, elegantia sane visa sunt: et hortor, ut gravius hanc palaestram deluctere. Iis, quae meis identidem literis aspersi, utaris ut tuis, si tamen quicquam ibi ingenio tuo dignum. Tenuia enim fuere pleraque omnia, et quae ut recte, nec me intercedente, judicas, quae, inquam, etiam puer videre posset. Illud serio te rogo, ne quicquam proferendum existimes, quod improbes. Cui enim usui umbram te fingere, contra quam humeros ejectes. Inillis, quae publici juris facta Sunt, alia ratio est, nee hîv impedio, quo minus eadem libertate in nos grasseris, qua ipsi alios castigavimus, quandoquidem aliter haec sacra non constant. Et ab amico reprehendi monerique malim, quam ab iniquis indigne traduci. Fabricium scito, si Deus volet, propediem nobis adfore, sed ut transeat, non ut maneat. Ipse unas adhuc meas exspectane se posse scribebat, si festinarem respondere, quod feci. Arnobium Elmenhorstii et Gevartii Electa his diebus desiderabam. Eos si ex [Gap desc: Greek words] Parentis tui aut
praestantiss. Boxhornii (utrumque officiose saluto) bibliotheca per amicum (nam per rhedarios aut nautas non cupio, nec tanti est) transmitteres mihi, gratissimum faceres. Vale, charissimum pectus, et me ama. Hagac a. d. IV. Id. April. Anno CICICCXXXVII.
Diatribae folia XIX. excusa sunt. Restant fere septem aut octo. Apparet tela longior, quam initio credebam. Itaque facile II. adhuc menses operae his nugis insidebunt.
CHarissime Heinsi, exspectas forsan, ut reponam tibi exemplum illud, paenc dixerim, maletractarionis, quod in me statuisti, postquam justissimis de caussis longius aliquanto silentium traxissem. Sed ego te mihi facile excuso, quem tam assiduum accubium esse Nasoni puto, ut officii obliviscaris. Unde aliquando magnum ad me quoque fructum rediturum spero, qui tor egregiis speciminibus didici, qui docere ea opera nos possis. Accedit, quod nunc major in praecordiis desaevit dolor, qui ut priorem istum refricat, ita tanti facere me non sinit, quin in hoc omni affectu defigas. Hodie enim prope currum obvius mihi Fr. Vossius nuntiat, Fabricium Leidae fuisse, jussum sibi, ut id mihi indicaret nudius tertius, ut si vellem eum salutare, propere Lugdunum excurrerem: non enim ibi, nisi unum diem mansurum: se quidem ante triduum ad aedes nostras venisse, sed neminem natum praesto fuisse, quem compellaret. Quid quaeris? quasi fulmine percussus obstupui, nec verba reperire potui, quibus responderem. Quod hoc iter, vel potius, quae fuga est? Fabricium in Batavia fuisse, et me insalutato discessisse? At saltem cum Amsterodami octiduum haereret, verbulo significasset mihi, se adesse, aut quando Leidae se reperturus essem, non pepercissem negoeiis meis, neque sumptui, ut charissimum caput viderem. At si nos tanti non fuissemus, aut Haga, ut huc veniret, sattem vidisset magnum illum [Note: Constantinum Hugenium.] fautorem suum, cui poëmata inscripsit. Si quiequam haberem, quo fraudarem cogitatione ista animum, quodcunque esset, facile admitterem, nunc nihil habeo, quod dicam, nisi me angi et torqueri, et aegerrime hanc injuriam ferre. Nee volo, ut labores de isto scrupulo mihi eximendo. Illud facito potius, scribe, quid dixerit, quod consilium ejus fuerit, aut quae ratio in posterum studiorum. Nihil enim accipiam, quo hanc scabitudinem pectori detergeam, tempus solum sufficit huic leniendo dolori. Libris, quos emi cupieram, quid factum est? quid respondes de illo, quem Lindenbrogius petierat: nam ego quidem humamitate amicissimi
abutor viri, cui tam longo tempore non respondeo. Item de aliis, quae in prioribus requisiveram, quorum nunc non meminisse sinit animus, in ista sola cogitatione defixus. Liber meus proxime umbilicum pervenit. Restat solus index, quem non perficere potuerunt operae, quia numeris deficiuntur, quos sequente hebdomade accepturi sunt. Nunc igitur praefatio et carmina in praelo sunt. Tu salve, mi Heinsi, et me ama. VIII. Kal. Majas Anna CICICCXXXVII. Raptissime.
MI Heinsi, ante hebdomodas, puto, tres aut quatuor a te petieram, ut in auctionibus, quae instabant, emeres, vel emi curares meo nomine, Jul. Scaligerum de re Poëtica, et Josephi in Festum castigationes. Ejus quid factum sit, haveo scire. Urget enim amicus ille, cui hoc negocii receperam. Libellum meum nunc plane fidem faciunt mihi operae intra tertiam hebdomadem fore absolutum. Duo enim modo folia ad indicem restant, quem nescio an prius excudendum dabo, quam praefationem et [Gap desc: Greek words] vestras, cum perficere non possim, nisi omnia illa folia domi habeam. Salutabis itaque humanissimum Bodecherum meo nomine, et monebis eum, si suam quoque hederam ibi legi volet, ut opus maturet. Quod ideo addo, ut contester gratum fore mihi officium amicissimi viri, quod non semel obtulit, non quod ambitiose prensem istiusmodi laudes, quas non mereri me fateor simpliciter, aut doctissimos homines importuna mea flagitatione ad eam neccssitatem adigere velim, ut nomina sua parietarias herbas faciant. MS. Cyprianum post pauculos dies ad Dn. Boxhornium, quem salutabis meo nomine, destinabo. Dixeram Vossio filio in bibliotheca Leidensi esse Vellejum Fr. Nansii manu adnotatum. Eum ille inspicere magnopere cupit, si per vestram humanitatem liceat. Et, puto, caussam reperimus eo facilius, quae Ovidio tuo servire possent, ex bibliotheca eorum nanciscendi, quam non spernes, credo. Si itaque ad me librum illum commoda occasione per amicum mittes, curabo ut, quod faciet lubentissime, vicem reddat. Epistolae [Gap desc: Greek words] Patris tui de locis Statii controversis ecquam spem nobis gravissimae ejus curae relinquunt? Libris de Ponto et Tristibus ubi usus fueris, velim haut gravatim ad me remittas. Vides in inclusa [scida libellorum indices, quos me sibi hîc emere jussit Lindenbrogius noster. De tribus habeo, quid respondeam. Primum hîc invenire non possum: Gratum, ajo, facies, si in bibliopoliis vestris ex plorabis, numquid ille ibi, et quo pretio venalis sit. Vale, charissimum caput et me ama. Hagae a. d. IV. Kal Majas Anno CICDXXXVII.
Fabricius noster viae se jam commifit, et credo, propediem hîc aderit. Morabitur ejus iter, quod Embdam, Groningam, et alias vicinas illis urbes visere constituit. Scedulam Lindenbrogii, cum rescribes, remitte
Charissime Rerum, ad tuas jamdudum respondissem, nisi hactenus me suspensum tenuisset Commelinus, cui scedulam illam Lindenbrogii tradideram. Is nunc demum mihi dixit librum istum nusquam apparere. Deinde conveni Elzevirium: ut videas, quam tua mihi curae sint; Exemplar hîc nullum habet, sed Francofurto expectat. Itaque hac in re utilis tibi esse non potui. Nescio an ad risum magis, quam iracundiam me compulerit scelus illud forense. Dignus est, qui Sileno stupidissimo Deorum a clunibus sit. Non tarnen inultus feret, si et tu et Cl. Lindenbrogius, cui etiam officia mea deferes, ita volunt. Zuerius et ego furore unius aut alterius Jambi vindicabimus Morsium ab istiusmodi bestiis. Nec Scriverius deerit. Si nomen nebulonis non latuerit, fortasse immortalitatem ab iis sperare poterit, quos maxime contemnit. Miseret me tamen miserrimi Morsii et patriae tuae, quae post tot illustres animas, tam insulsos porcos producit. Sed valeant haec. Fabricius hîc fuit, abiit, nobis insalutatis. Quam aegre hoc feram, tecum cogita. Caeterum Plosius totam rem narrabit tibi. Poëmata sua hîc reliquit. Bodecherus heri Haga reversus est. Illum hodie conveni. Si diem aut alterum expectare potes, carmen promittit, sin minus, excusari percupit. Quidquid erit, brevi fac, sciam. Velim etiam scire, an Cyprianum totum contuleris. Hoc mandavit mihi Zuerius; Si partem tantum, fac item sciam. Nam nos eadem in re sudaremus. Tu festinationi meae ignosces. Jam enim me expectat Bodecherus, cui me totum addixi. Vale, mi frater et omnibus me commenda. Raptissime. Lugd. Bat. May. CICICCXXXVII.
CHarissime Heinsi, jampridem respondissem tuis, siquidem argumentum aliquod, quo capi te sperassem, obvenisset. Nam iram sane tuam in Ibin
probare non possum. Ignosce pro affectu mutuo quaedam liberius dicenti. Vides quam Camarinam moverit amicus noster optimus, dum sordidissimo atque vilissimo vindicandi genere verba pauca nequiuscula, non dicam ab eo profefecta, qui adeo fibulam linguae imponere non novit, ut saepius stultitiam suam prodat, castigarit. Prorsus fecit inconsulte: nec meum hoc judicium est, sed omnium honestorum et gravium virorum, qui quidem cunque eam rem cognovisse mihi auditi sunt. Primum est sapientis, hominum male feriatorum sermonibus caussam non dare. Hoc si habere non possis, nihil dignius, quam bene agendo et rumusculos istos subrostranos strenue contemnendo refutare. Sed haec melius procul dubio audies ex [Gap desc: Greek words] Parente tuo: cui quantopere displicuerit amici nostri temeritas, non nescire te arbitror. Cura igitur, ne corrumpas ipse famam, quam de te fecimus, qui amamus, et Pater tuus credit, te, cum conflictui proxime non adesses, ideo accessisse, ut pacis mediusque belli athletas illos, alterum verberando, vapulando alterum strenuum, instar Agonothetae,
[Gap desc: Greek words] ,
dissolveres ac pacares. Hoc sane omnibus, qui crediderunt, magis decorum visum est, quam ipsa pugna. Hanc paginam, si displicet tibi, comburere potes. Quamquam quid mea? non enim hoc a me, opinor, petent amici mei, ut iras eorum semper secundem. Non amici hoc est, sed stimuli, sed Furiarum. Silium recte accepi, et mox, ubi usus fuero, remitto. De illo, quod praeterea mandas, memor ero: tu modo telam, quam incepisti, gnaviter detexe, et sile. Miseras aliquando epistolas aliquas Casauboni ad Hoeschelium. Eas, quia forte tum occupatior eram, ubi inter schedas meas reposuerim, exputare nequeo. Nec tum eadem ex caussa inspicere ocium erat, haberemusne illas in numero nostro, nec ne. Nunc imprudentibus nobis supervenit hora, qua edendae essent, si quidem aliae sunt ab illis, quas habemus. Earum ergo principia et diem ponam hîc tibi, uti videre et agnoscere possis, sintne inter nostras: et si non sint, ocius vel ipsa autographa huc mittere: nisi enim hodie allatae fuerint, in ordine non poterunt collocari, et operae sufflaminari se non patientur. Ocyus, quaeso, hoc perfice, mi Heinsi, et si quidem aliae sunt, quas miseras, cura, ut hodie eas habeamus. Si hodie nullas a te accepero, putabo in his illas contineri, et nihil mihi novi exspectandum. Epistolam ad Scaligerum, praefixam poëmatis ejus e Martiali versis, nactus sum nuper apud Stratenium, eam ergo etiam curabo suo tempore addi. Diatribe adhuc propter indices haeret. Vale suavissime rerum, et me ama. VIII. Kal. Jun. Anno CICICCXXXVII.
Quid censes de Ovidii loco lib. VI. Fastor. vers. 435.
Autor in incerto est, res est Romana. tuetur
Vesta, quod assiduo lumine cuncta videt.
Vide in notis emendationem Scaligeri, quam si intelliges, eris mih magnus Apollo. Quid apertius, quam scribendum: tuetur Vesta, quod assiduo lumine juncta videt. In iisdem enim penetralibus ignis Vestalis et Palladium, [Gap desc: Greek words] quod non conjunctio,
sed pronomen est. Citamus alicubi locum illum, sed non emendamus, quod tamen facile fuisset, si mens non laeva fuisset. Si tu tamen aliter sentis, facsciam.
CHarissime Heinsi. Absit ut indigne tulerim liberam defensionem tuam. Meum excusare erat, qui prior libertatem in te ausus. Quicquid tamen scripsi, non tam caussae ipsi, quam naturae meae lenitati, sive tu lentitudinem, aut [Gap desc: Greek words] interpretari mavis, dedi. Tum vero a te me amari puto, quum plurima tibi in me licere pateris. Quod vere experiar, simul atque foetus meus, vel potius abortus, oculos tuos subierit. Cave enim, ne simpliciter et aperte ad me perscribas, quaecunque displicuerint tibi, aut non firmo talo stare videbuntur. Non est gratius mihi quicquam, quam liberrima de meis audire judicia, et ea ingenuitate tractari, qua ipse alios excepi. Nihil enim dedi gratiae, ut non libere ubique sententiam dicerem, et magnos etiam viros notarem. Si illis et mihi licet, cur non nobis reprehendere, quod ipsi nostrae aetatis aut profectus cum essent, aliis fecerunt? Constent interim ipsis sua merita, et noster erga ea cultus. Nec enim, quia magni viri sunt, desinunt esse homines, ut errare nesciant: nec, qui magnos viros in levi errore deprehendit, propterea major est. Veritas et antiquitatis cura omnibus sit major et vincat ubique. Interim in calumnias et sycophantias istorum hominum, qui coram omnia laudant, post tergum frigidam suffundunt, et bonos vim inferre naturae suae, idemque ipsi facere cogant, noli, quaeso, ita Heinsius, ita meus sis, noli unquam consentire. Multi enim multa reprehendunt: quorum censuras susque deque faciemus, nisi ubi peccasse nos in bonos autores ostenderint, aut istius reprehensiones speciem habuerint. Haec aut defendam, aut victus manus dabo. Scio enim et nobis plurima quotidie excidere, quae tutius latere poterant. Hac hebdomade, aut initio sequentis, certam fidem faciunt operae absolutum libellum fore. Potuisset citius: sed decedentibus quatuordecim fere diebus, negociolorum tanta vis mihi incubuit, ut illam curam posthaberem: et illi mea incuria ad suam abusi sunt ignaviam, et aut aliud egerunt, aut feriatos habuerunt dies. MS. codicem tibi mitto: qui tamen quanti pretii sit, ipse nosti. Ego tamen bellae curiositati tuae deesse vel sic nolui. De epistolis Casauboni ignosce memoriae meae. Inveni nunc schedam tuam: ecce tres ad Elmenhorstium, quas ego ad Hoeschelium scriptas credideram. In conjectatiuncula ad Nasonem vos dubitare, vellem ante scissem. Jam enim excusa est, et adjiciebam tribus vel quatuor verbis ad
omissa eopse momento, quo istas priores meas ad te exarabam. Videbo quid dicturus sis, quum ea, quae in ipso libello jam antea ad defenfionem ejus attuli, legeris. Nec enim tam ingeniosam (certe nihil in ea est ingenii) quam veram puto. Sentit tamen unusquisque quod vult, quodque animum ejus probabilitate ejus percussit, ut ajebat Tullius. Maximo Parenti tuo, totique domui vestrae plurimam adscribo salutem. Nec non Cel. Scriverio, Boxhornio, Bodechero. Vale, corculum meum, et me, ut fecisti hactenus, bona fide ama, Hagae a. d. III. Jun. CICICCXXVII.
Stratenius salutat te plurimum. Ipse ajebat se aliquid ad te literarum laturum. Si ad me miserit, una cum his accipies. Nondum enim miserat, cum has scripsissem. Ampliss. Graswinckelius, qui commodum claudenti epistolam interveniebat, vos salutat. De origine [Gap desc: Greek words] Vesta verissima magnus ille tuus Pater, noster doctor. De loco ipso, ut dixi, videbis postea. Iterum Vale, mi Heinsi. In Cypriano quid fit? pergitisne? et hic quoque amicus noster diligentiam tuam destituit? utinam tamdiu retineres illum, dum mihi aliquando ad vos excurrere elicebit, ut optio tibi essem.
CHarissime Heinsi. Inclusas cum primo quoque tempore Ultrajecti oporteret esse, fiducia amoris nostri ausus sum hoc tibi negocii injungere, ut sine mora ad nautas deferri eas juberes. Id rogo, ne accipias in malam partem. Si te velis ulcisci, caussam non dico, quin decuplo graviore onere me mactes, et habeas tibi ut asinum clitellarium, vel potius ut mulum Marianum. Magna agitur res mea, quare diem lunae, ante quem nullae hinc naves Ultrajectum proficiscuntur, exspectare non potui. Diatribe (Deo sit gratia) cum praeteritae hebdomadis fine absoluta est. Sed exemplaria adhuc nulla ab homine meo extorquere potui, praeter quatuor, quae non compacta, cum occasio forte ita ferret, ut sine sumptu possem, ad amicos nonnullos misi. Post pauculos tamen dies habebitis. Ille scelus nunc incipit similis esse ordini suo, hoc est, dum lucrum quaerat, omnem pudorem et honestatem exuere. XXV. exemplaria auus est offerre mihi. Respondebam: Da potius nullum. Sic indicabo amicis meis, ut si velint, ipsi exemplaria emant, nunc si aliis dedero, et vix dimidiae parti eorum, quibus dare me oportet, satisfecero, omnes, quibus non dedero, inconciliabo. Videbo tamen quid futurum sit. Si perseverabit similis sibi esse, habeo paratam vindictae occasionem in epistolis Casauboni: quarum quidem ne paginam posthac excudendam dabo, nisi facta syngrapha constiterit mihi, quid labori meo futurum sit praemium. Interim etiam cum
damno nostro officio non deerimus. Vale, suavissime rerum, et me ama. Salutandos omnes saluto, in primis qui domi vestrae. Raptissime a. d. xv. Kal. Jul. Anno CICICCXXXVII.
MI Heinsi, Quod tam prompte literas, quas mandaveram tibi, curasti, gratias ago. Licet hoc in tuum expensi codicem referas. Semper bonus ratiocinator officiorum tecum ero: et utcunque tarde aut nunquam solvere potero, quae comitati tuae debere coepi, libenter tamen debebo, et nexus istius nomen non defugiam. Rumor ille de libro meo certe vos fesellit. Testem advoco conscientiam, nemini exemplum dedisse, praeter tria, quae Christenius,cum nudius quartus hîc esset, accepit, non compacta: quorum unum haberet ipse, Vossio traderet alterum, tertium Pontano mitteret. Sixtinusenim, nesciebam, an nunc Amsterodami esset, quia ipse alio commigraturum se dixerat. Nec illud fecissem, nisi tam commodam occasionem cis plusculos dies me habiturum sine sumptu transmittendi desperassem. Compactum vero nec dum ipse habeo, nec ampliss. Graswinckelioadhuc obtuli. Interim ne querare ulterius, en tibi exemplar, ut ex typographia exiit. In quo agnofces amorem nostrum, errores notabis, meque monebis candide, quae jejune ac frigide dicta sunt, ignosces. Ad [Gap desc: Greek words] Parentem et amicos caeteros proxima septimana exemplaria curabo. Cum nuper apud Senatorem Schottum,virum doctrina et virtutibus prorsus incomparabilem, ac eo majorem, quo se magis tegit, essem, rogabam, ut Senatori Honerdome commendaret: tum enim nondum allocutus sum; suscepit pro facilitate sua atque amore, quo immerentem complectitur. Discedenti excidit epigramma, quod antequam cum ipso libro ei tradam, tuae limae committo:
Praesidium legum, casti pars magna Senatus,
Quo surgunt Batavae fulcra Jecunda rei,
Cui sua non humilis plectra assignavit Apollo,
Datque cothurnatis verba ligare modis,
Quo magni Proceres et fortis libera Belgi
Majestas gaudet Regibus ore loqui:
Accipe, quos viridi Cyrrhae bacchatus in umbra
Plurimus et Pindi nocte dieque jugis,
Ad tua, Parthenope, panxi sacraria, thyrsos.
Quae tuus haud struxit civis inerte lyra.
Grande loci meritum, non his Amphionis arces,
Nec victrix certet sylva secuta Chelyn.
Atque o nostra tuae placeat, Roche maxime, enti
Religio, o dignus Orgia tanta feram!
Et mea, quae trepido saliunt nunc pectora motu,
Laetior in voti gaudia pulsus agat!
Cum dextra has capies, heu vilia pignora! chartas,
Et facilis dices: tu quoque noster eris.
Dum metuis, sperare licet, placuisse putabo,
Si legis, et falsa credulitate fruar.
Recense, qua opus est, emenda. Vale, corculum meum. Hagae. a. d. XIV. Kal. Jul. Anno CICICCXXXVII.
CHarissime Heinsi, in exspectatissimis literis unum ingratum fuit de te ipso, aeque ut nuper in aureis sermonibus [Gap desc: Greek words] Granswinckelii nostri. Ex eo enim cognovi primum, quid foret causae, cur tamdiu tuis carerem: cognovi, et sentire mihi visus sum partem doloris tui, visus ipse querquero quati, diris ardoribus incendi, ventre moto inquietari. Sed bene, quod sanavit me epistola tua, nec invaletudinis meminit aliter, quam ut nunciaret mutatam. Ita abunde compensasti moram ipsam: tanti fuit non accipere epistolam me, quamdiu aegrotares. Nunc vero ex animo Deum precor, ut pristinum hoc bonum, quod recuperasti, et brevi intercapedine didicisti, quantum sit, proprium esse velit tibi, et in Nestoreos annos continuari, ut ab illis felicissimis studiis tuis innumera in commune publicum prosutura promanent, et persicias, quod ego sum auguratus. Pro quo, ut gratias agas mihi, nihil est sane: qui jamdudum non haec modo, tum summis virtutibus hujus aetatis tuae, tum meritis erga me (ut propria tua recenseam, nec memorem, qui totius domus vestrae in me sit nexus) debebam. Caeterum hoc meum grati animi testimonium acceptum esse tibi, tamque benigne id te interpretari, id vero ego imitus laetor, et haut muto factum. Veniet, spero, dies, cum omen nostrum in rem praesentem conversum fuerit: nec erit tum quisquam, qui magis hoc ad se pertinere credet, quam ille ipse, qui dedit, et majore buccina sonabit laudes tuas, si tamen et ipse supra hanc imbecillitatem, quae nunc publicata est, aspirabit. Ipsum opusculum nostrum [Gap desc: Greek words] placere potuisse tibi, non miror, qui nos ames, ut de nobis judicare non possis, quia affectus judicium tuum supplantet. Ego vero hunc ipsum affectum judicium interpretor, et sie fraudo diffidentem animum metu, quem pro foetu meo
habebam, hactenus, ut non inutili negocio in nostris manibus fuerit Statius. Nam ut aliquid supra caeteros egregium praestiterim, nunquam me sic amabo, ut mihi id persuadeatis. Nosco ingenioli mei vires, scio quam exigua doctrina, quam haec ipsa inter spinas quasi et tribulos diversarum occupationum aegerrime collecta mihi. Sed hoc statim in ipso exordio observabam, editores non nullos priores, qui istis rebus infinitis parasangis me superabant, industria caruisse. Ante duas hebdomades fere misi exemplum ad Gevartium, non ligatum, sed impactum, et accisum tamen, ut minor esset moles fasciculi. Si tarn magno erit animo, ut stricturas liturasque nostras in lectiones suas concoquat, habebo certum amicum, quem posthac summa observantia colam. Sed hoc vix spero. Non respondebit, credo, mihi, sed post aliquot dies epistolam edet, ubi videbitis rejectiunculam interpretis Statiani. Hoc si faciet, et ego vivam, ostendam illi me Cruceum non esse: et augebitur forte uno atque altero folio liber meus. Oportebit enim defensionem exemplaribus, quae adhuc in taberna sunt, adjici. Sed haec somnia sunt. Ego saltim conscius sum mihi, me numquam injuria illum vellicasse, nec unquam ineptum, indoctum, inscitum, male de Statio meritum appellasse. Conjecturas ejus reprehendi: sed et aliorum, sed et amicorum, quos alias observo, vencror: quod in ipso limine sine fraude me facturum praedixi. Interim meos quoque errores libens agnoscam et emendari patiar. Quare te quoque, charissimum caput, oro, ut in quibus nos dormitasse offenderis, ne sinas nos medio die impingere: sed face ingenii tui dispellas tenebras nostras, et liberrime lapsus nostros castiges. Et videbaris sane innuere te hoc amici munus praestiturum, si exemplar ad manum haberes. Habebis nunc certe, quod ad [Gap desc: Greek words] Parentem tuum misi. De Sauberto gaudeo illum observantiam suam erga nomen vestrum tandem protulisse. Ego scio, quos olim sermones cum ipso de ea re, et magno illo opere, quod nunc exercet Elzeviriorum operas, jam tunc sperato, habuerim. Vir profecto est vere doctus, et pacis Ecclesiasticae amantissimus: cujus si consilia audirentur, plus pietatis, minus controversiarum in Ecclesia haberemus. Sed et laetor, quod meminit mei: quamquam verba illa pudori nostro gravia sunt. Vellem citius hujus mihi rei notitia fuisset. Scripsi enim ante paucos dies Altorfium, sive Noribergam, ad Mich. Virdungum pro impetrandis Casauboni ad Rittershusium epistolis, de sententia maxime illustris et maximi viri Domini de Tienhooven, qui ut opus illud promoveret, me de curandis illis literis securum esse jussit. Itaque illas ei nuper tradidi. potuissem commode adjicere ad Saubertum unas. Fabricium non miror cum Sabinis somniare, quod libenter vellet. Non aliter loquitur in iis, quas ad me misit: jubet etiam me mutare nonnulla in dedicationibus: quod satis fier tempori, cum liber praelo subjicietur. Sed mihi senior Elzeverius, cum hîc esset, sine circuitione loquebatur, esse sibi adhuc permulta exemplaria prioris editionis, quae priusquam divendita sint, non posse se auspicari aliam. Scribebas te una cum tuis mittere ad me Fabricii literas: id oblitus credo, cum obsignasti tuas: neque enim illas vidi. Codices quod remittis, ago magnas
tibi gratias. De illis Excerptis doleo me tibi non satisfacere. Crede mihi, meus amor, ab eo tempore, quo primum illa perscrutatus sum obiter, et incidi in locum illum, quem in omissis propositum vidisti, non fuit ocium mihi vel semel de illis cogitandi. Nisi vir ille, quem merito vereri et revereri me scis, aperte mihi interminatus esset sub amissione benevolentiae suae, ne cuiquam mortalium chartas illas (sunt enim ex quodam adversariorum libro abscissae) ostenderem, ipsas jam dudum tibi tradidissem. Dabo operam, ut commodissime fieri poterit, ut neutri vestrum injuriam faciam. Sed et Vossianos exspectabam dudum: videntur lentiores facti abnegatione Velleji: sed palpabo, et serio annitar, ne hîc quoque spes nostra destituatur. Folia de Somniis et Boethium hîc habes. Martialem addidissem, sed restant paucula in ultimis libris enotanda, quod ne heri aut nudius tertius facerem, impeditus sum. Propediem tamen eum recipies, et exonerabimus nos aliis quoque libris, quos nimis diu ex vestra bibliotheca et publica detineo. Cura ut valeas, mi Heinsi, [Gap desc: Greek words] . Hagae a. d. VI. Jul. satis verbose, cum ita constituerem, sepositis omnibus hanc horam ociose tecum garrire. Anno CICICCXXXVII. Saluto Dn. Parentem tuum, Amitam, sororem, nobilissimum Ploosium.
CHarissimum pectus. Pudet toties allegare penes te nugales occupationes meas, cum praecipua occupatio ea esse debeat, et sit, respondere humanitati tuae, atque officio studioque erga te plenissime satisfacere omnibus. Sed ita fieri adsolet, abripimur a praesentibus etiam inviti, et absentium, quorum etiam non minor, immo vero major cura est, diem ingratis cogimur diffindere. Tibi vero, si quam bilem in nasum conciit mora mea, placabit eam, spero, adjunctus [Gap desc: Greek words] liber, in quo tandem impetrabiles humanissimos illos homines habui. Eo uteris pro lubitu tuo, et quum satis fueris usus, ad me remittes. [Gap desc: Greek words] Parentis tui [Gap desc: Greek words] recte accepi, et responsionem ad eas adjungerem, nisi gravissimas ejus curas interpellare vererer. Meam igitur praestabis vicem, et officiosissime salutato narrabis laetitiam meam, quae intimas mihi fibras pertentavit, simul eas legi. Eram tum forte in procinctu, ut adirem heroa Graswinckelium, cum eo pransurus. Cui ut illas perrexi. cum ter perlegisset, quid senserit, quid dixerit, vos soli aestimare aequi estis, qui novistis, quam magna illa anima divinum virum, Parentem tuum, intelligat, admiretur, observet, quam te amet, amplectatur, et per eadem vestigia ad apicem gloriae grassantem videre gestiat. Epistolae Casauboni lentissime magno
dolore meo procedunt. Nec adigere quibuscumque admonitionibus hominem nostrum possum, ut maturet. Semper adest aliquid causae, aut si multum boni, honestae promissiones, sed quae rarissime ad diem respondent. Misi exemplum libri mei ad ampliss. Cunaeum, et eadem via affectum ipsius parare mihi per literas studui. Velim captata occasione judicium ejus explores, et mitissime admoneas, si permittent rationes occupationum summi viri, ut breviter ad meas respondeat. Saluta, quaeso, nomine meo Scriverium, Boxhornium, Bodecherum, Plosium, honestiss. amitam tuam et sororem suavissimam. Baudii Amores quando apparebunt? quando Agricola Taciti? Nos in augendis Casauboni epistolis quomodo laboremus, videbis ex adjectis, quas Dn. Parenti tuo, cum vacabit, ostendes, et ad me remittes postea. Nolim pluribus, ne interpretentur iniqui vanam aliquam ambitionem, quasi ideo eas ostentem, quod optimi illi viri nimis me aestiment. Facerent hoc enim haud dubie isti, quos dicis, aemuli: quos, quamvis paucos, nescio quomodo comparaverim: qui nec quicquam aemulatione dignum in me agnoscam, et si tale quid suspicarentur alii, ita id abscondam ac demittam, ut facile omnibus, quos odor aliquis eruditionis afflavit, qui me nunquam, loco cedam. Fabricii Poematis omnem bonam fortunam precor, sed exiguam adhuc, immo nullam spem Elzevirii mihi dederunt. Nisi tua gratia aliquid effectum fuerit, jacebunt, credo, ad Kalendas Graecas, aut meae Diatribae fatum experientur, quae a nullo non Leidensi, Amsterodamensi, Hagiensi magnis auctoribus rejecta est: donec tandem bonus Mairius os sibi sublini pateretur. Si itaque, quod vix spero, aliquid aequi ab eis impetraveris, fac sciam. Interim, quod fiat commodo tuo, partem operis inspicere velim, propter nonnulla, quae ipse Fabricius me perlegere jussit. Erant his diebus mihi in manibus docti quidam Scriptores, quos in aliquot locis veterum ad Comitiorum rationem pertinentibus mire deprehendebam allucinatos. Ii etsi Gruchium allegabant, ut sententiam ejus explicare magis viderentur, quam aliquid afferre novi, ipsum tamen Gruchium videre aveo. Si in vestra bibliotheca est, mitte, quaeso, sed per amicum, non aurigas, non nautas. Nec enim festinamus. Cl. Boxhomio librum suum etiam remitto. Errat auctor p. 38. in loco Senecae lib. II. de Ira. Nihil verius Lipsiana ad illum locum nota, et possem eam sexcentis exemplis probare. Vide illum, si operae est. Vale decus meum. Hagae VIII. Kal. Sextiles Anno CICICCXXXVII.
Noli, quaeso, imitari ignaviam meam, sed quoties vacat, et lubido est, scribe. Semper enim tuae mihi gratissimae veniunt. Ob censuram in epigrammatium valde te amo, et recte monenti statim obtemperavimus. Scripsimus enim: Quo surgunt Batavae. Ante septemdium valere nobis dicebat heros Ianus Grotius opiparo convivio apud patruum. Ibi saluti Heroum Leidensium multae amystides in orbem iverunt. Hoc scire te volui.
CHarissimum pectus, etsi nihil mihi antiquius, quam tua jussa capessere et exsequi, tamen a reditu sic implicitus fui, sic distractus, ut otium ad Vossium scribendi mihi defuerit. Neque enim respondere possum, quin judicem de illis, quae ille in Diatribe notare voluit. Hodie tamen, aut certe cras, id faciam, et statim ut accepero Ovidios, ad te mittam. Vide infelicitatem meam. Heri obvius factus mihi Cl. Grotius salutem dicit a fratre suo Legato, et gratias agit ejus nomine pro munusculo libelli mei. Caeterum illum mirari, quod literas suas satis, ut ipse scribit, prolixas, in quibus de plurimis Statii locis sententiam suam rogatus a me exposuerat, non acceperim. Vide, inquam, damnum meum. Dum haec scribo, redditur mihi epistolium ipsius incomparabilis viri ad me, in quo de opusculo nostro judicat, et gratias agit. Vix me contineo, quin ad te mittam, ut hujus gaudii mei sis particeps. Sed sufficit vane cogitasse, ne etiam opere ipso vanus sim. Non ita pridem etiam reddita mihi, quam vides, Fabricii epistola. Ea causa tum statim aliquid ad Scriverium exaravi. Cum eo tu de re tota loquere, et epistolam postea remittes. Vale, Corculum meum, et me ama. Scripsi raptissime. a. d. IV. Kal. Augusti. Hagae. Anno CICICCXXXVII.
[Gap desc: Greek words] Parentem tuum officiosissime saluto, item omnes domesticos vestros, quibus etiam nunc gratias ago maximas pro nupera comitate. Heri vesperi coenabam genialiter cum ampliss. Graswinckelio, solus cum solo. Omnia lepide, jucunde, multa memoria amicorum, plurima vestri. Iterum vale, effundo enim haec adstante nobiliss. Pavio, qui hanc feret.
CHarissimum pectus, noli putare, tantam in me cadere negligentiam, ut obliviscerer promissi mei, absque amicissimo vander Mairio fuisset, quem omnino conventum volebam, antequam ad te scriberem. Itaque quater captatis temporibus ad aedes ejus accessi: sed hominem domi deprehendere non potui, nisi quinta vice, die Saturni praeterito, cum tamen paucissimis, quod distringeretur aliis negociis, verbis cum eo locutus intellexi, nihil eum veterum
Cod. Ovidii habere, praeter quod penes me fuisset, tuque antehac habuisti. Interim non possum non laudare indefessum studium tuum in conferendis MSS. et V. C. quos ad institutum tuum profuturos putas. Nec profecto in hoc genere sine istiusmodi adminiculis quicquam feliciter, tentatur. Ita omnes maximi viri eam viam sunt ingressi, eum laborem, idque taedium devoraverunt: et habes exemplum domesticum, quod in omnibus illustribus factis meritisque penes te allegandum. Vide in Horatium notas, vide in Senecam, in Maximum Tyrium, in alios: ubique vides MSS. et Cod. usum. Quique sola ingenii aut quantaecunque doctrinae ope hoc tentant, quid agunt aliud, quam siquidem vere docti sunt, ut plurimis in locis ingeniosas nugas ostendant, sin minus, omnium febrientium et mente emotorum ludibria somniaque superent? Ipse magnus Scaliger, quot in locis in priore Manilii editione pedem impeditissimum habuit, per quae in posteriore, optimo illo Gemblacensi codice adjutus, quasi per planum pervagatus est. Et nos, quid veteres Statii codices nobis profuerint, allegare possumus: et tu, cum tua cum istorum hominum [Gap desc: Greek words] commentis comparabis, tum vero demum luculentum fructum industriae tuae consequeris. Quare sic perge: nec dubito, quin exspectationem nostram, qui tantum ingenium, tantam eruditionem cum istis praesidiis conjunxeris, infinitis parasangis sis superaturus. Officium, quod mihi salutando [Gap desc: Greek words] Cunaeum praestitisti, scito non tantum digne me aestimare; sed ejus fructum jam apparuisse. Eopse die, quo tuae mihi redditae, vir summus epistolam [Gap desc: Greek words] ad me misit, pro qua praesens, si Deus voluerit, gratias agam. Constitui enim omnino hac hebdomade ad vos excurrere, et comitate vestra, qua toties me in ruborem dedistis, uti. Luctus vero tuus vehementer me conturbavit, et fecisset ambiguum consilii, nisi tu tamen me venire juberes. Cogitabam enim, ubi optima feminarum rebus humanis valere dixisset, Leidaene an Dordrechti, unde genus esse credebam: si Leidae, an non multiplicia hinc vobis neogocia? si Dordrechti, an non vos eo excursuri? Si alterutrum, exspecto adhuc a te unas, quibus me tantisper domi manere jubeas, dum vos haec explicueritis. Sin eae non missae fuerint, die Jovis aut certe Veneris me cum bono Deo exspectate. Ovidii Codicem mitto, quem petieras. Vale, anima mea, et vestros saluta. Hagae v. Id: Sextil. CICICCXXXVII.
CHarissimum pectus, quod hactenus silui, facile cogitas, credo, nullam aliam fuisse causam, quam quod literas Gerardi Vossii et Ovidios expectarem.
Unum librum, quem vides, ante quatriduum accepi, sed sine literis, quas eum tamen jam ante septimanam dedisse Franciscidion nuper mihi confirmavit. Igitur nescio, cur non Fastos una miserit. Illum statim, ut redditus, ad te misissem, nisi acutissimis dentium doloribus, quos uvas recenter nimium avide lurcando contraxeram, vexatus, omnem rerum mearum curam plusculos jam dies insuper habere fuissem coactus: Tu igitur hoc libro sine mora utere, et una cum altero edito dein ad me remitte. Non dubito, quin ubi illi ad dominos fuerint reversi, caeteros etiam facile simus extorsuri. Nec opus est, ut aut apud Isaacum, aut eos, unde hic sermo ad eum emanare posset, hos libros penes te esse fatearis. Ad Scriverium ante mensem scripsi: de suspicionibus, de quibus commodum injeceras, me purgavi: rogavi, ut Fabricianorum poematum edendorum curam sumeret. Ille nihil respondit, nec de libro meo judicium suum scripsit. Tu, si quid hujuscemodi ex sermonibus ejus cognovisti, cave de quoquam me habeas celatum: quod te per amicitiae nostrae sincerissimae genium oro. Si ab hoc viro auspicia editionis libri illius exspectanda sunt, miseret me optimi Fabricii, qui subtam lentis maxillis erit. Velim etiam scire, an Palladium MS. ab eo impetrare potueris. Relegi non nulla obsenata per otium, et multa notavi mihi egregia, quae statim in ipsa collatione aestimare non potuimus. Quae etsi per se satis sint commendata, et vel uno libro veteri teste nitantur: tamen velim scire, an et altero codice possint confirmari. Epistolam Fabricii, quam dudum est, quod ad te misi, quin acceperis non dubito. Puto te tum cum Dom. Parente domo suisse profectum, quum ista vobis reddita est. Eum pridem rediisse Leidam ex ampliss. Granswinkelio cognovi. Itaque illam, ubi commodum fuerit, remittes. In Epistolis Casauboni nunc graviter pergitur. Accepi etiam ante paucos dies egregium augmentum a Rittersbusii filio. Scire cupio an redierit Boxhornius. Vale, amicissime mortalium, et me ama. Raptim a. d. XVII. Kal. Octobr. Anno CICICCXXXVII.
NObilissime et Charissime juvenum, indigne mecum agitur, quod de divino Scazonte Parentis tui ex aliorum potius sermonibus hîc, quam tuo missu, mihi fuit cognoscendum. Erubui sane et exarsi, ubi ea fama ad aures accidit meas: quippe qui primus videre et scire debuissem, ultimus credo omnium, qui hîc sunt, accepero. Haeccine est fides! haec memoria nostri? qui toties pollicitus es, quidquid vel a te hujusmodi ederetur, nunquam me ejus exsostem sore. Dispeream, nisi haec res me angit vehementer. Quid si
nunc poscam ipsam elegiam, quam ante tot dies manu stipulata promisisti te ad me scripturum, simul atque Ovidium Vossii accepisses! Haud dubie minus adhuc reperiam memorem. Et quasi conjurassetis, silet etiam Boxhornius heros, quem non ita pridem literis scriptis ad eum rogavi, ut unum triduum concederet mihi usuram MSS. Cypriani, quo nunquam ita ex certa caussa egere me sensi. Is tamen nec librum mittit, qui in pulpitis ejus jacet, et ut vetus parma vacat, nec respondet. Tu redimes noxam, quam contrasisti, si non modo illius admirandi Scazontis exemplar mittes, sed extorquebis etiam illi lento MS. Cyprianum: quem non desidero, sed [Gap desc: Greek words] , et tamen paucarum horarum usu exstincta erit haec sitis, illeque ad vos revertetur. Heros Pilius te officiossime salutat, et jamdudum album suum exspectat. Itaque rogare me jussit, ut quod commodo fieret tuo, petitum melos festinares. Idemque ego rogo, et te vestrosque omnes plurimum salvere jubeo. Vale, [Gap desc: Greek words] . Hagae Postrid. Kal. Octo. Anno CICICCXXXVII.
Si me amas, fac ut tria ad minimum exemplaria habeam Scazontis. Jam in eo sum, ut scribam ad amicos quosdam doctissimos et optimos in Germania viros. Iis nihil gratius praestare possum, quam hoc [Gap desc: Greek words] mittere.
CHarissimum pectus, cum cognati quidam et populares mei aliquot dies hîc haererent, inde in castra profecti post octiduum reverterentur, rursumque subsisterent, fieri non potuit, quin multum temporis officia ipsis praestando comburerem. Ita interjecti dies, et qui post advenerunt, cumulum quendam negotiorum, turbato studiorum ordine, in caput meum jecerunt, ut tardior esse cogerer in literis ad te scribendis. Quod facilis, ut saepe solitus, condonabis mihi, qui ubicunque essem, aut quicquid agerem, ad te tamen animo anhelarem, et debiti mihi ipse eram exactor morosissimus. Habe nunc pagellas duas, quas in nugatorio scripto nostro feci recudi, et tot quidem, exempla, si recte pono calculum, ut duo ipse retinere domi vestrae, caetera Cunaeo, Scriverio, Boxhornio, Bodechero, singulis cum salutatione officiosissima offeras, atque hoc factum sic apud eos excuses, uti ego apud te facio. Primum igitur, cujus viri amicitiam lucrari possum, quid opus ejus cum prima notitia nostri nominis odium quaerere? Nec tamen ipsum modo vereor, sed et multos, magnos et eruditissimos in Gallia viros, quibus illam scriptionem (vide et mirare suavitatem summi viri) commendasse se significat Grotius [Gap desc: Greek words] , quos ea libertate indelectatos suspicabar. Denique videbam me quoque non in re quidem, quod sciam, circa rem tamen errasse. Excerpseram enim ista ex
adversariis sine ulteriore obrussa, cum in ea ipsa prius negligenter conjecissem. Non sum is profecto, qui magnorum nominum insectatione famam parare unquam constitucrit. Sed vitium hoc aetatis est: efferimur interdum impetu juvenili, qui tamen, ubi paulum se collegerit animus, frigescit, et repeto omni studio quaesitum morem, modestia potius et comitate, quam audacia et spiritu placere. Erat autem caussa, quod vir quidem doctissimus, ceu herbam parietariam, ubique traducit bonum Wouwerium, qui tamen nunquam eum laesit, et aliquibus certe in rem literariam meritis, si qua fuit sinistra de eo fama, apud aequos arbitros illam consopivit. Audi etiam rem lepidam. Heri accepi tandem a Gevartio literas longe humanissinas. Is munus sibi gratissimum fuisse Diatriben testatur, reprehensiones nostras magno animo fert, ingenium et eruditionem (ita loquitur: voluit dicere, diligentiam et conatum) aestimat, ad similem telam in Thebaida et Achilleida contexendam amice honatur. Equidem non possum satis admirari hanc virtutem eximii viri, et quamprimum rescribam ei verbis plus quam byssinis, quaeque vel coelo possint deducere lunam. Tu vero has nemini ostende, ne aut invidiam lacessere, aut [Gap desc: Greek words] videar, dum apud te, charissimum mihi caput, apud quem omnia mihi, ut tibi in me, licere cupio, simplicissime loquor. Fabricio nostro ut placeat molestissimorum mortalium, a quo genere pudendum est praestantium ingenionim famam pendere, scelus, credo, ex ras videbis. Ego quanto dolore conficiar, quod alia omnia acciderunt, quam ipse speraverat, non sane quam ego, dicere non possum. Tu si quid respondere ei voles, una cum iis, quas ad me scriptas dudum ad te misi, remitte. Vale, mi Heinsi, [Gap desc: Greek words] . Incomparabilem Parentem tuum, Amitam, Sororem, Plosium, si apud vos est, observante atque officiosissime saluto. Hagae. a. d. III. Non. Octobr. Anno CICICCXXXVII.
NObilissime et charissime juvenum. Dum quotidie ad te scripturio et identidem interpellor, aliquot mihi dies non sine dividia effluxerunt. Simul vero nunc paululum temporis suffurari potui, non sustinui diutius videri omissior. Loci Ausonii, de quibus Freherum inspicere petieram te, et recepisti [(reading uncertain: print faded)] , hi sunt. vers. 32. et bivio refluit munimine pontus. Quid bivium munimen? Si nihil, consule, quaeso, domesticum oraculum: neque enim hîc spero quicquam a meis viribus. Major fiducia me habet in illo corruptissimo loco versu 35. Non superante vado rapidos reparate meatus. Sed conjecturam meam, immo veritatem, habebis, ubi quid Freherus ibi dixerit, perscripseris. Minore
molimine opus est vers. 242. ubi defensos haud dubie pro defensus piscis scribendum. Item vers. 256. ubi Dexter inobliquum lego, pro dextera. vers. 297. mediis concurrit fluctibus Echo. Hiat sentenria, nisi legas, ut puto scripsisse Ausonium: mediis quae occurrit fl. vers. 409. Quique caput rerum. Nihil hîc vidit Vinetus, qui longis logis nescio de quibus regibus nescio quid nugatur: cum sit expeditissimus sensus et caetera in facili, si de se ipso loquentem Ausonium intelligas. De his, ergo patieris hoc oneris imponi tibi, o [Gap desc: Greek words] , ut amplissimi illius quondam et magni viri commentarium consulas, et ipsius adnotata mecum communices. Cypriano facile nunc carerem: sed non mittam, nisi per amicum, ne sine caussa te gravem sumptu. Pilius noster te humanissime salutat. Ille, quo avidius exspectat nectar Pierium tuum, eo majore in dies versatur in metu, ne se (est enim homo optimus, et te tum ex merito tuo praecipue, tum etiam ex sensu meo, faeit maxitni, de se sentit humiliter, cum doctrinam tuam, ingenium, et spem respicit) minus eo dignum putes, eaque de caussa moreris. Ego vero non unum juravi juramentum pro simplicitate et candore animi tui, et me stiti fidejussorem tui promissi, ut aestum ejus pacarem. Nunc, puto, Dordrechti est. Nam intra triduum non vidi eum, quod ipse ad me non invisit, nec mihi multum fuit ocîi. Quod ergo commocio fiat tuo, etiam etiamque volentem te rogabo, ut et meam fidem liberes, et tantum tui miratorem spe certissima fraudari non patiaris, Vale, [Gap desc: Greek words] magna gloria, et me ama; Patrem vero cum amita et sorore a me humanissime officiosissimeque saluta. Raptim Hagae a. d. III. Id. Novemb. Miutialibus Anno CICICCXXXVII.
Non possum verbis eloqui, quantum apposueris tuae apud me gratiae, [Gap desc: Greek words] , quod de locis Ausonii adeo aecurate sententiam [Gap desc: Greek words] Freheri inquirere, simul et mecum communicare voluisti. Atque eo quidem magis debeo tibi, quo plus molestiae in libro inveniendo exhaustum est tibi. Solum illud doleo, quod tantum temporis mea hominis infelicis caussa Themidi Palladique tuis periit. Hoc damnum puto maximum et vix excusabile, absque tua esset humanitate, quae tanti aestimat tot beneficia imputari mihi posse. Quod quidem lubentissimome semper feceris, qui agnoscendo meritum tuum bonum ero nomen, et ingenua confessione debiti faciam, ut te non poeniteat operum talium. Video doctum illum virum nihil minus curae habuisse, quam ut tot corrupta in egregio Poematio illo loca emendaret. Nempe Scaligeri nomen
obstitit illi, qui, quae reliquit ille, de bis desperavit. Sed audebone porro id tibi munus imponere? Si patieris, velim inspicias, quid dixerit ad versum 115. de Dinocharis opere:
Spirat enim tecta testudine Corus Achates
Afflictamque rapit ferrato crine puellam.
Neve tantum inquirendi, sed et judicandi tibi dem materiam, cense quae mihi conjectura in mentem venerit. Historia est apud Plinium lib. XXX. C. XIV. ex qua discimus magnetem fuisse, uude suspendit Arsinoen Dinochares. Nam Achatem subdititium esse vel inde, paret, quod nemo unquam senserit, Achatis eam vim fuisse, ut ferrum traheret. [Gap desc: Greek words] Corus est ab ineptis hominibus, qui verbum Spirare non nisi vento convenircputarunt. Scribe: testudine vera magnetis. Illas vero literas gn ambiguam facere syllabam nosti. Ut in Progne, Cygnum priorem corripuerunt Naso et Horatius. Nihil frequentius Graecis, et aliquid diximus in diatriba. Graecis non [Gap desc: Greek words] modo dicebatur sed et [Gap desc: Greek words] , hoc fraudi bonis hominibus fuit. Est vero magnetis ambiguum: vocabulum, et tum significat lapidem Herculeum, qui ferrum trahit, tum alium, simillimum argento, [Gap desc: Greek words] , de quibus abunde Salmasius ad Solinum. Hinc factum, ut veram magnetida dixerit, quasi excludens ab hoc nomine alteram notiorem, quae ambiguum id vocabulum fecit. Ita apud Martialem, vera Geritiam, veri Sardonyches, et similia. Dein leg. Affictam, ut habent MS. Cod. quod est affixam. Ita Lucretius: Ficta vestigia: pro fixa. Et Diomedes Grammaticus citat fragmen. Scauri; Sagitta confictus, de quo Cujacius in Observationum libris. Hoc examina, quaeso, nam mihi nescio quo modo hoc commentum placet. vs. 408. Praefaecturarum titulo meruere secundo. Hîc una litera mutanda est. Quod cum non viderent boni Vinctus et Alciatus, mirifice hîc se torserunt. Quid Marquardus? vers. 411. Par fuerit primis. Aveo scirc quid ille hîc. Liquet enim mihi scribendum: Pracfuerit primis, et intelligendum de Ausonio, qui praeceptor Augusti fuit. vers. 412. pro suum scribendum, Tuum. Sed consulatum cujus intelligit Freherus, Ausoniine an alterius cujusdam? hoc enim praecipuum est. Si prius, vidit aliquid: nam in posteriori ineptit vehementer Vinetus. Scribo haec Delphis redux, ubi identidem nunc contemplor exemplum humanae fragalitatis in ontimo Levio nostro, qui vivus vidensque moritur, nisi Deo (quod precor) visum aliter, nam homines quidem desperant. Eo excurreram quoque, cum Cl. Boxhornius hîc esset. Eum ergo salutabis meo nomine peramanter, et magnas ages ei gratias pro lectissimis epigrammatis. Non intelligo, quod scribis de Fabio cunctatore, quem ais horrenda moliri. Rogo te per amicitiam nostram, uti hoc aenigma solvas mihi. Nam inihi quidem sphynx domi non est. Ignosce, quaeso, meae tarditati, qui [Gap desc: Greek words] hucusque responsum differre molestissimis curis sum coactus: ignosce etiam harum festinationi, quas lassus languensque effudi: Saluta vero meo nomine officiosissime maximum Parentem tuum, totam domum, Scriverium, Bodecherum. Vale, mi Heinsi, et graviter disce stare ac nosse civilia jura. Hagae a. d. III. Non. Decemb. Anno CICICCXXXVII.
De Isaaco Vossio gaudeo tuum conspirare cum meo judicium, opto, ut superstes sit ille Juvenis, qui profecto virum ostendet, et nomen, quod vestri adjungat posteritas. Irascor furenter tardigradis illis, qui faciunt, quo minus legam divinos versus tuos. Ne ignores felicitatem meam, emi heri in auctione Mairiana Xenophontem ex ed. Leunclavii V. Florenis. Arriani periplum ponti Euxini et Erythraei cum notis Stuckii 15 stuveris.
NObilissime et Charissime juvenum. Quibus occupationibus districtus fuerim, cum tuae mihi redderentur, vel hinc scias, quod totas viginti quatuor horas, hoc est, diem et noctem penes me fuerit desideratissimus tuus fasciculus, antequam solvere eum quiverim. Accessit cumulo negociorum Suffridus Sixtimus, cui morosissimo exactori officiorum adesse me oportuit, et duos vel tres dies, quos minime habebam vacuos, nihil fere agendo comburere. Hunc tamen fructum habui, quod cum recitarem ei divinum poema, quo Parens tuus Diatribam meam ornavit, an oneravit potius nihil tale meritam (neque enim viderat) exclamantem audivi: Ille vir solus Poeta est. Ego vero proxime post illum te pono, postquam [Gap desc: Greek words] illud [Gap desc: Greek words] tuum legere coepi. Nec enim refrixit admiratio mea, quam semel excitaveras, postquam sub conspectu et judicio positum illud diligentius expendi, sed immensum quantum crevit. Habeo tandem carmen, quale multos jam annos videre expetebam, sobrium, castum, generosum, excitatum, in quo ne Momus quicquam reprehendat, nam quae tu dicis, illa vero decent aetatem tuam, quae tum plurimum promittit, quando foccunda sensuum est. Ego vero quamvis, uti nosti, versiculos rarissime tento, et in hac parte plane sum infans, non potui tamen me continere, quin jussu tuo nescio quod futile epigramma in illum, quem dicis insulsum nudumque tuarum virtutum aestimatorem, effunderem. Accipe igitur Cluvieno dignum foetum, et te, hoc est, [Gap desc: Greek words] , dum legis, obliviscere:
Te quoque, dum celeris tentas vestigia famae
Nominibus magni non peritura Patris,
Degeneri livor jamdudum dente lacessit,
Livor praeclaris umbra comesque viris.
Felix, cui tenerae properavit flore juventae
Ingenium laudes, et decora aha senum.
Credimus et similem patriis virtutibus isto
Te genus, Heinsiade, posse negare minus.
At tibi, mens atra squalet cui tabe veneni,
Quoque cares, vati non sinit esse decus,
Comprecor, ut maneat sententia, nec sit in illo
Pectore, cui quondam, quod facis, eveniet.
Heros Pilius coelum tenere se arbitratur tanto tuo dono. Album tradidit, creda, samulo vestro. Illud magnopere te rogo y ut apud [Gap desc: Greek words] Parentem me excuses, quod dum hîc fuit, salutare eum non potuerim. Crede mihi, nihil me nunc magis cruciat. Duos habeo amicos, quibus nihil non debere vole, alterum vivum poene (ignoscat mihi genius tuus) cadaver, alterum jam funus. Scito enim bonum Levium heri rebus humanis [Gap desc: Greek words] dixisse: jamque sum in procinctu, ut cam Delphos, et tristissimam haud dubie matrem mulceam. Horum vero ista culpa est, hi me in pluribus jam pridem saepe remorantur. Sed spero praesentem me subserviturum orationi tuae; et quod tu nondum excusaveris, coram expiaturum. Exiguum adhue pensum restat mihi in Graecis epigrammatis, quod ubi absolvero, non regnum merear, ut iterum humanitatem hospitii vestri non degustem. Cupio autem, quos ex bibliotheca habeo, libros comiter adferre. Et eo nunc sum occupatior, quod aliquot dierum in dulcissimo conSortio veStro ocium lucrifacerc laboro. Cl. Grotius te Salutat, et magnas agit gratias, acturus majores, ubi illustre munus perlegerit et aestimaverit. Quid Bavius et Mevius judicaturi sint, ciccum haud interduim. Explorabo tamen, quia jubes. Alter abest urbe: alterum nondum post illud tempus, quo videri id voluit, vidi. Die Mercurii, si Deo placuerit, aut Jovis sequenti hebdomade me exspecta. H. Grotius notas suas ad Statii Thebaida et Achilleida misit, quas tamen nondum vidi, neque enim communicare eas vult optimus Gulielmius, priusquam cum aliquo otio eas una expendere poterimus. Hunc fructum praecerpere ille gestit. Vale, deliciae nostrae, et saluta totam domum vestram. Hagae III. Eid. Decemb. Anno CICICCXXXVII.
Clariss. Boxhornium salvere jubeo, et fortiter facere in expugnanda Breda, Tantum enim, quantum ille volet, credet Posteritas.
NObilissime et Charissime juvenum. Quanta me adegerit necessitas, ut [Gap desc: Greek words] abrumperem dulcissimum consortium vestrum, et reerrem me ad gurgustiolum meum, ex eo licet argumentere, quod tot dies abierunt, et nihil post discessum ad te scripsi. Nihil autem scripsi, quod ita essem districtus, ut ne adhuc quidem libros illos, quos tua et Boxhornii gratiâ
mecum huc attuli, inspicere potuerim. Quod vero meum utendi illis desiderium sit, ne tu quidem ignoras. Secus nihil mihi fuisset antiquius, quam repetere grates pro, non dico inaestimabili benevolentia, sed vero meritis atque officiis in immeritum me vestris. Equidem quicquid in Heinsianis aedibus est, singulari quadam [Gap desc: Greek words] ad gloriam, elegantiam, gratias, comitatem, [Gap desc: Greek words] natum et compositum est, ne Caniculam quidem exeipio et admirabilem illum
Audaces morsu solitum consumere mures.
Et sane hoc sacrarium patere iis, haec [Gap desc: Greek words] corripere cos, qui aliquo raro mentis decore Diis viciniores esse merentur, ut multum est, ita non sane mirum. Ego vero qui sum? aut quid in me est, quod vos advertat? aut unde mihi haec somnia? Quare cum beneficia intueor vestra, et vos, qui tribuistis, quantivis spatii campus orationi meae panditur: cum vero ad eum convertor, qui accepit, concluditur mihi animus et miratur et obstupescit, verborum vero omnem copiam eripit, infans tum maxime sum, cum facundissimum me fore credideram. Tu vero, mi Heinsi, anima mea atque unicae deliciae, subi vices meas, et primum quidem adi te ipsum, gaude ac laetare, quod hominem, caetera vilis pretii, sed profecto non malum nec inficiaturum tam liberalia debita, amore tuo singulari ac emendatis moribus [Gap desc: Greek words] peculio tuo adjunxeris: dein adversus [Gap desc: Greek words] Parentem tuum, reverendam amitam, dulcissimam et castissimam sororem, [Gap desc: Greek words] animi exhibeto gratissimi: cum omnia, dixeris, quae suada potes tua (quid autem apud tales non potes?) talem esse Gronovii dicito, nihil enim in hoc censu haberi potest, quod in me esse, et debere et fateri nolim. Salutationes, quas commendastis mihi erga [Gap desc: Greek words] , D. Tienhovium, Hugenium, Graswinckelium, deposui acceptissimas, Graswinckelius in petitione sua (quod Parenti tuo et tibi in aurem dictum sit) optime sperat; unum veretur: qui si vincet, satis tamen hac vice fore sibi credit, si nomen ejus inter Candidatos referatur. Ipse Kalendis Januariis, ut ex aliis accepi, in Ecclesia Gallica comparuit. Gerhardus Vossius G. F. petiit a me Fabricii poemata, qua re in spem inducor secuturae editionis. Accepi nuper literas a magno viro, quibus ad aliquot [Gap desc: Greek words] mea, quae, dum ibi essem, ipsi proposueram, respondet. Inter caetera haec habentur: De loco Ovidii in Fastis, ubi Glossa vet. lib. super MANU habet, CAPA, scias errasse manum librarii, et [Gap desc: Greek words] CAPA glossam esse, qua lector explicabat, quid esset, LACERNA, nempe CAPA, vel CAPPA, Sic enim infimum aevum vocitavit, quae veteribus lacerna. Vale, charissimum pectus, et me ama. Hagae Prid. Eid. Januar. Anno CICICCXXXVIII.
Quid audio de Bodechero? an ibit in alium orbem? Salveant Cl. Scriverius et Boxhorius.
AMicissime mortalium. [Gap desc: Greek words] fui, postquam enim a nobis discessisti, non contemnendo morbo operam dedimus, et ne omnino ociaremur, aegrotare vix tandem vacavit. Fauces vehementi tumore constrictae aegrum respirare vix permittebant, usum deinde eibi recusabant, ne jam dicam de Baccho, cui profecto bellum acerrimum indictum erat, et anginam rivalem experiebatur, miserrimeque exclusus invito Heinsio tuo plorare cogebatur. Vides quam degeneri morbo laboraverim? Sed medicorum opera, purgatoriis, cataplasmatis, et venae sectione faucibus meis tandem prospectum est. Nunc cum natibus meis res est, Negat enim medicus bona sanitate me posse frui, nisi inferius guttur obstructione liberetur. Quid agam, amice! egone nates meas, partem tam nobilem, tam illustrem, tonsori aut pharmacopaeo alicui infimo mortalium purgandas committam? quod nunquam futurum existimassem, post manus ferulae subductas, Analyticis posterioribus adhuc meruendum fore! in quas paedagorum turba numquam saeviit, nunc demum inspectum iri? quis hoc potest videre, quis potest pati! Profecto parum abest, quin cum Theseo praecepta justitiae dictent. Si tu adesses, amice, nusquam effugeres, quin a natibus mihi esses consiliarius, magni enim momenti res est. Ego interim, ut fortem et prudentem decet virum, necessitati consulam. Negotium Fabricianum in causa est, cur tuis tam cito respondeeam. Si poemata ejus ad Vossios nondum misisti, per dies aliquot tibi serva. Omnia enim experiri certum est, priusquam rem deploratam penitus deponam. Hactenus quantum in me fuit, id sedulo operam dedi, ut editio adornari posset. Conveni Elzevirios, Comelinum, Seriverium, et postremo etiam Roxhornium, omnes frustra; cujus rei te testem advoco. Nunc ad extremum etiam parentis mei autoritas interponenda est. Fabricius enim Semper Elzeviriorum typis maxime delectatus est. Quare si adhuc apud te sunt, post diem aut alterum fac sciam. Gratiarum actioni tuae nunc non respondeo, sed in adventum tuum differam, malo enim candorem nostrum re ipsa experiaris, quam verbis. An album Pilio heroi reddideris scire velim. De Bodechero vera sunt. Ego vehementer gratulor vapulanti nostro, dum enim Heros abest, maxillae ejus feriabuntur, id illi pro certo nuncies velim. Heti ex Boxhornio nostro intellexi Salmasium [Gap desc: Greek words] typographis Egigrammata sua Latina promisisse, quod si verum est, excerptis nullis mihi opus est. Vale, meum delicium, mei amores, XVI. Jan. CICICCXXXVIII.
CHarissimum pectus. Quemadmodum nihil tristius fuit mihi, quam de invaletudine tua cognoscere, ita non laetiorem unquam nuntium tulerunt Eurybates et Taltnybius [Gap desc: Greek words] , quam vester Andreas ad Granswinckelium [Gap desc: Greek words] , coepisse te cum Hygeia bona side in gratiam redire. Sed ut integrum et certum sit gaudium meum, ex te ipso id firmari literis aveo. Nescio an jam aptus sis redditus jocis audiendis, sed si non periit pyga tibi, aut apud inferos Theseiae aemula, praecepta bene sedendi dictat, tantisper, spero, te suffulciet, dum unas ad me exares. De munere, quo me cohonestaturum fuisse liberaliter pollicebaris, si adforem, gratiam fecissem lubens. Periculosum est enim, alienis intervenire secretis, et merito verebar, ne Isis irato sistro lumina mea feriret, si tam sacram cryptam profano visu turbare auderem. Oblitus sum in prioribus gratias agere tibi Pilii nomine, qui profecto tam luculentis versibus coelo se locatum credit, et infinita tibi debere fatetur. De Fabricii Poematis ignoro juxta tecum, quid sit futurum. Postquam enim illa misi Amsterodamum (misi autem, simul Gerhardus ea poposcerat) nihil literarum inde accepi. Neque appellare. nunc eos sustineo ob luctum, qui certe gravissimus totam illam domum confudit. Quid mirum? cum ego alienus et externus vix lacrimas tenuerim audito tanto easu. Homunculi quid sumus? aut quam imparatos saepe fottunanos invenit? Quem profecto haec talia non commovent ad recordationem humanae sortis sedulamque meditationem extremorum, is dignus est, ut ejus, quod ridet aut non curat, ipse sit exemplum. Sed et aliae debentur naeniae amplissima et, magno viro Dn. Rocho Honerdio, qui eodam die, quo iste nos turbo percussit, animam Deo reddiditque, nosque reliquit. Laetor, brevissimo licet tempore, tantum reipubl. decus familiariter me novisse: aut forte hoc doleo magis, quod totum inspicere nondum quivi. Erat enim humanissimus, et qui nugis nostris etiam pretium poneret, et libenter de literis fabularetur. Est adhuc penes ejus hominis exemplar paginarum Casauboni, quas, ut exeusaesunt e typograhia, accipere soleo, ipseque videre petierat. Nescio quam viam inire debeam, uti id recipiam: neque ita frequens in illa domo fui, ut praeter dominum me quis nosset. Duos libros, quos emi feci ex auctione Elzevirianâ, puto accepisti. Fallor, si in iis aliquid dignum exspectatione tua invenies, invenisses multo minus in reliqnis. Quare non audus te sum hoc impendio multare. Spero te hîc adfore propediem cum amita et forore. Si una attuleris tecum MSS. Plinii, poterimus multas bonas horas
in musaeo meo efficere: idque adeo rogo te, ut facias. Boxhornium heroem saluto amanter. Ad eum scribam propediem, et specimen dabo ei elegantissimarum correctionum, quas ex variantibus hausi, adscriptis Libanii codici. Satis mihi constat eam Bonaventurae Vulcanii manum esse. Reperistine aliquas Casauboni ad Vulcanium? Vale, o anima mea et saluta vestros. Raptissime ad IV. Non. Febr. Anno CICICCXXXVIII.
Obilissime atque amicissime juvenum. Qui has fert, Kernerus, Germanus est, Graece et Latine bene doctus, probitatis admirandae, Berneggeri auditor, atque eidem eximio viro perfamiliaris olim. Cum igitur vestram famam nosset, magnis a me precibus contendit, ut se tibi traderem, atque ita etiam ad Dn. Parentem ipsi aditus pateret. Venit in has oras adjunctus Comiti cuidam, ut ei esset a studiis: sed ille improbus, quicunque sit, ita tractavit bonum Praeceptorem suum, ut hîc stationem illam deserere mallet, aut si nondumdeseruit, malit. Itergo Lugdunum vestrum, tum ut sibi suisque studiis vacare rectius possit: tum ut si qua honesta incidat conditio, qua operam dare civis cujusdam erudiendis liberis, et sic sumptus domesticos levare possit, postquam se tot praestantibus heroibus, quot vestra Academia habet praestites, aut certe quibusdam ex iis approbavit, horum suffragio in ejusmodi loco nanciscendo juvetur. Ego, etsi hujusmodi onera imponere tibi pudori habeam, tamen rogatus et flagitatus tum ab ipso, tum aliis communibus amicis, per quos ille mihi innotuit, praemia tuli urbanae frontis, et coactus sum, uti adversum te essem subimpudens. Heri hora diei fere tertia erat mihi negocium apud nobiliss Dn. te Tienhooven. Cognoscebam ex ipso, sororem tuam pridie advenisse: caeterum quod eo die domi non pransus esset, nec, puto, caenasset, nondum se vidisse illam. Miratus sum, te non adesse una, nec omisissem heri salutare et caussam quaerere, nisi operam dedissem praestantissimo Grotio nostro; cujus natali genio et fortunae libandum erat. Itaque cum ad prandium invitarer a Dn. Titenhovio, excusari me oportuit, quod ante jam manum promississem ad Grotianum Symposium. Hodie haud dubie ibo: sed profecto hesternum villum adhuc caput meum infestat. Quare ignosces si multa inepte garrio. Te aut literas tuas exspecto, sic ut nihil magis. Vale, meum decus. Hagae, postridie natalem Gulielmi Grotii, Anno CICICCXXXVIII.
MI Heinsi. En tibi Ovidium, quem petiisti. Libenter eum heri dedissem Andreae vestro, si suspicatus essem, fore ut in discedentes vestros adhuc inciderem. Noverasne illum, qui in abitu vestro me inrerpellans prohibebat, (quod aegre accidebat mihi, etsi homo sane fuerit gratus) vobis ad currus usque adambulare? Is erat Cabeliavius, ut postea se patefecit. Nam ego de facie nondum noveram virum. Cogitare facile potes, quibus de rebus sermo fuerit nobis, nempe de interpunctionibus et epistolis scribendis. Plinium, quem conferre inceperimus, exspecto. Spondeo tibi nullam praeterituram hebdomadem, in qua non aliquid, quod inde eruero, sis habiturus. Idem a te exdpectabo. Plura nunc non possum, etsi velim. Salve et Vale, decus meum. Salveant vestri. Hagac. a. d. III. Kal. Mart. Anno CICICCXXXVIII.
SAlve corculum meum. Pro Plinio ingentes gratias tibi. Ac etsi initio alterum codicem maluissem, tamen nunc nihil interesse judico. Reddebatur mihi coenanti, inspexi statim (tanta erat sitis) aliquot loca, quae paullo ante aecumbendum forte cogitationes meas suspenderant. Reperi easdem prorsus lectiones, quas notaveramus ex altero. Sic ut ultro etiam gratias debeam tibi, quod integriorem servare mihi volueris. Simul atque proxima vice aliquid ad te dedero, exspecta egregium aliquem locum correctum. Magno animo ad literas ferimur: utinam noftris auspiciis arbitriisque vitam disponere possemus. Petitus accepit vocationem Dn. Curatorum Franeckeranae, et promisit se mense Augusto adfore. Pilius noster salutat te amanter, is emeruit gratiis suis et propitia Paphia, ut cum editurus Poemata tua es, tuto pro Julia liceat tibi Dousiam reponere. Nunc rem magnam ad te adfero. Obtestationibus sanctissimis me aggressus est, ut cantarem sibi Hymenaeum. Ego, qui nec ingenio, nec otio ita comparatussum, ut Helieonem pulsare audeam, diu repugnavi. Sed frustra, donec ita decidi cum eo: promisi me daturum operam, ut optimum Poetam pessimo, hoc est, mihi te delegarem, et a tua uberrima vena Epithalamium ipsi impetrarem. Rogo ergote, quamvis
et potes rogari maxime, ne hanc occasionem augendi venustissimos lusus tuos praetermittas, et una opera duos amicos munereris. Et quia Susannae nomen est sponsae, libente se futurum dixit, soo daer yet van Sint Anna sal onderloopen. Sed legem ponere non audemus tibi, saris habituri, si ingenium tuum quocunque modo (scimus enim non nisi optimum te servare semper) nobis indulgeas. Codicem Vossii en tibi. Utere pro commodo tuo, nee dies tibi definiam, dummodone reddas cum illis, antequam ad me fuerit reversus. Sunt enim nonnulla, quorum adhuc usus mihi. De Fabricii Poematis laetor, quod denuo eam curam deriam susceperis, et oro ne desistas, priusquam effeceris aliquid. Scito, mi Heinsi, minimo minus tam charum depositum, cum Amsterodamum missum esset, nobis periisse. Provisum tamen postea cura magna et non parvo, ut ajunt, impendio Vossiorum est, ut reciperaretur liber integrum jam mensem inter ignotas et alienas manus versarus. Tu vero, age [Gap desc: Greek words] , ut tibi istud beneficium debeatur, quod quanto cum honore tuo conjungatur, utique nosti. Vale, charum caput, ac saluta salutandos. Hagae a. d. VI. Eid. Mart. Anno CICICCXXXVIII.
NObilissime et Charissime juvenum. Nudius quartus decimus Ovidium una cum literis meis Elzeviriorum actori commisi, quem fasciculum tibi ut quam primum traderet, rogavi. Ab eo tempore tuas unaque promissi sidem, in Plinio puta, avidissime sitimus. Tu vero, [Gap desc: Greek words] , et parum curam nostri et verborum tuorum geris. Quid dicam? adeone immersum te civilium legum arti, ut obliviscare amiculoram et paulatim elegantiam dediscas. [Gap desc: Greek words] et grassare parcius: satis cito hi tibi mores venient, cum plus erit commereii tibi cum barbaris, qui loco Pandectarum, et similium antiqui et sani soni nominum, infortiata nobis et nescio quae monstra pepererunt. Aut si omnino nunc transfuga vis esse, ne nobis invide saltem, quod tardius sub haec signa nos patimur e Musarum castris traduci, hoc est, Plinii nobis fac copiam, aut qui juris praecepta meditaris, tribue nobis, quod ex stipulatione cum tua humanitare ut debitum poscimus. Equidem nihil gratius nunc a te possumus exspectare. In Lib. II. C. LXVIII. principioscis quantopere a vulgato diversus abeat codex ille, quem conferre coepimus. Velim scire quomodo in altero codice legantur verba ista: Jam primum in dimidio mihi computari videtar, tanquam nulla portioipst decedat Oceano, qui toto circumdatus Oceato et omnes caeteras fundens recipiensque aquas, et quicquid exit in nubes, et sidera ipsa tot et tantae magnitudinis pascens. Qua tandem amplitudinis spatio terra crehabitari?
Si tantum ocii est tibi, fac me quaeso hoc ut sciam. Vidi libros; qui nuper ex museo Cl. Boxhornii prodierunt. Miror, Justini certe, quod promiserat, nullum exemplar ad me mitti. Poteris per occasionem humane, et quasi non rogatus aurem ipsius. vellene. Vale, charissimum pectus, et Parentem [Gap desc: Greek words] , amitam, sororem a me humanissime saluta. Scripsi haec irrigatus nectare herois Grasiwinckelii, apud quem hodie prandebam, non sine laeta. memoria vestri. Hagae. Prid. Eid. Mart. Anno CICICCXXXVIII.
CHarissimum pectus. In summa festinatione audebo hoc tibi imponere muneris, ut inclusas statim ubi acceperis, ad Schragium deferre cures. Scripturus cras aut perendie est ad Berneggerum. Ad eum unas hîc inclusi, ut una cum suis transmitteret. Habitat, ni fallor, apud Jacobum Marci, aut si ibi non est, quia olim fuit, hospitium ejus ibi non ignorabitur. Ego si id scivissem, tibi molestus esse religioni habuissem. Pilius heros cum desiderio summo exspectat, quid ad priores meas sis responsurus. Spero autem facturum te, quod magnopere petiimus et petimus. Vale, decus meum, ac saluta salutandos. In primis Boxhornium Cl. quem nuper in absentia mea accessisse ad conductum meum doleo, praesertim cum ante seram vesperam id mihi nostrae oblitae essem indicare. Iterum Vale. Scripsi Hagae a. d. prid. Eid. Mart. Anno CICICCXXXVIII. nocte concubia, somno languidas vexante palpebras.
CHarissimum pectus. Appropinquat destinatus festo Piliano dies, et nihil dum a vobis apparet. Quod ille misere apud me quotidie bis aut ter tantum non lamentatur. Certe immensum cumulum de gaudiis ejus, secus ac decet tam humanos, derueritis, si hanc spem ipsius feselleritis. Non legem ponit, nec modum venae tuae: sed quantum et quoties volueris: si duo disticha miseris, quibus subscriptum Nomen Heinsianum, non modo erit contentus, sed et gratias aget. Miror, qnid hoc sit morbi: cum epigramma rogaveris, lpngissimam scripsisti elegiam, nunc cum epithalamium rogaris, ne quidem
potes epigramma. Si omnino stat vobis, illudere spei nostrae et tot verba, promissa, juramenta in vanum ceciderunt, patiar utcunque: sed confirmo tibi, futurum id me invitissimo, nihilque hactenus unquam a te factum, quo amicum amantissimum ita offenderis. Sed non cadit in tam elegantia pectora tanta barbaries. Quare supplico potius tibi, et supplicat Cl. Boxhornio Pilius, ut quod amicitiae jus ultro a vobis exposcitet, id nunc precibus nostris dare velitis. Cum quid confeceritis, potestis typographo dare Leidensi, vel etiam, si lubet huc scriptum mittere: utrum voletis, libens satisfaciet operis Pilius. Mallet tamen hîc excudi, ut et autographa vestra servaret, et aliquot exemplaria excusa circum oras inaurari possent. Rogat etiam, ut Bodecherum senem adeas, requirasque, num missum ad illum sit epithalamium satis grande, et epicedium in Vossium, quae utraque vidit apud filium Amsterodami, et legit Advocatus Nieveltius: et si missia sint petere, uti prius ad sponsum huc destinetur. Vale decus meum, et propediem alias de Studiis nostris a me exspecta. Hagae a. d. VIII. Kal. Majas. Anno CICICCXXXVIII.
Scripsi non domi meae, sed apud amicum, ubi negocium fuit, cum Pilius in platea obvius mihi fuisset.
MI Heinsi. Hesternum mane totum post aliquot dierum vacationem destinaveram scribendis literis, quarum ut minimum decem erant expediendae. Media fere pars perfecta erat, cum Boxhornius heros gratissima interpellatione id consilium rupit. Post prandium quasi quatuor horas exemit nobiliss. Boswelli humanitas, quem super negocio amici accesseram. Vix lassus et defatigatus redieram domum, cum ecce adest [Gap desc: Greek words] , qui me usque ad coenam tenuit. Ita dies ille mihi miserrime periit, quem, dum tota Haga excita sedibus suis tantum non fureret, quietem ad meam disposueram. Hodie lator harum politissimus juvenis, a multisque annis mihi cognitus, aderat, rogans ut aliquas sive ad te, sive [Gap desc: Greek words] Parentem tuum darem, quo ea occasione honor sibi contingeret salutandi utrumque et album suum vestris illustrandi nominibus. Ego, absque hoc fuisset, ad te scribere constitueram, et ideo libentius ei hoc officium sum gratificatus, supplici cum prece, ne observantissimo vestri eant gloriam denegetis. Pro emendatissimo poematio tuo gratias ne exspecta ab illis, qui eo beneficio laetantur, ipsum aestimare nesciunt: sed ame, [Gap desc: Greek words] , qui aut solus, aut cum paucis vere intelligo genium uberrimae tuae venae, et judicium de ea posteritatis mente praesumere possum. Hic profectus est meus admirari in vobis, quae ipse praestare
non possum. Quod et facio lubentissime, et cupio, vel impero potius, si id jus mihi esse amor tuus sinit, ut me credas, ex intimo pectoris, sensu loqui, Atque eo sum cupidior a teipso accipere id beneficium, quod toties mihi pollicitus es. Vivent enim carmina tua, aut nulla vivent. A Berneggero redditus mihi tandem est [Gap desc: Greek words] Statius MS. Thebais dicere volueram, in cujus margine comparet fere totus Lactantius, multis in locis corrigendus et augendus. EX quo facile judicas, quanta accessio futura sit Diatvibis nostris, siquidem continuare eas licuerit. O si unus icriptor totus se mihi debere possit! sive tantum sit ocii, ut absolvam eum cito, sive eousque mihi vita producatur, dum ejus voti damner. Sed quod placuerit [Gap desc: Greek words] , fiat. Et erunt alii, qui obscuram diligentiam nodtram facile vincant. Cras fortasse me videbis, ideo nunc abrumpo, exhaustus ac poene moriens, dum omnibus satisfacere nitor. Vale, decus nostxum, ac omnes vestros a me officiossime atque amanter saluta. Hagae. postridie [Gap desc: Greek words] . Anno CICICCXXXVIII.
CHarissimum pectus. Binas tuas recte aeeepi, quibuscum, si me lepore et elegantia paria facere existimas posse, nae tu falleris plus vice simplici. Si enim cum sic scribis, de verborum inopia et epistolam non responsuram affectui quereris, quid me oportet facere, quem et ingenita balbuties et doctrina, ut sic loquar, [Gap desc: Greek words] semper impedivit, et nunc maxime circumstant mille curae, animum exedentes, divantes, dilacerantes, eoque graviores, quo obscuriores, minusque [Gap desc: Greek words] ! Equidem conscius sum mihi, unum semper attulisse me ad amicitiam nostram coagulum, amorem tui ingentem, ingenti admiratione mixtum: quem utcunque sermone explicare satis quivi nunquam, tamen sic hactenus intellectum a te existimo, ut ampliorem ejus testem, quam interpretationem tuam producere neminem velim. Quare ne nunc quoque in tam grata materia disertiorem me fore existimes, pergam antiquo me includere ludo, quodque in me deficit, et parcius ego dicturus sum de cultu, quo te mihi merito antepono, et tot raras dotes deamo, id a judicio tuo haud frustra, ut spero, exspectabo, qui mentis meae penetralia toties, introspexisti. Accusatio tua grata est mihi: etsi mirer, unde ad vos rumor iste de meo ad urbem accessu dimanarit. Accipe aequa mente, justissimae querelae, tuae quod respondeo. Verum est, semel iterumque secreto fuisse me Leidae, nec visisse quemquam praeter amicum unum, qui et nescio qua de caussa se volebat ignorari, et totum id temporis, quod in urbe egi, ap unius ore pendentem eximere me grata vi coegit. Erat enim recens
ejus a maternis laribus cognatorumque et urbe patria discessus, sic ut plurimarum rerum mearum auspicia ex ipsius sermone captanda mihi fuerint. Itaque etsi semper essemus um, tamen longe breviores fuerunt congressus nostri, quam ut uterque, ego quod rogarem, ille quod narraret, exhaurire potuerimus. Atque adeo dies vel horas potius, quas illi dedi, quem toto septennio non videram, brevi eram non visurus, agenti mecum de statu futurae omnis vitae meae, si recte augurari dedit [Gap desc: Greek words] , variis etiam occupationibus, quae hîc me distinebant, furtim subduxi. Haec omnis culpa mea, cum nulla injuria aut leviore cura amicorum Leidensium conjuncta, quam nisi facile condonaturum te mihi crederem, profceto malus essem amoris tui arbiter. Peiraredium ubique quaesitum hactenus reperire non potui, nam cum plurimis hîc notus sit, in neminem, quod mirum, ineidi, qui hospitium ejus nosset. Ante aliquot dies me domo profectum quaesivit, jussi reversus, si rediret simili casu, rogarent diligenter, ubi locorum diverteret. Rivetus, qui quotidie ad se accedere solitum per aliquot dies non vidit, putabat Roterodamum profectum, ubi cuidam Gallo nobili de Maisonneufve filium suum commendaret. Non dubito, simulatque denuo hîc comparuerit, copiam fore mihi alloquendi eum, et mandata tua, quae fideliter faciam, exequendl. Quas vero gratias agam tibi de egregiis tuis ad Ovidii et Persii loca observationibus ? Sic sunt profecto, si quid video, palmariae omnes, et quibus stupor sit merus indubitare velle. Exspectas nunc, ut aliquid hujus dapis vicissim apponam tibi? Ego vero tuorum meorumque comparationem minime sustinebo: nequaquam vero hoc tempore, quando dudum est, ut nihil oculis auribusque tuis dignum, si tamen unquam, eruimus. Quia tamen ad Persium me vocasti; levem annotatiunculam veterem communicabo tecum, ut vel hoc argumento videas, quam longe a tua felicitate simus remoti. Fallitur nempe maximus ille vir in explicatione sannae, quam ciconiam putabant, ubi Persio Hieronymum et mox sibi ipsi eundem doctissimum Patrem opponit. Quia enim dixerat Hieronymus, ciconiarum deprehendes post te colla curvari, putat existimasse eum, Ciconiam colli motu exprimi, non digiti motitatione, ut Persius vult, ipseque Hieronymus alibi. Atqui non dicit Hieronymus, collo Ciconiam facere: sed curvare ciconiae collum. ubi Ciconiae collum nihil aliud est, quam ipsa manus Ciconiam pinsentem, aut ad pinsendum collum inclinantem exprimens. Non enim absque inclinatione colli et elementi totius corporis motu rostrum potest pinsere. Finge autem tibi manum corpus ciconiae esse, finge in protenso digito ejusque articulis rostrum, caput, collum, quod minimo negocio fieri potest: integra erit ciconiae forma. Digitus crebro inflexus imitabitur eam pinsentem rostro, et dum rostrum pinsit, una, ut dixi, necesse est incurvari collum: et sic quia hi motus sunt necessario connexi, ideo rostro pinsere, ciconiae collum curvare, manu ciconiam significare, manum in ciconiam incurvare, pro uno codemque ponuntur. Sic sane mihi videtur: aveoque scire, quid tu sentias. De Fabricio vere nunciatum tibi, aut adesse eum jam Ultrajecti, aut adfuturum propediem, si omnia recte procedunt. De frigusculo ejus
erga te nihil sensi: aut si id exstitit, testor fidem, a me nullam ei occasionem datam, qui omnibus literis ad illum meis hanc legitimam accessionem et velut solenne carmen dedi, de tuo singulari affectu et studio in Poematis ejus publicandis. Fasciculum Richteri Elzevirii mihi reddiderunt. Ille vir amplissimus dolet apud me (et merito) obitum viri sane eruditissimi [Note: Vide Georgii Richteri Epistolasselectiores ad Grorrovium pag. 231. quibus respondetsequentibus Gronovius.] Mich. Virdungi, in quo Academia. Altorfina magnum columen, ego amicum summum amisi. Laudationem ejus a successere in Professorio munere factam misit ad meidem Richterus, et haec exemplaria, alterum [Gap desc: Greek words] Parenti tuo, a quo responsum exspectat, alterum Cl. Latio offerii jussit, id muneris haud gravatim tu meo nomine in te recipies. Te valere vestrosque omnes a me salutare officosissime, tum Cl. Boxhornium convalescere jubeo et ex animo precor. Vale iterum, decus nostrum, et perge Persiana tua, seu quaecunque vis de literis, mecum communicare. Hagae. Prid. Fer. Pentec. Anno CICICCXXXVIII.
Die Lunae, spero, veniet huc Schragius. Ei portandum ad me des, nisi grave est, Harpocrationem Maussaci. erat enim nuper, ubi eo indigerem.
TAndem remitto tibi schedas Peiraredo concreditas, qui in castra profecturus (et jam abiit) serio hoc mihi commendavit, ut promissis de carminibus vos monerem. Fabricius Ultrajecti est, unde heri ad me scripsit, rogavitque se viserem. Ego vero propter caussas sonticas alligatus nunc huic locosum. Spero tamen proxima hebdomade ocium videndi carissimi capitis fore mihi. De Persii loco, Satir. VI. 6. Egregios laudare senes, quo magis cogito, eo crassiores mihi. tenebrae. Nec ad manum habeo Cornutum, qui nisi [Gap desc: Greek words] esset, solus docere nos hoc secretum posset. Quid dicemus? anscripsisse istum de studiis majorum? aut explicuisse vitae officia et partes? Sanecertum quid nescio. Inaltero loco verissime castigas Casauboni notam. Verbum locat, vers. 47. quod interpretaris disponit, vel postibus affigit, paullo aliter capiendum videtur mihi: nimirum ut apud Romanos seriptores Censores locasse dicuntur publica opera, aut ut Jurisconsulti eo verbo utuntur. Nisi fallor, habes egregie apud Cujacium in. observationibus et paratitlis in Pandectas ad titulum locati. Hinc inter [Gap desc: Greek words] locare et ponere clare distinguit Suetonius in Claudia C. IX. quod Neronis et Drusi statuas segnius locandas ponendasque curasset. Locat, est, fieri curat conducentibus, qui certo pretio ista apud artifices elaboranda
suscepissent. Locat arma, quae affigantur postibus, locat chlamydes et gausapa et esseda et Rhenos, qui ducantur in triumpho. Quod reddam tibi, nunc in promptu non habeo, et deest otium. Immo ultro imponam tibi hoc muneris, ut aut doceas me, aut roges ex Parente tuo [Gap desc: Greek words] , quid sit apud Isocratem ad Nicoclem, [Gap desc: Greek words] . Statim post principium: [Gap desc: Greek words] . Saepe me iste locus torsit, et cum nuper in oculos recidisset, constitui tandem, appellatohoc oraculo, ea difficultate me abfolvere. De Harpocratione magnas ago gratias, et propediem illum reddam. Boxhornium convaluisse ex animo laetor, Vale, deliciae nostrae et Musarum. Hagae. a. d. m. Non. Jun. Anno CICICCXXXVIII.
Heri accesseram ad salutandum Illustrem Dn. Thienhovium, cujus inexspectatum adventum forte cognoveram. Quaesivit illico multa de vobis, et rogato an ad vos scribendum esset mihi, jussit adderem, se permansurum hîc ad diem sabbati, si quid esset, de quo Parens ruus [Gap desc: Greek words] conventum se vellet, interea eum se exspectaturum. Respondi hoc satis scribendi caussae mihi esse, tequeoro, ut indicare id confestim Parenti ne pigreris. Accepi tandem desideratissimum Berneggeri Tacitum, notasque Freinshemii raptim devoravi. Plurima visa sunt bona, et mea exspectatione non inferiora. Habeo tamen, de quibus jam olim sensi aliter, nec nunc omnino ab eo persuadeor. Imprimis illud, quod ad lib. II. C. 8. n. 2. observat; Amisiam loci, non amnis, nomen esse. Id concoquere non possum, sed differre cogor judicium, dum intellexero, quae sit Cluverii sententia, quem ille ceu fundum suum allegat. Si grave non est, eum inspice, (nec enim mihi ad manum est) et quo argumento hoc probet, quidve tota de re judicet, perscribe. Hoc mihi gratissimum futurum est, et si quid me velis jussum, tuus exoptare labor, mihi jussa capessere fas est. Quid inter nebulonem typographum, qui epistolas Casauboni publicat, et me gestum sit, puto cognovisti. Etsi scelestus est, faxo tamen, ne improbitas ipsi profuerit, certe, mihi nimium damnofa sit. Dignum tamen pretium pro tanta opera, totque horis, quas melius colloreare potuissem, exspectare me obstinatio pervicaciaque ejus non sinit. Vale, [Gap desc: Greek words] , et me redama. Hagae. Raptim. a. d. IV. Eid. Jun. Anno CICICCXXXVIII.
Mandavit quoque Dn. de Tienhooven, uti rogarem, inquireres an Mythologici
Latini apud Comelinum exeusi veuales ibi essent. Hunc quoque laborem non gravatim suscipies.
QUod post nuperum congressum nostrum, quo liberalitas et benevolentia vestra singularis me compotivit, nihil ad te literarum dedi, in caussa erat, quod nullum dignum argumentum contentioni tuae in studiis interpellandae reperirem, nisi forte hoc quoque ad curam tuam pertinebat, ut scires, me totum nunc tricis atque apinis quaestionum juridicarum implicitum esse. Appropinquat enim dies, quem constituerunt nobis illi, quibus jus est operae nostrae poscere rationem, et illum apicem doctrinae aut diligentiae nostrae putant. Atque ego, qvisemper acerbus mei temporis aestimator atque exactor fui, nunquam me vidi magis a tempore defici, quam nunc ipsum, etsi aliquandiu salutationes et [Gap desc: Greek words] negocia hujus loci sequestrarim. Quae etiam caussa est, ut decies praesumptam ad vos profectionem decies differrem, dum identidem invenio aliquid, quod addiscere velim, antequam cursum coeptum interrumpam. Secus adfuissen dudum, et retulissem MS. Cod. quos ex bibliotheca vel publica, vel vestra, vel Boxhorniana habeo, quibus nec uti licet amplius, et tantum cruces mihi sunt oeulorum. Mera enim miseria est obvium habere, quod ames, si potiri vetitum sit. In epistolis Casauboni nunc ultimum, quod proxime appendicem (in quam conjicientur, quae serius obvenerunt mihi, quam ut loco suo poni possent) exstabit, folium componitur. Ideo nunc iterum molestias creare tibi et opem tuam implorare cogar. Habetis, credo, Pollucem cum versione latina in Germania editum. Ei praefixa est ad autorem versionis epistola, quam magnopere rogarem, uti descripta crastini die ad me mitteres, die enim Lunae necesssarium erit illam excudi. Aut si hoc nimium est, ut sane fateor, me non raro amicitia nostra abuti muneribus tibi iniungendis, peto, ut ipsum Pollucem destines huc, unde describam ipse. Amabo te, curae habe hauc curam. Fabricium apud vos fuisse puto, aut certe stripsisse. Siscis, quid Poematis ejus fiat, communica: ego enim nondum ad eum aliquid dare potui, nec accepi quidquam. Vale, decus meum et me ama. Totam domum vestram una cum Cl. Boxhornio saluto officiosissime. Hagae. a. d. VI. Eid. Jul. Anno CICICCXXXVIII.
SI aut de affectu tuo dubitarem, aut mei verum interpretem te esse ignorarem, grave onus incumberet mihi tot dierum silentii excusandi, eujus sane me taedet pigetque. Nunc altro rogandum te habeo, ut doleas vicem aodalis tui, cui tantum temporis infrugiferum, sterile, injucundum, inter tricas et spinas sine ulla meliorum literarum cura periit. Nisi forte in acceptum referas locum Diodori Siculi, in quem nuper plane aliud agens incidi, et correxisse visus sum, quamvis non erat res magni negocii. Nimirum lib. XIII. p. 188. in editione Rhodomanni. [Gap desc: Greek words] . Haec verba stigmate insigniverunt, sed uterque in notis praeterivit, Stephanus et Rhodomannus. Atqui notum est, Qraecis cursum illum non vocari [Gap desc: Greek words] , ut apud Plutarchum: [Gap desc: Greek words] etc. De tota re accurate P. Victorius ad lib. IV. Epistol. Cic. famil. p. 40. si eandem editionem habes, quam ego muneris tui possideo. Quem si legeris non dubitabis reliquisse Diodorum: [Gap desc: Greek words] scilicet, [Gap desc: Greek words] , vel [Gap desc: Greek words] . Tu vero quid nunc agis? quid musinaris: quid agit Ovidius? Miratus sum tam longo tempore neminem ex vobis Hagam venisse, et Boxhornium suspicor in Sclandia esse. Eo enim per ferias excursurum nescio, ex quo inaudiveram. De Egistola Casaubi magnas ago gratias, et similem aut quamcumque operam meam datâ occasione me poscere te volo. Opus nostrum nunc iterum feriatur, dcelere typographi, qui aliquid nugarum Belgicarum commidit ei, qui isti vacare solebat. Ego monere eum non possum, quia ne ut accedam quidem dignum habeo. Fabricius hîc fuit unum diem, sed paucis horis me vidit. Eo ipso enim die sacram Caenam participaveram, ideoque sine gravi caussa coetui exesse nolebam, Vale, et omnes vestros, in primis [Gap desc: Greek words] Parentem, a me saluta officiossime. Ante hebdomadem praeterito die Veneris et Saturni junctim heros Graswinckelius et ego non semel vestro honori litavimus. Iterum vale. Hagae. a. d. Prid. Kal. Sextil. Anno CICICCXXXVIII.
HEri inter licentia vina, cum Pilius diceret, se cras Leidam iturum, atque unas ad te exposceret, persuasi ei, ut augeret bibliothecam suam Apollonio Rhodio pro novem flor. ita enim aut certe octo ajebat mortalis ille, qui venalem habet: quare oro te, vola, curre, cura, ne quis eum auferat, antequam tu cum Pilio advenias. Cras plura, cum ipse venerit, nunc ignosce mihi, o amor meus, et hanc rem cura. Habeat ille primum: de caetero videbimus: usus certe meus erit. Nee tamen ipsi cras indicabis, hoc me mandasse. Iterum Vale, festino enim nimis. Hora Septima matutina, die Jovis.
VEnit ecce ad vos negotii sui caussa Pilius heros, quod si vel ei esset nullum, satis tamen foret magnum te videre et complecti. Atque ideo meis comitatus esse voluit. Meministi forsan, graviter illum et apud te et apud me conquestum esse de injuria facta sibi a quibusdam amicis, qui elegantissimum elegidion, quo nuptias ejus cohonestaras, dum per diversorum manus transit, et cum plausu a singulis inspicitur, sie penes se ipsos deposuerunt, ut tamen, quod praecipuum in contractu Depositi esse dictant [Gap desc: Greek words] , repetendi rem eandem domino nullam unquam videantur potestatem facturi. Cum igitur ad solum te regressus pateret, superessetque unica spes, non illibenter te unum beneficium bis homini gratissimo tributurum, in ea acquievit semper amicus noster, nee semel tentavit eandem, ubi nescio qua [Gap desc: Greek words] factum est, ut in hunc usque diem fructum istum tuae humanitatis ferre non potuerit. Nunc uterque te invadimus, [Gap desc: Greek words] , et ille quidem praesens rem suam geret; ego vero per ceram et linum literasque interpretes precor, oro, obsecro, ne eum ab amabili vultu tuo tristem, hoc est, vacuis manibus, aut clarius etiam, sine istius carminis tui exemplo discedere patiare. Quin si mihi amicitiae jus est, quod esse solebat tecum, jubeo, impero, volo, ut, has preces meas pondus aliquod habuisse ipsi testere. Et ipse quoque
gestio illam Musam tuam serio gustare, nam narro tibi, me legere eam, cum acciperem, non potuisse, quod festinarem exhilarare oculos amici nostri, et statim, ut resignaram epistolam, inclusas delicias ad eum mitterem. Dabis igitur impatientissimo utriusque nostrum desiderio, dabis amori tuo, dabis gemo, quem etiam inde denuo admirabimur, ut quicomitatus meo pedestri sermone, ruris atque inficetiarum pleno, Leidam ivit, redeat circumsonans Musis Heinsianis. Ab Elzevirio heri accepisse te puto Martialem, et MS. Codicem. Arrianum exspecto. Movi salivam toties vocato vocandoque ad partes amieo nostro de Apollonio Rhodio apud [Gap desc: Greek words] Coerantier, is ergo suam bibliothecam hoc [Gap desc: Greek words] vult augeri, ut ad me etiam usus redeat. Nec hoc igitur gravatim recipies puto, ut adsis ementi, ne ut quondam, pro virgine Diana supponat Cervam. Vale, jucundissimum pectus, et me ama. Hagae. III. Eid. Sextil. Anno CICICCXXXVIII.
DE Arriano ago tibi gratias immensas: etsi maluissem te pudori meo consuluisse, rogoque uti in posterum consulas. Nec enim par amplius sum referendis vel verbo, quas millies re debeo, gratiis. Plautum en tibi. Juvenalem meum MS. scis penes Boxhornium esse. Ovidium addidissem, si ullum aliud exempiar, quo uti possem, foret in mea potestate. Nullum autem integrum alias habeo. Nam Leidense, quod vidisti, non meum erat, sed Heilersichii, qui nunc a mensa nostra eque vicinia discessit. Cum remittes alterum illud Gebhardi, statim hoc recipies. Etsi enim magis aliorum nunc studiosus sim, tamen scis hujusmodi homines, si vel maxime occupentur diversis, bonis tamen autoribus carere non posse. Et plerumque quo maxime caremus, eo maxime in praesentia indigemus. De carmine, quod toties pro Pilio rogavi, si nondum expugnavi pudorem tuum, ut in re tam levi nobis gratificeris, nihil superest. Ille tristis ad me est reversus, quod nullam ejus mentionem lecta epistola fecisses. Nec ego verbum post hac ea de re, nisi ille me quotidie interpellaret, obtunderet, fatigaret. Aut mitte ergo, aut semel nega, et dic; facturus non sum. Vellem plura, sed festinantissime haec scribo adstante Vlitio, affine Thysii, qui libros redditurum te sibi humane recepit. Vale igitur, charissimum pectus, et me ama. Hagae IV. Kal. Septem. Anno CICICCXXXVIII.
Scriverio [Gap desc: Greek words] officiosissimam salutem adscribo, et pro munere nupero gratias ingentes. MS. Cod. Graecum, quem ex bibliotheca habeo, eadem occasione misi.
QUod plusculos dies silui, ratio te fugit, [Gap desc: Greek words] , si aliam comminisceris caussam, quam occupationes meas, quarum equidem a longo tempore oram nullam reperire queo. Super quasdam [Gap desc: Greek words] , quas velut solitas clitellas mulus perpetuarius non amplius gravor nec sentio, in Epistolis Casauboni jam exspectantibus umbilicum tandem gnavi esse caeperunt operac. Conficienda erat praefatio, totus liber relegendus, ut errata illustriora enotarem: et interea quotidie pagellae aliquot ter relegendae, quae praelo darentur. Atque adeo narro tibi, quod forte mireris in homine, cui alias verba non deesse nosti, perierunt dies aliquot, antequam reperirem, in quo satisfaceret sibi animus ad praemuniendum tantum opus. Ita distractae erant cogitationes, ut unum in argumentum vix illas figere ac dirigere possem. Scis praeterea totam rationem studiorum meorum me immutasse, sic ut hoc tempore valde incommodum fuerit antiquo iterum me includere ludo, et urgentem occasionem edendi aliquid [Note: Intelligit libros suos tres Observationum, quos Typis Isaaci Commelini primum edidit 1639. qua occasione tres libri exierint, vide mox Epist. LXVI.] ex miscellaneis meis amplecti. Feci tamen insano incensus amore: et coepi describere, denuoque sub incudem revocare tantum, quantum laborantibus, credo, operis sufficiet. Neque enim omnia nunc possum dare, neque si possem, facerem: cujus consilium est duos tantum selectos promere libellos, conclusos intra numerum X aut XI. foliorum. De quo dudum ad te scripsissem, absque vagis illis et variis fuisset negociis, quibus [Gap desc: Greek words] distrahor ac discerpor. Nam quod tu cogitas de carmine, nihil est: adeoque te esse quietum jubeo, ut ad illam excusationem an accusationem tuam ne respondere quidem velim. Tantum gratias ago tibi, quod exoratus precibus meis id optimo Pilio nostro indulsisti. Eram nuper Leidae, sed duas non amplius horas, ut cum typographo, qui nebulo tamen nescio quibus in ganeis latebat, loquerer. Itaque cum Commelino negotium transegi. Ad vos vero ne accederem, exeludebar spatiis temporis iniquis, cui necesse erat, mature huc reversum esse ea ipsa vespera. Constitueram die crastini interesse auctioni apud Commelinum, sed ecce sufflamen, quod nunc ipsum mibi injicitur. Itaque meam rem si agere ibi velis, magnopere rogem te, ut Herodianum ac Zozimum, inter lib. in Quarto, num. 3. item Anonymi Graeca Poemata, inter [Gap desc: Greek words] in octavo. n. 138. si ullo tolerabili pretio vendentur, pro me praestines. Etiam, uti accedas interdum Typographum, et [Gap desc: Greek words] ipsi meam vicem esse sustineas. Quamquam, ubi primum inceptum fuerit opusculum excudi, non
praeteribit hebdomas, quin semel excurram ad vos, et tum meum illud negocium curem, tum vel praecipue te et vestros videam. Epistolae Casauboni cum sine, spero, hujus hebdomadis exibunt. Haec respondi [Gap desc: Greek words] , ut accepi tuas, ut suspicionibus tuis in ipso statim principio nuntium remittas. Testor enim fidem, et si hoc amplius est, Deum immortalem, nihil ejusmodi esse, quod aut mihi erga te frigusculom sussuderit, aut tibi suspiciones movere debeat. Boxhornium nostrum convalescere et gaudeo, et ex animo precor. Salve et vale, [Gap desc: Greek words] . Nihil potes vel dicere vel negare mihi, quod affectum meum mutet. [Gap desc: Greek words] Parentem, amitam, sororem reverentissime saluto. Hagae. a. d. XI. Kal. Octobr. Anno. CICICCXXXVIII.
ACcepi tuas una cum pulcherrimo poematio. Speraveram hodie me venturum isthuc, sed cum totum hoc mane vagis discursibus perdidissem, quae totam hanc hebdomadem feriatam egerunt operae, me appellarunt, ut hunc saltem diem ipsis in opere exigere per me liceret. Excuditur autem nunc ultima pars praefationis, quae cum Epistolis duûm Regum ad Casaubonum, secundum folium facit. Eaque pura esse ac sine sphalmatis existimationis meae interesse puto. Quid me nunc vis dicere de carmine tuo? Aut quid dicam aliud, quam te semper similem tibi? nec quicquam in eo genere a te posse proficisci, quod non admirer? Et tu me etiam severum judicium poscis, exspectasque, ut ad consummatissimam veluti tabulam accedam Momus. Nisi mihi de amore tuo constaret, putarem materiam ridendi quaerere, utpote gnarum meae simplicitatis. Utcunque sit, ex animi sententia contestor tibi, omnia mihi exacta, egregia, dignissima materia visa, praeter illud unum, fortissme rerum. Nam laudari felicitatem infantis, dici exspectatum eum a toto orbe, adseribi auspiciis ejus fortunam publicam (hoc postremum prorsus divinum est, et vellem omnes id ita caperent, ut ego mihi videor) haec inquam omnia belle fiunt: sed fortitudo laus est manus et consilii, quae dari non potest infanti, nisi Alcidi fabuloso. Deinde nosti id hemistichion esse admodum vulgare, et saepe ab aliis opportunius usurpatum. Interim, amicissimum caput, molo praejudicare judicio tuo, et licet tibi aeque facile spongia hanc notam delere, quam ego eam fixi. A Fabricio nuper habui literas, quibus scribit operas strenue in libro suo pergere, gloriatur etiam de tuo in natalem ipsius poemate; rogavit me quoque, ut vellem legi in adoptivo suo libro. Ego qua fronte inter vos censeri potero? Dum haec scribo in aedibus Graswinckelii [Gap desc: Greek words] (ubi prandebo hodie) adest ecce vester Andreas, quem
mihi domum reverso quaesivisse me et petiisse literas indicaverat. Nihil pote opportunius. Itaque ne diutius te ipsum detineam, Vale, decus nostrum, et meama. Tuos omnes humanissime saluto. Hagae a. d. VII. Kal. Octobr. Anno CICICCXXXVIII.
UT paucis te alloquerer, [Gap desc: Greek words] , fecit nobliss. Dn. de Tienhoven, qui te rogat plurimum, ut libros infra designatos ex auctione Meeriana sibi emas. Cognovi te dixisse ei, quod iterum nos invaserit edendi cacoethes. Facile id patior: dum serves apud quoscunque secretum illud de parocho meo, seu qui sumptum facit. Pagellam, in quam conjeceras excerptade Ponderibus, oblitus fueras in museo meo, eam hic inclusi. Tienhovius libros omnes valde cupit, nec pretio vult parci. Vale, Hagae. a. d. III. Non. Octob. Anno CICICCXXXVIII. Vult autem emi illos, et scribi in nomem meum.
AMicissime Virorum. Gratum mihi fuit Dn. Thienhovii mandatum, futurum gratius, si maturius ad me pervenisset. Liber enim unus et alter jam divenditus erat, cum ad auctionem me contulissem, contuleram autem me, vix inspectis tuis; Id an tua culpa, an vero nautarum factum sit ignoro. Accessit alterum peccatum tuum, quod permolestum mihi fuit quam maxime. Catalogum enim mandati istius etiam ad Commelinum curasti. Jam eo devenerat, ut publice unum uterque ambiret librum, et, nisi tandem nescio quis monuissetme, Commelinum a tuis stare partibus, res ad internecionem propemodum ventura erat. Nunc velim D. Thienhovium de istis consulas libris. Nempe Pasquillorum Tomis, et Sermonibus Lutheri convivalibus, qui a multis ambiuntur, nec dubium est, quin precium longe excessuri sint. Quare scire libenter velim, quanti istos faciat. Valerius Probus, quem annotasti, in corpore Grammatico extat, quod habere D. Thienhovium vix est ut dubitem. Apollodorum, quem in Catalogo meo non annotasti, carissime vobis emit Commelinus.
Quod mirari satis non possum, cum Latinus tantum sit, quod etiam Graece apud Commelinos excusus haberi adhuc possit. In diem crastinum a te responsum expectabo. Tum enim ad literatores pergent, nunc cum Jurisconsultis nobis res est: Si interea aut Nob. D. Graswinckelio, aut tibi vel cuicumque amico prodesse possum, fac sciam. Vale, meum decus, et omnibus salve. Raptiss VI. Octob. Lugd. Bat. CICICCXXXVIII.
Quod doles me D. Thienhovium de Observationibus tuis fecisse certiorem, admodum miror. Cum res omnibus notissima sit, etiam studiosis hîc quibusdam. Quare ignorantia juris a me peccatum est, quam non excusare scio delictum apud Judices. Sed cum homine amico mihi res est. De caeteris securus esto, et Vale.
DE studio tuo exsequendi mandatum illustris viri neuter dubitamus. Interim si quae fortuna intervenit, ut acciderent nonnulla secus, ac optaveramus, nec tibi nec mihi imputandum est. Ego ut jussum ejus accepi, e vestigio ad te scripsi. Quod vero alter indiculus missus est ad Vandermerium, factum non sine secreto jussu (nam apud te fatebor, ut me excuses tibi) ejus, cui tu nunc officium praestas. Nescio an intelligas caussam, prodam tibi illam, sed sic ut occultam habeas. Cum enim scirem inter illos libros esse nonnullos, quos pretio quovis sibi se praestinaturum dixerat auctor, voluimus hoc modo humanitatem ejus aggredi, ut notis desideriis viri potentis ac amici cederet. Mero errore evenit, ut Commelino ille provinciam daret emendi, quam tibi demandatam esse, rogatu dicti saepius Dn. de Tienhoven, ego expressis verbis ipsi per eundem vectorem, qui tibi meas reddidit, perscripseseram. Nam ut de fraude suspicer quippiam, non patitur ejus integritas. Ut haec eo certius credas, ecce alias tibi meas ad eumdem ejusdem jussu, quas trades ei, et signisicabis edictum tibi, uti in libris illis emendis nemini, nisi ipsi soli cedas. Si itaque ille solita comitate jure suo cedet, cupit Dn. de Tienhoven, ut quicquid urgeant alii, tu contra audentior instes. Allocutus sum eum: vix data fuisset copia, nisi afferre me rem, quae moram non pateretur, per famulum significassem. Aderant enim ei viri graves ac amici, jusseratque, quicunque se conventum cuperet, negari esse domi. Ita factum ut de Pasquillorum tomis et convivalibu Lutheri monerem, de Valerio Probo obliviscerer. Si certo scis, corpus Grammaticorum in bibliotheca ejus exstare, potes hac supersedere cura. Sin, facies quod in caeteris. Quod enim, cupit, cupit vehementer. Ego de quibusdam libris Vandermerium monui,
quos tibi ipse ostendet. Ampliss. Graswinckelius aderat mihi, cum tuas acciperem, posteaque redeunti in platea obviam factus, petiit, ut maximum Parentem tuum, teque suo nomine salvere juberem. Credo ocium non fuisse, ut catalogum percurreret. Vale, decus meum. Hagae Non. Octob. Anno CICICCXXXVIII.
Verba sunt Suetonii Nerone, an Augusto (nec inspicere vacat, qui seribo haec stans pede in uno) vita Augusto XCIV. maculam e corpore eximi. Torrentius notat in duob. MS. legi exigi. Inspice, quaeso, vestrum, et significa, quomodo ibi legatur. Num Casaubonus silet de his. Si Wilhelmum Christianum videris, appella quaeso hominem, castiga, et multa probra ei ingere: qui nondum secundum folium nugarum ad me misit.
SCripseram ad te epistolam, plenam fermento. Nec enim pati poteram, quod justissimam defensionem meam repeteres ceu carmen solenne, Inprudentiam tuam, acutum ingenium, et iis esse factum, ut Dn. de Tienhoven habeat libros male conciliatos, tuque ei non potueris inservire. Mox eam combussi, ne indictam mihi a me ipso legem ferendi amicos exuerem. Vide tamen, ne dum tu nimis te excuses, invidiam mihi concilies apud magnatem virum. Nemo te accusat, nemo tibi crimen aut maledictum facit. Quid opus rejicere in alium, quod tibi non imputatur. Vix me contineo, quin repetam priora. Dominus de Tienhoven te salutat, pro praestita opera gratias agit, jubet ne de ullo postea libro emendo sollicitus sis, nec enim se illos, quos notasti, desiderare, praeter literas Granvellii, et hac conditione, si vili vendentur. Miratus sum [Gap desc: Greek words] amici nostri. I nunc, et dic iterum imprudentem me fuisse, quod non citius ad te scripsi. Tuas accepi heri hora nona vespertina. Dn. de Tienhovium ante quintam alloqui non potui: haec scribo hora sexta. Vale, et me ama, quamvis judicio tuo imprudentem.
Epistolarum Casauboni nondum ullum exemplar a Mairio accepi. Uti nec Dn. Rivetus. Ubi accepero, memorem promissi videbis. Autographa etiam propediem remittam. Forte cras vobiscum ero.
CUm postremum ad te scriberem, sperabam me postridie Leidam aditurum. Id propositum mox intervenientia negotia, quae differri non poterant, everterunt. Post dein aliquot diebus exspectabam fratrem in cohorte Praetoria, quem hodie recepi, ut ex molestissima expeditione integrum satis (Deo sit gratia) ac valentem, contra atque verebar. Nam cum maxima parte suae cohortis eum quoque accessione aliqua tentatum intellexeram. Interim credidi scripturum te, qui libri et quanti essent empti, tum ipsos quoque ad me missurum. Quod quia hactenus factum non est, rogo, uti ne differas ulterius. Cupio enim cognoscere, quid fuerit caussae, cur binas illas [Gap desc: Greek words] , alteras etiam post luculentam satisfactionem meam, ab amicissimo capite acceperim: quantum fuerit illud, quod ne tuam apud magnatem virum giatiam libaret, mea peccata invenire atque annumerare mihi te coegerit. Tu vero [Gap desc: Greek words] dormi. Citius ego mihi sumptum imperabo, quam uti patiar propter rem adeonihili sive re, sive me frigore tali aliquo feriri. De Epistolis Casauboni, non erat cur optimum Pilium rubore perfunderes. Neque ille, neque nobiliss. Dn. de Tienboven, neque quisquam mortalium a me etiamnum illas habet, hoc ex animi sententia juro tibi. Neque adeo vir ille magnus, quem solum efficere putabatis, ut aliquis dono meo Epistolas Casauboni Leidae legeret. Ego vero affirmo tibi, ipsum ne quidem a me eas accepturum (Riveti ea cura erit) ut nec amicos alios, praeter quibus promisi, aut qui ipsi cum Epistolas quasdam mecum communicarent, id a me stipulati sunt. Sic quoque unum alterumve meo pretio emendum erit mihi, ut donem. Die Lunae videbis quod tibi destinavi, si per nautas ordinarios id vis mitti. Iterum rogo, ut de libris emptis quamprimum mihi respondeas, ipsosque mittas. Ego enim Illustrem illum virum ab aliquot diebus non visum adire non audeo, antequam certa ei hac de re referam. Vale, mi Heinsi, et communes amicos a me saluta, imprimis Cl. Scriverium, quem dividiae fuit mihi bis me frustra domi meae quaesivisse. Postrid. Eid. Octob. Anno CICICCXXXVIII.
Ad Vossium scripsi, et injuriam illam cum eo expostulavi. Recepi responsum, raram avem, quippe qui ad triginta, puto, meas vix rescripsit. Ille sic statim exorditur: Non recordor tale quid ex ore sive tuo, sive meo profectum, quale sceribis. Sed scio ex aliis, partim Leidae adhuc degentibus, partim in oras jam profectis exteras, audisse me, juvenem illum, qui tecum sermones istos habuit, et bonae indolis videri et praeclarae exspectationis: solum metui, ne corrumpatur a nonnemine, quo utitur familiariter. Ut te quoque sic judieare dixerim, non fit verisimile,
nec verum arbitror ***. Tanto magis opinio haeret, adolescentem, unde istud habes, haec protulisse, ut expiscaretur ea, quae nesciret: vel alterum illum tam ei familiarem imposuisse illi, quo abalienaret a te. etc. Sciat haec autor tuus. Cupio enim inimicum habere, ejui meos inimicos mihi inconciliare cupit. Quod enim tandem pretium meum, si omnia patior et musso? Tu vale, nec ullum mendacium te ab amore mei avertat, quem simplicissimo animo te ac tuos scis et amare et colere. Cujus novum propediem argumentum videbis.
EN tibi Epistolas Casauboni, ut a compactore nunc ipsum eas accepi. Nolo, quicquam mihi post hac duarum reram creduas, ni primus es, qui a me exemplar accepit, aut accepturus est. Nam nobliss. Dn. de Tienhoven suum post prandium demum aut concionem pomeridianam offeram. Accipies vero, ut non tam ex promisso, quam virtutibus tuis et amori debitum. Munus egregium, si ipsum spectes, parvum, si donantem: cujus improbum laborem modo et pietatem erga manes maximi et sanctissimi viri commendabit. De exemplari, quod Parenti tuo debetur, videbit, puto, Rivetus, et tunc una autographa vestra recipietis. Sunt illa quidem adhuc apud me, qui aliquot dies occupatior reverendum virum non vidi. Quod folia nugarum mearum misisti gratum fuit. Oroque porro, ut instes lento homini. De literis Veneris marito traditis, fallit te ratio mire. Non ego tuis id factum dixeram, nolui certe, si id forte festinanti excidit: sed meis ipsius profecto, quae, quamdiu non misi eas, manui et potestati meae suppositae sunt. Scripseram ad te statim, ut acceperam tuas, sed iracundius, Postea paullo cum resedissent animi isti, non chartam sed iram meam combussi. Tuae vero sunt penes me, et asservantur, et cum ad nos veneris, monstrabuntur. Itaque in observatiuncula illa de meo judicio tuarum (ut ais) nugarum caetera felix Criticus, infelicissinius, quod credo ipsum males, fuisti. Non sustineo morari te diutius, qui delassatus lucubratiuncula matutina (cum enim insomnia vexarer, a media quarta ad octavam mediam, quando haec scribo, studui) animum colligo ad piam devotionem. Vale, mi Heinsi, et me ama. Hagae a. d. XVII. Kal. Nov. Anno CICICXXXVIII.
EN responsum ad brevem Parentis tui. Dn. de Tienhoven non est in urbe. Simul redierit, accipiet, quae misisti. Nec tu dubita, quin maximam ab eo gratiam inieris. Ita et res poscit ipsa, et nos verbis augebimus operam tuam. Amicum nostrum alibi quoque deprehendi suspicacem, et qui ambigue dicta sinisterius saepe interpretetur. Acceperam sane ante quatuordecim dies exemplar tradendum Maecenati nostro, sed jam consutum, ut singula folia nec ego nec compactor inspexerit. Compactum ergo et deauratum dum evolvo, separoque paginas conglutinatas ad oram, deprehendi scelus typographi, qui ut sumptu isto me feriret, exemplar dedit mihi pessime affectum, sic ut offerre ad Dn. de Tienhoven non auderem. Ipsum tu apud me videbis. Vix denique aliud postea ab eo extorsi, quod integram hebdomadem detrinuit bibliopegus, cum caussaretur frigidum et humidum aerem. Miratus sum acutas nugas magistri illius. Quid enim subtilius? Quid porro ineptius? Omnino autem hortandus est, ut librum suum edat. Sîc, si bene te novi, habebis insperatam materiam uberius illustrandi Nasonem tuum. Nuntiabatur hîc diebus his urbem, ubi ille agit, ab Electore Palatino obsideri, teneri armis Caesarianis. Itaque antequam diem datae epistolae viderem, subibat exemplum Eumolpi, cui vacabat versus facere in praesenti naufragio. Hominem tamen non novi: nec novit Heilersichius, cujus patria altero lapide ab illa urbe distat. Caetera, quae mandasti, recte a me curabuntur. Vale, amicum caput, et me ama. Hagae. a. d. X. Kal. Nov. Anno CICICCXXXVIII.
A Fabricio diu est quod nullas accepi. Nudius tertius [Gap desc: Greek words] Amsterodamo redux nuntiabat poemata ejus esse perfecta. Quaeso te, abstineas a titulo V. N. si vis epistolas tuas a me cuiquam ostendi, nam ego id non confiteor.
CUm postremas ad te darem, mi Heinsi, inclusisse me putabam illis Mulleri epistolam, quam paucis post diebus inter schedas in mensa mea deprehendi. Nee adeo cum nuper Parens tuus [Gap desc: Greek words] hîc esset, ejus rei in meutem mihi
venit. Quod, rogo, ignoscas multitudini occupationum, quae me enecant prorsus, et ejusmodi peccata prorsus [Gap desc: Greek words] , minimeque hujus actatis crebo mihi excidere faciunt. Narro tibi; acccperam. a Peiraredo Justitium Vossio reddendum, is liber admodum quaerenti videbatur mihi ex oculis evanuisse. Cum per quendam Amsterodamum euntem excusassem me, promisissemque, simul eum reperirem, promptissime remissurum, retulit ille, dudum me Christenio, qui hîc fuerat, tradidisse illum, et hunc Vossio. Pudore sane, confusus sum. Sed scito, ita me distractum esse, ut, saepe quid agam nesciam, meaeque ipsius bibliotheculae sim hospes, Meministi adagium vetus, a lasso rixam quaeri. Itaque mirum quantum auxerit bilem mihi hos aliquot dies typographus, ingratissima sua et testudinea tarditate. Plane interest studiorum meorum, hoc a munere cito me absolvi. Itaque minatus sum ipsi, qualis ille in posterum trico fuerit in paginis transmittendis, talem majoremque et veriorem me futurum in solvendo argento. Et faciam, ita me Musae ament. Epistolam illam hîc habes. De re ipsa non dubito, quin dicis modo caussa judicium meum me poposceris. Vandermerius pro catalogo bibliothecae magnas tibi gratias agit. Itemque nobiliss. Dn. de Tienhoven maximo parenti tuo pro Simplicio. Claudiani locus est in IV. Cons. Honorii vers. 510.
Quae sub te vel caussa gravis, vel judicis error?
Nec legitur dubiis quis litibus.
MS. caussa brevis etc. Negligitur. Utrumque verissime. Sed posterius fallor, an occupavit, sive Schottus in Observat. Humanis, sive Rubenius in Electis. Inspice, quaeso: Nam si non illi id habent, est locus in nugis nostris, ubi id inseram. Vale, meum decus. Hagae Kal. Novemb. Anno CICICCXXXVIII.
QUod cessavi hactenus, ne, per ego te fidem amicitiae nostrae oro, obsecro, ne id imputes ulli incuriae aut negligentiae meae. Primum quidem moratus est me optimus Vincentius noster, qui modestis suis salibus ac erudita comitate ita me tenuit, ut, quamdiu hîc esset, assidui accnbui invicem omnium aliarum rerum cogitationem omitteremus. Vix illo digresso misi ad amicum nostrum, tum ut ostenderem ei, quae constitueram praefari (finem enim prospiciebam, gestiebamque ab illo me immunem reddere munere) tum ut de promisse tibi Galthero aurem ei vellerem. Respondit se curaturum, ut eum haberes, simul in manus ineidisset, morari enim in aedibus, an latrina, soceri sui. Hinc sermonibus habitis, cum ille ex foliis editis conspectum sibi fecisset operis, rogavit, ut aliquot capitibus librum producerem. Dixi facile
id quidem mihi, sed nullam fore inter priorem et secundum librum symmetriam. Institit ambire ultro, ut totum librum adderem. Nolui dimittere tam bellam occasionem, cui nescio an similem sim unquam habiturus: pollicitus sum. Ea res prorsus mihi inopinanti accidit. Equidem (quod praefiseini dixerim) materiae est satis, sed rudis, indigeltae, parum percoctae. Scis autem, anime mi, quam sim obtrectatot mei, quam mihi diffidam, et ad omne subitum ex pediendum sim ineptus. Itaque ab eo momento, quantum per aliorum studiorum ordinem et interpellationes licuit, perdius, pernox totus in hoc sui, ut seligerem, limarem, disponerem, quae tertii voluminis paginas facerent. Heri per Dei gratiam colophonem imposui. Ipse velit, scripsisse nos, quae ad aliquem rudiorum usum et literarum commodum faciant. Id an assequutus sim, boni ac docti judicabunt, tuque inprimis, elegantissime Heinsi. Certe data opera cavi mihi, ne lubricis conjecturis et ingeniosis ineptiis chartas oblinerem. Dissensi interdum, sine tamen cavillis aut cujusquam injuria, a magnis viris: ab [Note: Salmasium, puto, intelligit.] illo ipso, quem non ignoras lectitasse singula folia, antequam operis darentur. Habeo ejus censuras, quae interdum mihi profuerunt, interdum gavisus magis sum scire, quam sequi. Quod nee ipse aegre tulit. In unis haec habentur: Jam dixi tibi, in his conjectaneis aliud alii, et nostra nobis impense aliena minus placere. Item: De omnibus si non possum tecum sentire, neque id miraberis, qui hanc mihi libertatem dedisti. Pauca tamen ea admodum sunt. Quid juvabit ea in medium proferre, tibique ostendere, cum tua meliora sint? Ne officio desim, quoniam hoc a me exegisti, tibi obsequar. Ego rescripsi, posse me pati, ut interdum sentiam aliter, quando ipse concedat: dummodo ne manifesta delirem, aut contra lucem claudam oculos. Atque haec non apud te fuperbus jacto: scis et scit Deus, quam longe a tam fatuo fastu absim, quamque quotidie id mediter, ne unquam animum meum tradam ambitioni: sed in sinum carissimi pectoris effundo gaudium ex bona spe praeceptum. Nec volo sane, ut haec mea [Gap desc: Greek words] , judicium tuum circumscribat: tu vero uteris illo, et ut ostendas multa placuisse tibi, quando omnia legeris, quaedam reprehendes. Atque ut id eo facias citius, nunc te rogo, ne praetereas unquam officinam Fabii nostri, rem comedentis potius, quam restituentis cunctando, quin urgeas, impellas, stimulo increpes pigrum pecus. Pracfixi ipsi finem hujus anni. Itaque mensem adhuc integrum habet ad folia quatuor aut quinque perficienda. De Meurisii auctione dederam mandata ad te Fabricio. Nihil ibi, quod tu magnopere desideres. Vandermaerius et ego Latinos omnes soli excussimus. IIle complures non magnae rei, ego quinque libros emi, Theophrastum vestratem et vestrum, Vorstii Antibellarminum, Sulpitium Severum Drusii, Magiri Physicam, Lydii narrationem Conciliorum: hi mihi constant 4 fl. 5 stuss. [Note: Intelligit, puto, Joachimum Hagmejerum Hamburgensem, qui hoc anno Rostochii edidit Variarum lectionum librum unum. vid. et inf. Ep. 63. et 68. et alibi.] Popularis meus etiam te invitavit ad lectionem Variarum suarum. O miseriam! Putabamus Fabricius et ego, illum illius obliquis sermonibus edoctum
potius obscuraturum Chartas illas, quam monsbaturum. Sed simiae omnes sumus, amamus etiam deformes foetus. Interim, ut vere ais, ferendus est tamen et animandus, si possit fieri sapientior. Nam et horum exiguus, immo nullus, apud nos nunc numerus. Frustra suspicaris, Leidae me fuisse, nec vos salutasse. Juro tibi, non fuisse me ibi, ex quo te postremum vidi. Minatus sum saepe, et minor etiam hac hebdomade: nondum tamen Haga pedem extuli. Nobliss. Dn. de Tienhoven allocutus sum bis de catalogo bibl. Canteri. Respondit se mihi eum daturum: nondum tamen tradidit. Haec heri vesperi cogitabam ad te scribere, cum posteriores tuae me oppresserunt, mihi longe gratissimae. Codex Puteani etiam caret epistola Cydippes et Sapphûs. Ne Acontii quidem habet integram. Nam ad versum illum:
Promisit pater hanc, haec adjuravit amanti.
Ille homines, haec est testificata Deam.
notatum erat: hactenus codex Put. Amicus Regis Sueciae, cum hîc esset, quaerebat ex me, si ullum MS. Cod Institutionum alicubi latitantem possem monstrare sibi. Ablegavi illum ad te. Bonum factum: Institutiones accurate interpunctas propediem habebimus. Ne hoc mireris, narrabat homo, (in cujus nativitate non est Genetae Manae supplicatum: bonus enim natus est) neminem Theologorum ad hoc usque scivisse, quomodo Decem Praecepta essent interpungenda, se adeo primum id observasse, et in ingenti opere suo docuisse. A Schragio tandem accepi literas. Is est in familia legati vestratis Dn. Joachimi. Accipe [Gap desc: Greek words] ex ejus epistola: Oxoniam nondum adire licuit: ideoque nobiliss. Nic. Heinsio, exscribendis epistolis Ovidianis, gratisicari praeter votum non potui, quod ut commodissime apud eum excuses, rogo. Nudius tertius Bohemus quidem spem mihi fecerat, eum primo vento post Natalitia huc iturum, idque patris ipsius literis, quas ad ampliss. Dn. Legatum dederat, contineri affirmabat. Non dubito, quin gratissimus, venerando seni futurus sit. Si quid certius hac de re cognoveris, moneas, ubi visum fuerit, velim. Quae me jubes nuntiare illustri Dn. de Tienhoven, hodie expedientur. Accepi ante paucos dies a Nicolao Rittershusio sex Epistolas magni Scaligeri, nec dum editas, sed dignas profecto, quae in opere illo legerentur. [Note: Tota edita est a me post Gudianas in appendice, Epist. 26. p. 356. est vero Scipioni Gentili scripta.] Partem unius hîc subjeci. Si gestis videre omnes, communicabo libens, hac tamen conditione, ut et tu promissum expleas de Epistolis Wouwerii contra Elmenhorstium mecum communicandis. Ne verere, ut per me aliquando edantur. Zelotes sum pro honore popularium meorum. Vale, Charissimum pectus, et ex hac longa epistola agnosce, melibenter vacare tibi, quotiescunque otium non deficiet. Saluto vestros, vestramque salutationem hodie apud suavissimam sororem tuam, si domi erit, deponam. Hagae a. d. prid. Kal. Decemb. Anno CICICCXXXVIII. Valetudinem Cl. Cunaei invitissimus conovi.
Gevartius emendat alicubi apud. Manilium in Electis: pestemque videnti: pro testemque. Est alius locus, ubi eadem restituenda vox lib. II. hostisque duorum
Praedatorque leo. Ita Scaliger. Sed vet. ed. positusque. Gemblacensis: positique. Non dubito veram scripturam esse: pestisque duorum. Vide quaeso ar ille hoc praeceperit. Si praecepit, fac, quaeso. cras aut perendie sciam. Nam festinato opus non est.
NOn pupugerunt, sed exanimarunt me literae tuae, mi Heinsi, nulla sua, sed fatorum culpa. O calamitatem insignem! Ergo [Note: Petrum Cunaeum intelligit, qui obiit II. Decemb. et VI. ejusdem mensis ipsi justa perfolvit Adolfus Vorstius.] magnus ille vir fuit! illud praeclarum Academiae, unicum sectae suae ac, ut vocant, facultatis lumen exstinctum est. Equidem prae dolore vix sum apud me. Non enim tantum publieum luctum lugeo, sed et meum privatum, qui ante paucos dies, ut ex Selandia rediisse eum cognoveram, scripsi ad illum, de valetudine gratulatus sum, consiliorum meorum viam munivi. o spes fallaces! o cogitationes meae inanes! Deum precor, ut Academiae ac studiorum in haec senecta illorum misereatur. Nunc scire cupiam, quis eum sit laudaturus. Nam si parens tuus id munus susceperit, nulla me vincula continebunt, quin tam illustri lesso commodem lacrimas. Sed tamen quicunque erit (nam gravissimae ejus occupationes vereor ut id ferant) facsciam quando: est enim alia de caussa propediem advos mihi excurrendum, ita anticipabo diem illum, et laudationi interero. De epistola Cydippes affirmare nunc certe non possum: de Sapphûs possium, unde egregiam emendationem hausi, quam lib. II. cap. XXI. proposui. Sane esset operae pretium illius excerpta codicis te habere. Superat omnes Palatinos, nec dubito, quin multa tum me fugerint, qui mirer quod jejunitas mea tum tantum adhuc observare potuerit. De lib. IV. commovisti me: sed quomodo in hoc ocio, animo etiam tanto luctu percusso, possit? Habeo disputationem non malam ad Cic. locum de Legibus, quem tentavit Petitus p. 116. ad L. Att. nam et locum illum (licet apud te) recte emendavimus, et deprehendimus, quaecunque vir praestantissimus ad legem istam XII. tabb. disputat, nihil esse aliud, quam cumulum errorum. Habeo alia plurima pro mediocritate nostra: sed manum ultimam quomodo imponam. Sed terrent me ejusmodi exempla, ut gestiam festinare. Quantum detraxit summus ille vir famae suae, quod tot praestantia ingenii monumenta, quae promiserat et edolare poterat, in extremum diem distulit. Utinam quidem fatis fuisset aliter libitum. Quibtis frustra reluctemur. Schragium diligenter monebo. De loco Manilii gratias ago. Meranus Delphis est, cui promisi, me
die Solis adfuturum, tum tui, ne time, eromemor. [Note: Vid. Ep. praeced.] Papularem meum amo sane: sed [Gap desc: Greek words] illam vellem esse cautiorem. Monuit illum oblique Fabricius, non esse ista talia, quibus hîc se posset commendare: sed ille bonus non intellexit, [Gap desc: Greek words] . Melius tamen, sic esse: quam ut osor literarum sit. Vale, caritas mea. Hagae III. Non. Decemb. Anno CICICXXXVIII.
Nobiliss. Dn. de Tienhoven gratissimum fuit, quae scripseras, cognoscere. Soror tua domo profecta erat, ipsi tamen salutationem tuam commendavi. Hodie aut cras iterum illum accedam. Habet enim tuum Longinum [Gap desc: Greek words] , quo nunc ipse indigeo.
LAngueo nunc totus, optime Heinsi, itaque quae multa garrire habeo tecum, in alium cogor prae nescio qua ignavia differre diem. Quas tamen hoc temporis ex Anglia accepi, mittere ad te festinavi. Tu fac, cito rescribas quid velis factum, et epistolam remittas. Epicedia heri inter coenam accepi, et gratias ago. Laetor pietate vestra erga summi viri Manes. Unum miror, quomodo ille [Note: H. Alers, cujus Epicedion in Cunaeum legitur post orationem. Vorstii, medium inter Vinc. Fabricii, et Nic. Heinsi carmina: sed immensum quantum distat ab illorum elegantia, et quae hîc carpit Gronovius, ibi leguntur.] amiculus meus meruerit medius inter poni duobus optimis meis sodalibus, optimis Poetarum. Piget me ruris et inficetiarum. Nec tamen utique video quid velit. Quid enim, malum, praeoccidit? quid denunciare diem morbi? Et fortassis ille hîc triumphat. De Vincentio nostro judicas rectissime, nisi qua modestia imperet tibi. Gaudebo, si hoc protelum fuerit tibi, ad proferendum tuos quoque elegantissimos verus. Et ipse stimulo te, instigo, hortor. Si mihi credis, eadem te laus manet, in tanta praesertim sanorum hominum raritate. Non enim simulant nunc furere plures Poetae, sed furunt. Autographa Casauboni omnia recepit a me bona fide Rivetus. Quem appellabo equidem, quamprimum fuero allocutus. Epistolam ad fortissimi viri Thalassiarchae hospitium ipse detuli. Nondum advenerat: hac tamen vespera exspectabatur. A Seldeno epistolam accepi, me indignam, dignissimam incomparabili summi viri humanitate. In ea agnovi sordes Elzeviriorum, qui ausi sunt a me poscere, et acceperunt 15. stuf. vecturae nomine, cum certo sciam inter fasciculos alios ea missa. Erat enim [Gap desc: Greek words] , nec adscriptum erat, ubi quaeri ego deberem: ut tabellario, si per eum allata fuisset, non potuerit in mentem venire, me apud illos inveniri posse. Hoc praemium habeo suscepti laboris et curae maximae
in Seneca recensendo. Sed hoc ordinis vitiumest, non hominum. Vidisti scelera, quae commisit in optimi nostri Frabricii libro Jansenius. Jupiter, ut talium typographorum omne genus pereat. Tu vero vale, mi Heinsi, et me ama. Hagae a. d. III. Kal. Jan. Anno CICICCXXXIII. quem tibi, et toti domui vestrae auspicatissimum ex intimis animi sensibus precor.
Memini vidisse in [Note: Agit de hac voce Swart. lib. II. cap. 3.] Swartii Anal. quaedam Heliodori loca explicata. Vide an sit inter ea, ubi mentio fit sit [Gap desc: Greek words] . Nam hoc optimus Commelinus et in versione, et in notis non se intellixisse fatetur.
OBstupui heros amicissime, cum a Schragio nostro literas vidi. Puraveram illum memoriam nostri omnem jam deposuisse. At vero cogor jam ego totam ejus rei suspicionem differre, tam inexspectato praesertim munere beatus. Rescripsi illi, ut vides, et quidem verbose. De vetustissimi, quorum spem facit, codicis excerptis conditionem, ut par erat, accepi. Plura ab eo exspectare ausus non fui. Tu, quae humanitas tua est, adhortare quaeso illum, sic in caeteris pergat. Non dubito enim, quin alios etiam Codices extrusurus sit. Nobilissimus Junius. Nec in Epistolis tantum laboramus, ut scis. In Metamorphosi tamen nolim quicquam laboris sumat. Ejus enim multos habuimus Codices, et labor immensus est. Adde, quod diligentius istam jam excusserunt interpretes. De Metaphrasi nullam mentionem facies, ne videamur hominem obruere. Et ego jam ea de re aliquid scripsi, Caetera tibi mando, ita tamen ne profecta esse a me sentiat. Meministi haut dubie questum me non semel de amisso Ovidii Codice, quem Leuwio Bodecherus commodarat. Misit eum nuper ad me Boeulius, ea lege ut seniori Bodechero restituatur. Scis Bodecherum omnibus nugis suis me donasse, etiam hoc. Jure itaque videor istum mihi reservaturus. Fastorum ille codex est incharta descripus, manus recentissimae, partim etiam mutilus, ut parum referat, cujus possessoris sit. Emendationem tamen, ut videtur mihi, palmariam hausi, libro I. Fastorum. Vale.
NUllum jucundius mihitempus transit, Scragi doctissime, quam quod tui datur memoriae, datur autem quotidie. Videbaris enim mihi nescio quomodo supra patriae tuae calamitatem eluctatus, et crecta illa indoles tua nihil non spirabat, ut genuinum viri magni praeceptoris tui discipulum in te agnoscerem. Pluribus nunc non laudo te, quia coram. Testari certe possunt amici quidam mei, inter quos Gronovius noster, quam effuse amem ego te, atque adeo depeream. Caeterum post discessum in Angliam tuum, nihil prius tuarum expectatione mihi fuit. Ea spes cum fefellerit hactenus, saltem de officio meo volui tibi constaret, ut jam ignorare non possis, quo apud me loco amicitia tua sit. [Gap desc: Greek words] . In eo cum totus essem, opportune exhibuit mihi tuas Gronovius noster, quibus praeter amicissimam salutem pars [Gap desc: Greek words] muneri inclusa, ut jam ingratissimus sim, de affectu tuo si dubitem. Ego folia ifta inter [Gap desc: Greek words] mea reponenda statim curavi, quanquam enim pauca essent, non poterant non esse gratissima, quia profecta a te. Totum opus quod promittis, noli quaeso humanitatis tuae ac laboris esse prodigus. Si paucarum ea res horarum esset, sperare aliquid anderem, nunc cum inexhausti sit laboris, absit ut tale quid a te expectem. Scio ego, quam non tuus sis. Nec amicorum propriis praeferri debent commoda. Quia tamen inhumanum esse me voluisti, quin potius illa vetustissimi codicis, quorum facis fidem, excerpta mihi siste. Utinam adessem ego vobis, aut ab hac molestia sic posses liberari, aut in partem saltem laboris venivem. Pervagaremur omnes una Bibliothecas, nec dubium, quin parvo tempore magnus excerptorum thesaurus conquiri nobis possit. Constat mihi de legibus istius regni, scio nullos ex locis publicis huc libros transferri posse, frustra itaque sim, si hoc oneris in me conferre studeam. Inspexi ego quidem tres Epistolarum codices, sed aut in charta descriptos omnes, aut recentissimae manus, et tamen hausi inde quaedam, quorum ne nunc quidem me pudeat. Quicquid laboris mihi consumpseris, homini candidissimo consumptum scias, et qui hoc saltem admissurus non est, ut ingratitudinis notam subeat. Testabor publice, si forte nugae meae quandoque lucem visurae sunt, quid quantumque tibi debeam. Quicquid excerptorum miseris, tuum erit, tibi vindicabis. Non sum ego is, qui amicorum parvi faciam labores, scio quam magno mei mihi constent, ut seria fere studia neglexerim hactenus, dum in auctore nostro quaedam observo, quae priores fugerunt interpretes, et tamen quam levia ea sunt, quam nullius momenti! Absit itaque occupationes tuas meis posthabeas commodis. Si quid interdum temporis supersit tibi, quod destinari possit amicis, cui melius id quam mihi, qui vieissim tua de caussa nihil non velim? Inter autoris nostri editiones, nullae Elzeviriana et
Bersmannianis emendatiores. Mycillus etiam et Plantinus satis terse textum edidere: omnes illae penes me sunt, reliquae utcunque mendosissimae. Bersmanni Codicem, si ad manus tibi est, omnibus praefero, diligentissime enim is varietates margini adjecit. Quicquid erit, constet mihi velim, qua fueris usus editione, variant enim omnes mirifice inter se. Sed et MStorum aetatem, et possessores ne ignorem mea interest. Possem enim ego in eosdem quandoque incidere, si Angliam perlustraturus sum. Hoc et addam: diligens imprimis cura adhiberi debet eorum, quae vulgo singulis interseruntur versibus; nam inter Glossas multae lectiones latere illic solent, non tamen in omnibus. Conferebant enim Codices olim suos ad invicem Monachi, et memini multa non contemnenda inde mihi notata. Totum hoc judicii tui esto. Atque utinam alicunde Elegiae istius, quam Pedoni vulgo Albinovano tribuunt, in Drusi mortem exemplar erui mihi posset. Corruptissima enim ea est, atque aliquam meretur curam. Haec ex Nobilissimo Junio scire poteris. Cujus viri profusa humanitas me oppresfit. Cognoveram ego jampridem ex parente meo stupendam ejus eruditionem, quippe qui cum uno Seldeno verae scientiae restitutor audiat ac vindex. Nec de summa viri magni humanitate dubitare poteram, quam infinitis documentis jam praeceperat. Putaveram tamen nunquam futurum hoc, ut in tanti partem honoris admitterer. Cui enim melius de tenuitate mea constet, quam mihi? Totum itaque hoc benevolentiae tuae acceptum fero. Interest igitur nunc mea, inter viri summi infimos ponar clientes. Hoc si per te impetravero, Deus sum. Habes hîc epistolam et verbosam et impudentem. Tu, si delicti istius veniam promeruero, vicissim me utêris. Vale, juvenum doctissime, et me, quod facis, ama.
BInas tuas accepi lubens. Quas ad Scragium dederas cuavi, et tua ipsi vota sollicite in meis commendavi. De loco Heliodori ago gratias. Verissime sine dubio Swartius, et est haec inter paucas gemmulas libri. Scaligeri epistolas en tibi. Utinam fieret, quod speras, dareturque auctior earum editio! Certus sum plurimas adhuc latere, et posse unde unde erui. Narravit aliquando Lindenbrogius, delatam ab se consolatoriam bene longam ad H. Rantzovium, se praesente scriptam et accurate. Fortassis exemplum habet. Quanquam si habuisset, credibile est, cum ad se fratrem datas edendas misit, hanc quoque communicaturum fuisse. Negat sane Vandermaerius Gualtherum vobis periisse: sed salvum reperiri adhuc potuisse quoque negat. Bonam igitur
fortunam jubet exspectari, quae fortassis in manum ei librum reducet. Canteri Catalogus non fuit librorum ipsius, sed filii cujusdam. Monui quidem non femel, sed in proximum semper diem sum rejectus. Nondum tamen conquiescam. Quae ad Ovidium notas, omnia mihi egregia visa sunt. Non est una tua [Gap desc: Greek words] , cui indubitem. Paria nequeo reddere. Accipe tamen locum ex Catalectis Maronianis, quae non ita pridem diligentius evolvi. p. 40. in Aetna scribendum puto:
Ut cum densa [Note: Cremant] premunt inter se corpora, turba
Elisa in vacuum fugiunt, et proxima secum
[Note: Nomina] Momine tota trahunt, tutaque in sede resistunt.
Quod si forte mihi quaedam discordia tecum est,
Principiisque aliis credas consurgere ventos:
Non dubium rupes aliquas [Note: Penitus] penitasque cavernas
Proruere ingenti sonitu, casuque propinquas
Diffugere impellique animas, hinc [Note: Cernere] carcere ventos
Aut humore etiam nebulas effundere largo.
Cremant in vulgato stare nequit, utcumque explicet divinus vir. Locus Senecae plane alienus est. Ille dat rationem chasmatum sive hiatuum terrae: Cornelius Severus rationem motus ventorum ex terra. Illi subsidunt: hi expelluntur. Nihil adhuc de igne. Dicit eam credi posse caussam impulsus ventorum sub terra, quae corporum supra terram. Ut cum densa corpora inter se premunt mutuo, quaedam ex his e turba clisa evadunt in vacuum; quia vero et premunt et premuntur, suo momine trahunt proxima, quae perurgent, donec in vacuo, et tuto, ubi non premuntur, restiterunt. Sequitur alia ratio. Principiis quod ab his, sine dubio erratum est librarii. Si, inquit, dissentias, aliaque principia motuum quaeras, scio alia posse dari. Non dubium est enim sub terra cava et fistulosa fieri aliquas ruinas rupium aut cavernarum intimarum, et ruina impelli conclusas fistulis animas. Ut pag. 42.
Sive peregrinis igitur propriisve potentes
Concurrant animae caussis.
Et passim in hoc poematio. Male vir summus ruinas. Hinc igitur diffugientes illas impulsasque animas, aut carcere effundere ventos, aut humidas nebulas exhalare. Igitur quod sequitur, Ut campis agrisque solent, non est mutandum, in solet. Respicit enim id verbum impulsas animas, uti ex sequentibus apparet. Tu quid de his sentis, docte Trebati? Vale, anime mi, meque ama. Hagae post diem III. Eid. Jan. Anno CICICCXXXIX, quem tibi quoque prosperrimum ex animo precor.
QUas postremum ad te dedi, recte redditas opinor. Nunc accipe aliud folium versionis Planudicae, quod nondum acceptis tuis ad me misit Scragius. Libellum observationum ab operis exiisse forte inaudivisti. Dedi Commelino in mandatis, ut duo exemplaria in charta regia impressa vobis curaret compingi. Misi etiam ad ipsum epistolam, quam Parenti tuo [Gap desc: Greek words] una cum libro traderet. Si morabitur, tuum erit aurem ei vellere. Nunc restat, ut te orem, muneri nostro gratiam apud maximum Parentem concilies: quod quanto est indignius, ut ipsius oculis offeratur, tanto major me offerendi, uti non ignoras, necessitas constringit. Dein ipse accipias tibi dicatum, non ut te ornet, sed ut lectione tua poliatur. Fabricius, qui nunc nobiscum agit, atque agat diu! te salutat. Ille, Pilius, ego heri in curia Hollandica (non enim aula, [Gap desc: Greek words] ) centum ostrea condemnavimus altera tantum parte audita. Grati saporis actio miseris intendebatur. Nihil liquidius. Ipsa conscientiae metu pallida ac obmutescentia pro confessis judicabantur. Et quia aquam dicebantur non timere, in ventriculi culleum missos, ut poenae mora donaretur noxiis, vino Rhenano mersimus. Vale, deliciae nostrae, et tu quoque fac simile. Hagae a. d. XI. Kal. Febr. Anno CICICCXXXIX.
Nollem Scrivenum aut Boxhornium videre vestra exemplaria, aut de iis resciscere, ne vobis mvidiae, mihi odio sint.
ITa literis utilem me praestet, qui praestat salvum magnus Deus, ut quod de judicio tuo admittere potui, seu quod in judicio tuo judicii, non amoris, fuit, me mirifice delectavit. Scio quam industria pariter et sapiens sit lectio tua, non enim persalutas libros, aut ex indicibus noscis: sed perlegis vere, et subtiliter limas, et ut ille ait, quasi spiculis rimaris. Talibus si lucubrationes nostrae vel partem sui approbent, rem teneo, et spernere facile possum eos, qui aut ex ignorantia laudant, atque ad quaevis alba sunt linea, aut ex imperitia et stupore, quae non capiunt, detrectant. Nam quae tu porro
amanter et [Gap desc: Greek words] , distinguo sane, nec agnosco, non tamen propter fontem, unde emanant, rejicio. Puellas mediocriter pulcras et communium formarum, modo ne spinthurnicia sint et nugae, non illibenter audire scimus, cum ab amatoribus bellissimae rerum dicuntur, non quod credant (neque enim id credunt prudentiores) sed quod sciant pulchellum Veneris puerum, qualis ipse est, tales [Gap desc: Greek words] species in amantium animis formare. Quod vero in Nasone tuo multa etiam a nobis tentata loca nitidiora a te reddi. possint, non dubito, qui et animum ipsius traxisti, et plures veteres codices consuluisti. Nos diligenter quidem illum, sed ut caeteros, legimus, MS. autem vidimus perpaucos. Cum igitur idem finis utrique sit nostrum, studia juvare et veteres puriores facilioresque reddere, in quibus ego tetigi scopum, ea probari tibi et scio et gaudeo, in quibus defeci, tuque eris accuratior, iis merito et libenter lactari me oportet, ac applaudere. Apud Scragium scito mc fuisse memorem eorum, quae mandas tum de Ovidio, tum de Saresberiensi. Quod vero suspicaris me verba tua apud Fabricium sinistre fuisse interpretatum, nescio quid rei sit. Cum vero Leidam issem, et toties praeteritum [Note: Credo Hagmejerum intelligi. vid. Epist. 62.] popularem meum salutandum primo constituissem, ereptum mihi tempus est, quod vobis videndis lubens, si superfuisset, impenderem. Idque sine dolo et fraude factum, tu ipse non ignoras, atque ideo vehementiae amoris tui, cui egoacrem accusationem tuam condono, ipse excusabis. [Note: Cornelium Boyum intelligit, quem nomine Cornelii Cossi, cum Francisco Santra, id est, Plante, Saturnalibus lusibus Heinsius saepissime defricat. vid. Ep. 70. edidit is Petri Strateni Venerem Zelandam. 1641. in qua multa etiam Carmina Boyi.] Cornelium intellexeram illum, qui vetus Bavarorum nomen, quod Bojorum erat, habet. Locus in Pandectis nihil habet difficultatis, modo legatur: praeter conventionem. Nescio an amicus ille tuus illuserit potius nobis quaerendo, quam serio quaesierit. Tamen si liceret per otium, paucis sententiam (quae nemini obsura esse potest, qui praecedentia legerit, et scit, quid inter actionem et exceptionem, conventionem nudam et contractum intersit) explicarem. Plosius noster [Gap desc: Greek words] si recte accepi a D. de Witten, erat Drost van Sulenstein et Leeraaom, vel Lessom. Epicedion tuum videre gestio. Vale, Charissimum pectus et me ama. Hagae. Prid. Kal. Febr. Anno CICICCXXXIX. Instat puer, qui literas ad nautam feret, adeo ut relegere non licuerit.
GRatias tibi ago ingentes, mi Heinsi, pro insignibus exsequiis tuis, quas non sine interiore animi motu legi. Equidem beatis manibus optimi
quondam amici gratulor: ille cum tuis Musis perennabit, et quando per aetatem non potuit rerum gestarum, animi certe et spei suae illustre exemplum tua opera ad juvenes sui ordinis superstites et posteros transmittet. Hoc multo est amplius, quam si splendido funere, Batava nobilitate deducente, a suis illatus tumulo majorum et compositus fuisset. quod multis accidit, qui per famam tam sunt obscuri, quam per sanguinem nobiles, ac nil nisi Cecropidae. Gaudeo publicatum fuisse epitaphium meum, quod vidisti puto, antequam tui libelli copiam habuimus. Secus non profecto inconditum istud earmen protulissem, sed muto dolore cladem nostram gemuissem. Nunc quando gratius illud esse scio illustri Parenti, non inofficiosum me eruditus tuus lessus, sed rubore tantum suffusum reddidit. Quamquam cur pudeat me, qui scio alia a te, alia a nobis exspectari? Ego lugentibus poetatus sum, tu etiam tibi: ego dolui, tu etiam laudasti, In l. 7. D. de Pact. utique legendum, praeter conventionem ea subest. Res tota pendet ex differentia nudi pacti et contractus. Simplex conventio, sive pactum nudum, actionem non parit: si transeat in contractum sive nominatum, de quo §. 1. sive innominatum, de quo §. 2. parit actionem. Ut supra dicitur: si in alium contractum (hoc est, nominatum,) res non transeat, subsit tamen caussa; ita hîc: sed cum nulla subest (puta rei, ei quod agitur) caussa praeter conventionem, id est, cum res, quae agitur, conventio nuda est, pactum nudum est, carens illa accessione, sive caussa, per quam contractus fit innominatus. Si aliter vultis, fac sciam, nam mihi, hoc si attendas, nihil difficultatis videtur esse. Epistolam Scragii cum duobus foliis [Gap desc: Greek words] Planudicae ad te mitto. Vide ut crastina vespera eam recipiam. Constitui enim die Lunae respondere. Excerptum ex literis Legati nolim te cum quoquam communicare, non quia res sit ardua, sed quia ipse quid sit, non intelligo. Vale, meum decus, et me ama. Divinum Parentem tuum, domesticosque vestros officiosissime saluto. Hagae Prid. Id. Febr. Anno CICICCXXXIX.
Vides nostras Scragio redditas nondum fuisse, cum istas scripsit. Aut serius ergo a nobiliss. Legato traditae sunt latoribus, aut tardius ab ejus procuratoribus curatae, de quo ipsum monebo, nam ego nihil moratus sum. Fabricius vos salutat plurimum, et propediem ad te scribet. Exemplaria, quae miseras, postridie, quibus inscripseras, in curia tradidi, et gratissimum singulis fuit.
NOn tam diu fuisses immunis garrulitatis meae, nobilissime juvenum, nisi me hos aliquot dies continuae occupationes diripuissent. Seneca in primis
assiduum accubium habet, quem utinam recensere possem totum. Multa observamus, quae accuratius sint dicenda, quam in brevem illum notarum modulum, quem libri moles et typographi requirunt, possint arctari. Et tamen tumultuaria ac translatitia haec opera est, plurimaque praeterire necesse habemus, in quibus exercendi ingenii locus, quia subito negant velle expediri. Utcunque sit, spondeo editionem, quod ad textum attinet, castigatissimam omnium futuram, etiamsi festinemus. Quantum enim vides, haud longe abest decretoria hora, cum tam calidis olim votis optatae, postea adamatae magis, Bataviae multam dicemus salutem. Ita violenter instant, urgent, compellunt, quibus in nos arbitrium est. Sed de hoc sat cito, ubi quid habuero exploratius. Nunc accipe epistolas optimi Scragii Vides omnino ab hero ejus te exspectari. Et profecto non dimitti mirer, quando ea res et ad civilium rerum tractationem parare te posset, et rempublicam capessenti commendationi foret, quod in illa domo vixisses. Nam quod studiis quoque tuis illa peregrinatio profutura sit, nosti ipse. Sed consilium maximi Parentis tui sine dubio melius. De Saresberiensi, quae mandaveras, agnosces etiam curae me habuisse. [Note: Intelligit Cornelium Boyum, Poetam non optimum, de quo Ep. LXVIII.] Bavarus iterum Bavium aut Maevium egit in eodem argumento, in quo tu nuper optimum Poetam. Fassus est D. Heinsium esse heroum heroem, etsi Poetam bonum non esse secreto sentiat. Sed quid videtur tibi de illo (vidisse enim te puto missu Dn. Tienhovii) parentantis spernens convitia Leidae? Hoc ego non miror, qui decem minimum epigrammata in Cl. [Note: credo intellgi Adolphum Vorstum, qui Cunaeum laudatione funebri celebravit.] laudatorem C. non ita pridem summo cum fastidio singultientem aut vomentem audire coactus sum. Vale, decus meum, et me ama. Hagae Non. Mart. Anno CICICCXXXIX. Fabricius [Gap desc: Greek words] cum elegantissimo contubernali suo vos plurimum salutant.
NObilissime et eruditissime juvenum. Equidem te puto [Gap desc: Greek words] esse [Gap desc: Greek words] , nec mihi verba sufficiunt, quibus deplorem obitum insperatum magni nostri Maecenatis. Hic primus nuntius me perturbavit, et de statu dejecit heri primo mane. Simul hanc civitatem intravi, atque ex eo torpeo totus. Nec tamen laxare me frenum dolori acerbissimo hoc patitur tempus, quod me prospicere mihi et iter adornare, non curare ulla alia, sinit. Angustissimis terminis includor, atque intra hebdomadem unam me pransum paratum, meas aptas sarcinulas et expeditas oportet esse. Agnoscis caussam, quare cum constituissem in reditu videre vos, atque isthac transire, huc potius properare
coactus sim pernox. Avunculus et assinis, qui Amsterodamum venerant supra negocia, quae ipse tractanda habui, eripuerunt mihi diem, quem libentius tibi dedissem. Nunc vero ita varie agor, ac distrahor rebus tam brevi spatio expediundis, ut, [Gap desc: Greek words] , profecto nesciam. Itaque tumultuarie quod primum occurrit, id arripio, ut paullatim cumulum deruam. Habeo hîc libros, quibus misera mea et undique defecta studia pro humanitate vestrâ insigni juvistis. Ea retineas partim, partim restituas dominis cum gratiarum actione piolixissima. Si quid praeterea vestrum mecum esse vos melius meministis, (ego misi omnia, quae sum recordatus) in tempore poscatis quaeso. Hodie enim aut cras convasare meam supellectilem constitui. Cum Amsterodamum ibo, vos videbo prius. Epistolam Scragii acceperam, antequam nuper hinc discederem; sed per festinationem mittere ad te sum oblitus. Vale, meum decus, me ama, et incomparabilem Patentem tuum totamque domum vestram a me saluta quam, officiosissime. Hagae a. d. IX. Kal. April. Anno CICICCXXXIX.
NObilissime juvenum, nondum elapsus est ille dierum numerus, quem si hîc exigeremus, me aliquid ad te literarum daturum promisi. Ultimum reditus meus aut antevertet aut certe comitabitur. Jam enim festinari iter nostrum incipit. Cras, puto, videbo vos, sed aut illa vespera, aut sequente matutino Hagam perrecturus. Quare magnopere te rogo, jam nunc instes apud incomparabilem Dn. Parentem, ut, ubi paullum sit otii, quas pollicitus mihi [Gap desc: Greek words] ad illustrem Dn. Legatum et Patritium Junium, paret. Unica haec caussa est, cur Leidam transimus, quod vix effeci tamen. Quasi enim curriculo in Selandiam mittimur, ibi exspectaturi ventos ferentes. Vellem plura, sed vetant negotia et discursationes, quae jam nunc incipiunt, et hoc die prorsus mihi genua solvent. Vale, [Gap desc: Greek words] . Amstelredami a. d. XVIII. Kal. Maj. Anno CICICCXXXIX.
CHarissimum pectus. Habeo ad te materiam episrolae ingentis, otium vix quantum vis brevissime. Et distulissem officium in proximam occasionem, nisi
nunc ipsum mitterem ad [Gap desc: Greek words] Boswellum [Gap desc: Greek words] Saresberiensis, ipsius Patritii Junii manu descripta et emendata. Mirabor, si ea patienter legere poteris, qui aures non nisi nitidissimis ac elegantissimis poematis imbuisti. Et nescio an honeste satis sola edi possint. Debent tamen utique propter Junium, qui succenseret merito, si tantus labor nostri caussa susceptus, indigne ipsi periret. Tu igitur ex re praesenti consilium capies. Ovidium inspexi: recentissimae, minutae admodum, et plane monachalis manus est, sed integer, continensque omnia, ni fallor, opera, etiam illa de Nuce et Medicamine faciei. Est etiam ipsius Junii, sic ut mitti possit. Velim constituas, quid sit tibi saciendum. Ego verbum injeci de mittendo, instare non audebam, quia ingentem Tacticorum numerum et Achillem Tatium, aliaque eadem hora petieram, et impetraram. Sed si aut ad ipsum aut adme scribes luculentius, quae ipsi ostendere de petitione tua possim, non dubito quin sis impetraturus. Praesertim si quid addas de certa spe edendi Saresberiensis poematum. Galli librum adversum Diatriben meam accepi Roterodami Leida missum, et forte jam vidisti, sic ut judicium meum de eo scribere non sit opus. Tu exspecta paullulum, et videbis quam feliciter ei sua fatuitas, malignitas, imperitia cesserit. Hae enim omnes sunt vespertilionis virtutes, atque inde aestimabis libri meritum. Casaubonum, Seldenum, Fr. Junium vidi. Habeo de Seldeno quaedam lectu tibi non injucunda. Falsa enim sunt prorsus, quae ibi jactantur. Verbo, vir est ad humanitatem et politiem velut ungue factus, in quo nihil minus, quam paedagogica morositas. Ut mirer, quo astro usi sint, qui aliter deprehenderunt. Literae maximi Parentis tui Legato, Patritio, illi fuerunt gratissimae: quarum fructum ut sensi plurimum, ita fateor debere me pro iis immortales gratias. Exercitationes sacrae ab omnibus exspectantur impatientissime. Saluto Vestros et amicos omnes officiosissime, in primis et Dn. Latium, cujus literas ad filium recte curavi. Vale, flos juvenum, et me ama. Londini. a. d. XVIII. Kal. Jul. Julian. Anno CICICCXXXIX.
Tuas mittere potes ad Nobiliss. Boswellum. De itinere meo particulatim ad Schertlingium et fatrem scripsi.
LIterae tuae, quo uberiores, eo gratiores mihi, redditae sunt Oxoniae XV. Kal. Sextil. Jul. commodum reduci a Thermis, sive Bathonia, loco totius Angliae, quam quidem vidi, delicatissimo. Scripsi illico ad Patritium Junium, quia epistola non erubescit, satis ambitiose, et sic ut negari mihi nollem: sed quia post paucos dies Cantabrigiam iturus, indeque visis aliquot regiis arcibus
Londinium reversurus eram, responsum coram me postulaturum ipsi constitui. Quid verbis opus? habes rem peractam: cum redierit Boswellus legatus, Ovidium MS. accipies. Ultroque id factum atque [Gap desc: Greek words] , quod tu machinis efficere me malebas: mihi namque credidit codicem suum, atque meam accepit fidem: quo, si ipse ad eum scripsisses, quod ego te hortatus fueram, qui non quaerebam in mustaceo laureolam, nec ambiebam quasi per fidei commissum meaque opera pervenire ad te beneficium, quod directe ab autore consequi poteras et merebare, non fuisset opus. De tempore tu statues ex commodo tuo et decoro: sed gratum erit ipsi, si circa festum Paschatos sequentis anni liber domino restituatur. Perreptavi plurimas hujus regni satis instructas et editis et MSS. Codd. bibliothecas: Oxoniae praecipua est Bodleiana publica: praeter hanc singulorum Collegiorum et Aularum (ista vocant, quibus adjuncta sacella et beneficia Ecclesiastica, suntque numero XVIII. has, quae istis carent, suntque VII.) non poenitendae: similiter Cantabrigiae pro eorundem numero ad XVII. sed omnes fere tarn strictis legibus adversus peregrinos munitae, ut nisi post longum tempus, et multas indignitates, fidemque commendatitiis acquisitam, aditus in eas pateat. Patritius [Gap desc: Greek words] mihi fuit [Gap desc: Greek words] , absque quo fuisset, oleum et operam perdidissem. Multa in istis sunt [Gap desc: Greek words] Ovidii, quibus tamen mini per angustias temporis uti non licuit: discere potes ex Ecloga MSS. Oxonio-Cantabrigiensium a Th. Jamesio edita, si tamen librum poteris nancisci. Nam mihi praeter exemplar, quod in bib. Bodlejana habetur, nullum videre contigit. Frondatori respondi saevis cum jocis, ut merebatur. Recte tu mones calumniis abstinendum, sed intempestive sane, pace tua, charissimum pectus. Non enim sumus nos ii, qui calumniando quamcunque caussam nostram agere velimus, et profecto moroni similes essemus, si putaremus malis artibus defensionem nostram indigere. Quis unquam fuit mortalium, qui adeo fatue inscitiam suam, stuporem, barbariem, impudentiam, malignitatem prodidit? Indicis vice tantum ut sungeremur opus fuit, et tunicis quibusdam, quibus nuditatem identidem involverat, nebulonem evolveremus. Singulis captitibus tot capita opposuimus, locum nullum reliquimus intactum. Saepe misereri vespertilionis volui, sed cum malitiam et maledicendi intemperantiam, qua adversus me grassatus, cogito, nullus relinquitur misericordiae locus. Tu ipse cum nostrum Elenchum videris, vehementiores fuisse nos non indignaberis. Ubi Lutetiam venero, fortasse edetur. A Fabricio habui unas Parisiis paullo ante discessum ex ea urbe datas: ait nullis praeconiis aequare se posse humanitatem illorum heroum aut honores sibi habitos, Elysios sibi videri campos, et me ad gaudia mea (ita loquitur) se evocare. Thersiten meum non vidit (secus atque promiserat) quod nollent Grotius et Puteani homini sordido, et ne ipsis quidem de facie noto (ita ait, et adeo nec videri a quoquam nec admitti) eam gloriam contingere. Hagmeierus ubi terrarum sit ignoro, a vobis discessisse ex tuis primum argumentatus sum. Paterni operis exspectatio hîc apud doctos (praecipue literas, qui paucissimi et vix tot quot Thebarum portae) est desiderium ingens. Seldenum nunquam vidi, quin id primum rogitaret.
Is vir praeter caereras laudes humanitatis est incredibilis, morum prorsus ad veneres et gratias factorum, Heinsiani nominis studiosissimus. Ado nat ingentem commentarium de Jure Civili Hebraeorum, cui multa intervenent jus Naturae et Gentium illustrantia. Riquartum, ut jusseras, allocutus sum. Negat ab Holstenio quicquam se habere vobis tradendum, et plurima de illo viro minime honesta loquitur. Leonem vero Allatium dedisse sibi Sallustium [Gap desc: Greek words] inscriptum parenti tuo, quem habituros vos, simul atque redierit in patriam. Neque enim penes se cum esse, sed inter librorum sarcinas, quas nescio utrum Massilia an Rothomago in Hollandiam misit. Prima autem navi, qua tuto transvehi posse speret, ad vos advolaturum. Academiae luctum in Reverendo et Cl. Walaeo doleo. Exercitationes sacras exspectabo Parisiis, atque inde ad patrem tuum [Gap desc: Greek words] scribam. Propediem enim conscendemus, et jam fecissemus, nisi Regis adventum hîc exspectassemus. Elzevirii me jubent pergere in Seneca. Hîc nec otium mihi, nec libri ad eam rem suppeditarunt. Et potuissem vetustissimum codicem primae editionis Epistolarum, cruam MSS. deprehendi parem, hîc emere, si certus fuissem istos sumptulum mihi reddituros. Nam bibliopola, quia me noverat, carissime librum indicabat. Si quid Parisiis possim, videbo. Interim salvere eos jubeo. Vestros quoque omnes CLI. W. Scriverium, Boxhornium, aliosque, quos nostri curam gerere videbis. Vale, decus nostrum et me ama. Londinii Non. Aug. Jul. Anno CICICCXXXIX. Salutat te Jardinius, quîcum heri pransus sum in aedibus Legati.
HAetradentur tibi, Charissimum pectus, una cum desiderato Ovidio Patritii Junii, qui utinam exspectationi tuae aliquatenus respondeat. Ut ut erit, petitioni tuae satisfactum est, et si nunc fefellerit, amplius spem tuam deludere vetabitur. Fidem meam, quando ita voluisti, interposui lubens, nec vir optimus ante instantis anni ferias Paschales eam impleri postulat. Interea spero ufui satis futurum tibi. Pirkheimeri codicem saepiuscule a Fr. Junio poposci, sed negavit inveniri. Nec verbis ejus indubito propter summam comitatem, qua omnibus, quae vellem, Arondellianae bibliothecae uti me facillime permisit. Crede neminem vivere, qui majori studio rtobilia incepta tua cupiat promota, me ipso, si quid ad illa conferre possem. Et identidem obvenerunt in bibliothecis Academicorum collegiorum, quae tibi in promtu esse optabam. Sed conditionem meam vides. vix ipse mihi sufficio. Te oporteret ibi morari, et longo tempore emollire homines, qui thesauros istos pretiorum ignari possident.
Nos perendie hinc solvemus, et ad portum Risensem versus Galliam contendemus. Sed deflectemus de via paucarum horarum iter Cantuariam, propter humanissimum Casauhonum, qui me amice exspectat. Elzevirii, si sustinere possunt, editionis suae haud dubio augebunt praestantiam. Sin, notas certe e Gallia ad Epistolas et Naturales Quaestiones, accipient. De M. Seneca tum videro. Parentis tui opus magnum prodiisse nuper ex ampliss. Boswello intellexi. Tu nunc vide amiculi et promissi te memorem praestes. Certe ubi in Gallia me composuero, nulla mihi lectio ante illum ad gustum erit. Et commode ab Elzevirio filio, qui Lutetiae est, id incomparabile munus acciperem. Nam quod tu me jubes procari ipsum, qui doni hujus occasionem donavit tibi, nec promisit ille, nec ego ita frontem perfricare audeo. Scribam vero, postquam Elenchus meus editus fuerit. Scis enim nebulonem meum nec illum praeteriisse in veneno suo jaculando. Quod et cum istius summa infamia et hujus merito a me repetitis laudibus, faxo, satis fuerit. Boxhornius (quem salvere plurimum jubeo) quid agat, quando habituri simus Bredam, quando Agricolam Taciti, scire cupio. De J. Saresberiensi nuper, ni fallor, oblitus eram aurem tibi vellere. Certe Patritius exspectat rem per te effectum iri. Vale, mei amores et bene age. Londinii ante d. VI. Kal. Septembr. Anno CICICCXXXIX.
Quo tuas in Galliam destinare debeas, nondum adhuc scio. Fortasse docebit te Granswinckelius [Gap desc: Greek words] .
LIteras tuas gratissimas non diu, postquam in hanc urbem adveni, reddidit mihi Elzevirius: quibus respondissem dudum, absque negotiis fuisset illis, quae solennia sunt in novum locum commigrantibus, puta discursare et quaerere fixam habitationem, reddere [Gap desc: Greek words] , visere doctos viros, et instrumenta commodae [Gap desc: Greek words] in his hibernis parare. Primum quidem gratias tibi ago immensas, quod Parentis tui opus incomparabile dono vestro meum esse voluisti. Accipiam et servabo Palladium illud [Gap desc: Greek words] inter caetera monumenta affectus tui, quae penes me sunt, sine pari exstans atque eminens, legam etiam cum veneratione atque discendi cupidine, quam praestare soleo omnibus ejus divinis scriptis. Quamquam autem nulla spe superba praesumam tempus, quo pariare tecum queam, tot obstrictus beneficiis, paro tamen cum maxime munusculum tibi, [Gap desc: Greek words] , quod spero non ingratum tibi futurum. Inter immensas bibliothecarum divitias, quibus hîc obruor, unum atque alterum Ovidianum opusculum conferre coepi non sine operae pretio. Fieri potest, ut potiora tu anticipaveris: sed ut qui bona omina a Diis impetraverant, eadem
petebant alio signo firmari, ita ingratum nec erit puto tibi, eorum, quae ipse notasti, confirmationem accipere aliunde. Exemplum dabo ex epistola Sapphûs: At vos erronem tellure remittite nostrum. Ita tot apicibus membrana ut putem leg. Aut vos erronem tellure rem. Nam ita cohaerent sequentia. Nunc tibi Phaon Sicelides puellae nova praeda veniunt: Quid igitur cum Lesbo mihi? Ego quoque ero Sicelis, Aut certe vos Sicelides remittite eum tellure vestra: nec decipiant vos fraudulentae ejus blanditiae ete. Pro montes Sicanos MS. immites, quod tu considerabis. Idem codex clare habet, Arabo. Inferius: modestius isses. Si mihi dixisses: MS. Et modo dixisses. Statim: non oscula summa tulisti, pro nostra. Iterum inferius, extendit aquatica lotos. MS. expandit. Rursus: Constitit et dixit: Quoniam non ignibus. Quae nunc non ign. Sequitur varia lectio, de qua quid dicam nescio, tu videbis: Nec mora: jussus amor tetigit laetissima Pyrrhae Pectora, Deucalion etc. Nunc vellem facunda forem MS. forent, sc. pectora. Item: Haec quid ego? an precibus tibi pectus agreste movetur. Ita MS. Non habeo aliam editionem praeter minutam Amsterod. ut scire non possim, si qui ex editoribus haec occuparint. Tu vide, quo loco habenda censeas, et an gratum futurum sit, si omnia ex illo codice habeas. Continentur eo amatoria, et in alio volumine ab eadem manu (recentior est et elegantissima scriptum Italica, tamen in membranis) Fastorum libri, in quibus etiam non pauca, ut videbatur raptim oculos eo conjicienti, observavi bonae notae. O si hîc esses, et nobis partiri curas liceret! Puteani omnia volunt, quae vis. Sunt viri honestissim, et juvandorum omnium praeclarorum conatuum cupidissimi. Et sic maxima pars eruditorum hîc: nuspiam adhuc fui, ubi plus comitatis, minus invidiae et simultatum deprehenderim. Centum annos sic mihi agere dulce foret, ut nunc vivo. Codicem Patrit. Junii spero, Ampliss. Boswellus jam ad te curavit, quoniam ipsum vix in Hollandiam rediturum non ita pridem hîc intellexi. Elichmanni et Hortensii obitus lacrimas mihi conciverunt. Jactura haec profecto maxima, cum vix successores habent eorum, quae feliciter heu moliebantur, infeliciter deseruerunt. Elenchus Antidiatribes sub praelo est, in eo videbis cum honore nominis vestri defensam divinam emendationem Parentis tui, [Note: In Statii Protreptico Crispinis. Vid. Diatrib. cap. 2.] Nubigenas clypeos. Quae caetera, in epistola tua, non parum me commoverunt. Vale, decus nostrum, et me ama, Parenti, Scriverio, Vorstio Boxhornio, aliisque communibus amicis etiam commenda. Lutetiae Paris. Ipsis Martinalibus Anno CICICCXXXIX.
Hugenium, Graswinckelium [Gap desc: Greek words] , ubi Hagam veneris, si grave non est, a me observantissime salutabis. Constitueram Silvarum quoque textum edere; gravatur typographus: et nunc aliis implicitus libenter illum laborem subterfugio. Solus ergo Elenchus edetur eadem forma, qua Diatribe. Ut pereat tibi omnis misericordia erga [Note: Emer, Crucium.] nebulonem meum, scito patrem ejus fuisse ex fedecim, qui ut cruentam suam seditionem illustriorem facerent parricidio, magno Brissonio et quatuor insuper Senatoribus manu carnificis gulam fregerent.
Hoc verissimum et hîc publice omnibus notum est. Itaque furiis agitatur, ne desinat esse [Gap desc: Greek words] .
LIterae tuae redditae mihi sunt occupatissimo. Inserviendum est editioni Elenchi. In Senecam poscit aliquid Elzevirius. Urgent incepta plurima, vix perficienda ante abitum, qui maturius indictus mihi, quam speraveram, literae multae scribendae. Nolui tamen te meas exspectare diu, vel quia de dissidiis Academiae scribis, quîs me quoque [Gap desc: Greek words] quidam frustra cupiunt immisceri. Jurare possum liquido, me ultra ter non audivisse Parentem tuum de [Note: Salmasio.] S. loqui, et id minime pro inimicitiis, quae vulgo ferebantur: ad mensam, quod meminerim, nunquam. Quid referrem igitur ad illum, nisi desperate et nequissime mentiri vellem? Utinam apud communes amicos tam tectus fuisset! Sed ille irarum prodigus neminem undecunque ortos dolores suos celabat. Ad quae ego silui et sermonem quaestiunculis meis plerumque ad alia diverti. Interim saepe apologias scripsi, ne in partes concessisse me opinaretur, quod ego maxima cura semper cavi, et ideo a multis hîc laudor. Nam id, quod vos nunc facitis, saepeantehac fecit ille mihi, quem huic culpae affinem non esse tu haud ignoras. Objecit aliquando mihi per iratas literas, relatum sibi esse, me omnia venena ex scriptis ejus colligere, ea propinare vobis, ut in invidiam ejus per vos proferantur: teque publice in circulo dixisse quodam, me primum ostendisse locum tibi, ubi Fr. Junius sub nomine terrenae bestiae traduceretur. Verba ipsius ipsa haec sunt. De istis ipse me purgavi: illa quidem esse falsissima et fictitia; hoc si factum sit, non animo calumniandi factum, sed cum obiter in locum eum incidissemus, et ego quis designaretur rogatus essem, quamquam vix ejus temporis meminerim. Tibi ea de re verbum nunquam, quia non dubitabam aliter acceptum esse, quam excidisset tibi, si unquam excidit tibi: et nolui semel locum dare redituris saepe sermonibus ac fabulis, quando semel admissae essent. Qualis apud vos de illo, talem apud illum de vobis fuisse me credas volo, [Gap desc: Greek words] , et occlusissimum. Non vides praetendi exteros, ut inquirere desinatis? Nec illi, qui prope sunt, appareant? Tune vestrum splendorem invidis ex popularibus tuis carere putas? Falleris profecto. Qui sunt illi exteri, qui istarum rerum notitiam habuerunt? praesertim si ab stirpe exquiratur auctoritas, et deregi debeant nomina autorum istius mali. Ego non feci, sed inveni, cum in Hollandiam veni, ignarissimus ad id usque temporis talium. Quam facile est sutoribus et sartoribus mendaciorum fingere
et rem et autorem, cum hîc mentiantur, ibi forte in verum incidant? Etemin qui sciant, quae ab inimicis culpari in S. soleant, ea tribuere possunt vobis, sed si ea emanasse per me addant, scelestissime mentientur. Atque adeo eam rem praecido, et pariter curis meis et negotiis exesse jubeo. [Gap desc: Greek words] male feriati, et [Gap desc: Greek words] comminiscantur quicquid velint, ut dura ipsis res non succedit, in alios culpam devolvant: ego post haec [Gap desc: Greek words] , et ad ista objecta ne respondebo quidem. Videant, dum persuadent vobis autores requirendos, ne ipsi e latibulis extrahantur, aut conciliando acrius inconcilient. Amnestiam oportet intercedere, ut pax fiat, non inquisitionem. Quid enim? Non alter vicissim a vobis autores poscet? Isti ubi utrimque editi sunt (nam haud dubie multi sunt, qui oleum camino infuderunt) an pro uno inimico decem habere uterque malent? nec tantum habere eos, qui inventi fuerint, sed et propter sermonem vanissimi cujusque innocentes amicos vestros in easdem copulas estis conjecturi? An potius, sopire ac lenire sine ulla scrutinio ulcera illa, ac praeteritorum oblivisci potius, quam accurate et subtiliter eadem revolvere ac replicare? Sed hoc ad me non attinet. Ego sanctitatem amicitiae, qua dignatus me Parens tuus est, nulla unquam re violasse conscius sum mihi: beneficiorum tot vestrorum oblivisci non possum, nisi ingratissimus sim bipedum: ipium semper pro vira maximo et rarissimo aestimavi, et aestimo etiamnum: nec nisi rejectus plane et contemtus a vor bis animum mutabo. Tum quoque absit, ut doctrinam ejus virtutesque abjurem: in me saevo more praeter morem vestrum esse usos querar. Atque te adeo hortor et oro, in candore illo ac simplicitate erga me, quam literae ostendunt, tua persistas. Videbis nunquam commissurum, ut a mea parte claudicet benevolentia. Nam quod Claudianum tradere tibi dissimulavi, puto tradendo alios libros, quos aliquo jure vindicare poteram mihi, meruisse potius, ut contentus iis esses, quam hunc negatum tibi quererere. Adde, quod sub ipsum tempus discessus petens illum, utrum redditurus esses, haud satis exploratum habebam: et nosti illud, frons occipitie prior est. Cum tu interim ipsos codices in promtu haberes, si paullum molestum, at fructuosius certe futurum erat, (quod fecisses tamen, etiamsi excerpta habuisses, si curam dignam adhibere esset animus) ipsos conferre edituro: mihi, qui utrisque caruissem, longum restaret [Gap desc: Greek words] . Sed haec tollamus. Gaudeo te recensionem istius magni Poetae meditari. Quicquid ipse conferre potero, conferam libenter, et forte plura conferrem, nisi mearum nunc rerum tantopere fatagerem. Proximis quid id erit scies. Sunt hîc summi viri, quibus narravi de [Note: Reperio haec inter Rutgersii carmina, quae Nic. Heinsii addita leguntur pag. 339. D. Heinsii vero epigramma, in Grotii ex carcere liberationem per uxorem, legitur inter Poemata extemporalia pag. 410. Edit Anno 1649. et Graecum in arcam libris onustam, qua servatus est Grotius, pag. 592. quae forte respexit Gronovius. Ceterum D. Heinsium aliquid temporibus dedisse, et cum antea Grotii laudes et conjuactionem amicitiae (quippe olim amicissimi. Vid. Epistol. CXLVI. inter Gudianas) inseruisset Hymno in Pandoram, quae post praefationem Hesiodi legitur, post Synodum Dordracenam tret ultimos versus mutasse, sublato nomine Grotii, constat ex editionibus posterioribus, et amplissime narravit Clericus in Ephemeridibus Trevoltianis, a se interpolatis Tom. I. pag. 269.] carminibus Rutgersii in Grotium ut et
duplici Parentis tui in liberationem ejus. Si vis apud me ullam gratiam inire, et me vis apud illos, fac ea descripta, Graeca et Latina, ad me quamprimum mittas. Spondeo, non frustra feceris. De valetudine tua [Gap desc: Greek words] . Precor Deum immortalem, ut te delicium Patris et fulcrum paternae domus ipsi, quantumvis longaevo atque felici, una cum ornatissima omnibus virtutibus, quae in sexum illum cadunt, sorore superstitem relinquere liceat. Incomparabile illud sacrae eruditionis [Gap desc: Greek words] accepi lubens, et gratias ago infinitas: agamque porro, quoties hac charta interprete mysteria divina intelligere discam. Ipsi a me amicissimam et submississimam salutem. Nec minus [Gap desc: Greek words] Hugenio et Graswinckelio. Vale, decus meum. Lutetiae a. d. XIV. Kal. Decembr. Anno CICICCXXXIX.
DE Claudiani epigrammatis, quae promisit Binetus, spes nobis decollavit. Bibliotheca ejus distracta dudum, et bona ad tertios, puto, obscuros jam haeredes pervenerunt. Ipsum quoque ajunt non tam doctum fuisse, ut de Poetis Latinis judicio ipsius sit standum: atque adeo facile decipi potuisse, ut [Gap desc: Greek words] pro thesauro possidere se crediderit. Haec ex ore Puteanorum fratrum et Caroli Labbaei. Nam juniores, qui hîc sunt inter doctos, vix nomen meminerunt viri. Ut haec citius ad te perscriberem, aliam mihi praeterea caussam dedit vir magnus, et nominis vestri studiosissimus, Christophorus Justellus, Reginae Bohemiae et Bullionaei ducis hîc agens in rebus. ait se vidisse in biliotheca Palatina Stephani Ephesini collectionem Canonum: qui liber ad Elmenhorstium sit missus, atque inde aut ipse, aut apographum ejus ad Rutgersium [Gap desc: Greek words] pervenisse, atque, ut credit, ab eo ad vos. Cum autem Photii Nomocanonem publicaverit, et quosdam alios [Gap desc: Greek words] ejusdem materiae nunc sub manu habeat, valde istum autorem institutum suum juvare posse, qui antiquissimus sit omnium, et primum ordinem in volumine, quod parat, sortiri mereatur. Tentare itaque voluit, si me parario illum a vestra liberalitate queat nancisci. Promittitque se honorificentissimam Parentis tui mentionem facturum et professurum, cujus benignitas id munus publico imputet. Offertque se, siquidem in vestra potestate sit, et mittere huc velitis, se sumtum itineris Iubenter praestiturum, et ubi describi curaverit autographum remissurum vobis: aut si ibi reperiatur, qui accurate describat, nulli se impensae parsurum. Ego pro
nota mihi humanitate Parentis tui incomparabilis et studio ad rem literariam juvandam, pene promisi, si copiam ejus habeatis, futurum ne ipse careat. Velim ad hoc respondeas mihi quam primum et diligenter, ut literas tuas ea parte ostendere ipsi possim. Faciet enim id quoque ad tuam laudem, quam ille, me ex egregia indole tua et praeclaris profectibus decantantem multa rogans, cupide et gratulabundus audivit. Ego ita premor inceptis meis, quia non totam hiemem manendum erit, ut conversationi praestantium hominum, quae hîc plane uberior, quam in ulla regione mundi, paucissima tempora magno cum dolore meo indulgere possim. Ea etiam caussa est, cur Elzeviriis in Senecam, quid notarum desiderantibus, satisfacere nequeam. Nam subitas nugas effutire non possum: labore atque contentione mihi constant. De Epigrammatis Parentis tui et Rutgersianis iterum aurem tibi vello. Vale, dulce decus meum, et amicos communes saluta. Lutetiae Parisiorum a. d. VI. Kal. Decemb. Anno CICICCXXXIX.
FRustra desiderabas, Charissimum pectus, in postremis tuis (eae erant ante d. III. Kal. Decemb. anni praeteriti scriptae) ut crebriores postea a me acciperes. Ecee laneis pedibus post tot exactos menses adrepit responsum meum, meae magis voluntati, quam exspectationi tuae, ipsa credo mora jam exstinctae, satisfacturum. Interea duabus forte aliis meis tu respondisti, ut feceris, certe opto, quas quando tandem videbo ego? Narro tibi, brevis fuit felicitas mea, in ipso principio fruendae ejus Nemesis mihi finem fecit. Quid Nemesis tamen? imperitia istorum hominum, qui Galliam extra Galliam, hoc est Parisios, quaerunt, et magnis emunt sumtibus lapides, caementa, aliaque vidisse, quae ad vitam et profectus nihil prosunt, sermonibus hactenus, ut vidisse ea inter vanos jactare possis. Nec credas ullibi terrarum locum esse, qui cum una civitate illa queat comparari: si uspiam omnia illa, quae sapientem hominem seculum ibi sine ullo fastidio detinere possunt, reperies, non tanta erit copia singulorum. Quanto cum moerore meo ex istis Elysiis campis me ejectum putas? tot candidas, doctas, humanas animas reliquisse, quae, quod nutu illo aut suspirio gratum fore mihi testabar, id obsequiis suis, priusquam repraesentassent mihi, non cessabant, et desideria praeveniebant mea: tot, tam raros atque inaestimabiles librorum thesauros, quibus frui adeo non invidebant mihi possessores, ut etiam cogerent, atque noc unum dolerent, quod non sufficerem singulorum officio accipiendo: tantam spem augendorum studiorum meorum: tam liberales, et quovis etiam studiosissimo homine dignasvoluptates,
et post tetricas Musas temporis fallendi occasiones: alia infinita, quae edisserere non possem, etiamsi illa omitterem, quae et indoctos homines allicere possunt. Nunc in angulo hoc haereo, ubi quatuor hominibus, eruditis sane et amantissimis mei, eorumque non instructissimis bibliothecis immensarum illarum opum ac deliciarum jacturam consolor: nam ne meos quidem libellos, quos mecum abstuleram, et partim in Anglia comparaveram, recisac nostrae sarcinae capere potuerunt. Enecas me nuntio titubantis tuae valitudinis, quam ut restituat firmetque in longam aetatem ille [Gap desc: Greek words] ex animo precor. Tu quoque ne obsis tibi nimiis vigiliis et sollicitudinibus, quantum potes, cave. Gaudeo serio in Nasone te pergere. Ne dubita, si salvi redierimus in Belgium, nos aliquid tenue ad excellentem tuam operam contributuros. Elenchum meum imperfectum Lutetiae relinquere coactus sum. Quid eo fiat, ipse cum ignarissimo scio: nec dum enim literas inde ullas accepi, etsi bis terve eo dederim. Hoc quoque est in molestiis meis, quod illae male curantur. Nam de amicorum constantia nihil vereor. Boxhornio nostro novo marito gratulor, et ut gaudiis suis sine querela diutissime fruatur opto. Nos hîc in Aprilem manebimus: ver et bonam partem aestatis, vel totam, circumeundo nobiliores provincias et loca exigemus: Hibernabimus forte Parisiis, quod nisi fiet, ego constitui, postquam reduxero cum Bono Deo comites, recurrere Lutetiam, et integrum ibi annum quietus morari. Id si placebit [Gap desc: Greek words] , puto vitae meae omni secuturae, si qua restat, profuturum. Vellem alia tecum, sed instat hora tabellarii. Opto omnia secunda maximo et divino Parenti, optimis amitae ac sorori, tibi denique et omnibus vestris. Cura ut valeas, si me salvum vis. Juliomagi Andium a. d. prid. Non. Febr. Anno CICICCXL.
COgnosce infelicitatem meam, charissimum pectus; duos integros menses et quod excurrit, hac in urbe posui, antequam ullae Parisiensium amicorum literae (via veredariis tridui est) ad me venirent. [Note: Curatus ille fasciculus per Sarravium. Vide ejus Epist. XVI. et XX. et XXIII. unde disces, quid ille de litibus inter Salmasium et Heinsium ad Gronovum retulerit, fere incredibilia.] Heri tandem redditus mihi est fasciculus, quintam jam hebdomadem hîc delitescens, unde primum cognovi Elenchum Antidiatribes absolutum, et gratius in eodem pignus, tuae, quas prid. Eid. Decembr. dederas. Cum exspectare eas Lutetiae festinatio profectionis me prohiberet, egeram cum Ampliss. quodam et doctissimo viro,
ut resignaret eas, carmina eximeret, et Justello responsum significaret. Id ubi factum est, tantum non ostiatim totam illae urbem permearunt, certe nemo fuit elegantiorum, qui non legere eas, poematum exemplum sumere deliderarit. Plausus et admirationem maximam concitasse narrant mihi amici, et cum omnes ingenium tuum ac eximios profectus aestiment, tamen scito et genus et aetatem praecipue favorem tibi et [Gap desc: Greek words] collegisse: Quod si quando, ut spero, ipse in Galliam excurreris, praesens id senties magis, quam ego promittere tibi possum: nullum humanitatis genus excogitari poterit, quod in te colendo omissuri sint. Mihi quidem nullus locus genialior Parisiis: ibi eruditio, ibi polities, ibi candor et comitas habitant. Interim gratias tibi quoque pro mea parte ago maximas, quod promissa mea apud tam praestantes animas frustrari nolueris. Polliceor tibi, si me sospitem Deus vobis reddiderit, et te salvum complecti siverit, quod equidem ardentibus cum suspiriis opto et precor, gratum tibi apud me futurum beneficium tuum: Excruciat me vehementer pertinax valitudo tua. Ille [Gap desc: Greek words] restituere velit tibi integras vires tuas, quaeque egregia in te contulit dona, non modo in maximi parentis solatium, qui in ingravescenti hac aetate tanto fulcro magnopere indiget, sed et reipubl literariae caussa ad maturitatem producere et longissime diumare. Tu quoque, quantum potes, te ipsum subleva, nec aut studiis nimiis aut curis macera infirmum corpusculum: caetera dies faciet. Haud ignoro in animo esse tuo (et qui potest aliter tam obsequens filius?) nec negant literae tuae, quae caussam morbi adaugeant: quae quidem accidisse ipsa mihi morte acerbius est. Sed quando inani moerore aut indignatione nihil proficitur, cor autem ipsum adeditur, fraudare ad tempus ista cogitatione te ipsum melius ac tibi parcere, ut quibus in futurum usus erit, ea aliquando rectius providere possis. Ego quidem non cessabo meas preces cum tuis conjungere, ut eveniant omnia tibi vota tua, nec, quod abominor, tantam spem litteris fata tantum ostenderint. Fui occupatissimus hoo dies aliquantos. Constitui enim cum bono Deo finem imponere sollicitationibus cognatorum ad honores in jure accipiendos. Ei rei dies constitutus ante diem prid. Kal. Martias. Et nunc nescio quas nugas pro more hîc sub praelo habeo. Amice, quod apud te dicam, premit nunc me quamvis tenuis fama mea, et [Gap desc: Greek words] , quas ad primarios aliquot praestantesque hujus urbis et Academiae viros a Puteanis aliisque huc attuli, pene odio sunt. Nam illi cum multis officiis contenderint hanc mihi habitationem gratam reddere, falsa opinione imbuti aliquid eximium et supra vires a nobis exspectant: quos ne plane frustratos habeam, admodum sollicita mihi cautio est. Et in tota hac peregrinatione; antequam huc veni, nullum apicem Juris inspexi. Sed confido divinae gratiae contentionem meam et studium optime mihi cessurum. Est hîc vir ampliss. ex praetore hujus urbis [Note: Hic Claudius Menardus fuit Johannis Menardi fratris filius, frater Caroli. Vide Praefationem Cl. Graevii in Orationees Ciceronis, ubi notas Joh. Menardi in sex Orationes Ciceronis commendat. Hic Claudius Presbyter fuit, et Historiam Andegavensem scripsit, sed quam non prodiisse dolet le Long Biblioth. Hist. de Franc. lib IV. p. 767. qui et alios ejus libros recenset, ut ex indice videri potest. obiit Anno 1650. alium esse puto Menardum, qui Turonensis fuit, et in Gessium scripsisse, et Anthologiam Graecam vertisse, et auxisse, numismatum etiam magnam copiam reliquisse narratur in Ephemerid. Trevoltianis, Anni 1701. pag. 101. Ed. Amst. cujus praenomen cum omittant (id enim nobilius et honoratius censent hodierni Galli, et unde auctor Morerianae appendicis fine praenomine retulit in Lexicon) puto esse Petrum Menardum, qui vitam Martini edidit, teste Longio Bibl. Franc. p. 198. n. 4196. ubi vitio operarum Menander vocatur.] Claudius Menardus,
qui ante hac aliquid Augustini [Gap desc: Greek words] primus luce donavit, jam senex, sed ob singularem humanitatem mihi conjunctissimus. Is omnia pene Ovidii opera MS. in membranis, quamquam recenti manu, habet. Si otium mihi erit, conferam, aut certe quantum potero: si non possim, indicio tamen hoc serviet tibi. Maximi facit omnia scripta parentis tui, et cum maxime, quamvis addictior religioni suae et paullo etiam superstitiosius, summa cum voluptate, ut testatus est mihi, Exercitationes sacras a me commodatas legit. Fine Aprilis nos hinc castra movebimus: aestas tota discursando conteretur: si tam mature has accipies, ut responsum reddi posse mihi credas, unas adhuc a te exspectabo. Saluto communes amicos officiosissime. Vale, dulcissimum caput. Deus te totamque domum tuam ab omni malo, tum corporis tum animi servet. Scribe quaeso dum licet mihi adhuc tuas accipere. Ego morior, dum tu periclitaris. Iterum vale, Juliomagi Andium VIII. Kal. Mart. Anno CICICCXL. Reliqueram pene menlem Ex. Sac. Salmurii, rogatus magnopere ab Amiraldo et Cappello, qui humanissimis litteris gratias mihi egerunt, et remittere invitos tam cito dolebant. Sedreposcebam, quoniam hîc amici instabant. Vix praeter Corpus juris alium librum attuli. Sed illas ferre mecum suadebant recte Parisienses, quod magnam gratiam commodando monstrando istum thesaurum initurus essem, quia tarde ejusmodi libri in has urbes mittuntur. Nec falsus sum.
GRatissimae fuerunt mihi, Amicorum carissime, quas XV. Kal. Apr. dederas. Sed respondere iis nunc, ut cuperem, non possum. Sextus jam dies est, cum me vetus meum invasit malum, acutissima et rara dolorum intervalla admittens cephalalgia, ex eo tempore fere [Gap desc: Greek words] fui, certe cubiculo pedem non extuli, nihil quicquam juvantis cibi aut potus sumsi, nihil omnino seriae rei aut egi aut meditari potui. Mitto tibi [Gap desc: Greek words] aliam erratorum miseri opusculi mei hîc impressam, missurus Lutetiam, ut per exemplaria, quae supersunt, distribuatur. Nam Parisiensis typographus vane promittendo in hunc diem me luserat. Est autem sine iis liber inuti! is, ita discerptus et male habitus
est. Placebunt tibi vel ob Valerii, qui egregie Senecam illustrat, locum (at nescio an ullum aliud ejus notionis exemplum in ea voce exstet) nec. non Ovidii, quem non dubito reliquisse: Tempus, habent mystae sidera visa cibi. Et pudet, quod rem tantulam non statim viderim: Simul convaluero, hinc discedemus, ut nesciam an adhuc unas a te exspectare possim. Videbo tamen, ut ipse adhuc semel scribam. Ingrediemur latum iter per omnes nobilis hujus regni provincias, quod quinto, credo, mense expeditum erit. Tum Parisiis, si Deo libuerit, reddemur. Interim si ullo modo quid ex inscito genio meo extorquere potero, quod non dico mereatur laudem, sed modo excusari queat, faxo id ad te aut Rupella, aut Burdigala, aut Massilia, ubi naves Belgicae reperiuntur, ociusveniat. Non potest enim major mihi haberi honos, quam ut inter plausores gloriae tuae adsciscar. Accepi non ita pridem ex Anglia literas, unde nuntiatur, Exercitationes Sacras Cantabrigiae denuo impressas esse in forma minori, et vendi quatuor plus minus florenis. Etiam renovat nobiliss. Boswellus spem Belgii revisendi, et Nasonis Juniani ad te ferendi. Menardi exemplar inspexi. Saepe de facultatibus suis amplius, quam in his est, sperant homines. Credidi ipsi omnia opera Poetae eo volumine contineri: non invenio praeter Metamorphosin, et a manu admodum recenti. Contuli tamen nonnulla, quamvis non sperem hîc inveniri, quod tu non ex alio codice notaveris, et impressum non habeo praeter minutum Amsterodamensem. Lib. I. p. 13. Viderat a patrio redeuntem Jupiter illam Flumine. MS. redeuntem Jupiter Io Flumine. P. 14. Venit et ad patrias, ubi ludere saepe solebat Innachides ripas. MS. Venit et ad ripas, ubi. repetitione suavissima. P. 31. Tu quoque, care pater, nunc immortalis: non jam mortalis. P. 33. sub illis Montibus, inquit, eunt: et eunt sub in illis. MS. utrobique erant. Scribendum: Montibus, inquit, erunt, et erant sub. Loquitur enim Battus ex conjectura, et aliquantulum processerant, ex quo eos viderat abigi. Lib. III. p. 39. Tegmina mox capitum picto nutantia collo. Ineptissima lectio, quam miror tam diu potuisse tolerari. MS picto nutantia cono. Nam in cono cristae aut insignia galearum. Non dubito, quin haec ex aliis melioribus codicibus tu jam notaveris. Adjicere tamen ista volui, ut et mandato tuo satisfacerem, et curae mihi fuisse tuam curam ostenderem. Caeterum quod olim notavi in Diatribe: fulvis haerentia truncis: ut meus habet cod. id persuasus nunc sum verissimum esse, et varias, virgis, lignis, linguis, inde ortas, quod de vimine truncum dicil immodica [Gap desc: Greek words] putarent. Atqui habes locum Martialis, opobalsama truncis, de qua restitutione non possunt nisi fatui dubitare. Et de eodem opobalsamo scribit Justinus, arbusculas esse admodum humiles, et in vinearum morem excoli. Rursum habes de ture in loco Dosiadae et Herculis Furentis: Sabaei trunci. At meministi Virgilium dicere: solis est turea virga Sabaeis. Rursum de vite Servius in II. Georg. Validis stirpibus, solidioribus palmitibus, id est truncis. Vides quam absurdum non sit de virgae aut viminis stipite truncum dicere. Sed longior sum ac initio putaram. Et tamen uno spiritu continuare hanc epistolam non potui. Vehementer me affligit nuntius de magno, optimo, et publici egregii studiosissimo Berneggero. O vanas
cogitationes meas! Ego videre illum in hac peregrinatione non desperaveram, et finxeram praesumseramque voluptatem mini ex alloquio tam nivei pectoris. Quis nunc restat, qui in Germania fugientes literas detineat? Sed ne stimulemus dolorem nostrum. Vale, [Gap desc: Greek words] , et valetudinem tuam cura. Salveant humanissime communes amici. Andegavi a. d. VII. Kal. Maj. Anno CICICCXL.
ITer nostrum ultra spem meam tempestate pluvia, quae vias mirifice hîc ubique vastat, dilatum est. Interim cogitans te, charissimum pectus, cum omnium minime ad poetandum aptus essem, imperavi mihi ut canerem sed genio meo, qualibus ego vel Cluvienus. Tu videbis quanti sint. [Note: Inserta huic Epistolae erat Elegia ad Nic. Heinsium, cum Poemata sua ederet, sed quia ea in Adoptivorum carminum lib. 1. pag. 35. Nic. Heinsii legi potest, hîc omittere visum est.] Habes descriptum ac amandatum ad te ea ipsa hora, qua ultimum distichon adjeci. Tibi libera potestas sit, quid eo facere velis. Ego si quid commodius alicubi dici posse videbitur, per alias tempori te monebo. Nec te impedio, quo minus duriuscula emollias. In postremo Pentametro vides quid velim. Et sensus satis est augustus: sed nebulones et imperiti possent alium inde effingere, quasi dicerem, te patris vitula arasse: quod nobis omnibusque, qui vos familiariter norunt, scis in mentem venire non posse. Si itaque mutari vis, suppone quod lubet. Mihi nunc subito nihil elegantius nascitur. Simul autem atque nas acceperis rescribe, ut de eo et Elencho meo judicia vestra cognoscam, puto enim et hujus exemplaria vobis reddita. Vale, meum decus, et me ama. Salveat officiosissime tota domus vestra, et amici communes. Cave a solita tua cura quicquam in scribendo remittas. Amplas volo, de omnibus, quae me libenter nosse scis, utcunque ad singula tua non respondeam. De Rutgersianis in Gallia requirendis vix ulla spes reliqua: promittunt tamen Parisienses, se vestigaturos. Iterum vale, et valetudinem cura. Andegavi pridie ferias Pentecostes Anno CICICCXL.
NOli quaerere, mi Heinsi, si judicium tuum de elegidio nostro melli mihi fuerit. Habeo hac in urbe amicos, viros ingenio et doctrina excellentes, quibuscum et de literis sermones serere, et monstrare meos noscitare que invicem ab illis proditos istiusmodi musicos foetus jucunde soleo. Iis cum totum approbassem, et gratias etiam agerent, quod meam in ipsorum patria moram publice, ita, ut ajebant, consecrare voluissem, hactenus adsensus sum, si tua quoque tabella, UTI ROGAS pronuntiaret. Cum enim negotium hîc tuum verteretur, isque tuus sit candor et in me potestas, ut me ineptientem ac te ad eosdem ludos vocantem derisu liberare audeas, certus fui, ut sententiam tuam honestioribus conciperet verbis amicitia, non tamen posse falsis: hoc est, ut ultra pretium aequum aestimares quod aliquam tamen Venerem haberet, non laudaturum te tamen quod nullam. Gratiae genio tuo et amori atque [Gap desc: Greek words] , quibus quod satisfacere potui, is vero talis nuntius. suspenso atque anxio mihi, Quale sopor fessis in gramine. Nunquam gaudebo magis, feliciter aliquid conatus, cum tibi placendum est, nec ulla res ita curae mihi atque cordi, utpote in qua non solum ingenii aut quorumque profectuum meorum, sed etiam grati animi versetur experimentum. Quid enim est, quod tibi non debeam atque tuis, si ars mea efficere possit? Thesin noli desiderare. Tridui labor est in materia jussa, non selecta a nobis: nec liber fere ullus in promtu, praeter Corpus legum: itaque diximus de illa meo ordine et modo, quae alii suis, credo, millies. Scis enim ut haec talia scribantur, Actus fuit satis celebris in praesentia multorum ex magistratu Advocatorum, aliorumque honoratorum civium, et omnium fere peregrinorum. Raro istam pompam in Gallia nostrates, immo ipsi Galli, admittunt. Itaque manavit rumor per urbem, me cathedram professoriam ambire. Nam ut scias, non est hîc mos vocare doctos viros ad Professionem, sed qui in urbe s, et fiduciam sui habent, vacante loco lectionibus disputationibusque inter se certant: digniorem eligit, et in collegam adsciscit Facultas. Venerunt adeo quidam ultro, qui mihi gratularentur de hoc incepto, hortarentur ac opes suas defenent, constantiam etiam in religione tentarent. Ego ipsis gratias egi, et Promethaeis vinculis in patria alligatum me teneri, nec qui hactenus de fide non dubitassem, minime omnium venisse in mentem mihi, eam alicujus emolumenti aut honoris respectu mutare. Auditorium tantum me habuisse non ullius petitionis gratia, ne quidem ex destinato, sed per artem
[Note: Hic est, qui contra Salmasium de mutuo scripsit; Menagü Praeceptor, qui in Menagianis fuis ejus saepe meminit, unde Morerius et Bayllius Lexicon suum instruxerunt, sed nihil praeterea de ejus vita nos docuerunt, nisi quod hie, uc saepe solet, in locum commanem, de lite adulterii, uxori a marito intentata, excurrat.] Sengeberi ICti, qui vir longe doctissimus et mihi intimus, quia nescio quid magnum sibi de me promiserat, ostentatione popularis sui (Germanus enim est, et quidem Brunswicensis) gloriam sibi et nationi quaerebat. En fabulam asse dignam. Gaudeo ex animo valetudinem tuam esse confirmatam. Iter tuum sane mihi salivam movit propter pinacothecam V. CL. Jo. Smithi. Sed autor sim tibi, ut subinde motu aliquo tali ac mutatione amoena loci erigas atque exhilares animum, cujus fastidia atque taedia haud dubie languorem corporis intendunt, opportuniusque id caussis reddunt. Fabritius noster, convicio ita postulantibus cognatis, in patriam rediit, postrid. Id. Julias Rothomagi navem conscendit recta Hamburgum ituram. Adolescentis Vossii ne nunc quidem sine lacrimis meminisse possum. Nos proximo die lunae constituimus, si Deo placet, iter aggredi. Varia ex transverso intervenientia nos hucusque tardarunt a duobus jam mensibus et ultra quotidie iturientes. Novembri mense spero me Parisios revisurum, et ibi tuas aliquas reperturum, forte et [Gap desc: Greek words] tua poemata. Vale, meum decus unicum, et me ama. Divinum Parentem tuum, amitam, sororem, et communes amicos caeteros saluto officiosissime. Juliomagi Andium XI. Kal. Septembr. Anno CICICCXL.
DIu est, charissimum pectus, cum et scribere ad vos desii, et rerum vestrarum juxta cum Indicis aut Aethiopicis peritus vivo. Et vobis me excuset, oportet, et mihi tam aerumnosae ignorantiae patientiam dictet desultoriae hujus vitae ratio. Scis usuvenire iter, praesertim tam longo circuitu, facientibus, ut cum animus ad familiäres illas [Gap desc: Greek words] vacet, loci temporisve deficiunt opportunitas, cum haec adsint abunde, animus vaeuus non sit. Et quamvis providere ante ac destinatione figere liceat certas urbes, in quibus interjungmus, lassasque continuo motu vires reficiamus: tamen ista confilia fere e re nata et sumuntur et mutantur, praecipue nobis, qui lunam ipsam vincimus. Parisiis exigere hiemem integram constitueramus: vix ineuntem exegimus. Andegavi duos aut tres menses decreveramus ponere: octo elapsi sunt. Massilia iter flectere per Arausionem et Genevam usque propositum erat: in Italiam transfretavimus. Mitto alia infinita, in quibus providentia nostra decoxit, mihique incussit pudorem? ut postea silere apud amicos mallem,
quam toties vanissimae levitatis culpam subire. Sed tu fortasse eventus meos cognoscere mavis. Paucis antequam Juliomago discederem diebus, missus ad me est Lutetia libellus, in quo [Note: Emer. Cruceus qui sub titulo Muscarii edidit libellum contra Gronovii Diatriben Statias nam.] frondator meus falce abjecta tenebat flabellum muscarium asinus tantus. Itaque etsi malus est, tamen miseret me peponis, nec posthac cerebrum ei amplius turbabo. Non dubito ad vos quoque statim pervenisse id quicquid est Elenchi. Engolismae Balsacium, Tholosae Maussacum (quo venerat aegrotae matris caussa: nam Mompelii habitat.) et Possinum Jesuitam (qui Archiepiscopi bibliothecam humanissime obtulit mihi) Biterris Joh. Croyum salutavi. Ex Foxiensi, quae Tholosae est, quos volui libros, sine praede aut vade sumere potui: sed parum ibi restat exquisiti. Incredibilem ubique hominum doctorum et honoratorum civium in Gallia inveni comitatem, nec ulla terrarum est, quae studio in peregrinos ei debeat comparari. Florentiae Galilaeum Galilaei, P. Victorium P. pronepotem, aliosque ibi forte non cognitos, praestantes tamen viros, Pisis Paganinum Gaudentium, Romae incomparabilem nostrum Holstenium, L. Allatium Gah. Naudaeum, Janum Nicium, Eudemiae auctorem, Bononiae Fortunium Licetum, Patavii G. Scioppium, J. Rhodium, hîc Philippum Thomasinum vidi, quibus multis nominibus devinctus maneo. Nam extra ordinem istum nominare debeo magnum Cardinalem Franciscum, de quo jactantius. quaedam scribere possem, vera tamen, si id moris esset mei. Scito, mi Heinsi, hîc longe abundantiores esse, quam uspiam vidi, literarum thesauros, sed homines difficillimos, quos nisi longo tempore et magno usu delinire non possis. Ex uno disce omnes: Florentiae duobus libellis supplicibus magno Duci oblatis, postquam tres integras hebdomades ad primi Secretarii januam (non enim admissionem ad illos fraterculos gigantum petere licet, sed exspectandum est, donec ipsi e thalamis statis horis procedant) quotidie mane ac vesperi excubando, omne genus indignitatum pertulissem, non impetrare potui, ut in bibl. Medicaea ad D. Laurentii aedem scribere mihi aut notare liceret. Pro magno beneficio datum est, ut legere in ea possem, cum Clerico clavigero vacaret. At olim publice patuit cuivis. Nisi ego artificio quodam et Philippi Macedonis [Gap desc: Greek words] (nosti dictum ejus de asino onusto) mihi subvenissem., tantis opibus Tantalus interfuissem. Romae Farnesianae celeberrimae quondam aditus muro obseptus est, ne cuiquam ejus usus concedatur. Aliae durissimas semper, et adversas praecipue festinantibus habent leges. Non tamen omnino vacuis manibus redimus: adeo improbitas laboris mei omnes difficultates vicit. Si mihi biennium his in oris meo arbitrio esse liceret, affirmo tibi, multorum magnorum in literis virorum copiis nullus inviderem. Sed pipulo flagitamur ab Amstelodamensibus, ab nostris Hamburgensibus. Misit ad me Romam Ludovicus de Gere unas ad se Theologi vestratis [Gap desc: Greek words] Constantini, quibus hic, quia [Gap desc: Greek words] mei nominis ad nescio quam cathedram commendatum esset, quaerebat ex illo, [Gap desc: Greek words] ; ubique nunc, et quando rediturus esset iste Gronovius. Cognovi postea
idem ex Christenii literis, quae tamen ad anteriorum quorundam non redditorum mihi, ut cum Fulgentio loquar, continentiam digitum modo intendebant. Difficile foret mihi de tam bona fortuna nondum cognita discernere, nisi praefixum esset in illis tempus, quo me in Batavia esse oporteret. Quoniam vero tum maxime reginam urbium relinquere non possem, adhaec comiter meos non deserere certum sit, et hanc peregrinationem quanto possum bellissimo [Gap desc: Greek words] absolvere, praetereaque reduci patria optimaque mater sit invisenda, quibus jam dimidium Vlyssaei erroris tempus careo: malui gratias agere humanissimis viris fautoribus meis, quam exspectationem eorum longa mora frustrari. Id quod Christenio respondi, et per occasionem a te Cl. [Note: Constantino l'Empereur, hoc tempore Linguae Hebraeae, et deinde etiam Theologiae Professori. Imperatorem cum etiam vocat Sarrav. Ep. XVI. et purum putum mancipium Heinsii, quia ei prae Salmasio favebat. Intelligit hîc Gronovius Daventriensem Professionem, sibi Romae agenti oblatam, quam recusavit tunc; sed cum post octo menses reverso in Hollandiam iterum obtulissent, manus dedit Gronovius: ut scribit ad Richterum in Epitol. p. 244. et caussas, cur acceperit, addit.] Imperatori cum salutatione officiosa referri vclim. Hîc ad festum Ascensionis forte manebimus, ut solennem illam maris desponsationem spectemus. Postea Galliam repetentes urgebimus iter, ut eo citius ad vos revertamur. Casauboni epistolae decimo fere, postquam veneram Romam, die pittacio publice ad statuam Pasquini affixo, inter prohibitos libros sunt relatae. Multa habeo garrienda tecum, sed explicare multitudinem ad eligendum non possum. Praecipuum est, quod te optem valere, [Gap desc: Greek words] . Commune: amicos in primis domesticos tibi, et maximum Patrem salvere plurimum jubeo. Iterum Vale. Postrid. Eid. Apriles Anno CICICCXLI. Venetiis.
CUi ego citius reditum in has terras nuntiem quam tibi, carissimum caput? qui absentis mei tantam gessisti curam? cui ego, quoad licuit, omnem itineris mei fortunam secundum singulos pene ejus articulos notam reddere studui. Scito igitur in hac me urbe esse, et restare nihil ad explicandum totum ordinem nostrae peregrinationis hujus, quam ut Amsterodamum depositum reddam. Id quod cras [Gap desc: Greek words] fiet. Lutetiae mihi Isaacus Vossius de tua in Angliam peregrinatione et studiis laetissima nuntiavit. Ea caussa fuit, ut licet binis tuis ibi inventis, sed [Gap desc: Greek words] et annotinis nihil responderem: praeter quod ita me illic districtum sensi, ut omnia promissa, quae tot praestantibus viris, quibuscum per iter amicitiam iniveram, de literis inde scribendis feceram, occupationum copia retentus fallerem; differremque in ignavissimum
illud tempus, quod bimestre partim Rothomagi, partim in portu Gratiae, ut vocant, exspectandis classiariis summo cum taedio exegi. Interea Cadomum paucis diebus excurri, fallendae morae caussa. Ibi ex Selando quodam te salvum sospitemque ad patrios lares rediisse didici: atque haec fiducia meae scriptionis. Ego Amsterodami, credo, ex literis Hamburgensium meorum cognoscam, quae mihi in posterum vita instituenda sit. Simul atque autem reglutinare me ab iis potero, quibus jam triennium mediocri cum voluptate, summa interdum cum molestia, compactus et ferruminatus haesi, ad vos excurram, et dulcissimum os tuum suaviabor. Interim salve, et meo nomine maximo parenti, totique domui vestrae, et amicis communibus officiossimam salutem dicito. Harlemi a. d. VII. Kal. Febr. Anno CICICCXLII.
NObilissime et praestantissime juvenum. Gravem apud te noxam commerui tam inficeto silentio, non diffiteor: sed nisi ingens mihi fuisset fiducia, et tui adfectus et meae integritatis, nunquam in hoc peccatum incidissem. Malo igitur illas allegare mihi ad te deprecatrices, quam speciosum occupationum praetextum obtendere. Fuerunt sane et hae a principio: et qui non fuerint, ut de aliis externis taceam, post seculum, non enim triennium, ad libellos reverso? sed et saepe implicitum tenuit ingenua pigritia, quae aegre primum et ex lassitudine admissa, postquam se placere sensit, altius supercilium sustulit, nec nisi delibato etiam multo laboris tempore recedere voluit. Hoc argumento sit tibi, quantopere me locus hic capiat, ubi ita solitarius sum, ut saepe ne muscae adant quidem: ita immotus, et non dico compositus, sed depositus, ut si adessent illae, comedere me potuissent citius, quam Octavium ex dolore artuum unguentis delibutum, hunc enim ipse ille intestinus monitor aliquando movisset et excitasset. Addiscebam igitur aliquantisper, quantum habeat [Gap desc: Greek words] , quae sit Minerviae Coronidis sapientia, cum sola in sicca secum: quamque vitam faciat beatiorem quietis dogma, si cantus lusciniis et ranis convitia non invideamus ipsi silentes, nisi quando ridere liberet. Habes totum mysterium silentii mei per lectiones prolatas: neque enim in Eleusiniis [Gap desc: Greek words] cucurri, nec cum Amyclis me ivi perditum, minime autem omnium [Gap desc: Greek words] navigavi, ut praeteritorum obliviscerer. VIII. tamen Kal. Apriles nisi verba in promtu fuissent, nequiter haec disciplina nobis expetiisset. Tum primum publice auditus sum conventu celeberrimo multorum illustrium, et reverendorum, et cujusvis generis hominum. Erant enim Comitia Ordinum provinciae hujus, et rogaverant me Coratores nostri, ut ad
illos dies paratus esse vellem. Quid quaeris? fortunam narro, non meritum. Euge, et belle et feliciter, omnes a maximo ad minimum. Dices, eundem esse omnium hodie finem, qui ut semel accepti, quomodocunque dicant, probantur? Assentior tibi, et proinde minus glorior, nec permoveri adhuc potui, ut volentibus et in aere evanescentibus sonis vitam typicam, sive mavis [Gap desc: Greek words] darem, mutosque illos publicandae chartae illigari paterer. At vero si aliquandiu avide me sopore et desidia ingurgitavi, congitans illud, brevis est hic fructus homullis, jam fuerit: nunc dicere possum, Jam fuit, et longum post non revocare licebit, utique postquam interfectae sunt et animam exhalarunt feriae nostrae, non minus quam occisa sus. Auriculas igitur demitto, ut clitellis asinus impar, et commeo quotidie ex hortulis meis (nam et habito in hortis) ad Peripatum, sub ala fasciculum portans librorum, ut rusticus agnum, et ibi frequentibus, aut infrequentibus, sed satis adhuc frequentibus, declamo. Sed fortassis ego hilari injuriis meis, commodis tristi fortunam utramque narro, quandoquidem in fatis erat, non citius me scribere, quam otia illa et somniculosi dies nobis periissent. Nunc, enimvero, Dave, nihil loci est segnitiae neque socordiae. In duplici professione quinque recitationes publicae, privatae plures (miraris, et nihil mentior) singulis hebdomadibus faciundae: quia pauci sumus, nemini cessare licet: statim enim oculis digitisque denotaremur omnium. Jam ego id quoque habeo vitii, ut nihil possim agere perfunctorie aut obiter, nec aut meae facultati ad expedienda subita, aut facilitati [Gap desc: Greek words] auditorum confidam. Itaque saepe in iis fatigor, in quibus mininae erat opus, et ea, quae justius curarem, omittere cogor. Quo in genere censeas licet hoc literarium officium: nam si ego cuiquam amicorum sive in Belgio, sive alibi, dum hîc desedi, diligentior fui, excusari nolo tibi: sed profecto quod ingenti meo cum moerore fateor, satisfeci nemini, qui hîc ita deripior, ut vacare alii cogitationi nequeam. Hanc ipsam, quam cum maxime ad te destino, bis in alia charta coeptam interpellatus destitui, et nisi intervenissent hae intercalares feriae Pentecostes, dubito utrum imperare potuerim mihi, ut [Gap desc: Greek words] illis ad caput et circa latus salientibus tantisper ludum darem. Unum rogo, ne sinisterius interpretere, quod videlicet in itinere Hagiensi ad vos non devorterim. Scito autem omnino eonstitutum id mihi fuisse, cum eo pergerem, ut in reditu aliquot dies collocarem vobis. At ego, qui Hagam feriatum ire me putabam, insperatum ibi opus inveni: cui perdius pernox eo usque inhaesi, donec vix tantum restaret spatii, ut iter festinus absolvere possem ad cum diem, quo huc me rediisse oportebat. Dederam enim fidem nonnullis, me interfuturum secundae Coenae celebrationi: eam solvere eo impensius laborabam, quod hîc rumor manaverat, ab [Note: Martino Schoockio: illi enim successit. Vid. Revii Histor. Daventriae lib. VI. pag. 712. ubi et vitam Gronovii ex ipsius schedis exhibet ad tempus illud usque, quo Professionem Historiarum et Eloquentiae est auspicatus. Hunc Schoockium eleganter describit Is. Vossius in Epistola ad Salmasium CCLX. inter Gudianas. quod est impudentissima bestia, qui Canina sua mordacitate invisus Ultractinis migravit in Daventriensem Academiam (Gymnasium potius) ut ibi apud alios caneseloquintiam illam et maledicentiam liberius excerceret, mirum, addit, non esse ibi fustes iis compescendis. Plura possem de hoc cive meo, sed parum ad ejus laudem, adtexere: quare potius ad vitam a se ipso conscriptam remittimus, et proditam Revio Histor. Davent. lib. VI. p. 710. et quae de eo leguntur in vitis Professorum Groningensium pag. 133.] agyrta, cui successi, sparsus, sentire me cum Lutheranis De Hagiensi
autem opere, nescio an inaudieris, et credo fere: inveni apud illust. V. Cornelium Hagum fragmentum Alexiados Commenae meae luculentum, translatum in vulgarem Graecam, qualis erat paullo ante captam ab Turcis Constantinopolim. Primum quidem ingens verborum diversitas in paribus sententiis valde me turbabat: mox tota phrasis et plurimae voces, ut [Gap desc: Greek words] pro jumentis, [Gap desc: Greek words] pro armatis, [Gap desc: Greek words] pro castris seu pellibus [Gap desc: Greek words] pro [Gap desc: Greek words] , item [Gap desc: Greek words] , ut Itali andar in corso, Galli couri le pais, similiaque id quod res erat, suspicari me fecerunt. Mea enim plane [Gap desc: Greek words] . Descripsi igitur totum, et doleo integrum non esse. Ab eo autem tempore vix in manibus habui. Tu quid agas, quid alii vestri heroes, quid de literis aliunde audias scire haveo. De sororis partu jam Hagae me intellexisse puto, si bene memini. Id ego gaudium tum Avo, tum parenti utrique, tibi quoque ex animo gratulor, utque perpetuum sit, toto corde Deum precor. Rogo meo nomine quam officiosissime omnes salutes, ut et [Gap desc: Greek words] Boxhornium cum uxore. Vale, charissimum caput, et me ama. Daventriae a. d. III. Jun. Anno Dionys. CICICCXLII.
Video, mi Heinsi, mirifice dolere tibi, quod si quid est penes me excerptorum Ovidianorum, id non statim ad te miserim. Hinc tot aculei per totas literas: et possem forte [Gap desc: Greek words] , sed non vacat, et habeatis, per me licet, [Gap desc: Greek words] gloriam, qui cathedris adsidere, et choreas duecre, et sciti convivatores esse gloriamini. Simpliciter igitur et breviter tecum agam. Quae promisi tibi, ea constitueram ex schedis meis descripta ad te mittere, quod facile tantum otii hîc mihi futurum esse persuaderem. Id quia secus accidit, nec dum habes tu illa, nec tamen de habendis desperare debueras. Quamquam potuissem ego aeque amare mea ad Ovidium excerpta, ac tu tua ad Statium, quae scienti jam olim in scriniis tuis esse, tam diligenter (non enim dicam tam callide et vafre) habere te ulla dissimulasti. Sed non ego illa ambio: gaudeas solus: et quae inde nos docebis, libenter
nomini tuo inscribam. Quia autem ne meorum quidem propter occupationes studiorum privatorum curam gerere mihi liceret, te dilatum queri non debebas. Nam ipsas schedas meas alii, quam mihi ipsi committere, non audeo: quod sint plurima ibi, quorum nemo debet esse praeter auctorem judex. Scin quid mihi fecerit candidus ille [Note: Freinshemium intelligi patet ex Epist. 101. et ex Praefatione Freinshemii ad Joach. Vicofortium, ante commentarium in Curtium, ubi varias lectiones ex Gruterianis codicibus enotaras Cl. Gronovium et Stragium sibi submisisse fatetur: in praefatione ad varias lectiones, omissa Gronovii mentione, omnia accepta refert Scragio, ut et passim in ipsis variis lectionibus.] Argentoratensis. Fidem meam sugillavit publice ex illis ipsis variis lectionibus, quas Scragio describendas dederam: ibidemque meo benesicio habere illas se dicit, ut tanto major esset fides falsi me appellanti. Et me quidem, fateor, memoria deceperat: quod si verbulo addidisset, non offenderer reprehensione. Nunc satis est ipsi dicere, excerpta, quibus fidit Gronovius, confirmare contrarium. De te quidem hoc non metuo: sed nec de illo metuebam. Cl. Boxhornii Commentarium in Agricolam editum fuisse, antequam ex chartulis illis, quibus rerum novarum rumores colliguntur, ubi nescio quomodo ille quoque herba parietaria factus, et contra [Note: Quem Dialogum intelligat nescio. Sed Heinsius suspicatus Salmasium auctorem fuisse, hinc et seq. ex Epistolis liquet. Ad Sarravium hanc suspicionem detulit Gronovius, qui etiam tangebatur. Sed amovet hanc opinionem Sarravius Epist. XLIX. unde et apparet in Boxbornium fuisse scriptum.] Dalogistum pro eo commentario aliquid scripsisse narrabatur, et post ex tuis discerem plane ignoravi. De Dialogisto illo quoque nihil inaudiveram: etsi libellus est famosus, ut tu loqueris, miror cur et amicissimum mihi vos putaretis: neque enim ego amicos habeo libellorum famosorum auctores, sed honestos viros. Itaque minus curo, mihine parcat an non: et si illud dixit, quod narras, sane perfacile est ipsi respondere. Feriae apud nos non erant, cum tuas accipiebam: et post duas demum hebdomades incipient. Per eas caram ego patriam revisere constitui: itaque si quid vis Vincentio nostro, aut cuiquam alii illic locorum, manda parato exsequi. Si id tempus in museo exigere liceret, potuissem forte lucubratiunculam incepram saepe, et millies interruptam ad umbilicum adducere: nunc longam advocationem petere oportet. Novi habemus nihil: quia enim a scribendo cessamus nec literas accipimus. Est hîc vir probus, ludi magister, qui magno labore Indicem omnium vocum Ovidii parat: nondum vidi: ajunt tarnen jam aliquot annos in ea opera desudare. Commentarium in Ibin hac ipsa denique hebdomade cum aliorum librorum fasciculo e Gallia acceptum hîc hahes. Ejus auctor magna dignitate apud suos fungitur, de opere tu judicabis. Vale, mi Heinsi, et me ama. Illustri Domino Parenti, Amplissinio affini, faecundaeque (quod ex animo vobis gratulor) sorori, Cl. Boxhornio, salutem officiosissimam adscribo. Daventriae Kal. Septembr. stilo vestrate. Anno. CICICCXLII.
NObilissime et eruditissime juvenum. Serius accepi tuas, nempe post reditum. Itaque quas adjunxeras ad Fabritium, tradere non potui: misissem jam nisi reversum ante decem dies ingens occupationem moles pene obruisset (dudum enim exierant feriae) sic ut ne cognatis, nisi nudius tertius scribere potuerim, et tamen occasionem perdidi. Jam enim discesserat tabellarius. Mittam proxime. De Claudiano, testor fidem et fateor ingenue culpam, eram oblitus. Sed quod amicus ille scripsit, se eum commisisse mihi, ut tibi traderem, tu audacter rescribe, facere cum, quod solet nimis saepe, quodque tu eum fecisse ais, cum mihi opplevit aures de collationibus tuis Statianis, hoc est, quod non audeo dicere. Merae suae negligentiae debet, quod apud me eum reliquit. Nam cum reposcere deberet eum, et litteras, quas ad me scriptas Sarravius ipsi commiserat, mihi tradere, non rediit, et nec literas reddidit, nec de Claudiano verbulo me monuit. Id nunc imputat pro beneficio tibi. Sed non eum me invidisse tibi vel inde argumentabere, quod nunc mitto inexcussum. [Note: Apud Ovid. VIII. Metam. 541.] Quas Parthaoniae admiror et exosculor: nihil divinius. De caetero amo te, atque amabo aestimaboque quamdiu vixero. Dicerem id me debere beneficiis, quae ab Amplissimo Parente tuo accepta teneo, idque adeo fateor animo lubentissimo, immo jacto et glorior: sed peculiaris tibi est adfectus meus ob insitas dotes, quarum, Deum ex animo precor, ut largissimus fructus ad literas et posteritatem veniat. Iter satis faustum felixque fuit, [Gap desc: Greek words] . Lindenbrogius parentem tuum humanissime falutat, atque ipsum teque omnesque vestros optimus Fabricius, qui valet et bene agit. Donavit mihi luculentissimum poema et Fabritianum, scriptum in auspiciis anni praeteriti Legato Gallico, [Note: Legitur haec strena inter ejue Poemata pag. 744. Edit. ultimae.] Claudio Memmio, Comiti d'Avaux, Henrici fratri, quod, si libido est videndi, ad te mittam. Atque utinam vel inscio ipso posset apud vos edi. Est enim dignissimum auctore. Ego quoque meos reperi silvos sospitesque, et si induci potuissem, ut Belgatum obliviscerer, crede mihi satis lautae paratae erant conditiones. Sed me jam Daventria duplici poene vindicat pignore. Audeon' apud te promere arcanas spes meas? audeon' petere, ut tu Boxhornius que vos paretis ad accinendum propediem mihi epithalamium? Certe audeo, et ut spero, impetrabo. Puella est XXII annorum, non deformis, bene nata, optimae indolis, optimis moribus, dote, ut in his locis, satis lauta, patrima, matrima, homines honestissimi parentes, qui mihi
contra potentes rivales favere, quantum colligere valeo, potuerunt. Fratrem ejus cognovisti forte: nam ante trienninm ibi juri studuit, et nunc in Galliis peregrinatur. Volo tamen rem habeatis secretam, usque dum perfecta fuerit. Omnia certe auguria bona sunt, et confido [Gap desc: Greek words] , studiis meis vitaeque hoc inceptum utile futurum. Dialogistam nondum vidi, etsi petierim Amsterodamo: vide an tua opera fieri id possit, et habeo, ni fallor, adhuc rationis aliquid cum Elzeviriis, qui hoc debitum reliquo meo facile adscribent. Literis nostris secretioribus parum fuit hactenus otii. Paratos tamen habeo tres novos observationum libros, in quibus nonnulla, credo, probabis: certe diligentius scripti sunt et uberius ac priores. Sed quis edet? nam hîc fieri id nequit, et nescic, si excurrero Amsterodamum, an inventurus sum, qui sumptum facere velit. Canam ergo mihi meisque musis. Si ista res, quam dixi, ut spero, confecta fuerit, rogabo ut aliquando ad nos invisas et hospitio meo utare. Tum nihil in scriniis nostris absconditum erit tibi. Interim salve cum Parente maximo, amplissimo adfinc, amita et sorore castissimis, et me ut beneficiarium vestrum porro amate. Scripsi Daventriae III. Id. Decemb. Anno C. CICICCXLII. Salveat plurimum Cl. amicissimusque Boxhornius. Scriverius quid rerum agit? Eum quoque per occasionem saluta velim. [Gap desc: Greek words] tene quaeso in sinu, et exspecta meas proximas. Immo fatere licet, res enim convenit et certa est, quantum potest confirmari in rebus humanis. Nomen est sponsae Adelheidae Tennuliae.
MI Heinsi. Post reditum statim unas ad te dedi. Claudianum ab Isaaco collatum misi. Epithalamium teque et Cl. Boxhornium per te, si ocium esset, rogavi. Tu non respondes. Puellae nomen est Adelheidae Tennuyl. Ipsam si nosse cupis, docebit te omnia de ipsa et parentibus uxor Couranterii, quae aliquot annos in aedibus ipsorum servivit, et inde, ni fallor, nupta est. Nostrae nuptiae celebrabuntur [Gap desc: Greek words] XXV. Januarii stilo vestrate. Vides quam parum temporis restet. Atque utinam tu interesse posses, et alii ex Hollandia amici. Certe invito te, tu vide quid possis. Certe vota tua spero nobis praesto fore. Vale, et me ama, tuosque et alios amicos saluta. Daventriae III. Non. Jan. Anno C. CICICCXLIII. quem felicissime vobis decurrere opto.
NOn expectaram, Vir Clarissime, ut post prolixissimas, quas nuper ad te dedi, meas, silentii me accusares: quae quod redditae tibi non sunt, non video quomodo mihi imputari possit, cum eâ illas ad te destinarim via, quam ipse mihi praescripseras: conveniendus itaque tabellarius Daventriensis. Facilis quidem earum jactura est, nisi quod Orationem Boxhornianam et Dialogistae libellum haberent adjunctum, quo certe nomine periisse eas nolim. Epithalamium quod hactenus non misi, tua potius, quam mea culpa est. In penultimis enim tuis ita de conjugio tuo mecum agebas, tanquam de re incerta, et quam silentio meo committebas, donec alias a te acciperem, quae totius rei certiorem me facerent. Haec securum me reddiderunt de Epithalamio, donec aliae istae emergerent, quarum loco breviculae tuae tandem apparuerunt expostulatrices illae. Vides nunc immerito te mihi irasci? [Note: Heinsii legitur inter ejus Juvenilia lib. II. pag. 282. Boxhornii Epigramma legitur inter ejus Poemata p. 72.] Epithalamium meum et Boxhornianum hîc habes. Ac de me quidem ut agam, merito culpam deprecari deberem, qui carmen tibi mittam tam ineptum, nisi pro excusatione esset summa festinatio. Dies vix tres amico dedisti, quo tempore tum aliis rebus, tum amicorum interpellationibus adeo districtus fui, ut vix horas tres meas habuerim. Tu, emendanda si quae erunt, ut certe erunt plurima, ipse corriges, quo nomine devinctissimum me tibi habebis. Pro invitatione multum tibi debeo. Sed tempestas anni non videtur ferre, ut ad vos excurram, quod nec ipse nescis, quo facilior excusationi locus erit. Vale, meum decus, scribebam raptim, ipsa ea, qua carmen meum absolvi, hora, die XIX. Januar.
Anno CICICCXLIII.
Cl. Boxhornio ante dies pauculos puella scitissima nata est.
NObilissime et eruditissime juvenum. Ecce relapsus sum in veterem culpam, quam si non condonas huic tempori, quo (post quantos aestus) semel
cum votis omnibus decidi, et fluctuans vita mea aliquem statum accepit, hoc solo miser sum: Caetera, [Gap desc: Greek words] , satis ferenda, nec aliud oro, quam ut haec nobis perpetuet. Dum tamen huc conor, quid ego narrem tibi damna temporis, conventus, pervigilia, discursationes, comessationes, quibus tam patienter unquam indulturum me vel jurato non credidissem vati: sed ita est, [Gap desc: Greek words] . Jam aliquot sunt menses, quod tribus în domiciliis diversor: vescor et cubo aliquandiu apud socerum, libris in veteri conducto adsum, tertias aedes habitationi praeparo. Nec in tanta jactatione intermissio ordinariorum laborum, nisi ad pauculos dies, quia longe ultra concessam vacationem iter processerat. Haud miraberis igitur, si serius grates scribo tibi pro diserta et subtili epistola, utrique et pro Boxhorniano munere, cui tuum est adnexum, et pro officio, quo nuptias meas celebravistis, omnium gratissimo. Statim autem atque respiravi paullulum, aggredior, non quidem paria facere vobiscum de singulis (non valeo enim) sed tantummodo adfectum meum prodere. Quos narras praestantium virorum obitus, sane tristissimi sunt visi mihi, quippe perpetua vita dignissimorum. Aequius fero tamen, cum video illos debitum naturae persolvisse eo tempore, quo tam serio, nonnulli etiam tam docte facundeque lugerentur. Quod sine dubio ipsis quoque extremam necessitatem leviorem reddidit, gnaris relinquere se memoriam in exemplum ituram, non ipsorum modo merito, sed et cura superstitum. Etiam bene de seculo auguror, cum qui tam bene hanc cladem intelligunt, ipsorum in locum successuros mihi pollicear. In omnibus autem scriptis vestris genium et elegantiam admiror, in istiusmodi vero magis commendo pietatem. De tuo in primis luculento [Note: Est Epicedion in Curatorem Academiae Mylium, quod legitur post Orationem Boxhornii in ejus excessum, et ibi leguntur illa verba
Rursusne profano
Contudit afflatu Cyrrhaea cacumina Python?
Vid. inf. Epist. 95. ubi Heinsius se obtrectatores nactum esse scribit. non reperi vero inter edita Heinsii Poemata; longum satis est, et Hexametris versibus contextum. Hadriani vander Walle [(reading uncertain: print blotted)] Delphensis etiam legitur Venus lugens ibidem.] epicedio non judicium poscere debebas, sed laudationem: adeo apparent ibi heroici spiritus, nitidissimus sermo, numeri sonori, sensus lugubres et convenientes materiae, eruditio rara, et ex secretissimis petita antiquorum thesauris. Ne livor quidem in eo, quod carpat, inveniat; nedum ego, qui tanto cum praejudicio ad legenda tua accedere soleo. Vide tamen [Gap desc: Greek words] et temeritatem meam: unum illud, Contudit afflatu, fateri ausim displicuisse mihi. Habeo quo defendas: nam adflatus ille tempestati potest adsimulari, sternenti, evertenti, comminuenti: tamen aliud verbum malo. De Walliano adsentior omnino tibi. Atque ego ne nomen hactenus auctoris infelix audiveram: eo magis plausi primo ausu totam rapienti famam. Laetum fuit cognoscere typographorum Anglorum diligentiam: sed apud vos, an omnes interquiescunt?
Epigrammata in [Note: Maria Gornaea, filia adoptiva fuit Michaelis Montani (Montaigne) ad quam Lipsius Epipistolas scripsit, et de qua nos ibi plura. vide Bayllii Lexicon Histor. Criticum in Gournay.] Gornaeam dubitare non potes quin exspectem. Epithalamium accepi ipso nuptiarum die hora illa pomeridiana, qua commodum post sacra celebrata ex templo cum nupta redibam. Illico tamen ad typographum misi, et inter coenandum nocte iam concubia (non enim hîc valde festinae operae) correxi. Legerunt igitur a tua manu Curatores nostri, aliique hospites eruditi, et omnes magnopere probarunt: nec postero die, sive repotiis dicere mavis, prius limen intrarunt, quam quisque sibi exemplum poposcit. Tum quoque unus, Consul hujus urbis, qui proximus adsidebat sponsae, totum est ei et uxori suae interpretatus, adjungens pridie id se facere non ausum, ne scilicet illa inepte timeret. Tulit etiam Boxhornianum plausus. Ego utrique vestrum gratias ago infinitas, quod amores laetissimos et mihi reddideritis commendatiores, et memoriam eorum tradideritis posteritati. Gratulor ex animo auctam domum Cl. Boxhornio, et hunc nuntium pro laetissimo omine pigneror accipioque oblatum conscensuro torum nuptialem. Dialogum percurri: nec dum remitto tamen, quia excerpam, quod de loco in Diatriba tentato. De auctore, nondum manus do tibi. Agnosco curam in stilo, quae non est in scriptis illius, quem designas: est enim hac parte negligens admodum: deinde tot futiles et fatuas explicationes ab eo profectas in tam paucis paginis nullis persuasionibus adduci possum ut credam. Non est una, quae illum sapiat: et ego ut hominem esse scio, et errare posse, ita tam inepte et continenter errare nuspiam animadverti. Quamvis sciam non cujusvis esse, etiam caetera [Gap desc: Greek words] , Tacitum sive corrigere sive interpretari. Vale, meum decus, et bene rem gere. Daventriae. a. d. IX. Kal. Mart. Anno CICICCXLIII. stilo nostrate.
Jam quot dies hae literae penes me scriptae jacent, et incassum exspectant hominem, qui Leidam iturum se dixerat. Quia video morari, ego te amplius nolo. Interea Livio coepi operam dare: et ne tempus illud tibi sit fraudi, hoc pendam interusurium, ut nonnullas [Gap desc: Greek words] facîam judicii tui. Lib. I. pag. 30. ed. Elz. ea pietate omnium pectora inbuerat, ut fides ac jusjurandum, proximo legum ac poenarum metu, civitatem regerent. Haec scriptio vett. libb. Alii ediderunt, propulso [Gap desc: Greek words] proximo. Nannius conjicit, pro ipso. Verum putamus: pro summo legum ac poenarum metu. Est enim [Gap desc: Greek words] interdum comparationis. P. 36. tertium causam belli hujusce, ut Romanus Albano imperet, dabo. Nihil variant MSS. Quomodo autem tertius causa belli? Utique legendum: causae. Pag. 49. Tanaquil, summo loco nata, et quae haud facile iis, in quibus nata erat, humiliora sineret. Ea quum innupsisset, spernentibus Etruscis Lucumonem. P. Nannius conjectat: humiliora sentiret. Nos, quae haud facile iis, in quibus erat nata, humiliora sineret ea, quae innupsisset. Spernentibus Etruscis etc. Lib. II. p. 157. Volsci tum Aequique inter seditionem Romanam et bellum coortum vastaverant agros: ut si qua. Audi Sigonium: Hic locus foede legebatur ante ita: Volscum Aequicumque inter sed. Subjicit deinde aliam lectionem inquinatssimam ex libro inquinatissimo.
Quod est autem tempus inter seditionem et bellum coortum. aut quae ista designatio! Vetus utique et vera lectio est: Volscum Aequicumque inter seditionem Romanam est bellum coortum. Vastaverant agros, ut si qua secessio plebis fieret, ad se receptum haberet. Offendit homines illud Aequicumque, cum semper alias Aequos dicat Livius. Ideo eandem vocem exstirparunt Lib. X. p. 659. M. Lino Dentre et Aemilio Coss. redintegratum est Aequorum bellum. Vides elegantiam. Nos reponemus ex MSS. Italicis et Gallicis: redintegratum est Aequicum bellum. Mirum est, quod reliquerunt tamen vocem lib. III. p. 169. isque miles per bellum Aequicum vel acerrimus fuit. Sic Nervicum a Nerviis populis, Albicum ab Albii Ingauni aut Albii Intemelii, in Liguribus, incolis, Caesar. Heduicus ab Heduis Ausonius. Lib. III. p. 184. ut exsules injuria pulsos in patriam reduceret, et servitutis grave jugum demeret. Nos ex MSS. et servitiis grave; Ut inferius: qui servitia nostra non commovit auctor. Eod. p. 186. jam tribunitiae potestatis sacrarumque legum oblitum. Immo cum MSS. Sacratarumque legum. Quid sint sacratae leges, non docendus es. Sed est elegans locus apud Dionys. Halicarnass. lib. II. multo propius principium, quam finem, ubi de Patronorum et clientium jure ab Romulo constituto: Et eum, qui ejus criminis fuisset convictus, cuivis ut Diti sacrum, interficere licebat. Mos enim erat Romanis, ut, quos vellent impune occidi, eorum corpora alicui Deo, praecipue vero inferis, devoverent. Quae velim a te mihi Dionysii lingua et verbis reddi, nec enim in hac, puto, urbe Graece ille habetur. Eleganter ostendit, cur sacer toties in malam partem accipiatur. Risimus hîc nuper hominem adolescentem, qui Theologis theses dedicaverat, vocare eos Viros sacerrimos. Sed non est numerus talium. Tu vero, si ocium est, inspice, si quas in publica aut vestra habetis bibliotheca veteres editiones, etiam novissimam Gruteri, si quid ex his sit anticipatum. Minuta multa habemus alia, quibus distinere te non addecet. Iterum vale, corculum meum, et Vestros omnes, communesque amicos meo nomine saluta. Scripsi lassus et somnolentus, appellante cubitus hora.
MI Heinsi, nudius tertius dedi ad te paullo anterius scriptas unas, diu debitas. Sed tarditatem meam excusabis non ignarus, quantum interea laborem sudaverim, quippe quem tu ipse censueris Argonautam, non profecto ex illo genere Martialis, qui cessabant nihilque norant, sed ex illis, qui feliciter Symplegades sunt eluctati. Certe res gesta est, prout decebat: ipsae jam non repugnant suo vectori: et unde tantisper eram exclusissimus, licet expositum
per limen aperto ire redire gradu. Qua in re cum magna sit voluptas, atque eo purior, quia legibus fit, longe tamen exsuperat illam consensio animorum et mutuum obsequium, et amor tanquam non jussus. Itaque non sufficio agendis gratiis summo rerum arbitro, qui tam aequali et placito jugo me copulavit: nec ullae sunt jacturae, vel temporis vel libertatis, quibus tantas delicias non jure emeris. Puta me omnia dixisse, si dicam, quod facio, optare me tibi (et nihil est boni, quod tibi non optem, nec est cui optem studiosius) cum ejusmodi consilia iniveris, et tempus agetrem, similem fortunam. Ut revertar ad illas meas, oblitus sum mentionem facere Poematis Fabritiani. Non quidem constitueram illud una mittere, ne minus grandesceret fasciculus, et ne quos adjunxi praeter vestros, malorum versuum te subiret fastidium: promittere tamen occasione proxima volebam. Quam nunc suppeditavit lator harum juvenis politissimus Goeddaeus, frater amici mei singularis, qui ultro petiit a me, ut hanc ei viam munirem ad tuam amicitiam. Illud etiam rogare te volo: descripsi Lutetiae ex libro bibliothecae regiae nonnulla de Cygno, quae auctorem nullum praeferebant. Verba haec sunt: [Gap desc: Greek words] . Haec diu ignoravi, cujus essent. Nunc vero suspicio venit mihi, excerpta ex Tzetze, scholiaste Lycophronis ad versum 232. [Gap desc: Greek words] . Velim igitur inspicias, videasque num in omnibus cum edito textu consentiant. Cl. Boxhornio Senecam suum propediem remittam, nunc plurimam salutem dici velim. Graswinckelius heros valetne et vivit? Dudum est, cum bis ad eum scripsi: responsum accepi nullus. Vale, charissimum pectus et me ama. Vestris omnibus officiosissimam salutem. Daventriae a. d. IV. Kal. Mart. Anno C. CICICCXLIII. De ovo Hagiensi fabula est ne, ut credo?
COnstitueram perdoctae tuae epistolae non quidem aeque doctum ac subtile, meditatum tamen, responsum dare, eamque ob rem in hunc illud diem distuli. Sed nihil remittunt occupationes, et diutius in mora esse tibi, ne fidem meam suspectam habeas, non sustineo. Correctiones tuae omnes ingentem mihi salivam, ut solent, moverunt: quod si quae est, cui indubitari possit, tamen omnes eruditae sunt, et tuo Ovidiique ingenio dignae. De Plinii loco videbimus alias. Nam Elzeviriorum impatientia jam de alio cogitare, quam de Livio non sinit. Vellem nunquam id oneris suscepissem: video enim nec ipsam rem parem fore exspectationi, nec ex ea quantum laboris, curae, meditationis ei impenderim, nisi paucissimos, aestimaturos. Sunt sane non pauca antiquitatis Romanae capita, quibus et occasione historiae, quam publice recito, et hujus muneris Liviani post doctiss. Sigonium (cujus merita non debent censeri ex emendatione textus Liviani, etsi hîc quoque saepe praeclarus augur fuerit) aliquid addere posse visus sum mihi. Sed nec notularum angustiae illa capiunt, et non omnia maturuerunt. Videbis tamen inter primitias correctionum, [Gap desc: Greek words] , permultas tum Liviani tum Latini sermonis proprietates, a Grammaticis parum etiam observatas. Utinam verum esset, [Note: Respicit Elegiam, quae in Juvenilium lib. I. tertia est, qua hortatus Heinsius eum, ut edat observationes antiquarias, secundo vero disticho leguntur illa, ad quae hîc respicit Gronovius.
Cui sua, luminibus non inspicienda prosanis,
Pectora nudavit tota, Latina Venus.
] Cui sua luminibus. Hoc me angit et cruciat, quod tam elegantia, et ipso praeceptore, tuo Nasone inquam, digna verba parum vera sunt. Nosco autem mecum oblivionem meam, cujus pudet, duplici exemplo. Primum recordor in priori scheda fuisse jam aliqua notata ad Fastos, sed quo usque, id vero reminisci non potui: itaque totum, quale habeo, ne ipso quidem Ovidio inspecto per festinationem descripsi. Alterum est, quod oblitus eram, [Note: Ovid. IV. Fast. 793. ubi vide Heinsii notas.] [Gap desc: Greek words] Tempus idem Stator aedis habet: quod ex Cod. Sarrav. promiseram primum, etiam a Politiano notatum; secus addidissem in prioribus tantum argumentum, quo restitutio illa firmatur. Proxima hebdomade Christenius noster in Hollandiam iter parat: is Ovidium collatum aut in manum tradet tibi, aut si Amstelodami morabitur, quod in itu non puto facturum, mittet inde. Hotomannum, Scaligerum, et Schottum videbo lubentissime. Miror quomodo, qui deie nummaria aliquid scripserit, potuerit libri primi Observat. Human. caput XV. condere, quod (ignosce, publice nunquam ita loquar, et propterea transsilui nuper) stupidae ignorantiae plenum. Emi nuper in quadam auctione editum Basileae in Octavo tomum
secundum operum Joviani Pontani, in quo de Aspiratione Dialogi, de Sermone, de bello Neapolitano. Si ea aut ex cimeliis vestri Couranterii, aut alias per occasionem tolerabili pretio integra reddere possis mihi, gratum faceres, et libentissime pretium refundam. Observa occasiones. Vale, mel meum, et me ama 30/20 Mart. CICICCXLIII.
Deum precor, ut negotiatio optimi et summi Spanhemii felicissimum sortiatur eventum: pax optima rerum: Amare et condonare et Socraticum et Christianum.
NObilissime et Eruditissime juvenum, Quamquam spatiis temporis iniquis excludor, non potui tamen bella hac occasione per optimum et elegantissimum Richterum nostrum te non salutare. Remitto Dialogum Criticum, quem citius haberes, nisi sumtui tuo parcere voluissem. Crede autem adfirmanti mihi, non est ejus nugacissimus liber, cujus vos putabatis. Hoc ego tam scio, quam scio me vivere. Et, si opus esset, jusjurandum darem. Binas meas recte accepisse te puto. De loco Scholiastis Lycophronis non est, quod sollicitus sis mea causa. Jam enim librum ipsum accepi, et locum inveni. Sed vicem ejus, velim transscribas mihi, quae de coemtionalibus senibus Marcilius ad Leges XII. tabb. p. 61. (ut retuli in adversaria mea olim) et Gutherius in libro de jure Manium (nescio ubi, sed ibi legisse memini) notarunt. Pretium operae habebis, quod tecum sententiam meam de illis communicabo. Puto enim Turnebum, Hotomannum, Manutium, omnesque et Plauti et Ciceronis interpretes, hac in re hallucinatos. Cum nuper in Hollandia essem, ardebam ingenti desiderio vos videndi. Sed nec diu abesse ab uxore recens maritus poteram, et ob solemnitatem, qua R. Magnifici nomen suscepi, in qua duplex oratio mihi recitanda erat (quarum nec dum apicem chartae tradideram unum) properandum habebam, et Hagae ultra distinatum per negotia quaedam fueram detentus. Hoc ultimum si non fuisset, tamen unam noctem vobis dedissem. Itaque irasci nemini, nisi mihi et fato meo, possum, quod tanta voluptate me fraudare cogebar. Accepi literas Elzeviriorum una cum fasciculo, quem venisse Augusta Vindelicorum suspicor. Gratissima fuit in illis mihi tua satutatio. In Livio aliquid molior quotidie, sed non possum pergere pro studio meo et Elzeviorum per catenatas occupationes. Si paullum adhuc morari possunt, habebunt, cur ipsos tarditatis non poeniteat. Vale, decus meum, et salve una cum incomparabili Parente, omnibusque vestris, Boxhornio item et amicis conmunibus. Raptissime. Daventriae a. d. VII. Eid. Majas. Anno C. CICICCXLIII.
Velim per occasionem salutes Goeddaeum, et ex eo cognoscas, an in auctione illa, cujus catalogum ad nos transmiserat, aliquid librorum pro me emerit, quid illud et quanti. Faciam enim, simul libros acceperit frater, ut pretium reddam.
Nunquam gravius a me peccatum fateor, Vir Clarissime, quam hoc tam pertinaci meo silentio. Dum ad te responsum differo quotidie, temporis aliquanto plus elapsum est, quam vellem. Serus nunc ad officium meum redeo: culpam, quod nec possum, neutiquam defensurus; sed humanitatis tuae genium implorare certus. Quam cum et alias prolixissimam expertus sim, nihil causae mihi videtur esse, cur de venia desperem. Si narrare tibi nune incipiam, quam [Gap desc: Greek words] et ineleganter aestatis hujus pars potissima mihi transacta sit, vicem meam serio indignaberis, et ego quidem ejus temporis sine summo pudore meo vix possum meminisse. Dum puellarum choreas subinde frequento, ita sensim illecebris iis irretitus sum, ut parum abfuerit, quin ad istos Sirenum scopulos perpetuo mihi haerendum foret. Confidentius haec apud te depono, quia et tu, credo, expertus es, quam his lenociniis nec opini saepe circumveniamur. Haec dum fiunt, ecce filiam majorem natu juveni cuidam, tibi non noto, desponsat Dominus Latius. Nova hîc nugandi mihi occasio nata. Nam et puellae, quod hîc moris est, ad sponsam fere indies deducendae erant, et insuper etiam celebrandae nuptiae. Sic mensis ferme totus periit. Et ineptiarum jam taedere me coeperat, jam effugium meditabar, aliquo extra urbem abiturus, cum ecce febris, eaque continua, me invadit, quae quidem tam pertinaciter hactenus huic homini adhaesit, ut ab hectica metuerent medici, praesertim cum per assiduam catharrorum ex cerebro defluxionem corpus undequaque totum mirifice infestaretur. Meliuscule tamen habere nunc incepi. Et vires utcumque se recolligunt. Per quas ubi licuerit, Ovidium meum denuo percursurus sum, ut extremam tandem ei manum imponam, quod hac hieme fieri non difficulter poterit. Interim non moleste feres, si saepiuscule in locis intricatis ad opem tuam confugero, scio enim quam subactus in autoris ejus lectione sis. In Livio tuo pergere typographos vehementer gaudeo. Notas a te addi velim, nam et sic editioni pretium accedet, et existimationi tuae optime consuletur. Sed tota hac de re quid decreveris, ex te quam primum scire pervelim. Editiones Livianae tres quatuorve penes me sunt. Inter quas Parisiensis, quae cum omnium commentariis
prodiit, sed quae mendis refertissima. Est et Manutiana Sigonii editio, et Parisiensis altera a Vascosano publicata, tum et Gryphiana in minori forma, quarum tamen nulla ad gustum tuum, si quid judico. Aldi patris textus nuper hic vaenalis erat, sed tam caro, ut quemvis etiam librorum studiosissimum deterrere pretium posset, invenit tamen emptorem. Veterrimam in Leidensi Bibliotheca Editionem servari memini, quam Mediolani Anno MCCCCLXXVIII. publicatam testatur Catalogus. Nam ad ipsum librum propter valetudinem aditus mihi nunc non est. Utinam institutum tuum juvare possem! nam et tibi, si quisquam, volo optime: et autorem illum, quem admiror unice, amem aliquando a mendis, qnibus scatet, videre purgatum. Quod aut tua opera consequemur, aut nullius. Rhenanum et Sigonium optime de illo meritos non negarim. Videntur tamen plus subinde, quam par erat, indulsisse sibi in veteri lectione sollicitanda. Qualia nonnulla nuper a me notata, cum autorem eum perlegerem. Inter quae et illum locum memini fuisse lib. V. C. XXXVII. Galli flagrantes ira, cujus inpatiens est gens. Sic ante Rhenanum legebatur, et recte meo judicio. Pro quo rescripsit, impotens est gens. Temere, mehercules, nisi omnium MSS torum fidem secutus sit. Quod tuum est arbitrari. Novisti illum Ovidii locum de Ajace: Utque erat inpatiens irae. Plura alibi de hoc loquendi genere notavi. Sed haec haud dubie jam a te observata. Salvagnii Commentarium in Ibin Ovidianam, et Fabricii versus en remitto, pro quibus multum tibi debeo. Quanquam Salvagnius expectationi meae, ut verum fatear, non responderit. Indignatus sum serio, quod ex optimo illo Sanvictoriano Codice tam paucas discrepantes lectîones alleget: velimque ex te scire, quid censeas de loco ab illo tentato vers. 146. ubi pro ossea forma V. C. ossea larva. Utramque lectionem queis muniam, non desunt autorum loca. Sed de his alias. Fabricii carmen tanta cum admiratione perlegi, quanta perlegi par erat scriptum prorsus divinum. Eaque lectio saepius mihi repetita. Et nunquam non magis placuit. Dedi quoque amicis legendum, de iis loquor, quos aliquem verae poesios gustum consecutos sciebam. Quid quaeris? omnes uno ore commendare. Sed ut diversa hominum judicia sunt, ita quod in eo maxime mihi probabatur, id iis displicebat maxime. Scis amicum nostrum id potissimum agere, ut sedatum et sibi ubique simile dicendi genus sequatur, hoc illi languorem vocant. Quae opinio adeo dementavit praeclara alias ingenia quaedam nostrae Bataviae, ut nihil aestiment, nihil commendent, nisi quod turgeat utris instar inflati, aut ranae illius Aesopicae. Narro tibi, Epicedium meum, quod Illustri Mylio scripsi, tui pene unius applausum meruisse. Adeo languere nonnullis visum est. Sed, ut illorum judicia fortitei contemno, ita placuisse tibi, Clarissime Gronovi, laudi mihi maximae. Quanquam absit, ut eorum quicquam in versibus meis agnoscam, quae tu in iis tantopere commendas. Exosculor tamen summum affectum illum, qui te, hominem incorrupti alias judicii, hîc fefellit. Denique ne inpune tibi sit, perperam me laudatum esse, ecce damno te rursus lectioni aliorum versuum, quos nuperrime conscripsi, quibus et promissa in
Gornaeam Epigrammata adieci. Miraberis forsan audaciam meam, quod lyrico cothurno nixus prodeam, nunquam ante hoc cultu conspectus. Id quam feliciter mihi successerit, tuum erit judicare. Mitto hîc insuper librum patris mei de Tragoediae constitutione, denuo nuper excusum, qui quod incompactus ad te venit, per summam festinationem fit, cum aliud exemplar non esset ad manus. Mitto etiam Cl. Boxhornii Notas in Tacitum, quas ad te curandas mihi dedit autor. De iis quid sentias scire pervelim, nam mihi eas legendi nondum fuit otium; mirifice hîc placet sibi amicus noster. Judicium tuum, si quid sequius de iis sentis, a literis tuis separatum ad me mitte; quas exhihiberi sibi subinde petit, quod et nunc faciet, hac praesertim oecasione. Novi hîc praeterea nihil, nisi quod ab Elzeviriis ex Italia nuper allatus Octavii Ferrarii de Re Vestiaria liber, cujus exemplar, quod ultimum illis restabat, mihi comparavi. Promittit autor brevi se daturum partem alteram, ut et Electa, ad exemplum, credo, Lipsii. Miratus sum hominis eruditionem, quanquam in multis mihi non satisfacit. Sed jam nimia prolixitate te obtundo. Tuas brevi exspectabo. Vale, meum decus, et uxori tuae plurimam meo nomine salutem. Lugd. Bat. Anno CICICCXLIII. IX. Septemb. Sed quid? nunquamne ad nos excurres? Isaacus autem Vossius ubi locorum nunc agit? nam ex Italia jam discessisse illum auguror. Iterum Vale.
ET laetatus sum visis tuis, Nobilissime et eruditissime juvenum, et nihilominus atrocem (quantum amor saevit) dicam proximo responso tibi intentabam: sed perlectae illae adeo me suis delinimentis mitigarunt, ut praesentis gaudii sensum omnem quamvis molestissimae exspectationis memoriam amitterem. Gaudeo valetudinem tuam îsse in melius, idque Nasoni tuo proficece et cupio, et ipse mihi polliceor: quod vero me in partem vocaturum te minaris, fortassis opus haud erit: quoties tamen facies, nec adfectus meus nec studia deerunt tibi, hoc est, vel tecum ut erudiar, operam dabo, vel abs te me eruditum libens confitebor. Pro muneribus tuis et Cl. Boxhornii gratias ago maximas, quibus ut vos bibliothecam meam auxistis, ita in eo sum, ut lectionem eorum, repetita unius et quidem praecipui, profectus meos augeam, ac tanto plus beneficiis vestris me debere agnoscam. De Livio gratum est, quod bene auguraris: nos certe operam non vulgarem et posuimus in illo, et cum maxime ponimus. Notas adjicere sane constitutum est mihi perbreves et selectas, jamque partem in mundum redegeram, ut primo tomo absoluto subjungerentur. Sed poscunt illi textum integrum, antequam notas incipiant
praelo dare: quae res etsi ex cognita hominum avaritia suspecta mihi est, tamen dissimulabo et mentem opperiar: sibi certe magis defuerint illi, quam mihi, ista hedera editionem suam fraudando. Nec enim tam gloriam ex noc labore peto, quam ut rei literariae prosim. Animadversio tua proba est, nec de sensu aut usu [Gap desc: Greek words] , impatiens cum eum locum tractarem, dubitabam: tamen, quia in dubio relinquit Rhenanus, utrum ex ingenio, an ex scripto Codice, ut plurimum bono, impotens, supposuerit, et excerpta trium Pal. quae penes me habeo, nullam varietatem ostendunt, hoc reliqui. Sic soleo fere in iis, quae arbitrii sunt liberi, veterum Codd. auctoritatem sequi. Commode autem subjecisti Ovidii locum, et monebo in notulis. Dionysii et Marcilii, quae excerpsisti, grata sunt: sed in primis risui fuit subtilitas magistri: nam non satis antehac consideraveram. Plaustrum est errorum. Illud commune habet cum viris magnis, Turnebo, Hotomanno, Scaligero ad Festum, fereque omnibus Ciceronis et Plauti commentatoribus, quod coemtionales senes eosdem putat cum illis senibus, quos ad coemtiones faciendas interimendorum sacrorum caussa repertos ab JCtis ait Cicero. Atqui nihil habent simile praeter vocabulorum notationem, quod, si bene memini, primi observavimus. Gutherii et liber et caput eitata sunt Grutero, ad Plauti Bacchides a. IV. sc. IX. itaque nondum hoc munus inquirendi remitto tibi: ego autem erravi forte designando librum de jure Manium, cum de jure Pontificio deberem. De erroribus judiciorum verissime tu: sed semper argumentum pessimi fuit turba: atque hinc intelliges; quod scribit magnus genitor tuus p. 178. de C. T. elocutionem, qua utuntur veteres, vix centesimum observare. Quod cum maxime in praeclaros illos ampullarum admiratores conveniat, de se tamen dictum illorum agnoscet nemo. Mihi ad istiusmodi acroamata jamdudum aures occalluerunt, et ne contradico quidem, ne morosus videar, aut sapientia seculi non contentus esse: interim arcana illa sententia, quae nec circulis, nec theatris servit, quae dependet a nemine, et sentit cum paucissimis, immota manet, ac tum demum gaudet sinceritate sua, cum plurimum a populari morbo se videt separatam. Ferrarii de re vestiaria nimium quantum videre gestio, et rogare audeo, ut ad paucos dies id mihi tuo beneficio constringat. Collega meus, ni fallor, Cl. Cristenius nunc Leidae est, et sine dubio ad vos inviset: is haud gravatim recipiet hanc sarcinam. Ego Patavii audivi Ferrarium disertissime et nostrate more de cathedra concionantem, atque ex hoc gustu facile accedo judicio tuo. Jure ambigis, ossea forma, an larva malis. Nec ego dispicio satis, quamquam in posterius fere inclinem ob auctoritatem scripti codicis, ex quo non plura protulisse Salvagnium merito indignaris. Sciat amicus noster [Gap desc: Greek words] in Flor. Tacito legi plane, populus credulitate: quod Pichena, quasi seriberetur, po. plus male est interpretatus, ut non dubitem, quin vera sit illa lectio: populus credulitate, prudentes diversa fama tulere. Sed quare non auxit munus suum disputationibus de Regno Romano, quae tantum plausum concitarant, ut nos etiam hinc inaudiverimus? Et nos capimur cordatis Politicis, et si me notarum politicarum sarcinatores irritaverint, ostendam fortassis me aliquid illos docere
posse. Ferte me ridentem, dum de splene me ulciscar, a quo jam quatriduum male habitus, et publicum vitare coactus sum. Vidistine subsecivas lectiones Jacobi illius Lannii, quas laudat alicubi Salvagnius, tamquam hominis purioris doctrinae lumine adflati, et in ipso Musarum sinu educati? Fabricium nostrum melior fortuna respexit: est enim in Consiliariorum collegium ab Episcopo Lubecensi, Holsatiae duce, adscriptus. Uxor mea uterum fert: cis tres menses spero me patrem fore. Vale, carissimum caput, et vestros omnes a me humanissime saluta. Instat enim tabellarius. Iterum vale. Daventriae III. Kal. Octobr. CICICCXLIII.
Si occasione commoda tutaque et sine sumtu mittere poteris Livium Mediolanensem ex bibliotheca, feceris gratissimum. Si videre libet, quid nos praestemus, gustum cape ex foliis secundi tomi, quae nunc ad Elzevirios mittimus.
ACceptissimae fuere mihi tuae literae, Vir Clarissime. Etsi breviores illae, quam expectaram. Adeo ad multa, de quibus scripseram, nihil respondent. Utappareat, ab aliud agente scriptas esse, quod tamen libenter tibi dono. Non enim tam alienus sum a Musis, ut inter tot occupationes tuas morose ea a te velim exigere, quae non nisi ab otioso speranda sunt. Livium, quem petebas, mitto. Recepit eum sine sumptu tuo ad te perventurum Elzevirius. Utinam institutum tuum juvet! est enim satis vetustus. Adieci ei et Ferrarium de re Vestiaria, quem Cl. Chrisienio tradidissem; sed jam discesserat, cum tuae mihi redderentur. Affirmabat ille quidem, injunctum sibi a te aliquid de libro quodam, qui penes me esset, sed cujus nomen in via sibi excidisset. Ut non nisi difficulter, quem librum velles, conjectare possem. Spero ejus lectionem non injucundam tibi fore, vel eo potissimum nomine, quod jam dudum nihil humanioris literaturae ex Italia allatum. Non displicuisse tibi nostram in Livio observatiunculam, est quod mihi gratuler. De Ovidiano in Ibin loco adhuc haereo. Pro Salvagnii lectione videtur stare Seneca Epist. XXIV. Nemo tam puer est, ut Cerberum timeat et tenebras, et larvarum (Lips. Larvalem) habitum nudis ossibus cohaerentium. Pro vulgata lectione stat Apuleius, qui Larvalem formam alicubi dixit, quam noster formam osseam. Sed locus non succurrit. Larvas et prodigia conjunxit Prudentius. Sed locus mendosus circumfertur lib. I. Adversus Symmachum vers. 499. Ergo cava, egregium caput orbis, inania post hac Prodigia et larvas stolido
tibi fingere cultu. Sic verissime optimus liber Bodleianus. Vulgo, Prodigia esse deos. Utinam clementissimus Deus sanitatem mihi pristinam largiatur, dum telam illam Ovidianam detexam, quae certe operosius a me inchoata est, quam ut prope jam affectam salva existimatione mea possem dimittere. Epistolas accurate nuper relegi, et multa non infeliciter expedire mihi visus sum, in quibus ante haesitabam. Et quanquam tanti non esse ea probe sciam, quae eruditis tuis auribus se probent, gustum tamen unius atque alterius correctiunculae tibi dabo. In Epistola Deianirae: Semivir occubuit vi lerniferoque veneno Nessus, et infecit sanguis equinus aquas. Neminem melioris judicii fore confido, cui non suspectus sit prior versus. Nam quam coactum illud vi? Praeterea quis unquam Lerniferum venenum pro Lernaeo dixit? Sed et MSS. variant, quorum duo, quos inspexi, Semivir occubuit Lernaei tabe veneni, quam lectionem aliquando probavi. Nunc autem mihi constat eam ex libro IX. Metamorph. huc inculcatam ab imperito correctore, ubi in Fabula Nessi totum hoc hemistichium invenies. Sed hîc ideo ferri non potest, quia [Gap desc: Greek words] tabe statim infra sequitur, virum tunicae tabe perire meae. Ut quidem illic legendum. MSS. meliores, et inter illos optimus Gallicanus, constanter habent, occubuit in lethiferoque veneno, quanquam et in quibusdam Lerniferoque, pro ut certe in in omnibus legitur. Jam vide quantillo negotio locum mendosissimum smarim. Pro in lethiferoque veneno, scribo, inlethifero Eveno. Fluvii alicujus nomen hîc desiderari, sequentia illa satis evincunt, et infecit sanguis equinus aquas. In Eveno autem Nessus interfectus ab Hercule. Docent noster lib. IX. Metamorph. et Sophocles in Trachiniis, ubi Deianira totam rem diffuse memorat. Scriptum prius erat lethiferoque Eveno, quomodo supra hac eadem Epistola in plerisque MSS. Cupressiferoque Erymantho, pro cupresstfero Erymantho. Hoe ansam versui porro corrumpendo dedit. Habes jam, nisi fallor, locum sanatum. Sed ne quid dissimulem; non placet mihi Evenum lethiferum dici: quod epitheton hîc valde invidiosum est, non enim tam Evenus Nessio lethifer, quam Hercules: aliud omnino foret, si in Eveno Nessus esset submersus. Ita enim recte lethifer fluvius iste dici posset, quanquam non ignorem, quomodo haec excusari possint. Auget suspicionem meam lectionum diversitas, nam praeterquam quod codices nonnulli cum vulgat's lernifero agnoscant, in membranis Petri Scriverii satis vetustis lauriferoque veneno legebatur, quare insistens vestigiis ejus lectionis, pro occubuit in lauriferoqueveneno, putem rescribi posse, occubuit cintaurifero Eveno, cintaurifero pro centaurifero, quomodo in MSS. saepe scribitur. Centaurifer autem ideo, quia Nessus viatores per hunc fluvium tergo suo insidentes solebat vehere: habes historiam in iisdem Sophoclis Trachiniis. Novisti autem eadem ratione hunc fluvium Centaureum Lycorman a tuo Statio dici sub finem lib. IV. Thebaidos. Si quis propius lectioni cpdicis Scriveriani velit insistere, legat per me licet, occutuit in laurifero Eveno. Laurifer, Evenus, quomodo Pomifer Anio nostro Amor. lib. III. El. VI. (ubi vulgo Spumifer male.) et populifer Sperchius Metam. lib. I. sic et olivifer Eurotas Statio lib, IV. Theb. (quae lectio non video cur damnari debeat)
et pinifer Simois eidem lib. XII. Quanquam, ut verum fatear, nusquam legerim Aetoliam, in qua Evenus, lauri feracem fuisse. Sed ludunt in his talibus poetae. In Epistola Didûs alter locus est, qui mire me exercuit, ipso statim initio, Sed meriti famam corpusque animumque pudicum Cum male perdiderim, perdere verba leve est. Mirum est, cur dicat se meriti famam perdidisse, cum postea queratur, nimis omnibus innotuisse beneficia sua. Quo enim illa? Mille procis placui, qui me coiere querentes Nescio quem thalamis praeposuisse suis. Potuit ergo Dido ipsum perdididisse meritum seu beneficium, quod in ingratum contulerat, famam meriti non potuit, quia palam jam illud erat factum? Cogitavi aliquando, num pro meriti famam legendum esset meritum famae. quomodo in Epistola Sapphûs meritum formae. Et formae meritis tu mihi Phoebus eris. Sed et illum locum postea corruptum esse animadverti. In Gallicano codice scriptum est, Sed merite famam. Quem codicem cum sciam saepe peccare in abbreviandis vocibus, non difficulter veram lectionem expilcatus sum. Scribe ergo, Sed merita et famam corpusque animumque pudicum Cum male perdiderim optimo sensu. Quod autem spectat locum illum ex Sapphûs epistola. Et formae meritis, cum in veteri libro et formae et meritis scriptum offendissem, facile vidi, Et forma et meritis legendum esse: sic et in Hypsipyles epistola locutus noster, Nec facie meritisque placet, sed carmine movit. Sed jam te obtundo tot ineptiis, nondum tamen dimitto. Statianam Diatriben tuam nuper relegi, quid quaeris? unico hoc libello plus me docuisti, quam immensis suis illis commentariis reliqui interpretes omnes. Annotavi inter legendum quaedam, in quibus nondum mihi satisfactum, doceri itaque velim. Pag. 282. adducis istum Ovidii locum, quid Danaen Damesque virum matremque Lyaei, Haemonaque et noctes quae coiere duas, qui manifeste corruptus est. Scribis ergo ex Pirckhaimeri MSS. Quid Danaen Danaasque nurus, cui ego emendationi assensum praebere non possum, nisi me doceas Danai nurus pro filiabus Danai dici latine: illae enim non Danai nurus, sed Aegypti, quo modo alibi Ovidius, Exulis Aegypti, barbara turba, nurus. Mihi simplicissima lectio videtur, quam in Gryphii ac Mycilli Editionibus et tribus MSS. inveni. Quid Danaen Danaesque nurum. nurus Danaes, Andromede, quae Perseo nubsit. Pergis porro et ex eodem codice legis, Alemenam et noctes. quae lectio et in nostris MSS. extat, sed non ideo probanda: ex Glossa enim nata est, licet et Bersinannus probet. Puto Ovidium scripsisse, Haemonaque, et noctes cui coiere duae. Jam vides unde illud Almenam natum sit. Haemon autem Thebanus, qui ad Antigones occisae tumulum ex nimio amore se interfecit. Propertius lib. II. El. VIII. Quid non Antigones tumulo Boeotius Haemon Corruit ipse suo saucius ense latus? Detoto loco quid nunc statuas scire velim. P. 14. adducis Claudiani locum, Parent numinibus montes, ut legibus urbes, qui mire corruptus est, quaenam enim illa comparatio inter numina et leges? si ut regibus urbes legeretur, aliquid dixisset. Deinde cur numinibus magis parent montes, quam totum hoc universum? Inspice quaeso, locum, et absurditatem statim deprehendes. Extat autem lib. III De laudibus
Stilichonis vers. 294. Omnem difficultatem tollit liber Oxoniensis, in quo divine legitur, Pacet muneribus montes, qui leribus urbes. Pacare montes eleganter dixit, quomodo Virgil. aut Erymanthi Pacarit nemora. et Statius lib. IV. Theh. saltus tum forte remotos Pacabat cornu: Munera autem vocatas feras illas, quae arenae destinabantur, quis nescit? sic Ovidius lib. I. Art. Amand. in spectaculorum descriptione. Saucius ingemuit telumque volatile sensit, Et pars spestati muneris ipse fuit. Sic locus ille legendus; vulgo perperam, spectati vulneris. Plura erant, de quibus volebam te consulere, sed modum epistolae execssi, et jamdudum graviter in publica commoda peccare me scio, qui a rebus seriis te avocem. Cl. Boxhornio, quae volebas, indicavi. Theses suas misisset tibi, sed negat sibi exemplaria ad manum esse. Mea quoque, quae habui, amici abstulere. De Uxore tua jam ex Cl. Christenio intellexeram; qui libros Observationum tuarum novos tres Amstelrodami ab Elzevirio excudi mihi indicavit. Quod quidem opus devorare unice gestio. Quare an brevi ejus editio speranda sit, fac sciam. Prodiit nuper Octavius Minutii a Rigaltio editus, et Antoninus de vita sua Graeco Latinus Emer. Casauboni. Fabricium nostrum dignam se stationem nactum esse ex animo certe laetor. Et jam pridem de meliori aliquid fortuna augurabar, postquam postremas meas responsione dignatus non est. Quanquam eam in mores ejus arrogantiam cadere, vix est ut mihi persuadeam. Jacobi illius Lannii ne nomen quidem audieram ante lectum Salvagnii librum. Quare, quis sit, docendus sum. Laudat idem amici cujusdam sui Commentarium in Epistolas Ovidii, quem ego librum hactenus videre non potui. Gutherius de Jure Pontificio nee in nostra, nec Boxhorniana Bibliotheca extat. Si apud alium amicum invenero, locum describam. Vale, meum decus. A. d. XV. Octobr. Anno, CICICCXLIII. Lugd. Bat.
Livium Mediolanensem, quem Elzeviriis ad te curandum non ita nuper dedi, quin una cum adjunctis literis acceperis, vix est quod dubitem, Vir Clarissime. Ad eas quidem responsum tuum impatienter hactenus expecto. Nunc cur ad te scribam, in causa senior est Elzevarius, qui id beneficii a me flagitavit serio. Expostularam cum illo, idque tuo nomine, de dilata Notarum tuarum ad primum Livii tomum editione. Affirmavit ille id ea de causa a se factum, quod notas arbitraretur nondum paratas esse. Hoc videlicet se metuisse, ne operis cessandum esset, dum illae a te conficiuntur. Nunc, cum
absolutas esse sciat, nihil causae esse cur praelo non committantur. Immo se id unice velle, ut quam primum eas habeat, ita enim ad umbilicum perduci posse Tomum primum. Quare et, ut praefationem ad Lectorem adjiceres, obnixe petiit, in qua breviter, quid in hoc auctore praestitisses, expedires. Nam ipsam dedicationem sibi videntur servare homines avari. Haec te ignorare nolui, Vir Clarissime, ut, quod e re tua arbitraberis esse, tute nunc decernas; Valetudo mea in melius, sed tarde admodum procedit. Interim cum Musis meis in gratiam redeo. Quarum nunquam meminisse possum, quin et tui vicissim meminerim. Ejus rei qualecunque documentum [Note: Haec legitur inter Juvenilia Heinsii lib. I. p. 228.] Elegiam dudum promissam nunc tibi sisto. Cum recens essem a lectione scriptorum tuorum, et eorum veneratione plenus, hortatus te sum, ut Observationum tuarum quod reliquum haberes, publico committeres. Argumentum, fateor, quod operosius a me tractari debuerit. Sed cum omnium optime novissem ipse ego, quam nihil a me dici posset, quod te dignum esset; uno impetu hunc campum decurrere malui, quam longa meditatione fatigari in palaestra, quam meorum virium non esse conscientia mihi ultro suggerebat. Hoc nunc eo dico, ne mireris tibi non satisfactum, cum nec mihi satisfecerim. Affectum tamen si respexeris, nihil ultra desideres. Quo proniorem in tesi ab ullo mortalium expectes, frustra omnino sis. Sed nec tu hoc ignoras. Atque ideo despectui tibi sumus. Hagae nuper denuo te fuisse, narrant mihi, qui te allocuti sunt. At quantillum erat, amicum invalidum obiter et in via salutasse. Video haec talia mihi posthac ferenda esse. Vale. Lugd. Batav. Anno CICICCXLIII. XIII. Novembr.
NObilissime et Praestantissime juvenum, recte accepi utramque tuam, thesaurum quendam doctrinae et elegantiae: caeterum in tanta copia argumenti ad scribendum, conclusus et obstupefactus, nec unde incipiam, nec quid ordiar, nec ubi finiam, ullo modo rationem inire possum. Sive enim illa cogito, quaepriore me docuisti, [Gap desc: Greek words] , et quamvis omnia summa abs te exspectaveram, ipso tamen exemplo spem meam agnosco superari: sive multiplicem illam et cumulatam humanitatem respicio, qua per utramque non me oneras, sed plane pessumdas, lacrimae profecto erumpunt mihi, ex laetitia, quippe tantis honoribus adfecto, et (verum fatebor) invidia quadam ac dedignatiorte meae conditionis, quod tot beneficiis nunquam respondere potero. Accedit negotiorum et studiorum diversitas, quae me cum maxime
vexant, trahunt, rapiunt in tot partes, vix ut mei ipsius meminerim. Pauca tamen de singulis, ut praesens fert occasio, ne tam indulgere tempori meo, quam detrahere tuis meritis, a quo absum longissime, videar. Ad illa igitur, quae ad Ovidium Claudianumque notas, omnia alba sum linea: nihil est, ex animi sententia dico, quod non profundam eruditionem, igneum ingenium, subtilissimum judicium sapiat. Papae! hoc est mascule tractare literas, et penetrare intimos sensus veterum. Placet: centaurifero Eveno: ut quod maxime: placet, Sed merita et famam: in illis ex Diatribe diu cogitavi, an contradicere tibi possem: (neque enim noluissem, si possem:) sed per fidem, non possum, et victus manum do verissimis tuis animadversionibus. Certus sum plura ejusmodi occurrisse tibi, quae justissimis obelis configeres (nam et mihi plurima displicent:) de quibus et abs quovis rectiora doceri opto, et a nemine, quam a te malo. Crede enim mihi, literarum studium mei ipsius studio semper fuisse mihi et fore antiquius, et magis laetari me errata mea corrigendo, sive id per me ipsum contingat mihi, five amicorum admonitionibus, quam aliorum naevos annotando. Deum optimum maximum precor, ut et valetudinem tuam finniorem reddat, et vitam plurimos in annos producat: nam neutri sine gravissima literarum jactura vel momentum potest deripi. Illud miror, quomodo, postquam acrioribus oculis nugas nostias inspexisti, nec de me aliorum praejudieiis, sed. tibi ipsi credis, divina illa Elegia excidere tibi potuerit: quae me poene ad desperationem adigit: adeo cupio sic posse laudari, et adeo nihil istarum laudum me video mereri. Plane enim contrarium mihi aecidit ejus, quod opinere: inflares alium et superbum faceres, me vero nunc magis poenitet mei, quam unquam: ita enim sentio, unicum illud poemation praestantius esse, quam quicquid ego aut cornicatus adhuc sum, aut in posterum cornicabor. Quare non meae, sed tuae gloriae interest illam edi, id quod curo cum maxime, quamvis alieniore loco. Nondum enim id agitur, ut observationes (heu quam indignae Palatino Apolline, nedum ut illum restituant) publicentur. Sub praelo est commentarius de Sestertiis, in quo nonnulla rei nummariae veterum, aliter atque factum est a summis viris, explicare tentavimus. Id unum erat caput illarum: sed cum per ferias proximas nescio quo genio impulsus aliquamdiu totus ei materiae vacarem, ita succrevit, ut libellus inde octo philyrarum (jam enim poene absolutus est) exierit. Spero me aliquid lucis difficillimis et inter summos viros jactatis controversiis attulisse: sed metuo admodum, ne illi, qui toties ea de re promisit, falcem in messem non meam, idque imperite, immisisse videar: itaque dedi operam, ut placatum haberem: utcumque tamen cedat, vel pereant nostra, modo ad meliora promenda, ut potest, ille incitetur. Impetravi a Curatoribus nostris ut quoniam thesibus edendis nullum iis sumtum facio, quemadmodum Collegae, haec impensa illarum rationibus adscriberetur. Erunt igitur pauciora exemplaria, nec vendentur: nisi forte typographus aliqua suffuretur sibi, quod tamen vetui. Tua elegia in fronte posita et pretium libro faciet et minuet. De notis ad Livium recte factum, quod momuisti Elzevirios:
nondum sunt pertextae: intermisi enim, quia jubebant ad secundum tomum pergi: absolvam, simul ab hac cum ero liber. Ferrarium vidisse nollem: sed nondum satis potui: certe parem ei inter Italos hodie novi neminem. Iter meum, quia incidebat sub exordium lectionum, et operae hinc atque illinc instabant, adhaec uxor ita se habebat habetque, ut toto illo feriato tempore urbe me exire prohibuerit, valde istempestivum fuit: tamen quia sic jubebat, imperabar res familiaris, non potui me ipsum deserere: caeterum cum nemine (nisi forte in quos propter viam incidi) collocutus sum, praeterquam quibus negotium meum commendavi: ne Vossium quidem Amsterodarai adii, nec nisi unam noctem Hagae quievi: caeteros et dies et noctes aut in negotio, aut in itu et reditu egi. Florentiae in bibl. Dominicanorum servantur Amores, Fasti, de Ponto collati ab Angelo Politiano, unde excerpta penes me sunt. Quamquam puto omnia eadem jam ex aliis te habere, tamen dabo Studioso cuidam, cujus opera in describeridis, quae volo, utor, et polliceor, cis paucos habebis dies. Mittam etiam, si vis, Ovidium, quo in Gallia usus tum, in quo sunt Fasti cum quatuor Codd. et alia diversa opuscula cum singulis collata: sed ea conditione, ut si quid indoctum per festinationem margini adlevi, id quasi non visum praetereas, nec secretas ineptias nostras (satis earum ultro publicavimus, in quam censuram stringere licet tibi) publices. In Observationibus pauca delibavi, ne tibi quid praeripere viderer: sed et illa describi curabo, si ut jubeas tanti est. Vide quam velim aliquid gratum facere tibi, quo agnoscas ultimum tuum beneficium mihi gratum esse: sed cum nihil par aut acquale habeam, rogo, ut illo, quod possum, et longe majore, quam possum, animo contentus sis. Cum sumebam calamum; ut ad te scriberem, paucas lineas exarare constitueram, sed ecce inopinante me huc usque epistola crevit, reclamantibus jamdudum et avocantibus me invitum aliis, quae cupiunt praeverti: et tempus est, ut me iis exorarum sistam. Vale igitur, decus et deliciae nostrae, et vestros omnes officiosissime salvere jube, tum etiam Cl. Boxhornium, cui propediem respondebo. Daventriae a. d. IX. Kal. Decemb. vestrate stylo CICICCXLIII.
Si libet aliquas bonas horas perdere in nostro, postquam misero, de Sestertiis, jam nunc incipe legere Scaligeri a pag. 66. ad 84. ea enim praecipue excussimus: et ineredibile est, quantum illae paginae paucae et veri et falsi contineant. De Vincentio nostro noli quaeso suspicari. Tuas ad ipsum post reditum ex patria hîc inveni, misi inclusas illis, quas de matrimonii tum consilio primas ad illum scripsi: eae vero perierant tabellariorum culpa: certe se non accepisse postea conquestus est, atque haec causa, cur epithalamium mihi non cecinerit. Et sane credo ipsius candori. Ride autem avaritiam istorum hominum, qui de fasciculo tibi receperant: quasi non satis sit tantum operae me illis praestare gratis, etiam quantulocunque sumtu me mactant. sed Aethiops non mutat colorem. Iterum vale, mi Heinsi.
En tandem tibi, Charissimum pectus, de Sestertiis undecim. exemplaria, quae, quod commodo fiat tuo, ita distribues. Duo in charta majuscula domi vestrae manebunt, ut alterum Patri des cum literis, quas adjunxi, alterum tibi serves. Caetera singula singulis aut trades aut mittes meo nomine hisce: Ampliss. Adfini tuo, Scriverio, Boxhornio, Spanhemio, Golio, Vorstio, Latio, Empereurio, Revio Regenti. De ipso opusculo, quid tu censeas, simpliciter et sincere, ut mos tuus est, et inter nos decet, exspectabo. In fronte non dubito, quin offensurus te sit hiatus, post maximos viros, cujus me quoque piget poenitetque. Sed hoc illico fuerunt sollicitandi, qui sumtum editioni praebuerunt. Quos tamen vix habebo placatos, quod non adjeci I. V. D. et Hist. atque Eloq. in Schola Daventr. Professoris. Sed hoc a me impetrare non potui, ut paterer. Quid cogitabis, ubi legeris epigramma illud, ut Philoxenus de Dionysii Siculi versibus dicebat, [Gap desc: Greek words] . Hanc poenam patimur verceundae frontis homines, ut parum liberi simus, et nos pariter amicosque risui exponamus, dum iratos esse illos nolumus. Tolerabilius esset, si primum distichon esset paullo Latinius. Satis aequus sum versificatorum censor: neque enim aut frigida et inepta prorsus probo, aut tantum exactissimis delector, quod fere vitium est vobis perfectis Poetis. Amicus interim noster, quamquam neminem aestimet praeter Bellerophontem nostrum, qui tam feliciter Simonidis quaestuariam excercet, tuam tamen. [Note: Haec omissa est in altera editione, eo majore cum dispendio, quod nec inter Poemata Heinfii reperiam: prima vero editio de Sestertiis non est ad manum.] Elegiam, quoque non displicere sibi ostendit, quani ego praecipuam partem operis puto: adeo differimus judiciis. Te vero parerga illa amittere volo, et ad id, in quo opus habeo cura et eruditione tua, accingi. Res per se tantae molis forte non est, eo tamen conspecta et insignis, quod tantos viros frustra, ut arbitror, exercuit. Quibus si tu me quoque dignum, ut adjungar, facies, tuis oculis fueris usus, et eris, quod fuisti saepe summa cum voluptate mea, magistermihi. Pascasius Grosippus vel Gaspar Scioppius meminit Andr. Schotti tabularum de re nummaria Antwerpiae excusarum, et alius operis, nescio quo titulo, a. Fulvio Ursino confecti et editi. Matthaeus Hostus in lib. de numeratione emendata, quem allegavi, citat libros suos quinque de re nummaria Francfordiae ad Oderam publicatos, laudatque eosdem alicubi Ritterhusius, velut doctissimi viri. Hos nunquam vidi, et scire cupio, an eorum quid penes vos. Quae promisi ad Ovidium, mittam cum haec perlegeris: quod volo minime distincto
facias animo. Elzevirii proxima occasione novam recipient textus Liviani partem, quod illis in transitu, si vacabit, indicatum velim. Si a patre breve responsum impetrabis mihi, erit id admodum gratum, nec sine caussis certis id desidero. Vale, decus meum et me ama. Daventriae a. d. IV. Eid. Decemb. CICICCXLIII.
Cum has festinarem, nullas alias scribere mihi propositum erat: nunc paullulum otii nactus, quas vides ad Spanhemium et Boxhornium [Gap desc: Greek words] exaravi, quas una cum libello illis haud gravatim trades. Non puto me amicorum communium quemquam oblitum illic, si quis est tamen, mone. Majori chartae impressa misissem plura, nisi maxima pars hîc in urbe maneret, hinc perpauca ablegandi mihi sit facultas. Quare, qui apud te forte videbunt exemplar augustius, cura ne sinistre interpretentur, quod par non acceperint.
QUae tempestates rem domesticam nobis exagitarint, ab eo tempore, quo postremas meas ad te dedi, Vir Clarissime, vix est ut tibi persuadeam. Nunc inter gaudia ac incredibiles dolores, nunc spes metusque versati, in tranquilliora ne nunc quidem evasimus. Animo tamen utcunque jam magis composito sumus. Sive quod spes rebus nostris melius affulget, sive quod ipse malorum usus confidentiores nos facit. A puerperio sororis auspicabor, quae cum et filiolum denuo peperisset, et Lucinam experta esset satis, ut tum videbatur, benignam, mirum, domus nostra quo in gaudio fuerit. Sic dies tres quatuorve abierunt. Interim puerperam febricula tentare coepit. Cujus cum primo nulla haberetur ratio, sic tamen cruduit paulatim, ut in febrim acutissimam crumperet: coque tandem desperationis Medicos adegit, ut vitae spem omnem projicerent. Accesserat et frequens [Gap desc: Greek words] . Unde rumor de morte ejus non per totam modo urbem sparsus fuit, sed et ad ipsos nos pervenit, tam funestum nuncium ipsa ejus famula nobis attulerat, ut jam dubitationi locus superesse nullus videretur. Accurrimus ergo propere. Invenimus, non quidem mortuam, morti tamen proximam: vicinos circumstantes, nihil spei reliquum. Praeter expectationem tamen omnium post horas aliquot quasi revixit. Sic et aliquoties postea, minus tamen vehementer, tentata est. Et jam desaeviisse videbatur morbus, spesque aliqua apparebat; cum ecce aphthae, praesentissimum puerperis malum, nec levior aphthis diarrhoea viribus defectam certatim invasere. Hîc rursus desperare Medici. Vicere tamen preces nostrae apud clementissimum Deum, ut utrumque cessaret malum, cum nihil minus expectaretur. Jam cum febre adhuc luctandum erat
Medicis, quae manus quoque tandem dedit. Haec nondum ita erant, cum Dordraco adferuntur Literae, quibus nunciatur amitam nostram magnam Mariam Musiam ab Holy e vivis excessisse, matronam integerrimam. Hîc (quod omnium crudelissimum) a charissima sorore discedendum erat, dubia adhuc et infirmae valetudinis, ut exequiis interessem. Quam tamen reversus longe confirmatiorem offendi. Nunc e media quasi morte renata sensim convalescit. Aegrotat tamen infans, idque satis periculose, quem eo magis sospitem velim, quod aviti nominis haeredem agit. Uxori tuae, Vir Clarissime, puerperium felicius precor, nisi vota nostra jam praevenerit. Tale enim quid augurari videor, id quod proxime ex tuis intelligemus. Nunc ut ad te et lectissimum munus tuum veniamus, scias velim ac certo tibi persuadeas, nihil eo acceptius mitti mihi potuisse. Sive quod autor inter amicos meos primus est, sive quod libellum istum inter autoris scripta primum judicamus. Eum etsi avidissime animoque satis attento perlegerim, nondum tamen mihi satisfeci, quare iteranda erit lectio, cum turbae domesticae tranquilliorem mentem indulserint. Deus bone! qua dexteritate dispulisti fatales illas tenebras, quas longe intricatissimae in intricata re numaria quaestioni offuderant boni interpretes, dum facem ei se praeferre jactitant? Nunquam futurum credidissem, ut doctorum quisquam hac in re se mihi probaret. Tu vero plus praestitisti pagellis aliquot, quam vel ab ingenti volumine sperare potuissem. A Scaligero quoties dissentis, modestiam tuam exosculor. Etsi enim vix existimem, virum illum admirandum tantum unquam lucis huic quaestioni allaturum fuisse, quantum tu attulisti; dubium tamen mihi non est, quin, qua erat ingenii sagacitate, errores suos magna ex parte ipse correcturus fuerit, si ad limam opus suum revocasset, quod morte praeventus non potuit. Nunc scriptum imperfectum habemus, ut pleraque herois illius posthuma. Quo magis, Vir Clarissime, te adhortor, ut de Re Numaria bene mereri porro pergas. Nam [Note: Salmasium intelligit: nam inter libros ejus promifsos et post mortem edendos referuntur de Re nummaria in catalogo post ejus vitam edito.] [Gap desc: Greek words] quod metuis; scire mihi certo videor ab annis jam viginti, ne cogitasse quidem illum de hac materia. Polliceri autem montes aureos, neque novum ipsi est, et nos his artibus jam assuevimus. Finge voto majorem senectam illi contingere: non ignoras, quam ne sic quidem vel minimam praestare partem possit eorum, quae jam toties promisit. Sed haec tui arbitrii funto. Exemplaria, quae miseras, curavi omnia, VV. CLL. Spanhemius et Boxhornius responsum addixerunt. Scriverium aegrotum offendi, Revium in luctu domestico, ob amissas nuper uxorem et filiam. Reliqui ab urbe aberant, Golio excepto, qui, qua est humanitate, multum tibi pro elegantissimo munere se debere professus est. Quod porro quaeris de Andreae Schotti Tabulis Rei Numariae a Pascasio Grosippo citatis, extant eae in paterna bibliotheca, ut ex hoc Indice cognosces, quem nuper in tuaespem gratiae confeci. Fulvii Ursini scripta pleraque aut omnia penes nos sunt, nihil tamen illius vidisse me memini, quod rem pecuniariam spectaret, praeter Ciaconii libellum
ab ipso, nisi fallor, publicatum. Matthaei Hosti librum Francofurti editum, nec vidi, nec prodiisse ullibi scirem, nisi tu id nunc monuisses, quare diligenter inquiram, si fortassis apud aliquem ex amicis offendero. Tua non minus esse, quae possideo, omnia, quam mea sunt, nescire te nolo, Vir Clarissime. Recte ergo, ac pro ea, quae jamdudum inter nos est, necessitudine feceris, si amici hujus tui opera, cum in hac, tum alia quacunque re audacter usus fueris, quo quidem nomine vehementer mihi gratulabor. Gestio enim unice affectum hunc meum tibi probare. Id quod hactenus non licuit. Nam quod Elegia ista nupera satisfecisse tibi visa est, metuo ne plus amori in me tuo, quam politissimo judicio dederis. Cujus si rationem habuisses, nihil profecto causae erat, cur hunc tam inficetum centonem purpurae tuae intexuisses. Rectius sane judicabat amicus ille noster, Aristarchus optimus, quem postremis tuis innuebas. Interim plurimum tibi debeo, qui existimationem jam in tuto collocatam doctorum denuo censurae exponere maluisti, quam jeiunos aliquot versus amici capitis supprimere. Quod felicius tamen tibi successit, quam successurum arbitrabar. Inveni enim, qui laudarent Elegiam, nonnullos viros satis eruditos; non quod revera laudem mereretur illa, sed quia dissentire a te nollent. Nihil enim facilius, quam versus illepidos pro bonis nunc orbi obtrudere. Tam pauci sunt, qui aliquem verae poesios gustum vel ostentare possint, etiam inter illos, quos poetas esse, de se jam creditur ipsis. Ego horas illas, quas lectioni poetarum veterum impendi sane plurimas, vel hoc nomine non male collocatas censeo, quod versificatorum nostrorum ineptias ridere jam possum et contemnere. Ovidium in manus sumere, dequo nuper scripseram, propter turbas domesticas hactenus vix licuit. Inceperam tamen observata et collationes meas colligere, ut sub uno quasi aspectu haberem omnia, quo labore defunctus, notas ipsas facile describere potuissem, dum in textu excudendo occuparentur operae. Et jam ad Artem Amatoriam perveneram, cujus liber primus Oxoniae olim a me cum longe optimo ac veterrimo codice collatus. Quae excerpta dum inter schedas meas quaero; sive negligentia mea alicubi seposita, sive, quod potius existimem, ab amicorum aliquo mihi sublecta, certe hactenus non inventa, ecce sororis supervernit morbus, qui omnem mihi de Ovidio meo cogitationem prorsus excussit. Idque eo magis, quod aegerrime jacturam excerptorum istorum ferrem, quae reliquorum omnium manuscriptorum, quibus usus sum, instar mihi erat. Collationes tamen tuas, promissas mihi nuper, ubi miseris, ad pensum meum denuo revertar. Utar autem iis ea fide, qua amicissimum tibi hominem par est. Nam quod exemplum [Note: Vid. ad Epist. LXXXVII.] Curtiani Editoris te terret, qui pro beneficio, quod a te acceperat sane luculentum, injuriam non minorem reddidit, vide, ne non similis illi sim. Si is essem ego, qui famam ex aliorum contemptu aut ignominia aucuparer, ejus auspicium ab amicis capere nihil necesse erat. Habeo excerpta quaedam penes me, [Note: Selmasii.] illius viri, qui se capitalem hostem nostrum profitetur, mirum, quam larga ibi materies illi insultandi,
quod nemo negaverit, jure a me fieri posse, cum idem ille jam egerit in Simplicio parentis mei. Non sum tamen adeo vindictae cupidus, ut beneficio, quamvis, et parvo, et quod ipso ignorante mihi obtigit, abusus fuisse apud quenquam dici velim. Videbis ergo saepius eum laudatum, reprehensum nunquam: nisi fortassis, ubi conjecturas suas publice proposuit. Idque tam modeste, ut ne erga amicum quidem clementior esse possim. Meditabar conjecturas in Ovidio aliquot meas hîc subjicere, sed video jamdudum Epistolae me modum excessisse, quare in publica commoda non diutius peccabo. Vale, Vir Celeberrime, et amore solito me complecti porro dignare. Lugd. Batavorum Anno CICICCXLIV. XV. Januarii.
Ovidium a Politiano collatum Florentiae extare jam me monuerat Isaacus noster. Habeo penes me Caroli Viviani in Metamorphosin emendationes Venetiis Anno MCCCCCXXXI. editas, quas eo pluris facio, quod nemini interpretum visae sint, nec sane quisquam melius illo de hac Operum Ovidianorum parte meritus est, si unum Naugerium excipias. Facit is frequentissimam Codicis istius Politianaei mentionem, multasque viri summi emendationes in Metamorphosin profert, quo facilior jactura illius tomi, qui quantum ex tuis colligo, nunc in Bibliotheca Dominicanorum Florentiae non extat, quia abunde eo usus videtur Vivianus. Literas Spanhemii et Boxhornii promissas mittam proxime. Illum, frustra aliquoties quaesitum, domi non offendi, nec audebam diutius responsum ad te meum differre. Boxhornium nostrum, ut procrastinator est insignis, toties de eadem re monere jam taedebat. Iterum Vale.
NObilissime et Ornatissime juvenum. Ne vivam, nisi gratissimae fuerunt mihi postremae tuae, sed in exordio earum poene sum exanimatus, dum diu, quod abominor, exspecto, an potius vereor. Gratias Deo immortali, qui tam acerbo luctu tot praestantes, et ut defaecatae semper ac serenae sint dignissimas animas, ferire noluit. Eundem precor, ut hoc metu omnibus in multos dies adversis defuncti sitis. Mihi ex a. d. VII. Id. Decembr. quod augurabaris, aucta domus est: velit Deus vitale esse, quod natum est, sexu matri, vultu patri, [Gap desc: Greek words] , ut ajunt, [Gap desc: Greek words] . Etiam quod non mediocri gaudio fuit, quantum permiserunt labores, sana usque et firma fuit puerpera, ac nunc alendi educandique operam fortiter sustinet. Non poenituisse te praefigi commentario de Sestertiis magnopere laetor, ut qui judicium tuum, quamvis
de nostris id plerumque justo benignius cadat, faciam maximi. Scio enim paucos esse, qui illis oculis, tam instructa mente, quam tibi datum est, et legant et cognoscant. Mihi quidem scribenti, quod forsan edatur quandoque, semper obversantur quidam secreto modestiam dictitantes, etiam ubi fiducia sum maxima: de quibus identidem cogito: Quid autem de his videbitur illi et illi? Me decipiam licet: talibus fucum facere non potero. Adfirmo sancte, te inter hos satis honestum tueri locum. Placet etiam, quod in disputando contra magnos viros, et illum praecipue, quem designas, non excidisse me censes destinatione mea: quae profecto non est, non dico, heroibus, sed vel mediocriter meritis detrahere. Ideo libenter bona eoram, quae ad institutum pertinerent, commemoravi: quod contra vulgo etiam magni homines bonis utuntur, sed in malis reprehendendis auctores nominant. Nisi feriae me defecissent, paululum etiam produxissem opusculum: restant enim quaedam non omnino inepta: sed quia morosissimus sum in iis, quae exponi patior, de illis satis otiose inter diversas curas expendendis desperabam: itaque prodicere iis diem satius duxi. Ob indicem auctorum de re nummaria valde amo te: Scotto ex illis et Hotomanno aliquantulum uti velim: nam posteriorem nuper, haud commode sane, in promptu non habui, et excerptis, quae Cadomi (quo, dum in portu Gratiae sive Franciscopoli, ut Thuanus appellat, ventis impediti moramur, excurreram) subitaria opera feceram, contentum esse oportuit. Quid vis autem narrem tibi de Octavio tuo, cui interea familiaris factus sum nimis? Equidem hos plusculos dies ita inplicitus togae fui, ut exitum diu reperirem nullum, et Agamemnonis fatum timerem; quamvis Clytaemnestram domi non habeam. Nunc tamen videor poene vestire eam posse, et quidem convenientius, atque adhuc ab doctoribus nostris est factum. De sinu aut sinubus, ut illi volunt, apud Fabium, de umbone apud Tertullianum, de Gabino cinctu aliisque longe aliter statuo: pauca denique totius libri primi sunt capita, in quibus non aliquod desiderem, multa, quae manifestorum errorum convincimus. Exspectasne? Sed non audeo promittere, tum conscius tenuitatis meae, tum quod [Gap desc: Greek words] , atque ipsum in primis Polydamantem. Interim juva me in Plinii loco lib. VIII. cap. XLVIII. Lanae et per se coactae vestem faciunt, et si addatur acetum, etiam ferro resistunt: imo vero etiam ignibus, novissimo sui purgamento: quippe AHENIS POLIENTIUM extracta IN TOMENTI USUM veniunt, Galliarum, ut arbitror, invento. De hoc doctus noster Ferrarius plenum ineptiis caput exstruxit. Ait autem [Gap desc: Greek words] polientium in MSS. esse coquentium. De quo silet, post quem ille certe hic silere potuisset ad Solinum. Nos scribimus: Novissimo sui purgamento quoque hamis polientium extracta. Aut certe: e lanis polientium extracta. Nam pro ahenis olim legebatur alienis. Sed si coquentium est in MSS. ut ait Ferrarius, non explicandum est, sed amplius corrigendum, in cogentium. De illis igitur verbis velim consulas MSS. Codd. bibliothecae vestratis. Accusat Ferrarius Bayfium, quod [Gap desc: Greek words] vel [Gap desc: Greek words] scripserit esse vestem, qua milites utebantur per aestatem. Ego in meo plane contrarium invenio fine cap. XV. est autem ille Basileae editus CICICXLI. si aliam edit. habetis,
inspice quaeso. Ne gratuito feceris, en tibi nonnullas ad Ovidium tuum variantes. De arte amandi:
Tu licet et Thamyran superes atque Orphea cantu.
In diversis Codd. partim repperi ipse, partim repertum aliis scio, superes et amebea. Scribendum est, Amoebea. Plutarchus [Gap desc: Greek words] , et meminit etiam Athenaeus. At AElianus vocat [Gap desc: Greek words] lib. III. variae. [Gap desc: Greek words] . Facile posset corrigi, sed opus non est. Sic enim et [Gap desc: Greek words] dicunt et [Gap desc: Greek words] . Stheneleus, Sthenelas, Sthenelus, [Gap desc: Greek words] AEoles, Achillas et talia. In VI. Fastorum: Tempus idem Statoris erit, quod Romulus olim Ante Palatini condidit ora jugi. Fefellit hoc omnes, quasi primam contra rationem (descendit enim a Stiti, quicquid contra nugentur) et morem suum in Stator Poeta produxerit. Nam et corripuit lib. III. Trist. Eleg. I. Inde petens dextram, porta est, ait, ista Palati: Hîc Stator: hoc primum condita Roma loco est. Erat enim illic templum Jovis Statoris. Vide Livium. Ineptissime vulgo: Sator: quod tamen interpretatus Bersmannus: hîc Romulus habitavit. Sed et in priore loco vide, quam coacte ad [Gap desc: Greek words] quod intelligatur ex praecedenti disticho [Gap desc: Greek words] delubrum. Membranae Sarravii in margine, ubi pleraeque meliores lectiones: Tempus idem sator aedis habet, quam. Quid certius hac lectione, modo rescribas, Stator? Mihi quidem nihil. Et habes eandem phrasin, quam in illo: Tempus habent mystae sidera visa cibi. In primo Fastorum: Ipse Deus velox discurrere gaudet in altis Montibus, et subitas concipit ipse fugas. Ita MSS. et verum est. Concipit ipse, nempe mente, [Gap desc: Greek words] , imaginatur, et subito, nec quid nec quare, exsilit discursatque. Ipse ludit [Gap desc: Greek words] , quarum auctor est. Unde in hymno, qui Orpheo adscribitur: [Gap desc: Greek words] , Lib. IV. Metamorp. non longe a fine: largis satiantur odoribus ignes Sertaque dependent tectis: et ubique lyraeque, Tibiaque et cantus animi felicia laeti Argumenta sonant. Quis dubitet [Gap desc: Greek words] et ubique non esse Ovidii? Scribo: tectis: lotique lyraeque, Tibiaque et cantus. Scriptura semiprisca lutique facile genuit et ubique, item, tubeque, ut scis in nostris memb. legi. Par corruptio in II. de Remedio amoris: ubi restituit ille, quem nosti. Scribit ad me Philippus Pareus, Thomam Reinesium Poliatrum Altenburgensem in Saxonia dedisse tres libros Variarum lectionum, et doctrinam tum viri, tum operis hujus mirifice praedicat. Vidistine? Vale anime mi, valetudinem cura, et Nasonem tuum, quod te nemo melius potest, urge. Communes amicos saluto officiosissime, in primis divinum Parentem, cujus humanissimae literae magno honori mihi fuerunt. Daventriae III. Non. Febr. Julian. CICICCXLIV.
Putabam, me, cum has mitterem, adjuncturum excerpta Politiana: sed describere nondum omnia potui. Partem habe, quam ter quater seponere coactus sum intervenientibus negotiis: et aliquando ad manum habui textum, aliquando non. Itaque invenies plura forsan, quae monuisse non erat opus. Caetera proxime: nec de Gallicis excerptis promissum revoco. Tantum ne pigeat morae parvulae. Iterum vale, carissimum pectus.
DIssertationem tuam de Sestertiis denuo relegi, Vir Clarissime. Affirmare autem sancte possum, iterata hac lectione non parum accessisse venerationi, qua jam ante scriptum illud prosequebar. Spatiosa, mehercules, hîc in laudes tuas area patebat, quam tamen praeclusisse mihi videris nimia comitate. Ita enim praeclaro operi tuo me intexuisti, tum publicatâ Elegiâ, tum honorificentissima mei mentione facta, ut me partem ejus non immerito censere debeam, nec laudare jam te possim, nisi me ipsum quoque videar laudare. Utinam rem numariam pergas illustrare! utinam et vestiariam! cujus spem videris in postremis tuis facere. Et quid tandem arduum tibi sit, qui obscurissimam de Sestertiis controversiam tam perspicuam nobis reddidisti? Ferrarii scriptum etsi non displicuit mihi, ita tamen nunquam placuit, ut te tuique similes ab eadem materia retractanda deterrere posse videretur. Quare si preces, si obtestationes hominis amici quicquam apud te possunt, suadeo ac hortor, nec hortari quoad vivam desinam, ut in hoc penso detexendo pergas. Quin, quod unum possum, operam in suppeditandis aliorum scriptis meam tibi polliceor ac addico. Schottum ac Hotomannum commoda occasione mittam, sumptu enim te onerare nolo. Hotomanni exemplar ex bibliotheca prompsi publica, manu Scaligeri passim notatum, quod acceptius tibi fore non dubito, quam si nostrum Codicem mitterem. Tu modo vide, ne diutius Ovidii expectatione me maceres. Animus enim jampridem est, autorem totum percurrere; quod facturus tamen non sum, nisi promissia tua compareant. Pro excerptis interim Politianaeis multum tibi debeo, quae in plurimis cum schedis nostris Gallicanis consentire video, sed de his alias. Quod autem emendationum aliquot in autorem nostrum tuarum munere beare me dignatus es, coelum tetigisse visus sum. Idque potissimum cum concurrisse nos viderem in restitutione loci ex lib. IV. Metam. lotique lyraeque. Deum enim iratum habeam, nisi jam ante annum, credo, cum penultima vice Metamorphosin percurrerem, ita legendum esse in exemplari meo notarim: et ubique lyraeque MS. Ciofani, cytharaeque lyraeque. forte, lutique lyraeque pro lotique, quibus Silii et Martialis loca aliquot addideram. Sed hujus emendationis solida laus penes te est, quia monendo me praevenisti. Locus ille lib. III. de Arte Amandi: Superes et Amoebea cantu mire me exercuit. Ita enim in libris, quos inspexi, omnibus scribitur: unde facile divinabam vulgatam lectionem commentum esse hominis imperiti. Amoebeas tamen notus mihi erat, non Amoebeus, nunc locus Plutarchi a te adductus omnem difficultatem sustulit. Mirum quam saepe autor
noster in nominibus propriis corruptus sit, quae tamen loca ut plurimum boni interpretes silendo praeterierunt, sic lib. VIII. Met. vers. 252.
Vota Jovi Minos taurorum sanguine centum
Solvit, et egressus ratibus Creteida terram
Contigit.
Vulgo legitur, cum ex melioribus libris totus locus ita constituendus sit:
Vota Jovi Minos taurorum corpora centum
Solvit, ut egressus ratibus Curetida terram
Contigit.
Cretam Curetin antiquis dictam, testes Plinius lib. IV. cap. XII. Apollodorus libro I. Bibliothecae, [Gap desc: Greek words] . Hinc et Curetea flumina in Ciri Virgiliana, et Curetica tecta apud Silium lib. XV. qui tamen Acarnaniam intelligit, ubi et Curetes habitabant, teste Strabone. Unde et Homerus Curetas pro Acarnanibus posuit. Eodem libro VIII. vres. 528. Locus est corruptissimus,
Vulgusque proceresque gemunt, scissaeque capillos
Plangunt ora simul matres Calydonides, Oeneus
Pulvere canitiem genitor etc.
[Gap desc: Greek words] Oeneus, in fine versus valde coactum est, quod quis non videt? Alio insuper libri scripti tendunt, in quorum plerisque, matres Calydonides, heu heu, vel, eheu. In Codice uno alioquin emendatissimo mutilus versus legebatur hoc pacto:
Plangunt se matres Calydonides heu heu.
Carolus Vivianus monet in quibusdam legi,
Plangunt hunc matres Calydionides Eveniaeque.
Contra versum. In tuo Codice pro diversa lectione annotatum erat, Plangebant matres Calydonides Euueive, si modo recte descripsi, de quo monendus sum. Scribo, Plangebant (vel, quod malo cum aliis, Plangunt se) matres Calydonides Eveninae. Evenine, ut Neptunine; nec vitiosus habendus duorum patronymicorum concursus, sic alibi Phasias Aeetine, quales loquendi modos poetis in deliciis esse constat. Eodem libro paulo post. V. 542.
Quas post Oeneae tandem Latonia clade
Exsatiata domus natis in corpore pennis
Allevat.
Cum viderem olim in plurimis MSS. legi, Quas post Aoniae, suboluit emendandum esse, Quas Parthaoniae. Parthaon enim pater Oenei, quam conjecturam postea a tribus MSS. confirmatam vidi. Parthaoniae quoque domus meminit Statius tuus Thebaid. libro primo. Quamquam Calydonius Oeneus, Et Parthaoniae (si dudum certus ad aures Clamor iit) tibi jura domus. Transeo ad librum X. vers. 425. Fabula Myrrhae,
Turba Cinyreis in illa Regis adest coniux.
Miratus subinde sum, cur a marito Cinyra, Cinyreis illa diceretur, cum a patre, non viro nominanda fuerit. Hanc quoque difficultatem enodarunt libri seripti, in quorum nonnullis turta Cenchreis in illa, optime. Audi Hyginum
Fab. LVIII. Smyrna, Cinyrae Assyriorum regis et Cenchreidis filia, cujus mater Cenchreis superbius locuta, quod filiae suae formam Veneri anteposuerat etc. Unico tibi molestus ero, quem sane mendi nunquam suspectum habuissem, absque libris antiquis fuisset. Extat is libro Artis Amatoriae secundo. vers. 115.
Nec semper violae, nec semper lilia florent:
Et riget amissa spina relicta rosa.
Priore versu codices plerique, nec candida lilia florent, vel mollia lilia. In uno Palatino, nec hiantia lilia, quod ad veram lectionem indagandam utcunque nos juvit. Codex VC. Patricii Junii non quidem vetustus, emendate tamen ac fideliter descriptus, ita totum versum constituebat,
Nec violae semper ne cinthia lilia florent
Nimirum ante [Gap desc: Greek words] Cinthia exciderunt duae literae ja, quarum vestigia in Palatino Codice vox hiantia servabat. Quare minima mutatione lego,
Nec violae semperve Hyacinthia lilia florent.
vel potius Hyacinthina. Hyacinthina autem lilia ipsi hyacinthi, qui colore tantum a liliis differunt, unde et quasi lilia a Servio dicuntur Ecloga III. V. 107. Noster lib. X. Met. V. 212. In hac Fabula
Flos oritur, formamque capit, quam lilia, si non
Purpureus color his, argenteus esset in illis.
Noster autem hyacinthus mirum quam differat ab illo veterum: quod cum viderent Botanici, incredibili audicia hyacinthum illum verum ac genuinum hyacinthum poeticum vocarunt, ne mireris jam sestertia poetica a Criticis efficta. Hyacinthina autem quam hyacinthia malo, quod et Theocritus hyacinthi folia, [Gap desc: Greek words] , vocet Idyll. XI. Catullus Nuptiis Mallii, Talis in vario solet Divitis domini hortulo Stare flos Hyacinthinis. et Sidonius Apollinaris Propemptico ad Libellum. V. 62. Sive inter violas, thymum, ligustrum, Serpyllum, casiam, crocum atque caltham, Narcissos, Hyacinthinosque flores. etc. Hoc est, ipsos hyacinthos. Habes hîc, vir Clarissime, observationes aliquot incomptas ac inurbanas, planeque tuis dissimiles; quas tamen eo audacius proposui, ut tute videres ac agnosceres, quid distent aera lupinis. Thomae istius Reinesii nomen nec antehae audivi, nec librum vidi, fortassis ejus exemplar a Paraeo non difficulter impetrabis: est enim vir, quantum audio, satis humanus. Bayfium Editionis Stephanicae consului Anno MDXLIX. editum (vidi enim et aliam Stephani editionem, quae aliquot annis praecessit) in uno haec invenio, Ferrario forsan notata. Jam vero laenam militarem fuisse Nonio placet, quam Graeci [Gap desc: Greek words] vocitant. Plutarchus in Numa; [Gap desc: Greek words] . Hoc est, Etenim quas gestabant reges laenas, Juba Chlaenas ait esse. Pallis superinduebantur hyberno tempore, si Martiali credimus, Tempore brumali non multum, laevia prosunt: Calfaciunt villi pallia vestra mei. Quod et proverbio fit manifestum: [Gap desc: Greek words] . etc. Venio nunc ad Plinii locum, non quod sperem me facem ei adferre posse, conclamato prorsus ac deposito, sed ne tibi quicquam videar negare. Primo hoc dictum velim nugas maximas esse vocem ahenis. Nihil enim tomentis cum aheno, quae
constabant ex lana non fucata. Coquentium agnoscit Gelenius, sed monet Polientium ex libris scriptis legendum. Cum Ferrarium legerem, vestigia priscae lectionis ahenis, vel alienis secutus conjiciebam legendum, qua limis. Duabus prioribus literis in [Gap desc: Greek words] qua repetitis ex voce quippe. Novissimo sui purgagamento, quippe qua limis polientium extractae, in tomenti usum veniunt. Limam autem verisimile est instrumentum quoque lanificum fuisse, non absimile ab eo, quod rasorium aut pectinem vocant alii. Nec abludit illud Ovidii lib. II. de Ponto Eleg. IV. Utque meus lima rasus liber esset amica. Quamquam et limam fabrilem respexisse potuit. Claudianus in Eutropium lib. II. vers. 378. doctissimus artis Quondam lanificae, moderator pectinis unci. Non alius lanam purgatis sordibus aeque Praebuerit calathis, similis nec pinguia quisquam Vellera per tenues ferri producere limas. Ita diserte codex Bodleianus, et forsan ita legendum. Vulgo, rimas. Sed haec pro veris tibi non obtrudo. Et sane aliud quid postea commentussum. Nimirum antiquitus scriptum fuisse, lallis corrupte vel larnis, ut infra in loco Isidori a me emendato. Inde factum ab imperito aliquo lanis, quod cum alii paulo doctiores putarent ferri non posse, aenis scripsere. Nihil autem tritius in libris vetustioribus, quam r et l. confundi. Sic pro lallis, rallis habebis. Glossae Stephani, Ralla, [Gap desc: Greek words] . Aliae ejusdem, [Gap desc: Greek words] , Ralla, Rallum, Rallus, Rasorium. Hinc nullo negotio emendari possunt Isidori Glossae: Larna Rasorium. Lege, Ralla, rasorium. Mire hic locus exercuit viros doctos, Barthium praecipue Advers. lib. VIII. C. V. qui Larva, rasorium legit, frigidissime. Reddenda et ea vox ipsi Plinio lib. XVIII. C. XIX. Purget vomerem subinde stimulus cuspidatus ralla. Vulgo rulla legitur. Sed ne hîc quidem mihi satisfeci, quare ad Bibliothecam publicam me contuli, inspecturus Codicem MS tum, qui illic adhuc superest, alterum enim melioris illum notae, nondum mihi reddidit Isaacus noster. Hoc pretium nimii erga amicos officii fero. In eo ergo codice sic locum scriptum offendi: imo etiam ignibus novissimo sui purgamento, quippe ejus (vel enis) pollencium extracta indumentis usu veniunt. Sed Gelenius recte correxit, in tomenti usum, quod sequentia satis confirmant. De caeteris plane haereo. Venit tamen mihi in mentem nimio abbreviandi studio a librariis hîc peccatum, atque adeo literas tres quatuorve omissas. Deinde posteriorem syllabam in voce quippe repetendam, ut pro quippe enis, scribatur, quippe pectenibus id est, pectinibus. Tuas tamen emendationes magis probo. Et jam satis est nugarum. Prolixior aliquando fui, non quod operae aliquid facturum me confiderem, sed ut ad veram lectionem indagandam te incitarem. Vale, Vir Clarissime, et tuis quamprimum me bea. Lugduni Bat. Anno CICICCXLIV. Kal. Martiis.
Paternum nomen ex animo tibi gratulor: voveoque felicius tibi cessurum, quam affini meo, cujus infantulus ante dies aliquot elatus est, magno cum familiae nostrae moerore. Jussu ac mandato Curatorum, agi tandem coeptum de controversiis inter patrem meum ac Salmasium sopiendis, quae res Cl. Spanhemio, viro sane integerrimo, penes quem et solida ejus laus erit, credita ac commissa est, multum jam is profecit, nec dubito quin feliciori cum successu
rem daturus sit effcctam, quam alii tentarunt ante. Iterum vale, meum decus.
ECce tandem Ovidium collatum tibi, ut promiseram, Nobilissime et eruditissime juvenum. Epistolae Heroïdum et Ibis cum libro membranaceo elegantissimae manus, sed non valde antiquo Cl. Sarravii collatae sunt: Metamorphosis cum Andino Claudii Menardi: Fasti cum illis, qui sunt adscripti. Utinam exspectationem tuam res non fallat! Utcunque erit, noles tamen non vidisse vel ideo, ne putes magno thesauro te fraudatum fuisse. Ego nunc magis distringor publicis privatisque recitationibus, quia ad finem spectant. Post paullum otii erit, quamquam ne tum quidem, adeo urgent Elzevirii, et me angit expectatio operis, quae re longe major est. Cl. Christenio, qui has tradet tibi, ut spero, reddere Hotmannum potes. Velim etiam, si habetis in bibliotheca vestra editionem primam fragmenti Liviani lib. XXXIII. a Querengo factam, nam eam nunquam vidi. Tamen erunt non pauca emendatiora, quam exstant in Jansoniana et Elzevirîana priore. In tertia et quarta Decade plus negotii est, quia illam cum MSS. non valde bonis contuli, hujus nullos reperi, et tota erit ingenii alea. Nihilominus eluctandnm est. Et ideo commode accidit, quod magnac nostrae feriae instant. Illis ego nihil minus, quam feriabor, et tandem aliquando tempora mea ex arbitrio dispensabo. Vale, carissimum caput, et me ama. Daventriae a. d. v. Kal. April CICICCXLIV.
GEmino nuper beneficio ita obaeratum me tibi reddidisti, Vir Clarissime, ut solvendo nunquam futurus sim. Vix Ovidiana Politiani excerpta acceperam, cum ecce Codicem tuum ad aedes nostras defert Cl. Christenius, quem etsi vix inspicere hactenus mihi licuerit, praeclari tamen aliquid inde mihi promitto. Utar ego illo, tum remittam proxime. Redhostimenti loco Schottum et Hotomannum de re numaria hîc habes. Alter, ut vides, manu Scaligeri
passim notatus est, eoque nomine non ingratus tibi futurus, alter quoque placebit, sat scio, vel ob fragmenta veterum, quae primus vulgavit. Utere iis ad satietatem usque. Alia quoque ubi ad manum venerint hujus argumenti, non desinam tui meminisse. Ovidio meo manum ultimam brevi imponere animus erat, sed has cogitationes nunc interrumpet iter meum Brabanticum. Intra dies enim plus minus quatuordecim fontes Spadanos in agro Leodiensi aditurus sum, curandae valetudinis gratia, in reditu potissimas Brabantiae urbes perlustrabo, maxime Lovanium, forsan et Gemblacum, si eo commode perveniri possit. Spero me reperturum alicubi codices Ovidii vetustiores, quam quibus usus sum. Quae spes si non vana fuerit, vel hoc nomine grande itineris hujus pretium me tulisse putavero. Tu quoque si quid illic curatum a me volueris, quamprimum indica. Habes en amicum ad omnia promptum tibi ac paratum. Illud quoque nunc a te petam, ut in hac solitudine mea literis subinde tuis adesse mihi digneris, quae magni mihi thesauri instar erunt. Eas non alio quam ad aedes nostras curabis. Unde recte ad me pervenient. Diutius, quam velim, domo abfuturum me puto; et si quid augurari licet, vix est ut ante hyemem revertar. Tam mihi placent, quae de locorum istorum deliciis audivi. Nisi fontes Spadanos summopere mihi commendassent Medici, ob nimiam humorum abundantiam, quibus corpus repletum est, in urbe vestra maximam aestatis partem transigere decreveram, a clementiori aere aliquod valetudini meae auxilium haud dubie impetraturus. Ubi reversus fuero, Livium, uti spero, tuum absolutum ac confectum inveniam. Quae res reditum non parum mihi urgebit. Fragmentum autoris ejus a Querengo editum nullus vidi. In paterna Bibliotheca Parisiensem Fragmenti ejus editionem vidi in Octava (uti vocant) forma editam, ad cujus margines nonnullae Querengi conjecturae legebantur. Editio tamen ipsa ab alio nescio quo procurata erat. De Pontani operibus meminero, etsi vix quartam tomus iste partem continet eorum, quae vir ille summus scripsit. Quid quod illê editiones longe meliores extant. Qualis Aldina et Florentina Juntarum. Vale, meum decus, et me constanter ama. Raptim. Lugd. Batav. Anno CICICCXLIV. die XXI. Aprilis stylo nostro.
Non omnino bene me habuit, quod, ad correctiones meas Ovidianas, quas in ultimis meis tibi proposueram, censuram tuam mihi invideris. Sed hoc occupationibus tuis dono.
TUas cum Hotmanno et Schotti tabulis recte ad me curavit Christenius noster: hoc insigne beneficium est, et parata erit tibi apud me, quandocumque
velis, gratia. Iter tuum Brabanticum valde probo, tum quia firmiore valetudine, tum quia Musis comitatiorem inde te reversurum confido: atque uti sic eveniat, semperque successibus utare, Deum immortalem precor. Quod autem me mandata poscis, gratias habeo magnas: sed tempus tibi, dum iter facis, dum valetudinem curas, dum salutationes, in gente cum omnibus aliis de humanitate certanti, et obis et excipis, dum denique ingenti tuae, sed laudatissimae, cupiditati incepta tua praeclara in literis promovendi indulges, spatiis admodum iniquis inclusum iri prospicio. Itaque poene religioni est partem inde ullam, praeterquam quam literulis scribundis dabis (illud enim promissum accipio, imo ultro stipulor) ad me vindicare. Si quid tamen supererit, Livii exemplaria, in quae incideris, te contemplari velim: et puto Lovanii Buslidianum codicem, ex quo multa egregia hausit Lipsius, etiamnum exstare. Ad tertiam decadem, quae est de bello Annibalico, ut quidquam sumas horarum, opus non est: neque enim possunt reperiri meliores Puteanaeo, Petaviano, et Florentinis, quibus usi sumus. Sed primae et caeterae, in primis hae posteriores multum adhuc curae desiderant: itaque qui in illis juvare me possit, magnum operae pretium fecerit: neque enim, si vivam et permittet [Gap desc: Greek words] , hac editione cum summo scriptore transigam. Ampliss. Gevartium meo nomine officiose salutabis, et silentium ejus ad binas meas amanter accusabis. Praeterea gratissimum erit, si me in gratiam pones apud literatos viros, quibus ea loca ornantur plurimis, inprimis Ericium Puteanum [Gap desc: Greek words] , cui etiam si mundum habes, aut nancisci potes de Sestertiis exemplar, donare te velim, ita ut post reditum aliud a me reposcas: neque enim offensum iri spero optimum virum iis, in quibus modeste ab eo dissensi. Scripsi ad eum ante plures annos hortatu filii, quem in itinere Haga Delphos forte fortuna comitabar: easque literas, ut jusserat ille, Dordrechtum ad Beverovicium misi: redditae fuerint nec ne, ignoro: sed si tu monueris, non cunctabor repetere officium. Ejus Pecuniae Romanae rationem, et Schotti tabulas, nec non Epistolicas Rycquii (habeo ejus de Capitolio) mihi, si nancisci potes, praestines velim. Item Gasparis Sanctii Minervam, cujus saepe meminit Pascasius Grosippus. Ipsiusque Pascasii Grammaticum opus Mediolini editum. Interim, ut promisisti, scribere saepius ne pigrere, et certus esto, nihil me moraturum, quin statim semper respondeam. Iterum precor, salvum te ducat ac reducat Deus, Nobilissime et eruditissime juvenum, meique memoriam et amorem serves, qui te maximis inductus meritis tuis demorior. Vale, vale, [Gap desc: Greek words] . Daventriae 111. Non. Majas CICICCXLIV.
IPso hoc momento commodum tuae mihi redduntur, Vir Clarissime. Eorum, quae mandas, diligenter meminero. Puteanum et Gevartium tuo nomine salutabo. Ovidium tuum nunc hîc habes, pro cujus usura, plus, quam credas, tibi debeo. Eum Goeddaeo vestro tradere destinaram. Sed opportune me nunc admonet Elzevirius, mittenda sibi nonnulla ad te esse. Iis non incommode addi posse hunc libellum putavi. Crastino mane, cum bono Deo, discessurus hinc sum. Iter meum hactenus diploma hostile moratum est, quod Bruxellis tandem accepi. Ut jam nihil sit, quod proposito nostro obstet. Vale, Vir Clarissime, et summae festinationi ignosce. Memoriam nostri constantem tibi commendo. Lugd. Bat. CICICCXLIV. XVII. Maji.
POst Leodiensem tractum perlustratum et excussam Brabantiam, domum nunc, ecce, reversus sum. Valetudo mea loco longe meliori est, quam ab annis aliquot fuit; nondum tamen optimo. Quare proxima fortassis aestate ad Spadanos fontes recurram, interim de successu mihi gratulor, qui longe expectationem meam superavit. Fructum alioquin ex hoc itinere non valde magnum percepi. Nam studia nostra quod spectat, vix credas, quanta veterum librorum ubique in bibliothecis penuria sit. Leodii et in agro Leodiensi latere multa non dubito, quantum ex uno alteroque specimine colligere potui. Destitutus tamen amicis, cum eo venissem, qui aditum ad monasteria mihi pararent, unam non nisi alteramque bibliothecam inspexi. Si aliquando eo revertar, melius ab amicis mihi prospiciam, et jam prospexi. Aquisgrani veterum librorum nihil prorsus erat, quod ipse summo cum stupore animadverti, in urbe praesertim tam antiqua, cum bibliothecas excuterem. In Brabantia menses plus minus tres haesi, Lovanii potissimum, idque propter aeris clementiam, et Antverpiae. Lovanii, praeter reliquias Musaei Torrentiani Jesuitis legatas, quibus ad satietatem usus sum, nihil etiam erat magno opere commendandum. Nam ad Buslidianam bibliothecam propter Praesidis
absentiam admisus sum, non nisi serius, et cum jam abiturirem. Claudiani exemplar inde habui, sed temporis angustiis exclusus, totum conferre non potui, et erat etiam recentius. Statianae Thebaidos codicem vidi longe veterrimum. Alioquin ne ibi quidem quicquam alicujus rei. Nam plerique codices praefectorum negligentia amissi sunt. Ante annos aliquot duo ibi Claudiani exemplaria servabantur, ut me monuit Gevartius, nunc unicum tantum, ut jam dixi, idque recentius. Livius an adhuc supersit, non dixerim: eum certe non vidi. Viri ibi docti etiam paucissimi sunt, inter quos principatum ducunt Puteanus, quem et tuo nomine salutavi, Tuldenus, Plempius, Valerius, Vernulaeus, a quibus summa comitate exceptus sum. Inde Bruxellam me converti, unicus ibi, praeter Nicolaum Burgundum Regium consiliarium, Albertus Rubenius, celeberrimi illius pictoris filius, Secretiori Concilio a Secretis, in literis humanioribus ad miraculum usque subactus. Adornat ille commentarium de Lato clavo, et quaedam alia, rem vestiariam spectantia. Hinc Mechliniam discessi, ubi neminem etiam nostrorum studiorum inveni, praeter solum Joh. Franciscum Slingelandum, propinquum meum, qui Romae toto sexennio vixit, amicitia Naudaei et Allatii satis clarus, et monumentis eorum non semel insertus. Vir ad omnem humanitatem factus, et verum Belgii nostri delicium. Diebus ergo uno alteroque ibi consumptis, et nimia viri comitate abactus, Antverpiam me recepi. Bibliothecam ibi a MStis utcumque instructam soli Jesuitae habent, et Balthasar Moretus, Typagraphorum hujus aevi facile antesignanus. Is Codices Ovidii quosdam mihi suppeditavit. Libros tamen Metamorphoseos quatuor, Epistolarum et Tristium duos conferre non potui, quod ipsa hyems domum me revocaret. In Claudiano aliquanto felicior fui, ad cujus editionem multis precibus me excitavit Gevartius noster, summus autoris illius aestimator. Excutiam brevi, quae ad illum notata habeo, et videbo si lucem mereantur. Sed de hi proxime. Antverpiae viri docti itidem paucissimi sunt, atque inter illos, Lud. Nonius, Hemelarius, et Gevartius, qui salvere te jussit. Multa sunt, quae in sinum tuum effundere gestio, sed filum hoc abrumpere cogor, cum ad multorum literas mihi respondendum sit. Proxime plura. Vale, Princeps amicorum meorum, et quid moliaris, fac, quaeso, sciam. Lugd. Bat. Anno CICICCXLIV. VI. Non. Decemb.
Ex iis, quos emendos mihi injunxeras, libris, nullum praeter unicam Sanctii Minervam comparare potui, eam commodiori occasione mittam. Lovanii Caesarem cum antiquissimo libro contuli, vix tamen credas, quam pauca bonae notae inde deprompserim. Ipsum exemplar, si fortassis ad Livium tuum conferre quicquam possit, tibi offero, ut et quaevis alia. Nam et ad Statium tuum quaedam habeo a Livineo collata, ad Achilleidem potissimum. Ante discessum meum egisse me tecum memini de versu illo Ovidino, Semivir occubuit vi lerniferoque veneno, et conjecturam meam tibi tum probavi, quam tamen ipse nunc damno. Eveno pro veneno legendum recte vidi. Centaurifero non placet, praesertim ex vestigiis unius codicis, et quidem ubique interpolati.
Libros plerosque habere in lethiferoque veneno, jam ante, nisi fallor, monui. Et miror oscitantiam meam, qui non viderim una litera minus legendum esse, iletifero eveno, ab iletis sive ilicibus. Sic populifer Sperchius, pomifer Tibris, et infinita talia, quae passim apud Poeetas occurrunt. Iterum vale, et summae festinationi ignosce.
NOblissime et eruditissime juvenum. Plurimis rebus gratae fuerunt mihi tam diu exspectatae literae tuae: sed omnium gratissimum ipsum principium de valetudine tua in melius provecta. Nihil perdidisti, o carum caput, aut operae aut temporis, quando tantum hoc itinere effecisti: superest integra aetas, et ad rem literariam gerendam tali ingenio, doctrinae, industriae multurn patens. Illud unum periculum metuebamus, quo te defunctum esse hactenus, et tibi gratulor, et mihi gaudeo, et Deo grates ago. Non dubito, qui gloriosus non sis, et honestissima avaritia conquirendi, quos veros censemus thesauros, nemini cedas, quin multis praeclaris inventis, pluribusque, quam jactas, auctior ad lares patrios fueris reversus. Eam copiam tibi laudi et honori, publice magno emolumento futuram et spero, et ut sit opto. Quantum est autem, quod tot indicibus insignium virtutum tuarum non approbasti te solum, sed, quod scio quidem, non suspicor, admirationi fuisti, et exspectationem dignam inceptis tuis concitasti? Quod superstite patre (et diu sit!) vetustissimarum et candidissimarum ejus amicitiarum velut haereditatem crevisti? Quod magnae et communis patriae situm, genium, rempublicam multis partibus acuratius cognovisti? Taceo alia, et nonnulla [Gap desc: Greek words] tibi, nec mihi occurrentia, propter quae mollissimam hanc, et propinquam pereginationem suavem et utilem fuisse tibi existimo: atque eam tam prudenter te fecisse, tam jucundum et salvum absolvisse iterum iterumque laetor. De Minerva Sanctiana [Gap desc: Greek words] , quae quidem, quando quando mittes, gratissima erit mihi, nec pretium quin recipias, quidquam erit morae. Grata est et salutatio [Note: Casp. Gevartii.] [Gap desc: Greek words] , quem de Claudiano tantopere auctorem tibi fuisse memoras. Dic tamen, quaeso, clanculum: verumne est, quod nescio unde cognovi, in sermonibus de me alium illum, quam in literis ad me, esse, Depone fidis auribus: non te prodam, neque etiamsi verbis in me velitetur, cum posthac lacessam: taedet enim litium. Verumne est etiam, adhuc in Manilium aliquid eum cogitare? Tu mallem de Nasone prius fidem liberares: sed quia in illo paratior esse videris, [Gap desc: Greek words] , perge, quo. te genius ducit: nihil enim tentare potes, quod non sit cum laude tua et fructu publico conjunctum. Habeo nonnulla non magnae rei ex cod. Patricii
Junii excerpta: si illum non vidisti, et desideras meo libro uti, posce. Caesaris de bello Gallico cum optimis membranis in Andibus contuli: quare nequaquam sperno, quae offers, ut et Statiana, et quod commodo tuo fiat, illis utar. Livius me mirum in modum exercet: ad librum xxx. usque perfectas et poene in mundum relatas habeo Notas: spero bonae critices non ineptum exemplum futurum. Nescio quid morentur Elzevirii, et an contextum habeant jam necne: etenim si poscerent Notas, jam incipere possent. Erit libellus circiter viginti quinque foliorum. Eveno probo utique, de altero cogita, an latine dicatur iletum, pro. Ilicetum: si autem ilicifero voles, an non syllabae modulus obstet. Quamquam de his forte jam praecogitatum tibi. Vale, anime mi, et bene age. Illustrem in primis Parentem et communes amicos per occasionem meo nomine officiosissime salutabis. Daventriae post diem tertium Idus Decemb. CICICCXLIV.
Plautus Cl. Boxhornii nostri ut procedit? Si tibi videtur, da ei cum salute plurima inclusam schedulam, quam non relegi. Vale.
RAptim ac festinanter admodum nuper ad te scribebam. Quo nomine veniam peto. Quanquam quî aliter possem? mole literarum oppressus, quae ad amicos maximam partem Brabantos, scribendae crant quamplurimae. [Note: Casp. gevartium.] Virum illum doctum Antverpiensem non bene de te loqui, quicunque tibi suggessit, functus profecto parum ingenue ac liberaliter officio suo est. Sed nimirum eo saeculo nunc vivitur, quo homines ignavi satis emolumenti atque fructus ex amicitia praestantium virorum se percepisse arbitrantur, si eos inter sese committant. Apud alios quomodo de te loquatur ac judicet, non scio: apud me certe locutus est, non nisi honorifice et bene. Virum doctissimum et plurimae lectionis non semel nominabat. Videbatur tamen nondum satis concoxisse Diatriben tuam Statianam, in qua minus amice, neque ex sententia sua nonnunquam exceptus esset. Ita Lovanii intellexi. Ipse non nisi obiter ejus rei apud me meminit. Hoc autem scire te velim, esse illum famae suae supra modum studiosum: gentis potius, in qua natus est, vitio, quam suo. Plerique enim illic [Gap desc: Greek words] morbo laborant. Ad quam cum ingenio suo proclives sint, convictu tamen Hispanorum ac quotidiano usu magis impelluntur. Quorum mores, licet exosis ac multum detestantibus, sensim obrepsere. Scripsit non ita nuper commentarium satis crassum Gallice [Note: In Commentariis Historicis tom. 1. pag. 113. refutat Gevartii sententiam, quam ille Papiniapiniarum Lect. lib. III. cap. 8. prodiderat. Cujus sententiam et amplexus erat Vossius lib. II. de Art. Gram. 26. et III. de Anal. 20. nec alienus ab hac opinione videtur Il. Spanhemius dissert. XIII. de Praest. et Usu Num. cap. III. §. 3. sed refutavit hanc opinionem Albertus Rubenius, dissertatione de Vita Fl. Mallii Theodori, cura Cl. Graevii edita 1694. vid. et Daumii Epist. ad Bosium XV. qui ejus sententiam exquirit.] Tristanus
quidam, si nomen recte memini. Is amici nostri sententiam super quaestione de Manilii: actateobiter perstringit. Hoc ille factum tam inique tulit, ut Vindiciarum librum integrum confecerit: ipsum etiam Manilium, de cujus editione curam omnem jam ante annos hos viginti abjecerat, in manus denuo resumpserit, atque adeo, si quid ipsi credimus, quamprimum editurus sit. Ostendit mihi veterrimum illum Gemblacensem codicem, et excerpta quaedam Gallicana. Si placatum omnino habere volueris, autor tibi sim, ut illi offeras, quae in Italia olim ex codice Veneto tibi notasti. Ea illi acceptissima fore sat scio. Et promisi eo nomine me acturum tecum. Neque est, quod jacturam laboris tui magnopere metuas. Est enim cunctator summus. Sic ut editionem illam (quod inter nos dictum sit) [Note: Verus fuit Vates Heinsius. Boxhornius in Epistolis ad Gronov. pag. 213. scribit, Gevartium meditari uberrimos in Manilium commentarios: immo ipse Gevartius in Epistola ad Meursium Parisiis data A. 1628. quae prodiit in Fasciculo III. Collectionis novae librorum rariorum Halis 1708. pag. 574. scribit. Excuditur et Manilius cum notulis meis, quibus omnibus postquam erunt adfecta, te participabimus. in qua epistola forte nota temporis est corrupta, et scribenda 1618. nam eo anno Parisiis erat, et Electa, quae etiam sub praelo esse dicit, prodierunt Anno seq. 1619. et Anno 1621. Duaci juris doctor creatus fuit. quare distulisse videtur, sed resumsisse consilium post Tristani commentarios, quorum primum, credo, volumen prodiit 1635.] nunquam prodituram existimem. Meditatur etiam integrum in Antoninum de Vita sua commentarium, quo absoluto, Maniliana demum pertexet. Fuit mihi subinde controversia cum illo de locis Claudiani nonnullis, quem autorem parum abest, quin totum memoriae mandarit. In quibusdam tamen inter nos convenit. Ut illo loco Libro II. de laudibus Stiliconis, vers. 450. Eximia regione domus. Contingere terris Difficiles, stabant rutili, grex aureus, anni. Domum demum reversus vidi totidem apicibus in codice meo jam ante biennium emendatum. Quod tamen non memineram, cum apud illum essem. Suggerebam tamen emendationem alteram in eodem Panegyrico vers. 408. ubi, cum ineptissime vulgo legatur, jam Fama loquacibus alis Pervolat Oceanum, linguis etc. Scribendum asserebam, Fama loquacibus ales Pervolat Oceanum linguis. Id ille probabat. De uno tamen, inter caeteros, loco diu multumque disceptavimus. Is est libro in Rufinum primo, non longe ab initio vers. 151. qui ita se habet, funestarumque potestas Herbarum: quicquid lethali germine pollens Caucasus et Scythicae vernant in gramine rupes. Sic vulgo legitur. At priori versu in omnibus MStis lethali gramine scriptum est. Pro quo viri docti, cum viderent inoportunam esse repetitionem illam vocis gramine, germine reposuerunt. Hoc ille laudabat. Ego, cum germinis mentionem in rebus magicis non meminissem ab ullo poetarum fieri, alia medicina locum indigere contendebam, scribique posteriori versu non incommode posse, Scythicae vernant in carmina rupes. Hoc est, in
usum carminum, in usum magicum. Scis quam frequentes noster et tuus Statius sint in hoc loquendi genere. Sic libro III. de Raptu Proserpinae, et totae fremerent in pocula ripae. Hoc est, vino fremerent seu spumarent. Possem infinitos alios locos proferre, et tum nonnullos protuli. Negabat tamen ille pertinaciter hanc conjecturam meam Latinam esse, aut posse ferri: Quamvis autem rationes ejus meo judicio essent valde frigidae ac jejunae, ne tamen nimium mea viderer aestimare, alio sermonem converti. Certe priori versu in antiquissimo libro, quo Isingrinus typographus Basileensis usus est, carmine legitur, cum posteriori versu legi debuerit, quod operarum peccatum esse arbitror. Pro carmine autem carmina reponi quam proclive! Conjecturam hanc (neque veram eam praesto) an tam ridiculam judices, quam amicus noster volebat, fac, quaeso, sciam. Si damnas, confodîam illam ac jugulabo. Sed jam nimis multa, et praeter morem meum, de viro illo praestantissimo, quem inter praecipua saeculi nostri ingenia certe non immerito reponas. Quia tamen id flagitabas, mos gerendus tibi fuit, cui quod negare nihil potui, cum diis immortalibus commune mihi esse gaudeo. Habes hîc ingenue de illo quid sentiam, quod inter nos periturum spero. Ad Claudiani editionem multis me hortabatur, quem post reditum ex Brabantia meum hactenus vix inspexi, quod alia agenda habuerim. Excutiam brevi, quae ad illum notata habeo, et in ordinem redacta arbitrii tui faciam. In Anglia jam olim Juniano Codice usus sum, qui et Cambdeni fuerat, ac duobus Oxoniensibus. Lovanii exemplar a Patribus Societatis Jesu habui, duo itidem Antverpiae a Moreto. Sed nihil haec subsidia ad Aldinam editionem, quam penes me habeo, a Lilio Gyraldo cum libro veterrimo (sic ipse vocat) et Vaticano, itidem antiquissimo, a Johanne Livineio collatam. Eorum codicum bonitatem speciminibus aliquot proxime, ut spero, tibi probabo. Vidi aliquando excerpta quaedam Andreae Schotti apud te. Eorum usum nescio an ausim mihi polliceri. Sed monebo te in tempore. Pulmannum aliquo loco hactenus habui inter viros de republica literaria bene meritos, idque propter solam diligentiam, cujus summam apud me opinionem sibi comparaverat. Nunc vero ajo et affirmo, nihil illo homine sordidius aut negligentius cogitari posse. Altero eorum codicum, quos a Moreto habui, jam olim ille usus est, quem Plantinianum vocat. Sed mirum quam in optimo libro nihil viderit. Mirareris mecum, sat scio, hominis oscitantiam, si emendationes nunc vacaret proferre, quas ille praeteriit satis multas. De Livio tuo cum Elzeviriis egi. Textus jam absolutus est, et, quantum audio, publice distrahitur. Notas seorsim edituri sunt: eas, ut quam primum mittas, autor tibi sum. Metuo enim ne illarum editionem, si diutius cunctere, negligant. Suasisse me olim tibi memini, ne tomum ultimum a te emendatum illis mitteres, nisi notis ad priores tomos praelo jam commissis. Hoc consilium meum si secutus esses, nihil tibi jam metuendum foret. Sed nimirum in magnam nimis molem excrevissent volumina, si notae accessissent. Id, credo, te deterruit. Tu, si quid porro hac in re a me curatum volueris, audacter impera, Sanctium et Caesarem hîc vides. Alterum dono tibi
habe, alterum, ubi usus fueris, remitte. Statiana habebis, ubi descripsero. Quamquam nihil in iis esse putem te dignum. Ad Achilleidem et IV. priores Thebaidos libros excerpta sunt, quibus haec subscripta a Livineio vidi, unde quid thesauri in iis lateat judicare facile possis: Hactenus Langiani, et haec ipsa admodum jejuna, quae ex iis afferuntur. Buslidiano codice valde illo antiquo quod non usus sim, nunc molestum mihi est, qui Thebaidem et Achilleidem simul continebat. Si aestate proxima Lovanium recurram, faxo voti compotes uterque simus. Dicebatur illo jam usus Vlitius noster, itaque actum a me agi credidi. Ille vero nunc affirmat, obiter tantum librum illum sibi inspectum. Bernartius jam olim quoque viderat, sed negligenter admodum, ut ex Cl. Gevartio intellexi. Langiana illa, si codex meus esset, una nunc misissem, qui intra dies paucos reddendus est cum aliis, quos Antverpia mecum advexi. Ipsa interim excerpta praesto tibi semper apud me erunt. De conjectura mea ad Ovidium quod tam candide me monuisti, ingenuitatem tuam exosculatus sum. Ut a frutice fruticetum et fruticetum, ita et ab ilice ilicetum et iletum derivari credidi. Fateor tamen exemplum in promptu nullum mihi esse, et oscitantiae hujus meae ex animo me pudet. Ad Plautum quae notasti, Boxhornio dedi. Tardius in illo pergunt operae, quam vellem. Sex priores Comoediae demum absolutae sunt. Salmasianus de militia Romana commentarius praelo jam commissus est. Soror mea, si et hoc scire desideres, tertium nepotem ante quatriduum mihi peperit. Vale, meum decus, et affectum tuum constanter mihi serva. Amstelodami. Anno CICICCXLV. IV. Eid. Januar.
Inter ea, quae Cl. Juvenis Isaacus Vossius advexit secum praeclara antiquitatis monumenta, ad Martialem illustrandum plurima faciunt. Poterit autorem illum locis infinitis emendatiorem dare. Recte et pro officio tuo feceris, si adhorteris illum, ut de editione scriptoris optimi votis nostris respondeat. Multa mihi dixit de Critico quodam in Germania nuper edito, et valde tibi probato, Boxhornius noster. Quis ille sit, fac, quaeso, sciam. Iterum Vale.
NObilissime et summe juvenis. Et gavisus sum felici congressu amplexuque nostro post tantum intervallum, et festinato discidio nostro gravissime dolui. Sed non fieri aliter patiebantur me utramque ad aurem monentes reposcentes, flagitantes Daventrienses nostri. Itaque cogitatione ista fraudare animum satius duxi, et solari me potius illo tamen jucundissimo praesentiae tuae fructu, quamvis brevissimum tempus durante, quod nempe longum pudori
meo ingens humanitas vestra faciebat. Quare repeto gratias, qui merito finis semper cum benefacientibus, et majores quidem mente et ago et debeo, quam verbis exprimere valeo. Reditus domum mihi fuit satis commodus, sed inveni cumulum negotiolorum, eoque primum tabellarium sine meis discedere pati coactus sum. Nunc scire cupio, bonane an sua fide coeperint sub abitum meum Notis in Livium operas dare Elzeviri, et quid tibi videatur de successu operis. Ego labori non parco, ut sufficiam illis, etiam gnaviter pergentibus. In schedula inclusa vides notata quaedam, quae adjecta cuperem. Sed quod maxime placebat, quum vobiscum eram; quod longius recessisset: de eo nunc secus sentio. Judica ipse et inspice locum, qui est lib. 22. c. 43. pag. 135. prioris Elzevirianae: Simul ut quo longius ab hoste recessisset, transfugia impeditiora levioribus ingeniis essent. Notavi ego quoque in tribus Gall. MSS. esse: simul quod longius. Sed vidco me id olim sprevisse, et nunc quoque sine damno sententiae vulgatum mutari non posse videtur. Caeterum ne solus querare de tardo amico nostro in praestandis promissis, Polybium, quem Leidae emeram, ut scis, jam sextum diem domi meae habeo. Sanctii Minervam cum excerptis Caesareis vidi nondum. Ipse dudum se nautis dedisse ajebat, quibus, credo, cantandum est illud Martialis, Cessatis pueri nihilque nostis Vaterno Ratinaque pigriores, si tamen ita scripsit. Nimis gestio cognoscere de operis typographicis Elzevirianis. Vale, decusmeum, et communes amicos saluta, in primis Ampliss. adfinem tuum, cui quaesitissimis coloribus me excuses, rogo, quod non coram ei gratulatus sim ore, quum animo millies facerem. Iterum vale, Daventriae a. d. III. Idus Februar. CICICCXLV.
VIr Clarissime. Nimium nuper properabas, cum apud nos esses: nunc et ego propero. Causa, cur te compellem, haec est. Assiduae sunt in Notis ad Livium tuis operae Elzevirianae. Folia pene quatuor jam absolvere. Si sic pergunt, intra duos menses orbis eruditus habebit quod legat et miretur. Ex paginis illis manu tua scriptis, quas mihi reliqueras, vix restat, quod in dies septem aut octo proximos operis sufficiat. Quare te oro ac obtestor, ut absque cunctatione ulla reliqua mittas, quae in promptu habes. Promisi enim Elzeviriis, fidemque meam obstrinxi, in te moram nullam fore. Si fefellero, vix est, ut imposterum quicquam mihi credituri sint. Neque tua minus interest, quam mea, editionem maturari. Nam si te necdum paratum intelligant, jam satis caussae invenerint, cur a proelo librum revocent, et labores tuos frustrentur. Haec ingenue, et, ut amicum amico par est, tibi scribo. Sed
et hoc peto, quod monere nuper oblitus sum, ut libri, praesertim si quos ex publica Bibliotheca habes, ad me redeant in finem Aprilis proximi, quando pedem hinc moturus sum. Volo autem res meas plane compositas esse, antequam discessero. Quanquam mea me non sic tangant, quam quidem ea, quae aut ipse ex Academia habeo, aut amicis credidi, quae ut publica esse scis, ita nec in mea potestate sunt. Vetus Editio Liviana, Hotomannus ac Schottus de Re Numaria, et Oct. Ferrarius nunc mihi succurrunt. Nam liber, in quo haec talia notare soleo, nunc ad manum non est. Tua quoque tibi, quamprimum fieri poterit, restituam. Vale, Vir et Amice summe, et haec boni consule. VIII. Kal. Martii. Anno CICICCXLV.
NObilissime et magne juvenis. Heri ad tededi unas, quibus adjunxi decem philyras Notarum Livianarum. Spero te jam accepisse eas, sed subvereor, ne etiam tardius, quam desiderasti: non tamen cessasse multum operas puto, aut si aliquantulum cessarint, difficulter ad opus revocatum iri. Non ego in mora fui, sed hibernum et tabellarius. Nunc non tam argumentum mihi crevit ad te scribendi, quamquamid nunquam deesse amanti potest, quum officium praesto ei, qui has tradidit tibi, nobili et magnae spei juveni, Laurentio Langermanno. Is proximum annum domi meae transegit, et in studiis suis consilio meo usus est. Revocatus a parente, avunculo meo, conspectissimae dignitatis viro, adire prius aliquot Hollandiae urbes celebriores constituit, et illustres studiis viros, quorum nomina a me accepit, salutare. Itaque quum ignotum non sit ei, qua reverentia Parentem tuum, Principem in omni eruditionis genere virum, ego summis etiam beneficiis devinctus colam, qua pietate tecum sim conjunctus, quoque favore crescentem merito famam tuam prosequar, voluit meas apud te preces interponi, ut et ipse familiariter eum admittas, et conspectum Parentis tui breveque alloquium ei compares. Haec summo honori, ut revera erunt, sibi futura putat, et ego pro insigni testimonio vestrae erga me benelvolentiae interpretabor. Vale, Decus meum, cum vestris, et me amate. Daventriae VII. Id. Mart. CICICCXLV.
NObilissime Eruditissime et amicissime juvenum. Ego vero non modo boni consulo, sed et gaudeo, beneficiumque me accipere fateor, quod opusculi nostri tam strenuum te praestas exactorem. Dabo operam, ut nec operarum diligentia, nec tua fides a me destituatur. Si statim, ut tuas accepi, habuissem, cui traderem, quae nunc mitto, jam illac penes vos essent. Hic primus abit, ex quo tuae mihi sunt redditae, et quidem diem unum solito serius, dum refugit sumtuosum terrestre iter, et exspectat, donec mare bona fide sit regelatum. Prorsus nunc, quum diei magnam partem [Gap desc: Greek words] eripiant mihi, lucubrationes meas nulla alia in re occupo, interdum, ut Horatianus ille venator, tenerae conjugis immemor. Si non id operae pretium fecero, quod tu nimis amice exspectas, erit tamen, cur homines elegantes eam non sumsisse me nolint. Puto te accepisse, quas pridem ad te dedi. Sanctius una cum Caesare tandem mihi traditus est: videbo, detne occasionem mihi tui iterum in nugis nostris appellandi. Livium bibliothecae vellem jam haberes: neque enim indigeo amplius, qui tres veteres editiones, hujus Andreanae, sive Mediolanensis traduces, nactus sum, et ubi praecipue eo utebar in tertia parte Livii, id dudum contuli. Speculabor commodam occasionem, qua mittatur: si deerit, meo sumtu faxo ad vos redeat. Vale, anime mi, et me ama, vestrosque omnes et Cl. Boxhornium saluta. Daventriae Prid. Idus Martias stylo vestrate CICICCXLV.
DUrum, sed levius fit patientia. Cujus tamen culpa mihi imputari nequit: nam qui a receptis tuis primus discessit hinc tabellarius, ei fasciculum dederam. Caeterum non ob aliam caussam tam parvula interposita mora me offendit, quam quod optarem te in toto opusculo hanc mihi operam praestare posse, quam in primis praestitisti foliis, et praestiturum te, dum aderis, offers. Quod quidem pro magno beneficio aestimo. Parte ista absoluta non cessabunt: nam jam aliam aeque magnam redactam in purum habeo, quam
proxima hebdomade mittam, et mitterem nunc, si relegissem. In foliis tomi tertii, quae ad me miserunt per te ultimum Elzevirii, nescio qua incuria collector omisit G g. id igitur quoque petes. Quae in scheda inclusa notata sunt, quatenus res integra est, suis locis inseres. Ubi cave, ne omittas subductis lineis monstrare alio charactere auctorum verba esse imprimenda: in quo quia semel iterumque nescio quomodo ego negligentior fui, admissus est: error, cum alibi, tum insignis pag. 43. ad cap. 36. ubi verba Gellii sunt communi charactere scripta. Monebis etiam Elzevirios, ut particulas mutatae praesationis exemplaribus omnibus inserant, in primis illis, quae in Galliam vel misere, vel sunt missuri. Consobrinus meus tuam erga se humanitatem patrisque maximi in suis ad me magnifice praedicavit, et gratias vobis apud me egit. Id quod fuit gratissimum mihi, et eo nomine tibi quoque debeo. De Silio gratulor tibi. Quam multa sunt, in quibus haereo! eorum forte non pauca tu jam investigasti. Utinamque de his agendi otium esset nunc. Sed testor fidem, non est. Tu vale, meum decus, et me ama. In secundo, quod proxime mittam, folio, invenies iterum mentionem tui dignam amicitia nostra, ortam ex colloquio, quod habuimus, cum istic essem. Iterum vale, et salve cum vestris. Daventriae a. d. XVI. Kal. April. nostrate stilo CICICCXLV.
QUod eventurum metuebam, Clarissime Gronovi, cum nuper ad te scriberem, id evenit. Cum videret is, qui curam typographiae Elzevirianae habet, non multum restare ex paginis illis notarum tuarum, quas hîc reliqueras, neque quicquam praeterea a te mitti, operis mandavit, ut alio labores suos dirigerent. Id multum me reluctante factum. Nihilominus, si in opere tuo assiduam, ut tum volebam, navassent operam, haud dubie ipsis cessandum fuisset. Serius enim altera notarum tuarum pars ad me perlata. Habent nunc sub manu comoediam Gallicam Cornelii, quam Mendacis titulo insignivit. Ea absoluta, quod intra diem alterumque fiet, ad curas tuas Livianas revertentur. Folia quinque jam excusa sunt, quae hîc mitto cum caeteris, quae in Livio ipso adhuc a te desiderabantur. Jacturam viginti, aut plurium etiam, dierum fecimus. Non desinam, quantum in me, hortari operas et impellere, ut ante discessum meum, si non totum librum, potissimam saltem ejus partem confectam habeamus. Folia, quotquot hactenus excusa, relegi omnia, idem porro et in caeteris facturus. Non sum is, qui magnam mihi in arte ea, quam correctoriam vocant typographi, peritiam vindicare possim; id tamen affirmare jure mihi videor, plus quam centum errores ex paucis illis
pagellis a me sublatos. Dies jam aliquot totus fui in excutiendo Silio Coloniensi. Non putassem Modium et Carrionem tam lautum spicilegium nobis reliquisse. Sed de his fortassis alias. Vale, meum et literati orbis magnum decus. Raptim. Lugd. Batav. CICICCXLV. XIII. Kal. April. Dum expecto ab Elzeviriis folia operis tui tibi mittenda, ecce supervenit egregius juvenis Confobrinus tuus, qui alteras a te mihi tradidit. Exhibui illi ea, quae petebas. Iterum vale.
NObilissime et Doctissime juvenum. En tibi, ut constet mea fides, alia pars texti Notarum Livianarum. Simul aliquot folia iterum impressa fuerint, ut justum fasciculum faciant, rogo ut mittere ne graveris. Illud quoque curare te velim, si potest fieri, ne pereant autographa mea, sed colligantur, certe quae supersunt, postquam illis satis usae sint operae. Multa inter describendum adjeci, multa mutavi, secusque reddidi, quam exstant iis in adversariis, quae apud me servo: sic ut complura menda non possim, nisi illis revisis, corrigere. A Fabricio tandem literas accepi, quae me poene in coelo locaverunt. Certe non sine lacrimis eas legi: adeo exsultabat animus ad conspectam tantam hominis optime, si quisquam mortalium, meriti fortunam. Estis Io superi: nec ubique pretium virtuti periit. Ipsas ad te mitto, ut mecum gauderes, et admirabilem Dei providentiam venerareris: tum ut cognosceres haud quaquam illum tui oblitum esse. Eae fac, quaeso, ne sine tuis ad illum ad me revertantur: nam ego responsum eousque differam, et hanc usuram illius morae exspectabo. Vide etiam satisne ex sententia sint tua, quae scripsi ad lib. 27. cap. 47. Vale, meum decus et, ut facis, me ama. Daventriae a. d. V. Kal. April. Julian. CICICCXLV.
CLarissime ac Amicissime Gronovi. Tardius in opere tuo pergunt, quam vellem, pergunt tamen, Elzevirii. Impetrare ab operis hactenus non potui, ut septimanis singulis duo folia absolverent, quod illis pensi injunxeram. Nisi festinant, expectandum non est, ut totius operis curae vacare possim.
Optimam enim aestatis partem elapsuram video. Adde, quod aquae Spadanae per totum annum, non nisi mensibus duobus, aut ad summum tribus commode bibuntur. Agam hodie cum Elzeviriis denuo, et, si freri potest, ad editionem maturandam impellam. De erroribus nonnullis commissis in foliis notarum jam excusis quod scribis, nolim sane factum. Et, nisi fallor, inter excudendum notaveram Gellii locum aliis literis exprimendum esse. Sed operas, tam hîc, quam alibi, non satis morigeras expertus sum, quo nomine cum ipsis controversia mihi jam fuit. Sed et prima illa folia, quod non relegisses, subinde mendosius descripta offendi, sic ut tribus quatuorve locis, vocem unam alteramque de conjectura addiderim. Lineis etiam subducere nonnulla neglexeras, atque inter illa Gellianum locum. Mea quoque culpa errores quosdam commissos non nego. Solebant vespertino ut plurimum tempore folia relegenda ad me destinare operae. Scis autem quam non tuto lucernae talia committantur. Ipse quoque animum alio nonnunquam diviseram, ab amicorum, ut fit, aut puellarum colloquiis adhuc recens. Hoc ne imposterum fiat, matutinas horas operi tuo corrigendo impendam. Quicquid fiet, me absente, soli typographiae Elzevirianae correctori operis tui curam non commiserim, cujus negligentiâ parum abfuit, quin notas ad integrum Livii caput tuas nuper omisissent operae. Deprehensae enim a me, et hoc nomine castigatae in bonum correctorem culpam rejecerunt. Unice sane vellem ad finem usque operis laborem hunc meum tibi probari, tum quod famae tuae, si quis alius, studeo in primis; tum quod meis quoque profectibus fructus inde sperandus haud exiguus. Ex animo dico: summam eruditionem tuam, summumque judicium admirari satis non postum. Sed de te virtutibusque tuis apud alios commodior dicendi locus est. Cum nuper inciderem in illum Ovidii locum a te restitutum, II. ex Pont. IV. 20. junctis curva theatra locis, valde mihi gratulatus sum, cui eodem modo jam olim restitutus esset. Quanquam in eo neque tuae neque meae laudis summa vertitur, praesertim cum libros scriptos duces sequamur. In explicatione loci plus difficultatis esse, quae enim illa juncta loca? Ut, quod sensi hactenus, ac etiamnum sentio, dicam: loca ea intelligi puto, quae duos simul capiebant, quaeque lineas alibi noster vocat. Nosti illa, Est bene, quae cogat, si nolis linea jungi. Haec pluribus ad ipsum Ovidium adstruemus. Tu quid sentias scire velim. Claudianum e manibus in tempus aliquod deposui, Spadae fortassis illum absoluturus. Expecto enim Bruxellis collationes quasdam ex libris Vaticanis Philippi Rubenii. Exhibuit interim tum alias, tum hodie negotium in IV. Cons. Honorii locus, quem a te excuti velim. Vers. 500. Munificus laudis, sed non et prodigus auri. Latet ironia, eaque satis aperta, in hoc versu. Si enim ita scripserit Claudianus, haud dubie tangat Stiliconis avaritiam, quod non fecisse eum, tot Panegyrici satis evincunt, quos Stiliconis virtutibus decantandis consecravit. Recurrendum igitur ad veteres libros fuit, si quid forte juvarent. Primum quidem ad manus Isingrinianus, Barthio perperam ubique sugillatus, in quo scribitur, Munificus largis, idque expressit. Raphelengius. Sed ne sic quidem aliquid acuminis
hîc video. Suboluit tamen statim legendum, Munificus largi, una litera minus, ut ad [Gap desc: Greek words] auri referatur. Atque ita legi in melioris notae Oxoniensi mox didici, nec aliter etiam in ora codicis sui ex Isingrinianae lectionis vestigiis emendasse magnum Scaligerum, cujus manus operas Raphelengianas haud dubie fugerit. Sententiam tuam brevi expecto. Ex schedis illis Coloniensibus multa adhuc in Silio emendari posse verum est. Cujus rei fidem unico tantum specimine nunc faciam, pluribus enim si agam, metuo ne largiter in occupationes tuas, quae latere me non possunt, peccem. Locus est apud illum lib. V. vers. 395. Ceu pater Oceanus, cum saevior aethere Calpen Herculeam ferit, atque exesi in viscera montis Contortum pelagus latrantibus ingerit undis. Ita haec ex parte legenda. Sed saeviorem aethere Oceanum cur vocat? certe aequore legendum olim videbatur. Aequore Calpen ferit Oceanus. Nunc ut in alia omnia eam faciunt veterum librorum lectiones. Oxoniensis quidem, cum saeve cetre. Coloniensis, cum saeva cethye. Quantilli negotii Modio aut Carrioni erat scribere, Ceu pater Oceanus cum saeva Tethye Calpen Herculeam ferit? Neuter tamen vidit. Tethys et Oceanus infinitis, ut nosti, locis apud poetas junguntur. Sed jam te obtundo. Folia operis tui reliqua hîc habes. Vale, decus eruditi orbis et meum. Raptim. Lugd. Bat. CICICCXLV. IV. Non. April. Haec scripseram, cum tuae et Fabricianae simul mihi redduntur. Mirum, quo gaudio amici nostri fortuna me perfuderit, etsi jam ante tale aliquid, partim ex te, partim ex Lundii literis intellexissem, qui Amstelodami nunc agit. Res miraculo similis mihi visa hoc tam ingrato saeculo aliquod virtutibus pretium esse. Scribam illi, et dignitatem istam gratulabor proxime. Nunc enim festinare me vides. In foliis postremo transmissis, quod mei denuo meminisse dignatus es, quid ni honorificum mihi ducam? Satis tamen visum in opere tam erudito nomen meum, nec semel, legi: ad laudes meas, quae faciebant, cum venia tua expunxi. Tertius, nisi fallor, locus restabat emendandus apud Val. Flaccum, qui tamen nunc non succurrit. Certe Carrion passim notat etiam in veterrimo illo suo codice pro Aea, Aeta legi, et Aeeta Medea pro Aeaea. Illuftrissimum Grotium Legati munere defunctum, ac in Sueciam revocatum numquid audisti? Raphelengius noster ex vivis nuper abiit. Iterum vale.
EGo vero, o princeps amicorum meorum, omnia ago, ut festinem, sed omnia agentem festinantemque identidem aliquid inhibet, et in caussa est, ut morari vobis videar. Quid autem? Adeon inscitum aut ingratum me putas, ut beneficium tuum non aestimare possim? ut nesciam eam mihi te operam
sumere, quam hodie neminem novi mortalium, a quo exspectare possim? Hanc ipsam cogitationem num dubitas satis acri mihi incitamento esse, ut ad umbilicum pervenire me studeam, antequam te cura valetudinis mihi eripiat? Certe stultissimus atque inficetissimus hominum essem, si tali occasione lentus dormirem. Ego vero a longo tempore condidi plane me in museo, nec video quemquam, nec alloquor, nisi coactus functione muneris mei: quae tamen nimis saepe me interpellat. Scis autem nulla in re me posse leviter defungi, sed adhibere vel minutissimis eam curam, quam decet habere hominem sollicitum, ut famam scripti sui a tui judicii praerogativa auspicetur. Quare ut ego castigationem tuam, quae tantum amorem non modo praefert, sed et complectitur, libenter fero, ita te rogo miserearis mei: et tarditatem non cessationi (profecto enim cesso nunquam) sed et sollicitudini et aliis occupationibus imputes. Nudius tertius scholasticum magistratum ejuravi: ejus rei caussa verba facere in praesentia magistratus nostri necesse fuit: eo momento quae dicuntur, plusculis diebus ante constiterunt. Quod si haberem, qui vel in describendo me juvaret, minus vobis esset exspectandum: nunc omnia incumbunt uni. Non audeo te rogare, ut tantam rem, in qua valetudo tua vertitur, diutius, quam par est, differas. Itaque ego quidem, quod potero, faciam: caeterum tu rationem inibis, quid res tuae ferant, nec mea caussa corpusculo tuo injuriam facies. Malo ego quodcumque periculum subire, quam morae esse tuae saluti. Sic quoque beneficium tuum est ingens, et nunquam animo meo excidet. Ergo ipse prospice, quid ferre possis: ego quidem, ut quidque paratum erit, submittere pergam, et ideo etsi minorem solito particulam nunc in mundo haberem, differre te nolui: nec proximus post tuas nuntius discedet sine meis. Sed tu constitue semel, et indica quem longissimum tibi diem ad iter ordiendum putes restare: si intra eum absolvere potero, scies; sin, vel citius tibi potius, quam mihi indulgere te velim. Claudiani et Silii loca verissime abs te emendata censeo. De linea fateor me nihil adhuc satis explicati habere: nec licet nunc inquirere: abs te discam. Unum in tuis ingratum fuit mihi, quod justissimos meos erga te affectus modesto admodum encomio exprimere me prohibuisti. Tu quidem macte animo magno esto: sed mihi injuria facta est, quam alia occasione, quum tuae potestatis res non erit, vindicabo. Ferrarium remitto, et gratias ago maximas. Cuperem te judicem esse eorum, quae adnotavi, dum illum lego: sed schedae meae adeo sunt negligenter conscriptae, interpolatae, inculcatae, ut antequam aliam manum adhibeam, ostendere eas non audeam. Spondeo ingens et pigerrimum otium mihi post Livium absolutum: neque enim ita brevi inducar, ut aliquid edam: lente tantum et fastidiose in futurum parabo. Haec ita, si placebit [Gap desc: Greek words] . Vale, nobilissime juvenum et animo meo carissime, quem infinitis pignoribus tibi devinctum habes. Daventriae Kalen. Maji Julianis CICICCXLV. raptissime et prolixius, quam cogitaram, cum calamum arriperem. Iterum vale, et amicos communes saluta.
IN postremis tuis sancte promittebas, quod et ante jam aliquoties promiseras, operis Elzevirianis nullam per te moram fore. Eam adeo rem tibi credidi, imo et Elzeviriis, ut mecum crederent, longa oratione persuasi. Cras absolutum erit, quicquid hactenus misisti notarum tuarum, quod nec dum absolutum sit, mihi, non operis imputandum. Per dies enim jam nonnullos variis cunctationibus rem, quantum potui, protraxi, dum reliqua a te expecto. Verum quidem est in postremis meis me conquestum esse de operarum tarditate. Sed paulo post ab Elzeviriis obtinui, ut unius loco duo postmodum in opere tuo exercerentur; sic ut tria singulis septimanis folia mihi exhibenda promitterent. Ejus rei te certiorem per cognatum feci, a quo etiam petii, ut indicaret tibi, reliqua quamprimum mittenda. Id feceritne nec ne non scio, mihi certe officii mei ratio constat. Spadam jam profectus essem, absque opere tuo fuisset, quod ut absolutum viderem, in initium mensis proximi iter meum rejeci. Cras Dordracum abeo; idque nulla alia ratione, quam ne jurgiis Elzeviriorum me exponam, quos aegerrime hanc rem laturos satis praevideo. Vale, Vir Clarissime, et hanc liberam objurgationem boni consule. Tuam enim rem, non meam agi scis. IV. Eid. Majas Anno CICICCXLV.
EN tibi promissam nuper aliam particulam. Si habes Cornelii Nepotis Argentinensem editionem Boecleri, velim inspicias loco citato ad lib. 34. cap. 29. quod ibi monuimus: de glossemate, an quis observarit. Si aut ille aut alius praecepit, aut si in editione ejus legitur, ut voluit, delebis illa: Nam quod vulgo additur, essent, glossema est: et sufficit allegari textum emendatiorem. Editio, qua ego utor, pessima est, neque aliam nancisci possum. Velim etiam consideres Ovidii locum ad lib. 35. cap. II. propositum. De conjectura ita respondi nuper amico consulenti. Si quid verius habes, sive ex ingenio, sive ex scriptis, rogo nostrum deleas. Ita omnino volo. In Cornelii Datame non longe a principio habetur in libello meo: Is regis dicto audiens non
erat. Certum habeo legendum esse, regi, quod vide an quis anticipaverit: si non, in addendis ad similem locum Livii monebo. In Indice Boecleri etiam quaeres observaveritne, pedestres copias, ut Graecis [Gap desc: Greek words] , pro terrestribus, opponi classiariis. Est enim ubi id apud Livium restituimus, et mox cognosces, et video aliquoties Cornelium Nepotem ita locutum. Scire cupio, an ille hoc ibidem annotaverit, et num aliis quibusdem auctorum locis utatur. Scripsi festinanter, et jamjam celebraturus affinis nuptias. Daventriae. Prid. Majas Julian CICICCXLV.
ITa fit, amicissime Heinsi, quo magis properes, eo citius obveniat, quod moretur. Ut ego proximam hebdomadem caussis plane nugatoriis, quas repetisse non attinet, invitissimus et poene interdum lacrimans, poene totam otiosus exegi. Quod scio te quoque non parum irasci. Sed non semper nostrae sumus potestatis: officia et ingratae oblectationes amicorum quamvis nolentes saepe nos macerant. En igitur particulam, quam ante octiduum jam tibi destinaveram, et mittere facile potuissem, ni fures illi temporum manum nobis injecissent. Itaque de operis et itinere tuo constitue, quod commodum videbitur: video enim quo magis propello, eo minus identidem me praestare, quamquam omnia agam, ne carmen laboret in fine. Habeo, quod expostulem tecum, quod cum scires apud Ovidium de Ponto, momenta saluti, jam emendasse Scaligerum, id me tribuere mihi passus sis. Ego vero ante paucos demum dies, cum veniret in manus meas patris tui editio, quam in urbe esse nesciebam, id didici. Nunc illud quoque cures, velim. Lib. 36. c. 14. locus Vegetii est adductus, ubi [Gap desc: Greek words] millia, quia virgulis circumscriptum est in Scriveriana, delendum tamquam non comparens in MSS. judicavi. Nihil vero ille de hoc in correctionibus militaribus. Inspice igitur, quaeso, Stewechium, et si ab eo id notatum, muta ultima verba hoc aut simili modo deleta parenthesi: ubi [Gap desc: Greek words] millia posteriori loco in MSt. non esse notavit Stewechius. Quod dixeram de copiis pedestribus, habes lib. 37, 53. Quod si Argentoratensis editor loca in indice omnia notavit, non est opus hic omnia adduci, ne ille me a se descripsisse putet. Sufficit unum alterumque citari, et addi: Et alibi. Ego quidem illa editione usus sum aliquando, sed non recordor an observaverit. Et de illo, regis dicto audiens, iterum aurem tibi vello. Rubenii ingenio mirifice delector: placet nimis, miles stabuli: nec profecto video, quid aut elegantius ad sensum studiumque principis, libertatis imaginem, quantum poterat, servantis, aut propius ad vestigia veteris scripturae in
loco Ammiani possit erui. Itaque multum tibi debeo, quod mecum ea communicare voluisti. Fabricio tuas propediem curabo. Vale, nobilissime et summe juvenum, meque ama. Daventriae prid. Kal. Jun. CICICCXLV.
Rogo te, adeas quamprimum, quod commodo tuo fiat, [Gap desc: Greek words] Spanhemium, eique meo nomine dicas officiosissimam salutem, et fuisse apud me Cumingium ex agro Zutphaniensi, detulisse mihi salutationem ejus multo gratissimam; addidisse de libris duobus ad me missis: quos hactenus ego nullus accepi, nec nisi per illum quidquam de iis cognovi. Iterum vale, et communes amicos saluta.
VIrorum et amicorum summe. Speraveram expostulationes meas aliquid apud te effecturas, sed frustra fui. Denuo cessant operae, quia tu cessas. Pollicebar mihi, quicquid notarum tuarum restaret, ante discessum meum absolutum fore, quam ego rem nunc prorsus conclamatam video. Nee tamen eo nunc te increpo, quasi rerum tuarum parum satagas, sed quod nimis operose satagas. Jacta semel alea est, ubi praelo opus tuum commissum fuit. Si quae emendanda aut addenda putas, ea in alteram editionem servari possunt, aut etiam huic editioni subjici. Notis enim absolutis non deerunt tibi rationes, cur in tempus aliquod illudas Elzeviriorum festinationi. Dum contexitur index, dum errata annotantur, dum alia fiunt, nam praefatio quoque conscribenda restat, vides quam multa cunctationi tuae possis praetexere. Scripseram proxime, exacto festo quinquagesimali statim Spadam me discessurum, sed est mihi Amstelodami negotiolum aliquod, ciu conficiendo triduum quatriduumve requiritur. Utinam illic te inveniam: nam die quinto sextove mensis proximi eo discessurus sum. Ante abitum ex hac urbe meum mittam ad te, quod restat foliorum. Locum Ovidii non dubito recte a te emendatum esse. Cogitaveram aliquando: Sivedomi praesume dapes, seu desine citra Quam cupis, ac paulo quam potes esse minus. Nam illius Sive vestigia videntur superesse in [Gap desc: Greek words] diu, quod pro domi agnoscunt libri plerique. Quam cupis ac propius accedit ad Vulgatam lectionem Quam cupias, tua conjecturâ, quam cupis, et. Sed maxima pars codicum antiquorum, Quam cupies, quod tibi favet. Ita, inquam, cogitaveram olim, quod non viderem, cur domi praesumendae non essent dapes, cum nimiam aviditatem in carpendis cibis tantopere damnet: tibi tamen facile accedo. In Cornelii Nepotis Datame, Is regis dicto audiens non erat, quod legi vis, regi, jam a Lambino praeoccupatum est. Sic enim ille: Sic saepe loquitur Probus: supra in Lysandro, princip.
qui quod dicto audientes imperatoribus suis non erant. Sed videtur hîc legendum, regi dicto audiens non erat, quomodo et in exemplo proxime posito Cornelius locutus est, et item M. Tullius caeterique boni scriptores loqui consueverunt. Pedestres copias classiariis opponi notavit Boeclerus in Indice, ex capite primo vitae Cononis, Dionis cap. VI. Alcibiadis, cap. VIII. Chabriae, cap. II. Hannibalis, cap. XI. Alia autorum loca, quibus hoc probaret, non adjeeit. Vale, Vir summe, et summae festinationi ignosce. Lugd. Bat. CICICCLXV. VI. Kal. Junias.
NObilissime et eruditissime juvenum. Tu quidem amice, quod flagitas, poscis, accusas: et ego quum non possim momento satisfacere desiderio tuo, non cesso, ut quantum licet id assequar. Hac hebdomade, quae nobis feriata est ob Pentecosten, spero in Livium me notas absoluturum. Sequentur paucula in perditorum epitomas. Et ego cupissem te amplecti, antequam iter ingrediare, sed non potui exesse museo, vel ob hanc telam. Et nescio quomodo tuae postremae Amsterodami non fuerunt traditae ordinario tabellario, sed foeminae, quae inde huc totum iter navi confecit, eoque tardius venit. Itaque non ante nonas Junias vestrate computandi ratione (nam nos Julianum hîc sequimur) hoc est ante triduum mihi tuae sunt redditae. Quod inspexisti Cornelium Nepotem, gratias ago. Si res integra est, sufficit de pedestri poni primum exemplum, una cum illo ex vita Agesitai, adjicique: et alibi. Valde autem velim apponi Ciceronis exemplum in Catone majori, Nec tamen omnes possunt esse Scipiones aut Maxim, ut urbium expugnationes, ut pedestres navalesque pugnas recordentur. Vale, qui summo beneficio me denuo emisti, olim tuum. Daventriae. VI. Id. Junias vestrates, qui nobis post diem quintum Pentecostes CICICCXLV. Cupio scire an [Gap desc: Greek words] Spanhemium videris.
CLarissime Virorum. Festinatione plus quam tumultuaria iter Aquisgranense a me susceptum est, sic ut promissi mei rationem habere non potuerim.
Scripturum enim me tibi et missumm, quod reliquum foliorum in Notis tuis absolvissent operae, promiseram. Hoc quia fieri non potuit, in via subinde me ipsum incusavi. Fidem tamen meam ne omnino damnare possis, ecce, famulo paterno injunxi, ut cum hiscc meis folia illa ad te destinaret. Eo certe faciliorem a te veniam mihi polliceor, quod, quemadmodum in hac re peccasse me non diffiteor, ita in aliis rebus, quas penultimae ultimaeque tuae curatas volebant, satis diligentem me praestiterim. Nam et addenda notis tuis curavi, quae addi per typographos adhuc poterant, et Cl. Spanhemium conveni, qui etiamnum asseverat, se studioso cuidam, nisi fallor, vestrati, nomen enim nunc mihi excidit, duos libros commisisse tibi deferendos. Eos non esse redditos satis mirari non potest. Recte feceris, si ad illum scripseris, ut nomen tam boni latoris scire possis. In hanc urbem salvus atque sospes ante triduum perveni, sic ut meliorem itineris satis molesti eventum sperare ne quidem potuerim. Menses duos valetudini percurandac dabo, de qua ut optima quaeque praesagiam superioris anni facit auspicatus ille successus. Vale, princeps amicorum, et in hac solitudine literis tuis subinde me bea, quas aut Leidam ad aedes nostras destinare potes, aut per tabellarium Antverpiensem recta ad me. Raptim. Aquiagrani. Anno CICICCXLV. IV. Kal. Julias.
NObilissime et Eruditissime juvenum. Quam aegre tuli festinatum abitum tuum non permisisse, ut promisso de postremis ad me scribendis satisfaceres, tam lactus lubensque tuas heri tantum accepi. Non dubitabam autem et ante, ipsam festinationem et cumulum negotiorum in illud discessus momentum, ut adsolet, coeuntium, sine ulla fidei tuae labe hanc mihi molestiam creasse. Gratias ago, quod mandatorum ad [Gap desc: Greek words] Spanhemium memor fueris, et tuo consilio utar. In primis gaudeo et felicibus orsis destinati itineris et spe, quam habes valetudinis illis in locis confirmandae: illam ratam et propriam esse tibi velit Deus. Ad Livium ipsum absolvi: restant paucula in epitomas amissorum librorum, et dein addenda satis copiosa. Nam index ut fiat, addaturque, nec moram nec sumtum sustinere amplius velle videnturLucumones typographi: adeo querulas de excrescente mole libelli ad me dederunt. Et postquam tu abes, neminem habeo, qui illos in ordinem cogat. Meministi me conqueri ad tertium tomum de multis, in quibus a primis editionibus fuit discessum, cum nemo Commentatorum, unde aut qua fiducia id factum sit, mentionem faciat? Id nuper adeo didici: venit enim quasi virgula divina in manus meas editio Moguntina, quae posteriores libri XXXIII. et XL. partes
prima publice ex MS. exhibuit: ei sunt adjectae variae lectiones ex eodem scripto a libro XXXIV. usque ad quadragesimum, quas omnes fere cum pulvisculo Aldus, dehinc caeteri, in textum receperunt. Eam si prius nactus fuissem, et contextus fuisset emendatior, et Notae illa parte accuratiores. Cupio praefationi ad lectorem intexere historiam veterurn editionum; quae aut juverunt, aut deformarunt auctorem nostrum, sed satis paratus nondum sum: alioquin vides quantum ea res usum haberet, non modo ad pleraque nostra confirmanda, sed etiam ad sublevandos, qui post me aliquid sunt in eo praestituri. Facta est quaedam editio Io. Antonii Campani paullo post primam Jo. Andreae Romae curatam, et Paullo II. P. inscriptam, ex qua Mediolanensis expressa est. Praefationem Campani inter opera ejus in bibliotheca nostri Gymnasii invenio, sed sine die, anno, et loco: floruit sub Pontificibus Pio II, Paullo II, Sexto IV. inscripsit Cardinali Papiensi: meminerunt ejus Gruterus et Gehhardus in excerptis. Vide, quaeso, an alicubi eam reperire possis, et enota mihi, quando et ubi prodierit. Sunt et Basileenses, quae aliquid suum textui attulerunt, quarum praeter unam, et id momento, nullam vidi, sed ea quae prima quinque ultimos dedit, in Helvetia nata est: eam sicubi nancisci posses, etiam excedenti aliquantum pretio, ut mihi comparares, rogarem, si mittete aut ferre inter sarcinulas eo, unde mitteretur, posses. Videbis quid commodum tuum patiatur, ejus enim semper potiorem te rationem habere volo. Cum sciero, quando in Galliam moturus sis, schedula transmittam enotata paucula loca, de quibus per occasionem MSS. Codices in meam gratiam consulas, et jam nunc fecissem, si otium fuisset excerpendi. Interea expectabo unas de consilio peregrinationis tuae, non tantum si eam possim meo consilio juvare, id ut ne tibi desit, sed etiam, si ea mihi possit in quo prodesse, ut tibi occasionem me demerendi suggeram. Tanta est mihi fiducia de affectu tuo, ut hoc quoque non ingratum tibi fore existimem. Vale [Gap desc: Greek words] , et me ama. Deus te salvum ducat ac reducat. Duventriae. III. Id. Sextil. CICICCXLV.
CLarissime Viromm. Hesterno die tuae mihi redditae, quae cum suo pretio acceptae et gratae imprimis fuerint, nescio tamen quomodo solito acceptiores reddidit ipsa. haec solitudo, cum qua indies conflictor. Cave enim existimes in orbe toto Europaeo locum esse hac urbe magis illiteratum. Quae tamen et ingenio, et aeris temperie, et vicini ruris cultu atque elegantia ad Musarum patrocinium comparau videtur. Neque quicquam facile, quod ad
oblectamenta vitae faciat, in ea desideres. Ut non immerito Carolus ille Magnus, quemadmodum tota vita, sic ipsa quoque morte quieti suae eam destinarit. Bajas subinde perlustrare mihi videor. Sordet tamen, inquam, locus, quia Musae absunt. Unicum solatium sunt amicorum literae, inter quos jam olim principem a me locum tibi deferri non nescis. Nihil ergo necesse est, ut verbis multis testatum tibi faciam, quo gaudio ad aspectum manus tam amicae exsultarim. Vel hoc ipsum satis argumenti, ut opinor, erit, quod e vestigio nunc ad illas respondeo. Notas Livianas ad finem perductas esse vehementer laetor; neque quicquam mihi magis in votis est, quam limatissimum opus publico donatum intueri. Index ut accedat necesserium puto, quicquid obloquantur Elzevirii. Et jam scripsi ad patrem, ut, si fieri possit, iis hoc persuadeat. Ipse vix dubito, quin persuasurus sim, si in reditum meum trahatur editio: quem ad summum ultra diem mensis proximi vigesimum proprer lationes multas differre non possum. Mox ad Gallicanum iter me accingam. De editionibus Livii nonnullis emendis doleo, quod operam hîc meam probare tibi non possim; vix enim putem tria aut quatuor exemplaria maximi auctoris in hac civitate, si tota excutiatur, inveniri posse. In Galliam ubi venero, omnibus occasionibus invigilabo, ut voti compos evadas. Sed audi, quaeso, fortunam meam. Memmisti, ut opinor, anno quoque proximo me conquestum esse de barbarie hujus civitatis. Cum enim primo in eam advenissem, nihil antiquius habui, quam monasteria omnia excutere, si quid fortasse lateret alicubi veterum bibliothecarum; sed nihil prorsus inveni, quod ad gustum meum faceret, quare ab irrito labore destiti. Nunc autem, cum audivissem latere hîc alicubi biliothecam in privati hominis aedibus, libris rarioribus instructissimam, ipsum autem possessorem presbyterum esse, virum in Graecis literis valde subactum, et, quod rei caput est, comem ac affabilem, ipsum hominem accessi. Post varia colloquia petii, ut copiam mihi faceret perlustrandae bibliothecae suae. Cum haud difficulter id impetrassem, denuo petii, si quid haberet codicum manu exaratorum. Affirmavit se habere nonnullos, sed magnam partem Graecos, et simul ostendit. Perlustratis iis, offendi Mathematicos potissimum ac Musicos esse, omnes tamen mutilos, quosdam etiam maxima sui parte truncatos, ut non libri, sed fragmenta librorum apparerent. Aristophanis tamen duae comoediae erant integrae. Exhibuit etiam schedas quasdam juridicas, atque inter illas fragmentum Legis Rhodiae illius vexatissimae, in veterrima membrana scriptum. Inter libros Latinos, magnam partem poetas, nihil erat alicujus rei, praeter codicem Ciceronis de Divinatione et Natura Deorum, literis Saxonicis exaratum. Nunc in eo sum, ut hos libros, vel saltem partem eorum mei juris faciam. Cujus rei spem non parvam ipse possessor mihi jam fecit: modo eorum loco libros quosdam typis editos rarioribus illi reddam. Trajecti ad Mosam cum nuper essem, in transitu salutavi Kuchlinum nostrum, qui rectoratu scholae ibi fungitur. Is affinnavit mihi, se nuperrime invenisse in bibliopolio quodam Optimum ac veterrimum epistolarum Symmachi exemplar, ipsumque codicem dono se missurum mihi promisit.
misit. Alteras tuas, dum hîc sum, expectabo. De itinere Gallico prolixe brevi tecum agam. Vale. Aquisgrani. Ipsis Kal. August.
CLarissime Virorum. Unicas, dum Aquisgrani essem, a te accepi: ad qua ilico tum, ni fallor, respondi. Postmodum opinione mea citius inde a parente revocatus sum. Triduo vix domi peracto, cum et classis in procinctu esset, et ventus urgeret, in Galliam transfretandum fuit. Relegi tamen, quantum per summam festinationem licuit, antequam abirem, folium operis tui unicum, quod sub praelo Elzeviriano tum erat, in eoque nonnulla correxi. Quod supererat Notarum jam absolutum credo, totumque adeo librum publici juris factum. Exemplaria haud dubie secum adferet Elzevirius junior, qui quotdie hîc expectatur. Dies jam quartus est, ex quo in hanc urbem venii. Cujus quidem temporis pars potissima nihil agendo periit. Dum sarcinas quaero per civitatem longe vastissimam, quas aurigae cuidam Diepensi commiseram, dum de hospitio commodo honestoque mihi prospicio, dum amicos quosdam paternos meosque salutatum eo, nec domi invenio, transivisse dies aliquot summo cum dolore meo deprehendi. Hospite utor eodem, quo et tu aliquando usus es. Tempus nunc est, Vir Clarissime, ut cogites, quod quantumque ab opella mea polliceri tibi possis. Totum me tuum esse si nescis, ut quamprimum agnoscas ac intelligas, quantum quidem in me erit, curabo omni diligentia. Tuarum tantum partium est, homine amicissimo uti: cujus rei spem in postremis tuis videbaris facere. Exemplaria operis tui si amicis nonnullis per me hîc offerri cupis, ecce promptum ac paratum. De editionibus quibusdam Livianis tibi comparandis, quod proxime petebas, denuo monendus sum: literas enim illas, dum tumultuarie ac festinanter vasa colligo, cum aliis schedis adferre mecum oblitus sum; neque nunc succurrit, quas potissimum editiones emptas velles. Vale, meum ac literati orbis eximium decus, et plura brevi expecta, ubi ad me, lassus etiamnum ex difficili itinere, rediero. Lutetiae. Kal. ipsis Octobribus. Anno CICICCXLV.
Si quid unquam mea causa voluisti, Amicissime Virorum, ut Illustri Sarravio quamprimum me commendes unice rogo, cujus autoritate ad Petavianam aliasque Bibliothecas admitti possim. Quod facile scio obtinebis apud virum tui (si quis alius) studiosissimum. Veni in hanc urbem sine commendatitiis ullis, quia domo ventus praeter expectationem secundus opinione citius me avocavit. Notum autem hîc neminem habeo, praeter Puteanos fratres, quos creberrimis amicorum salutationibus ut plurimum distractos nosti. Hunc
ergo laborem mihi concede, ut verbis paucis Illustri illi viro de meliori nota me insinues, qui vicissim in tui gratiam quidvis velim. Literae imposterum ad te quomodo recta via curari debeant, quaeso, indica. Iterum Vale.
NObilissime et Ornatissime juvenum. Heri accepi tuas ingenti cum laetitia, nunc, qua prima occasione licet hinc mittere, respondeo. Uti dolui praeproperum tuum ex patria discessum et aspectum tuum et literas, antequam solveres, mihi invidisse (nam postridie, quam abieras Leida, ego illuc veni) ita mollissimum et secundissimum iter maritimum tibi fuisse gavisus sum. Adventum autem in regiam urbem, nutriculam eruditionis et humanitatis tibi magnopere gratulor. Ad illustrem Sarravium ecce tibi. Quamquam nomen tuum, et illa divina virtus amplissimae sint tibi [Gap desc: Greek words] , et has quoque congressum cum illo tuum anticipasse existimabam, tamen jussui tuo parere volui. Adjunxi unas ad ampliss. Petavium, si forte ducere te Sarravius ad illum non posset; nam solent interdum friguscula illis intercedere. Sed et si neutris indigebis, erunt tamen illis testimonio, me abs te amari, te a me fieri pro meritis tuis maximi. De veteribus editionibus, quod te rogaveram, gratiam facio. Nactus enim sum Amsterodami, quas prae caeteris desiderabam, duas Basileenses, priorem, quae prima exhibuit Symonis Grynaei additamentum, alteram Caelii Curionis maximam, ex qua puto multas liberas correctiones in vulgatas fluxisse. Sed quia aliam operam tuam amice offers, en schedulam, in qua designavi loca, de quibus scriptos codices, Petavianum inprimis et Regium, scriptum quidem recenti manu, sed ex antiquo probae notae, secunda certe decade, quam contuli, descriptum, consulere te velim. Erit id mihi magni beneficii loco, et non sine laude tua, cum annotatis tuis utar. De exemplaribus offerendis, quod offers, peream, nisi doleo et pudet, quod spem tuam et aliorum destituere cogor. Tanta fuit illiberalitas eorum, qui ex opera nostra lucrantur, ut me quoque, nisi maximo meo cum sumtu, illiberalem faciat. Denique quae tuo Patri et Salmasio singula totius operis, textus puta et notarum, exemplaria tradi jussi, ita me Deus amet, argento meo ab illis redimere me oportuit. Itaque per occasionem apud Sarravium, Puteanos, Heraldum, Vallesium, viros mihi, quoad vivam, venerandos, me excusabis. Tu vero a juniore Elzevirio tibi exemplar meis rationibus adscribendum pete, quo utaris in locis illis conferendis, quodque et absque hoc foret, ante omnes meritus es. Rupellae, quando eo accedes, apud Philippum Vincentium Theologum, virum praestantissimum, aliquid scripti Livii reperies,
ut et A. Gellium, si bene memini, cujus videndi haud gravatim tibi copiam faciet: an sit tanti, ut horas in iis consumere velis, tu judicabis. Valesius aditum facere tibi poterit in Memmianam bibliotheam, quam ego per angustias otii, quod ibi ponere mihi licuit, videre non potui. Puto te hanc hiemem ad minimum illic exacturum, et ne discedere properes, auctor tibi sum: nam prae Lutetia reliqua Gallia tibi sordebit. Quando Andegavum ibis, ad Claudium Menardum facile accipies commendatitias a Puteanis: neque indigebis tamen, nam ille te ex meis crebris sermonibus dudum novit et aestimat. Nescio unde rumor ad me pervenit, Peiraredum illic adornare novam editionem Statii. Cognosce, quaeso, an ita sit. Non invideo, neque si possim opus novum nuntiare ei, velim: precor immo, ut succedat feliciter. Fac tamen ut sciam. Vale charissimum pectus, et bene rem gere. Daventriae a. d. III. Non. Novemb. CICICCXLV.
Breviorem viam mittendi literas haud scio, quam ut tuas recte Amsterodamum ad Lud. Elzevirium mittas: sumtulum illum facile feram. Tuae integrum menfem in itinere fuere, nec scio a quo ad me missae. Plurimam salutem adscribo experientissimo hospiti tuo. Iterum vale.
CLarissime ac summe Vir. Post longam expectationem quod literis tandem tuis beatus sum, multum sane gaudeo. Quid quod commendatitias, plures etiam quam petieram, addidisti? qua quidem in re hominis amicissimi officio tam prolixe tamque diligenter functus es, ut nullum querimoniae meae locum reliqueres. Subiratior enim, fateor, nonnihil eram; et iniquius pertinax illud silentium tuum ferebam, binis ineis provocati, neque quicquam reponentis. Scis autem praecipitem me valde esse in exigendis amicorum officiis. Tum quoque videbaris mihi nescio quomodo in mores tuos ac amicitiam nostram peccare, adeo morosum atque delicatum continua illa diligentia me reddiderat. Nunc vero video ac laetor, totam hanc culpam non tibi imputandam, sed iis, qui meas ad te negligentius curarunt. Tuas ad Ampl. Sarravium ante dies sex septemve jam curavi. Petavium quaesivi heri, tum ut tuas offerrem, tum etiam ut libros redderem, quos ex Bibliotheca ejus utendos habebam, sed rus abiisse dicebatur. Tuas ergo famulo ejus committendas duxi, cum non ante dies quindecim reversurus sit. Inde ad Sarravium me contuli, quem etiam sine commendatitiis ullis (frontem meam vide) salutare ausus sui sub adventum in hanc urbem meum. Postea humanissimi Riveti ac Salmasii (ut credi vult) literae propius me illi insinuarunt. Tertius tu
ordine fuisti, sed sic quoque primus. Tanto enim studio tantoque affectu, quod obiter ab ipsis factum erat, praestitisti, ut pro commendatione, quam petieram, totum panegyricum viro summo miseris. Ingratissimus ergo sim; nisi pro hoc tam luculento officio plurimum me debere tibi profitear. A laudibus tamen prorsus invidiose in immerentem collatis abstinuisses vellem: metuo enim vehementer, quemadmodum pro maximo erga me amore tuo fecisti (cui tamen nimium indulgendum non fuit) ita accuratissimo judicio tuo (quam tibi gloriam hîc omnes deferebant) male consuluisse ne possis argui. Scis quam exacto illi ingeniorum ac eruditionis arbitro imponi non possit. Praelegit mihi maximam partem epistolae tuae. A candore quod me commendas (quid enim dissimulem?) gratum certe fuit, cujus ego virtutis studiosum ac candidatum profiteor, ad caeteras laudes profecto erubui. Multus inde nobis de te sermo fuit, ad quem summo utrimque studio ac ardore ferebamur. Nihil illo viro doctius candidiusque. Ut de humanitate ejus jam non dicam, cujus tantum non prodigus est. Nemo in hac urbe, cui plus debeam: nemo, cui libentius debeam: parcus enim ac jejunus beneficiorum suorum aestimator est, et qui de iis praestandis cogitare malit, quam de praestitis. Certe bene de me merendi finem hactenus non facit. Denunciavi jam illi horrendi carminis legem, ut et Puteanis, ne Livii tui exemplaria frustra expectarent, neque videntur expectasse, nam et ille et hi ab Elzevirio sibi jam comparaverant. Apud caeteros quoque, quos volebas, prima occasione te excusabo. Mandavi jam Elzevirio, ut exemplar mihi quoque quamprimum pararet notarum, quod debere typographos contendo, propter laborem in corrigendis operarum sphalmatis a me exantlatum. Si tamen pater patruusque ejus tam impudentes sint, ut debitum hoc suum in dubium vocare ausint, rationibus meis ut adscriberent jussi. Petavianum Regiumque codicem quod petis ut consulam, per otium ante discessum ex hac urbe meum facturus sum. Nam nunc ut maxime velim, vix possim, quod Petavius absit. Neque periculum in mora esse reor, post absolutam jam a te Livii editionem. Sub adventum veris proximi pedem hinc movebo: aut reliquam perlustraturus Galliam, aut in Italiam statim abiturus: cujus orae desiderio immane quantum flagro: idque vel eo magis, quod hujus urbis bibliothecae ad editionem Ovidianam pertexendam expectationi meae non respondeant. Certe praeter primum tomum partim cum Regio, partim Puteanaeo codice collatum, quorum excerpta jam ante me habuisse scis, et Fastos Petavianos, nihil hactenus magnae rei indagare potui. Memmiana fortassis bibliotheca subministrare aliquid posset; sed ejus usum me impetraturum non puto: hactenus certe ne videre quidem potui. Solus ad eam aditus Valesio patet, isque sic satis difficilis. Deducturum se aliquando mc eo (petente id meo nomine Sarravio) promisit: de usu nihil polliceri ausus est. Narro tibi, non potuisse me tempore magis inoportuno magisque incommodo in hanc urbem venire, quam nunc veni. Bibhothecarum plerarumque ordo misere turbatus ac inversus est, curam quoque earum qui habent, magnam partem absunt. Bullialdus ac Naudaeus in Italia haerent.
Thuanaeam obiter tantum vidi, idque beneficio Menagii. Petii jam aliquoties a Puteanis libros nonnullos ex ea utendos; sed nescio quomodo lentiores sunt, fortasse propter senium. Quid quod creberrimis amicorum salutationibus fere semper obnoxii sunt, ex quo in bibliothecam Regiam commigrarunt, cujus etiam catalogum hactenus videre non potui, quod in eo describendo illi occupentur. In Petaviana per horas fere duas integras nuper cum Ampl. Sarravio me exercui, neque tamen Ovidianis ac Claudianaeis codicibus, quos catalogus indicabat, ullos, nisi duos tresve, invenimus, adeo turbatus est librorum ordo. In itinere Italico (cujus tamen certum consilium necdum cepi) ne plurimum molestiae devorandum mihi sit valde metuo, quod difficillime illic aditum ad bibliothecas obtineri intelligam: quae sola fortassis causa propositum meum interrumpet. Bullialdus Venetiis nuper per Legatum Regis Christianissimi ex Beffarionis bibliotheca Didymum de Plantis hactenus non editum utendum petierat: sed repulsam passus eil. Interim doceas me velim, quibus potissimum artificiis homines morosissimi circumveniri ac expugnari possint. Tum et quas bibliothecas a libris antiquis maxime instructas arbitreris. Peiraredum moliri editionem Statianam nescio unde intellexeris, ego quidem hactenus hoc scire non potui. Et si quid judico, non magnopere rivalis ille tibi metuendus est. Cum enim contemptim ac abjecte passim loquatur de libris scriptis, vel inde colligas licet, quid ab hoc homine in re literaria polliceri tibi debeas. Plurimi certe auctoris illius codices, iique antiquissimi, in hac urbe sunt: quorum nonnullos in tuam gratiam fortassis aliquando cum vulgaris committam, si me monueris, quibus ipse usus sis. Nam actum ut agam consultum non puto. Advectum est ante annos paucos huc exemplar satis antiquum ex ruinis Corbeiensibus, quod in bibliotheca Sti. Germani cum aliis multis nunc servatur. Extat et ibidem exemplar longe optimum Columellae ante annos octingentos scriptum, ut volunt, qui viderunt: nam mihi aliquoties ejus libri tam venerandi aspectum petenti responsum est, Monachum nescio quem eo nunc uti, ac auctoris latinissimi editionem scilicet adornare. Zinziberus professor Andegavensis in hac urbe est, et edit de mutuo dissertationem adversus Salmasium, idem et Fabrotus minatur (qui librum suum praelo jam paratum mihi ostendit) sed typographum invenire non potest, adeo ad crambem illam toties repetitam homines delicati hîc nauseant. Lectionem codicis Leidensis in illo versu Claudianaeo, trabibusque smaragdis, jam in observationibus a te prolatam, confirmatam a Petaviano quodam inveni. De mea quoque conjectura ad Ovidiannm versum, letifero Eveno, non dubito. Puteanaeus enim ille codex optimus, sed a sciolo passum interpolatus, in manu prima una syllaba plus, in letifero eveneno, manifeste praefert. Vale, meum decus, et literis imposterum tuis me saepe bea: quas ad aedes Petrile Petit Librarii in via Jaccbaea destinabis, sub insigni velleris aurei. Habes et hîc Sarravianas. Lutet. Paris. CICICCXLV. XXVI. Novemb.
NObilissime et Ornatissime Juvenum. Satis praesagiebat animus tum demum meas tibi praesto fore, quum iis non indigeres: potest tamen officium meum gratum tibi fuisse, non quia utile erat, sed quia imperatum, quam licuit promte, exhibui tibi. Neque ea mensura, quam tua virtus cognita a me poscebat, aut animus meus libentissime tibi debebat, sed quam festinatio et otium, quale tunc erat, implere me patiebantur. Amor tuus tamen omnia prolixe interpretatur: gaudeo, dum scias me ea in re nunquam mihi satisfacere. Neque tu me ficto discrimine nescio cujus opinionis de me summorum viroram terrueris: si unquam possem, tam sano et sincero judicio cam me comparavisse existimarem. De locis Livii omnia fiant ex commodo tuo, dummodo impetrare possim, ut aliquando fiant. Statio nullo Lutetiae sum usus: neque mea caussa, nisi forte aliquid eximium et supra expectationem obtigerit, fatigari te velim. Si tamen lubet et vacat, videre oportet, quos Lindenbrogius et Behotius adhibuerint. Ad Italicum iter an consilium meum te paratiorem reddere possit, ignoro; quae succurrunt, libenter scribam. Mediceam ante omnia ex visu et usu tibi commendo: ex nanatione Isaaci etiam Ambrosianam Mediolani. Neutrubi scribere licet: posterior, ni fallor, et gratis patet, sed ad scribendum furtim minor illic copia: in priorem, non nisi pretio aditus, quo tamen et poteris a custode impetrare ut enotes. Modo reperias illum, quem eso expugnavi. Ei praenomen Angelo, Clericus est ad D. Laurentii, ubi ipsa est bibliotheca, claves ejus servans. Majorum gentium homines frustra adibis, ut ego stultus et operi et tempore sine fructu mihi decolante. Habebat cognatum adolescentem: eum mecum includebat, postquam multis sacramentis ei confirmassem, nihil a me violatum iri: si quis interim spectator interveniret, oportebat pugillares et pileum amoveri, ne quis animaderteret me plus quam legere. Primum singulas horas Julio (quasi solidus est Belgicus aut sexstuf.) redimebam, deinde quod festinarem, binis. Paganinum Gaudentium Pisis alloquere: is forte et nonnihil consilii dabit: et Florentiae in primis J. Baptistam Donium, qui et bono isti Angelo te commendabit. Habitat nella strada de' tinctori. Ad utrumque, si vis, literas mittam. Romae quum omnia sint mutata, nescio, quo te allegem. Si quid tamen poterint, Holstenius et Alllatius non nolent. Quod in aurem tibi, plus indulgebunt Latinos auctores, quam Graecos persequenti, et proderit nonnihil apud illos tibi invidia, quam sibi contraxit opere [Gap desc: Greek words] . Credo te intelligere, quid velim. Farnesiana in palatio Ducis Parmensis
ibidem celebratissima, sed eadem, cum omnibus illic, occlusissima. Est et Florentiae alia bibliotheca apud Dominicanos ad aedem D. Marci, ubi Ovidius ille Politiani manu notatus: facilisque accessus per ejus collegii Monachos. Venetiis ex D. Marci, quae eadem Bessarionis, nihil spera; Attuli ego commendatitias a Contareno, legato tum Romae, ad Procuratorem Nani: id enim Cyclopi nomen: porrigebat eas mecum Thomasinus, magnae Ecclesiasticae dignitatis vir: homo vix dicto, posse bibliothecam videri, cum pateret, se avertit, absque ulla vice vel tralaticiae humanitatis. Est alia in coenobio D. Antonii non valde copiosa, tamen illic servatur Manilius ille Gemblacensis simillimus. Satis sunt humani. Ducet te eo J. Angelicus Aprosius Vintimiglia ad D. Stephani religiosus, ut vocant, vir et nostratium et literarum perstudiosus, qui te quoque jamdudum commendatissimum habet. Patavii quicquid erit (cognosces ex libro Thomasini, qui omnium illic et publicarum et prvatarum catalogum edidit) facile impetrabis per Rhodium Danum, si illic erit, et Veslingium Germanum Sohierumque Amsterodamensem. Ferrarium, quia uxorem (immo concubinam, si memini recte) domi habet, non adiri ajebant: post lectionem in Academia salutandus est. Ajunt in monte Cassino Benedictinos habere admodum instructam. Est et Urbini, cu jus catalogum vidi apud Naudaeum. Sed Florentia sola moram et sumtum tibi pensabit. Atque utinam illum optimum Senecam repetere possem, vereor enim ne per festinationem multa omiserim, et apex ibi nullus annotatione indignus. Utinam pariter in meam gratiam primae Decadis Livianae antiquissimum volumen, certe iis, quae designavi, locis inspicias: sed vix poteris mihi vacare: ita tibi ipsi negotium reperies. Commendo etiam tibi Curtium unum et alterum illic vetustissimum, et Appulejum, licet a Lindenbrogio praefloratum. Caeterum editorum librorum bibliotheculam tecum portes oportet: adeo ne vulgarissimi quidem illic venales. Haec nunc succurrebant. Vale, et feliciter omnia vota tua exsequere. Apud Helvetios Basileensis copiam tibi faciet Buxtorfius: scias etiam Bernae superesse Bongarsianam, luculentam, ut e multis audivi; in eadem natione est Sangallensis, quam Goldastus celebrem fecit. Satin tibi Tantalo poma porrexi? Incomparabilis Sarravii literae mihi mel merum fuerunt: ei propediem scribam, nunc per te salutationem deferri cupio. Ut per occasionem et caeteris communibus nostris. Menagius nihil dum edit? Scripsi VIII. Id. Decemb. postridie quam tuas accepi. CICICCXLV.
CLarissime Gronovi. Quod tam luculente desideriis meis super itinere Italico satisfecisti, plurimum te amo. Abeundum brevi mihi video, et opinione quidem citius. Est in hac urbe mercator quidam nostras, cui Reinstio
nomen; vir honestus. Is Venetiis annos aliquot vixit, ac etiamnum familiam illic habet. Haesit hîc aliquamdiu nomine mercatorum Amstelodamensium, quorum aliquot naves fiscus Gallicanus sibi addixit, idque perperam et sine ratione, ut ipsi volunt. Hoc negotio perfecto (et jam ad finem propemodum pervenit) denuo Venetias abit. Officia sua ante dies paucos humanissime mihi obtulit, si se comitari vellem, quam quidem occasionem valde oportunam nequaquam negligendam reor. Praesertim cum et alii nonnulli ex nostratibus illi se adjuncturi sint. Iter ipsum quomodo ac qua via facturi simus, necdum constat. Si per Helvetios; Mediolani menses duos tresve morabor, propter Ambrosianam, de cujus bonitate salivam mihi movit Erycius Puteanns, cum anno proximo Lovanii essem, qui suo potissimum consilio a Cardinali Borromaeo eam instructam volebat. Servantur et illic inter alia Aldinae bibliothecae reliquiae. Si Massilia Genuam iter facturi sumus, Venetiis aut Patavii aliquamdiu haerebo, donec notitiam aliquam linguae Italicae adeptus fuero. Nam Genuam a bibliothecis ullis antiquis commendari non puto. Romam ubi venero, ad Farnesianam aditus fortassis erit. Fratrem enim Ducis in collegium Cardinalium adscitum, literae, quae ex Italia proxime in hanc urbem venere, docent. Ad Rhodium et Vintimigliam literas commendatitias si mittes, valde me beaveris. Apud Rhodium tamen nomen meum dissimulari poterit. Quod Patavii latere, quam notus esse malim, propter [Note: Credo esse Scioppium, contra quem Dan. Heinsius scripserat satyram.] carcinoma illud generis numani, culinae, inquam, Baronianae expraefectum. In Italia quam non tuto inimicitiae exerceantur, optime nosti. Ille autem furcifer, quam non cedat ipsis Italis, fraude, dolo, veneficiis, et hoc nosti. Noverat hoc immortale gentis vestrae opprobrium familiariter olim Romae Vir Illustris Hadrianus Manmakerus [Gap desc: Greek words] , quod et pessime illi successit, vix ac ne vix quidem e manibus Inquisitionis elapso. Adeo ne beneficiorum quidem rationem habet, aut amicis ipsis parcit Crispinus ille, monstrum nulla virtute a vitiis redemptum. Literae tuae si post discessum meum huc venient, mittet eas ad me Elzevirii filius, qui apud Petitum librarium hîc vivit. Doleo non potuisse me ante abitum ex hac urbe meum, quod promiseram, de locis Livianis consulendis, fidem liberare. Nam Petavius etiamnum ruri haeret, neque ita brevi, ut opinor, reversurus est. Fieri tamen id poterit, ubi ex Italia rediero. Notas tuas mecum veham, et captabo occasiones quasvis affectum meum tibi probandi. De libris manuscriptis, si quae illic spes sit, pretio redimendis, et hoc me doceas velim. Scripsi jam proxime tempore valde inoportuno huc me venisse, quod Bibliothecarii plerique absint, ipsaeque bibliothecae negligenter habitae. Quae potissima causa est, cur discessum maturem. Ad Thuanaeam ante dies demum paucos aditum impetravi, cum jam de itinere Italico consilium cepissem. Habes hîc [Note: Legitur inter Heinsii Juvenilia lib. II. p. 253.] Epicedium in Pisanium meum, quod ut scriberem regavit me Marchio Montozerius affinis ejus, miles et Poeta summus. Lutet. Paris. Pridie Kal. Januar. CICICCXLVI.
LUtetiâ etiamnum ad te scribo, unde jam ante mensem alterumque me abiisse oportuit. Mercator ille, cum quo in Italiam abiturus sum, vir insignis et forsan non ignotus tibi, Reinstius nomine, hactenus hîc detinetur, propter lites, quas cum Thalassiarcha Gallico de navibus quibusdam Hollandis, in mari Mediterraneo raptis, exercuit. Quae cum ad finem nunc perductac sint, ab Ordinibus, ut abire liceret, petiit. Non ultra dies quatuordecim in hac urbe moraturos nos puto. Interim rure huc advenit Ampl. Petavius, cum quo de Livio tuo agere decreveram. Sed ecce inopini aliquid negotii intervenit. Compellavit me ante abitum ex hac urbe suum Junior Elzevirius, idque nomine cujusdam ex Proceribus Gallicanis, ut versus meos ederem. Negavi tertiam vix eorum partem ad manus esse. Plerosque enim domi reliqui, dum nihil minus cogito, quam in Gallia eos edendos esse. At ille, quos adduxissem mecum, quosque in hac urbe scripsissem, nihilominus ut ederem rogavit. Mos gerendus fuit importuno flagitatori. Prospexit statim mihi de typographo. Et jam in decimo folio occupantur operae typographicae, ita ut pauca admodum restent excudenda. Exemplar, ut ad te veniat, quamprimum curabo. Scripsi, Vir Clarissime, ante menses duos ad te, et commendatitias ad amicos tuos in Italia petii. Idem bis ab Isaaco Fossio rogavi, cui et meas illas tibi mittendas commiseram. Nescio quid factum sit. Neuter certe respondet. Quod molestissime me ferre velim scias. Nam ut maxime credatis me abiisse (abiturum enim brevi me credebam ipse cum scriberem) certe ad parentem meum vestras mittere poteratis. Nisi diligentiam tuam in reliqua peregrinatione magis mihi probas, quam hactenus fecisti, metuo, ne frigescat amicitia nostra. Sane nec ego nunc scripsissem, nisi id a me petiisset Ampl. Sarravius, qui eas, quas hîc vides, mihi commisit. Peyraredus in hac urbe est. Neque quicquam tam certum, quam de Statio edendo cogitare illum. Quod jam factum foret, ut ipse ait, nill suas conjecturas additurum se promisisset [Gap desc: Greek words] Grotius, et vana spe per longum tempus virum bonum lactasset. Multas ingeniosas conjecturas mihi ostendit. Quare maturandum tibi erit, si eum praevenire velis. Vale. Lutet. Paris. CICICCXLVI. die tertio mensis Martii.
Mediolani agenda quaediun negotia sunt D. Reinstio. Quo recta, ut puto, ibimus, atque ibi dies aliquot cessabimus. Commoda haec occasio erit Ambrosianae bibliothecae excutiendae. Iterum vale, meum decus.
PRioribus tuis ideo non respondi, quod quocunque mitterem meas, sero venturas existimabam, dum in itinere esses. Miror autem te tantopere succensere mihi ob intermissum literarum officium, cum conscius sis tibi, quam parum mîhi in te per hoc tempus praesidii fuerit ad loca Liviana, qui tam benigne initio promittebas. Mirum est Petavium nunquam fuisse domi, quando tu de nobis cogirasti, idque hibernis mensibus: sed abfuisset, an regiam videre non licebat apud Puteanos ? Sed haec nolo urgere: scio enim, quomodo Lutetiae etiam otiosis tempus in potestate non sit: tantum id significo, si rixandum habeam tecum, justiorem mihi caussam fore. Nunc amoto joco, quod commendatitias petis, nihil illis indiges, nisi vexare vis amicos. Meis certe omnibus notus es olim: neque enim velunus est, apud quem virtutibus tuis narrandis non longas condiderim Iliades. Dabo tamen aliquid, quo cos in memoriam revoces nostri. Patavio nupera Veslingio, Ferrario, Rbodio literas accepi jucundissimas, quod optimis praestantissimisque viris meo nomine nuntiabis. Nondum respondere possum, tum quia otio non abundo, exeuntibus cum maxime lectionibus publicis et privatis, dum quae potucre hactenus diferri, simul sunt finienda: tum quia mandata quaedam Rhodii nondum exsequi potui. Vintimigliae librum ad me missum accepi per Bartholinum Danum, pergratum quoque; etsi mallem affectui suo in me pepercisset. Binas omnino ab illo accepi, cum plus decies ego ad ipsum, sed etiam ad Illustriss. Loredanum, scripserim: in prioribus additum erat: Se mi vorra favorir di resposta con darmi qualche novella di cotesti literati d' Hollando, in particolare de Signori Daniele Heinsio et Nicolo suo figliacolo etc. Quas, ni fallor, ipse ostendi tibi. Ad Paganinum Gaudentium Pisas, ad Jo. Baptistam Donium, Florentiam etiam dedi non unas, sed responsum nunquam habui. Sunt omnes viri humanissimi, apud quos non alia commendatione opus est tibi, quam prolato nomine tuo. Sed hoc sum auctor tibi, si fieri potest, ut Lutetiae interventu alicujus Procerum commendatitias impetres a Legato Magni Ducis, sive ad ipsum Sereniss. Principem, sive ad aliquem in aula potentem, nulla ut tibi cura sit antiquior. Nam absque hoc aditus ad Mediceam, ut ante hac scripsi, per est difficilis. Propemptici, quem vidisti apud Sarravium, si tanti est, misi exemplaria Monasterium ad Illustriss. Contarenum, quae Venetias curarentur. Epicedium in Pisanium legi libentissime, sed multo magis idem legere. gestio impressum. Euge bonum factum, Peyraredo non invideo: gaudeo magis oriri plures, qui Statii curam gerant. Et ille bene faciet, credo, et
mihi supererit, quod agam. Itaque nihil propterea festinabo magis: nam et opto ut ille me antevertat. Misit ad me nuper amicus pervetustam editionem Livii: certe Aldinâ fuit prior, nec quicquam habet amplius quam Andreana: forma est in octavo, ut vocant: sed de aetate ejus nihil constituere possum: non annum, non locum, non auctorem habet adscriptum: unum est [Gap desc: Greek words] harum rerum, quod perbrevem ei praefationem (quae tamen tota Quintiliani et Plinii testimonio constat) ad studiosos praefixit Augustinus Becharius sacerdos. Hunc ut noscerem, totam bibliothecam Gesneri percurri, nuspiam inveni: vide quaeso an explorare alicunde, forte facilius in Italiâ, possis; quid hominis fuerit, quando, ubi vixerit. Narravit multa mihi Isaacus de antiquissimo codice Tragoediarum Senecae in Ambrosiana, qui et doctissima singularum habeat argumenta. Si pateris mandari tibi, ut hoc diligentius cures, quam collationem locorum Livii, tu ipse statue, quid ego desiderem. Nunquam tamen patietur amor meus, ut indigner, si mea tuis posthabeas. Miserunt ad me homines Illustriss. Nuncii, qui Monasterii est, schedulam ab Holstenio, in qua de Alexiade Annae Comnenae quaerebat. Remisi literas ad ipsum curandas, quarum haec fuit summa, habere quidem me eam ex illius exemplari descriptam: sed eam me reverentiam habere amicitiae nostrae et virtutum ac beneficiorum erga me ejus, ut quamdiu sperare possim ab illo prodituram, nihil sim conaturus: sin, ut promittebat, eundem codicem infinitis locis emendatiorem communicare mecum velit, audacter me manum promittere. Hoc ei nuntiabis, si in eum incideris. Ego toto semestri nihil egi, aliis servivi. Poemata tua exspecto, non paullo acrius, quam quae nuper duobus tomis [Note: Intelligit, puto, Casparis Barlaei, quae A. 1645. prodierunt.] Amsterodami prodierunt. Vale, et feliciter et peracta jucunde peregrinatione ad nos redi. Daventriae raptissime, a. d. prid. Non. Martias CICICCXLVI.
Accepi etiam Leonis Allatii excerpta varia Graecorum Sophistarum, longe gratissimum mibi munus, postquam annum ipsum et ultra in itinere fuisset. Potes ergo et apud illum meo officio fungi. Iterum vale.
CLarissime Virorum. Tuas hesterno die ad aedes meas tulit Illustris Sarravii puer, quibus nunc confestim respondeo. Quod succenses, Livianos a me Codices necdum collatos esse, nolim fieri. Nam Petavius non nisi post annum novum rure reversus est, tum videlicet, cum de itinere Italico, quam de libris scriptis conferendis, magis cogitarem. Id si sancte mihi affirmanti non credis, ex Illustri Sarravio quaeras licet, quem idem quoque affirmaturum certus sum. Ab illo tempore nullos ex Petaviana bibliotheca libros utendos
habui, praeter Claudianum, Virgilii Catalecta, et Lucani exemplar, qui in manus meas praeter expectationem tum inciderunt. Nam Ovidianorum codicum, qui illic extant, tertiam vix partem vidi, adeo misere dispersus ac turbatus est bibliothecae ordo, quod mecum vidit et miratus est heros Sarravius. Eos quoque ipsos codices non alio animo utendos accepi, quam ut in locis quibusdam corruptis a me consulerentur, nihil minus existimans, quam otium mihi futurum integros conferendi. Interea, dum D. Reinstii (id mercatori nomen) negotia quotidie in hac aula traherentur, convenit me nomine quorundam, ut ajebat ipse, proceram junior Elzevirius, petiitque ut versus meos praelo mandarem, si omnes edendi animus ac otium mihi non essent, partem saltem posse publicari. Dies tantum septem aut octo opusculo absolvendo requiri. Nosse se typographum, qui operam suam obtulerit, quique duo quotidie folia mihi exhibiturus esset. Vix tandem persuasus cum essem, raptim versus aliquot, qui ad manum erant, collegi, et praelo credidi. At vero nequissimus typographus adeo promissa sua non praestitit, ut per mensem pene integrum in exiguo libello me exerceri passus sit. Caeterum a mensibus jam tribus itineri accinctum me fuisse testari amici hîc possunt, quibus jam aliquoties vale dixeram. De Petaviana bibliotheca quod affirmavi, vix ullum ejus usum mihi fuisse, etiam de Regia affirmare possum. Cum enim ex Thuanis aedibus in eam migrarint non ita nuper Puteani, omnia etiamnum turbata illic offendi. Catalogum ipsum ut excutere liceret hactenus impetrare non potui, quamvis Puteanos fratres aliis in rebus addictissimos mihi offenderim. Sed nec Ovidianos omnes codices, quibus uti voluissem, obtinui, cum illi interim suam mihi bibliothecam ad satietatem usque fruendam indulserint. Quid quod nec illi, nec Amplissimus Petavius satis aequo videtur animo tulisse, nullum se Notarum ad Livium tuarum exemplar a te accepisse. Ut ausus non fuerim apud illos pro te intercedere, nisi vulnus hoc coaluisset, et oblivione pressi esset haec qualiscunque ignominia. Puteani quidem, post allatas in nanc urbem Notas tuas, salse subridentes ex Etzevirio quaerebant, me praesente, nunquid exemplaria aliquot amicis suis jussisset mitti auctor. Cum negaret ille, regesserunt illi, rem nihilominus indignam fore, si emenda sibi essent exemplaria ejus libri, qui magnam partem ex bibliothecae suae optimo illo codice adornatus esset. Ibi ego meas interpellandi partes esse credidi, ac Elzevirios accusare coepi, quorum avaritia factum esset, ne Auctor liberalis esse posset. Erubuit Elzevirius, et dono se missurum exemplar Puteanis promisit. Ex hac, ut puto, historia facile deprehendes, Puteanis non valde acceptum fuisse, sibi missum librum tuum a te haud fuisse. Quid quod codicem utrumque, tam Regium, quam Petavianum manu scriptum recentiori intelligam: ut in Italia longe vetustiores, ac magis tibi profuturos inveniri posse crederem. Quid? quod Notae tuae jam prodierunt, nec spem opinor esse secundae editionis, antequam in hanc urbem reversus sim, ut causae nihil videam, cur magnopere festinandum mihi fuerit. Poematum meorum editio satis feleciter mihi successit, adeo benigne a viris doctis ea hic excepta sunt.
Gaulminum prae caeteris praeconem nacta esse miror, qui cum aliena raro commendare soleat, ut nosti, in libello tamen meo commendando prodigus plane est, quantum ex amicis intelligo. Epithalamium, quod tibi scripsi, etiam accedit, id bonos patres Loiolitas offendit plurimum, adeo spurcum ac obscaenum ipsis visum fuit.
Nimirum patres facere hoc, quam scribere, malunt;
Quod malunt vates scribere, quam facere.
Cum quidam ex ipsis, vir paedagogici ingenii, litem hoc nomine mihi movisset, respondi me neque Jesuitis neque Monachis scripsisse. Idem bonus pater praesationem ut haereticam traducebat, quod vitam maritalem in ea caelibi vitae praetulissem. Reprehendebat et multa alia, quae risum, sat scio, tibi moverent, mihi certe moverunt. Exemplaria brevi in Hollandiam mittam de judicio tuo imprimis sollicitus: quod tamen ante discessum ex hac urbe meum fieri vix poterit. Intra triduum enim Lugdunum, atque inde porro in Italiam abituri sumus. Neque est, quod palpum ab aulicis Parisiensibus obtrudi sibi denuo patiatur D. Reinstius, ac iter in dies aliquot differat, cum equi jam conducti sint. Mediolani negotia nonnulla illi sunt, ubi per dies sex aut octo, aut fortasse plures haerebimus. Senecae Tragoedias ut conferam, operam sedulo dabo, idque eo magis, quia ejus editionem curae nunc tibi esse intelligo. De vetustate tamen codicis illius valde dubito, adeo frequens ac usitatum Isaaco nostro est amicis imponere. Petiit nuper a me, ut libros Martialis octo posteriores cum codice Puteanorum in gratiam suam conferrem. Dedi id hominis amici precibus. Ille vero neque gratias mihi hoc nomine egit, neque ad tres meas, quas illi postea scripsi, vel verbo respondet hactenus, quae res fecit, ut morosior paulo essem, cum proxime ad te scriberem. Cave vero existimes, mi Gronovi, commoda mea potiora mihi esse tuis. Non enim tam stipes tamque fungus sum, ut nesciam, quid aera lupinis distent, quantumque inter curas tuas ac meas intersit. Ubi reversus aliquando domum et ad meos ero, faxo fatearis ipse non minus tui, quam mei rationem mihi fuisse. In Italia diu victurum me non puto. Ignotus etiam ut eam regionem, si fieri possit, perlustrem consultum videtur, idque Puteani fratres aliique hîc amici unice suadent. Nescio enim quo malo fato meo homines quidam maligni auctorem me fecerint versuum nescio quorum, in Pontificem Romanum scriptorum, qui sane virulentissimi sunt. Etsi autem ninil non egerim per amicos, qui innocentiam meam satis hac in re noverunt, ut opinionem eam ex animis procerum, evellerem, metuo tamen ne molestiam ea res aliquam in Aula Romana exhibere mihi possit. Gaulminum versuum eorum esse auctorem satis hîc constat. Sunt et alii, qui versus insulsissimos sub nomine meo per hanc urbem circumferant. Adeo de corio meo nunc ludunt homines male feriati. Apud amicos Italos salutationes tuas deponam. Peyraredum in Statio assiduum esse verum est. Nihil tamen ab eo nomine expectandum puto, cum vita non minus quam moribus desultorius sit. Dixit aliquando mihi, libenter se communicatusum tecum, quae ad auctorem illum observasset, si certus esset,
de editione ejus brevi procuranda te cogitare. A tempore aliquo hominem non vidi, et fortassis in Aquitaniam jam abierit. Abiturum enim se circa festum Paschatis ante mensem affirmabat. Reversus ante dies nonnullos ex Italia Cl. Naudaeus est. Librorum fere secum trahit milia quindecim, codices etiam nonnullos manu exaratos, qui tamen nondum huc allati sunt. Intra septimanas ad summum quinque Venetiis erimus. Tuas ita ut inscribas rogo. A Messieurs Messieurs Strycker et De Willem, Marchands Hollandois pour addresser a N. Heinsius, A Venise. Ita, ubicunque locorum in Italia vixero, optime ad me curabuntur. Vale, meum decus, et frequenter ad me scribe. Lutet. Paris. CICICCXLVI. Pridie Kal. April.
CLarissime Virorum, de gemino morbo meo, partim Lugduni, partim et Massiliae contracto, intellexisse te jam nonnihil opinor. Uterque ex lienis obstructione (cum quo malo jam annos aliquot me conflictantem vidisti) natus est. Uterque vitae sedentariae, quam Lutetiae proxime elapsa hyeme satis pertinacem egi, adscribendus. Posterior quidem ea violentia me adortus est, ut pro conclamato aliquamdiu habitus sim. Ita tres ferme menses in itinere Italico miserrime mihi perierunt. Poteram quidem penitus convaluisse, nisi cum imperito medico Massiliae mihi res fuisset. Ut mirum plane sit ex morbo illo periculosissimo me emersisse. Heri et hodie dolores in liene nonnullos denuo sentire coepi. A febricula quoque tentatus sum. His accedit calor aestivus, qui vires ex morbis proximis valde etiamnum dejectas non patitur resurgere. Qua in re infelicitatem meam satis deplorare non possum: cum inter tot praeclaros libros vivendum mihi videam absque profectu ullo. In Marcianam bibliothecam heri me contuleram (nam ad Medicaeam nondum admissus sum, quam obiter tantum vidi) ut optimum Ovidianarum Metamorphoseôn exemplar, et quo vetustius hactenus non vidi, excuterem. Sed intra horas paucas adeo me fatigatum sensi, ut domum me conferre coactus sim. Dum Lutetiae haererem, conjecturam meam ad illum Ovidii locum, in letifero Eveno, a codice Puteanaeo comprobatam nosti. Parem nunc felicitatem expertus sum, dum Marcianum illum codicem evolvo. Locus est lib. VIII. Metam. Fabula Meleagri. Plangunt ora simul matres Calydonides; Oeneus etc. Scripsi aliquando (si forte meministi) ad te, non placere mihi novum illum in sine versus sensum. Praefertim cum libri plerique veteres Calydonides Eheu, vel heu heu habeant. In ora codicis tui legebatur pro diversa lectione notatum, Calydonides Eveniaeque, unde statim suboluit legendum, Calydonides Eveninae, quod Patronymicum et postea apud Homerum offendi. Sane in optimo
illo Marciano aperte legebatur, Plangunt hunc matres Calydonides Eveninae. Probe, nisi quod illud Plangunt hunc non placet. Insistens ergo vestigiis vulgatae lectionis Plangunt ora, lego totum versum, Planguntur matres Calydonides Eveninae Plangi idem esse Ovidio, quod Plangere non nescis. Sic alibi, Plangitur et trepido constringit vincula motu. Et lib. v. sub finem: Dumque volunt plangi. Ita enim meliores libri, cum vulgo legatur, Plangere dumque volunt. In Medicea bibliotheca codices Ovidianos ab aliqua vetustate commendandos non offendi. Dies nunc agitur octavus, quod in hac urbe haereo. Si valetudo in pejus abit, remittente nonnihil hoc calore, Patavium me conferam, ut consulam illic Medicum aliquem ex peritioribus, postea fortassis huc reversurus. Cl. V. Joh. Baptistam Donium proxime salutavi, a quo humanissime habitus sum. Libellum tuum de Sestertio recte accepit, et gratias pro munusculo se acturum tibi promisit. Pisis horas tantum paucas moratus sum, ubi parem Paganini Gaudentii humanitatem expertus sum. Convivio satis lauto me excepit, in quo poculum sanitati tuae rite libavimus. De literis non unis a te ad illum scriptis nescio quomodo monere neglexi. Intra dies paucos huc venturus est. Tum aurem ipsi vellam, ut respondeat. Habet sub praelo animadversiones censorias in Historiam Famiani Stradae, quas absolutas secum huc feret. Quid rerum apud vos geratur, fac quamprimum ut sciam, Menses pene jam quatuor sunt, quod nullas ex patria accipio. Dubium non est, quin multae Venetiis apud Mercatorem haercant. Scripsi jam ad illum hoc nomine, et fasciculum brevi expecto. Vale. Florentiae. CICICCXLVI. die XXV. Julii.
Nobilissime et Clarissime Juvenum. Post longam et sollicitam exspectationem tandem redditae mihi gratissimae tuae, quas mense Julio Florentia dederas. Medio omni tempore nihil de te: sed gratias Deo immortali, qui et ab aliis itinerum tam, difficilium casibus, et a duplici morbo te salvum praestitit. Velit idem, ut, si qua tibi pericula impendere possint, in longum hoc metu fuerimus defuncti. Tum vero etiam, o vita mea, quantum in te est, valetudinis tuae incolumitatisque omnium primam curam habe, et vide, ne dum nimis avide optima tua vota consectaris, omnia perdas. Scîs quantum in tuo capite literae periclitentur, quae in hac solitudine sanorum ingeniorum non magnum modo, sed necessarium unicumque praesidium a te exspectant. Poemata tua necdum vidimus, nec quid eis factum, quidquam habemus explorati. Quas Lutetia dederas in procinctu, illis ante menses aliquot
respondi, et meas Venetias, quo jusseras, destinavi. Erant in eodem fafciculo aliae ad Rhodium, Veslingium, Ferrarium, quas nunc ad te missas puto. De amicitiis CLL. Virorum Gaudentii et Donii magnopere tibi gratulor, et spero, eos faciliorem tibi, quam mihi fuit, usum bibliothecae Medicaeae reddituros. Tu vero ea fruere, quantum potes, nec parem copiam uspiam in Italia exspecta. Scripsi ante mensem fere ad Angelicum Aprosium Intemelium, virum praestantissimum et tui amantem: iis inclusi unas ad te Kinschotii, qui et ipse gravi morbo Monasterii defunctus, pariter mecum sitit Poemata tua. Habitat in conventu D. Stephani Venetiis, jussitque me literas meas destinare tantunmodo sic, San Stephano. Etiam Boxhornius tantum non ab Orci cancris valetudine nobis redux, Nos, [Gap desc: Greek words] , valemus, sed nihil agimus magni, dum studemus juventuti servire, et a nugis ineptiisque ad lectionem veterum ei viam praeire. Fuit hîc nuper Petrus Lambecius, municeps meus, Hotstenii sororis filius, juvenis praeclarus, et quem speramus egregia multa praestiturum. Parat in Galliam iter, inde in Italiam, et forte Romae apud avunculum ejus invicem videbitis. Vixit etiam menses aliquot in contubernio meo Tobias schobingerus Helvetius, quem etiam sacris nostris ultra vulgarem modum imbui. Is quoque te requiret (nam discessit hac potissimum de caussa, ut in Italiam iret) et si poteritis aliquamdiu una esse, omnibus in rebus praesto tibi esse optabit. Audeon' tibi rursus ingerere de optimo illo codice primae decadis Livianae? videbis, sed ita, ut semper habeas potiora tua, et in primis valetudinem. Nobiliss. Donio, Cl. Paganino, et si quos in alios incides, nostri memores, plurimam salutem adscribo. Vale, carum caput, et te meque ama. Deus te servet, ac salvum salvis tuis reducat. Daventriae XV. Kal. Septemb. Gregor. CICICCXLVI.
CLarissime Vir. An pro jure amicitiae nostrae facias, qui tanto tempore nihil ad me literarum dederis, non scio, permolestum id quidem mihi est. Parisiis paulo ante discessum meum, etiam ex hac urbe ad te seripsi, tu vero diligenter taces. Kinschotius etiam fidei tuae suas ad me mittendas commiserat, quas non accepi. Ego interim et valetudine neglecta, quae sub adventum in hanc urbem meum valde nutabat, postrecentem videlicet morbum; et spretis maximis illis caloribus, tum et rebus meis posthabitis; et in Senecae Tragoediis conferendis et Curtio sedulam tibi operam navavi. Ad Livium quoque transiturus eram, sed taedebat illius negotia meis praeferre, qui oblitus mei videbatur. Credebam etiam in reditu ex Romana urbe meo commo
de id fieri posse; cum tandem ante biduum Vlittus noster me monet, de secunda Livii editione te cogitare. Differre iter Romanum decreveram, ut gratificarer tibi, sed ecce commodum supervenit Donius noster, qui ab Holsteinio literas mihi ostendit, quibus et loca aliquot Livii cum Medicaeo conferenda transmisit. Holsteinianis precibus meas addidi, ne gravaretur in tuae spem gratiae hunc qualemcumque laborem suscipere, quod facturum se recepit. Romam ubi venero (cras autem hinc discessurus sum) non desinam virum optimum denuo hortari ac impellere, ut fidem liberet. Tu, si quid me voles, aut ad Parentem meum, aut Vlitium nostrum mitte. Potes et ad Kinschotium Monasterium. Ego quidem hyemem proximam Romae moraturus sum. Volebam plura, sed convasandae sunt sarcinae. Salutat te Cl. Donius, Gaddiusque ac Bullialdus noster, qui aliquo tempore hîc haesit, nunc vero de Constantinopolitano itinere cogitat. Vale. die v. Kal. Novemb. CICICCXLVI. Florentiae.
EGo vero, carissimum caput, non diligenter silui, sed omnibus tuis statim responsum reddidi, et nunc tertium, ex quo in Italia et, ad te scribo. Primas misi ad Aprosium Intemelium nostrum, et mandavi, si nondum adesses, eas ut mercatoribus illis, quos postremis tuis Lutetia mihi designaveras, traderet. Curatas recte ad illum scio: nam in eodem fasciculo erant ad Rhodium, Veslingium, Ferrarium, quorum partim jam responderunt. Alteras etiam Venetias per amicum Amsterodamo recta ad mercatores illos destinavi, iisque Kinschotianae, quarum meministi, inclusae erant. Nullum est igitur peccatum meum, si illis usque caruisti, et hac suspicione me liberes velim. Quas autem ego gratias rependam tibi pro opera, ut scribis, in Seneca et Curtio Mediceis mihi praestita? O det Deus isto me tuo beneficio ad plenum frui! non erit certe, qui majus ullum referat acceptum tibi. Praesertim, si et locorum Livii varias a nobilissimo Donio impetraveris. Nec enim rem praesentem quidem, sed nec non cogitatam perscripsit ad te Vlitius noster. Is nuper comparavit typographum ex Leidensibus mihi, induxitque ut ultro rogaret sibi ut aliquid edendum darem. Ea occasione extorsit mihi singularem librum observationum, in quem promissam quorumdam ad Livium uberiorem tractationem conjecimus cum aliis nonnullis, ut textum variaretur. Jam misi ad eum et exspecto, quam mox praela ferveant. Tarde tandem post acrem exspectationem reddita mihi sunt divina Poemata tua: quorum genium, sensus, verba, numeros, quorum absolutam cum doctrina et ingenio elegantiam, quid ego depraedicem? Scis, ut singulis capi sim solitus. Quid ergo in isto
cumulo? Scripserant ad me amici nonnulli, se irasci tibi, cum bona tam multa posses, tam pauca quod dedisses. Respondi postea me voluisse idem illis irasci, et aeque severum tibi venire judicem, cum subito sim gratia corruptus: quod agnoscerem dici mihi posse, in paucis me tamen satis multum esse. Vale, vale, carum pectus, et te ipsum serva. Salutem officiosissimam rescribo amicis, qui nostri memores fuere. Nobilissimis Donio, Gaddioque per literas, coram. CLL. Leoni Allatio, Petro Servio, Car. Morono, et in primis magno Holstenio reddes, testaberisque mihi comitatem illorum semper recentem esse. Habes hîc ab optimo Fabricio nostro. Iterum vale, amor noster. Deus te custodiat, et salvum ad salvos tuos reducat. Daventriae. postrid. Eid. Decemb. CICICCXLVI.
DOluisse me fateor, et quidem vehementer, Clarissime Gronovi, quod nullas toto illo, quo in Italia vixi, tempore a te acceperim, cum ipse aliquoties jam scripserim. Tandem ante dies paucos Vintimigliae nostri humanitate illae ad me missae sunt, quas ante menses totos quatuor, XV. videlicet Kal. Sept. ad me dedisti. Nam quod de aliis scribis, quibus tres ad Rhodium, Ferrarium, Veslingiumque inserueris, eas non accepi. Multis jam documentis expertus sum, negligenter satis mecum agere mercatores illos Venetos, quare auctor tibi sim, ut ad Patrem tuas imposterum recta cures. Quid quod affinis meus Majo proximo Amstelodamum Leida commigraturus est, ut jussu magistratus Leidensis rerum maritimarum Senatui triennio proximo intersit. Longe tum commodior scribendi occasio ultro citroque futura est. Scribam interim ad optimum Vintimigliam, ut tentet, si fugitivae illae tuae alicunde Venetiis in lucem proferri posint. Senecam et Curtium in tuae spem gratiae me contulisse, dum Florentiae viverem, jam aliquoties indicavi. Livium quoque conferre animus erat, si per temporis angustias, et valetudinem minus tum confirmatam licuisset. Operam suam obtulerat Donius noster, aut certe amanuensis sui. Monui ipsum ea de re denuo in iis, quas hodie ad ipsum dedi. Si cunctatur (est autem minime praeceps, nosti Italorum ingenia) a Cl. Holstenio hoc impetrari, ut opinor, poterit, qui proxima aestate Florentiae aliquo tempore se moraturum affirmat. Egi cum eodem de Alexiade tecum communicanda, et rem, ni fallor, confectam habeo. Restat tantum, ut meis precibus tuae accedant literae, eaeque comes ac officiosae, quibus hominem tui studiosum porro demulceas. Sed nae ineptissimus ego sum, qui tantum artificem coner instruere? Ego quidem nunc in eo sum, ut auctorem quendam
Graecum Joannem Lydum ab eo impetrem, qui de fastis Romanis commentarium scripsit, plurimi enim usus in Ovidio illustrando is mihi futurus, cum Fastos divini auctoris et sequatur, et nonnunquam alleget. Nactus sum Fastorum praestantissimum exemplar in Vaticana bibliotheca, literis Longobardicis scriptum, quo Politianus usus aliquando videtur, sed adeo non omnia in codicis sui margine vir ille summus notarat, quae notanda fuerant, ut uberrimum mihi spicilegium reliquerit. Dum ruinas antiquae urbis perlustro, dum amicos saluto, pomeridiani ac vespertini temporis potissima pars nihil agendo mihi perit. Matutinis horis Vaticanam accedo: Sed nihil in illa bonae frugis praeter Fastos inveni. Cl. Holstenio omnia fere hîc debeo, cujus incredibilis erga me hiunanitas. Novi et Equitem Cassiaum a Puteo, virum longe humanissimum, et Petrum Servium, tui perquam studiosum. Novi et ex grege Jesuitarum nonnullos. Illustris prae caeteris Anastasius Kircherus, vir sane optimus. Inter me et Allatium non satis convenit, certe raro hominem accedo, quod assiduus fere Scaligeris oblatret, qua re adeo bilem mihi movit, etsi id apud ipsum sedulo dissimularim, ut magnum aliquando malum ipsi jam nunc parem. Holstenius quoque odit hominem propter petulantis linguae intemperiem. Sed haec apud te confidenter. Nolo enim cum quoquam simultates exercere, quamdiu hîc vixero. Volebam garrire tecum: sed mors amitae unicae charissimaeque, cujus nuncius recens etiamnum, tum parentis optimi morbus, adeo me consternarunt, ut aliquo tempore nec studiis, nec amicis vacaverim. Neapolim post mensem alterumque me conferam, nisi excludar ab Hispanis, qui peregrinos aegerrime nunc illic admittunt. Poematia mea jampridem accepisse te puto: amici sane caeteri jam acceperunt, etiam mellitissimus Kinschotius, cui ut me commendes rogo. Est enim post te eo apud me loco, ut meliori non possit. Salmasium denuo turbare omnia, ac fas nefasque confundere ad me scribunt. Heraldus librum grandem in folio contra ipsum praelo commisit, quantum ex eminentissimi Barberini literis intelligo. Nam, quas amici Parisienses ad me dederant, in via perierunt. Vale, decus meum unicum. Romae. XXV. Jan. CICICCXLVII.
Meum decus. Sacramento quovis ausim confirmare, nihil tuis Fabricianisque in hac solitudine Italica pergratius ad me ferri potuisse. Nam ut de tuis nunc nihil dicam, Fabricianis adeo captus sum ac delinitus, ut omnia hîc sordere mihi coeperint, postquam oris disertissimi alloquio beatus sum. Stupendum equidem et admiratione praecipue dignum mihi videtur, hominem negotiis
reipublicae, iisque quotidianis, tantum non immersum, adeo cultissimi illius ingenii sui etiamnum meminisse. Certus sum in hac urbe non esse, quem illi componas, si genus scribendi tersum, minimeque affectatum velis aestimare. Tum facilitas illa prorsus admiranda. Nihil distorium aut coactum. Fluunt omnia. Accedit tanto lepori summus erga me affectus, quem ubique produnt literae, ut, si maxime ab omni elegantia alienus sim, trahi tamen prolixissimo illo amore possim, cujus documenta non nunc primum habere glorior: utinam et mererer. Quando ad politissimum amicissimumque hominem scribes, luculente testeris illi velim, quo apud me loco sint virtutes tam conspicuae, quas ut admirer maxime, ita nunquam hîc a me mihi satisfieri. In patriam ubi reversus ero, ut ex me ipso id intelligat, operam dabo. Literas illas, quas ad Intimelium dederas, periisse miror; cum suas eidem fasciculo insertas Veslingius caeterique aeceperint. Scripsi ad amicum illum nostrum, et quid literis illis factum esset sollicite quaesivi. Suspectam jam pridem habeo mercatorum Venetorum Stryckeri et Gulielmii negligentiam, ad quorum aedes literae haud dubie delatae sunt. Quod si est, malae fidei notam a se amoliri non possunt. Cum enim plurimae amicorum meorum literae perierint ad ipsos directae, id tamen hactenus agunt, ut persuadeant mihi eas ad aedes suas non esse perlatas, et in via periisse. Loca illa, quae in Livio Medicaeo confeni voluisti, ut conferantur aut a Donio, qui id promisit, aut ab Holstenio, operam dabo. Holstenius quidem aestate proxima Florentiae per tempus aliquod se moraturum affirmat. Cum ex urbe illa discederem, denuo in eam reversurum me certo opinabar. Nunc cum parens meus, post amissam sororem unicam, cum summa solitudine conflictetur, ac brevi magis etiamnum conflictaturus sit, ubi Amstelodamum affinis meus habitatum concesserit; de reditu in patriam maturando cogitandum mihi video. Florentiae dum viverem, optimam temporis rationem habui, nam praeter Ovidianos ac Claudianaeos codices satis multos diligenter collatos, Virgilio quoque, et Senecae, et Curtio, et Plinii epistolis manum admovi. Cum tamen mensibus tantum tribus in urbe illa vixerim, et quidem ex recenti morbo debilis; tum immane quantum saeviente canicula. In hac autem urbe adeo nihil egi, ut me mei prorsus pudeat, sive id socordiae meae adscribendum, sive quod opinor verius, Romani aeris genio, nihil enim hac urbe otiosius inertiusque nosti. Totum fere in deambulationibus tempus mihi tritum est et exactum. Cl. Holstenius mirum qua me benevolentia complectatur, cui omnia fere hîc debeo: adeo nullum officii genus intermittit, quo me demereri sibi possit. Praeter alia, quae dono dedit, etiam Johannis Lydi de mensibus Romanis librum hactenus ineditum promisit, qui plurimi usus erit in Ovidianis Fastis illustrandis. Si quandoque ad illum scribes, velim ex te sciat, magnum me praeconem esse beneficiorum illorum, quae tam cumulatim in me contulit. Scribes autem, ut proxime monui, si Alexiadem obtinere velis: quam jam, ni fallor, impetravi. Missurus enim eam est terrestri itinere in Galliam ad Puteanos, unde porro ad te perferatur. Mari enim ut hunc thesaurum committat, persuaderi non potest.
Sarcinis alioquin meis eum inseruissem. Tu tantum hoc age, ut precibus meis tuae quoque accedant. Fasciculus nuper ex Gallia perlatus est ad me, in quo illustrissimi Montauzerii, Puteani junioris, Menagii, Fabroti, aliorumque epipistolae. Fabrotus post Basilica absoluta Cedrenum edidit. Nunc autem jussu, ut scribit, Cancellarii, de Mutuo contra Salmasium apologiam. edit. Heraldi quoque ingens ac horribilis liber, ni fallor, jam excuditur. Salmasius interim, postquam affinem meum defricasset, et ab illo probe defricatus esset, parenti meo bellum denuo denunciasse dicitur. S. Cyprianum a Rigaltio multis locis emendatum brevi quoque videbimus. Sarravius in colligendis Grotianis epistolis totus est, a quo tamen literas proxime non habui. Post absolutum observationum tuarum libellum, exemplar ad me Venetias ut mittatur mari rogo, quod affini meo poteris committere, ut et literas imposterum tuas, si quidem Majo proximo Amstelodamum concedit, ut in ultimis meis monui. Cl. Holstenius, Servius, Allatius vicissim te salutant. Nam Moronum ab aliquo tempore non vidi. Vale, mi Gronovi, et medullitus te amantem ama. Romae. CICICCXLVII. die XVI. Febr.
Clarissime et Charissime virorum, has jam scripseram cum Cl. Holstenium conveni et rogavi, si quid ad te vellet. Scripturum se promisit. Accedam eum denuo, ut videam, si fidem lîberarit. Iterum Vale, et ut sciam meas tibi redditas, quam primum responde.
NObilissime et Maxime juvenis. Male sit illis quibuscumque fraudatoribus, quorum culpa accidit, ut mei apud te officii ratio non constet. Nam ego diligenter, nec ulla mora interposita, tuis omnibus respondi. Etiam accepto volumine Poematum tuorum gratias egi tibi, etsi me verba deficerent. Scis nempe, mi Heinsi, quid saepenumero visis singulis ad te scripserim, scis quid de omni genere stili tui judicem, quomodo eo tenear, ut nihil purius, doctius, elegantius putem, quodque propius ad sanam illam antiquitatem accedat. Unum reprehendebant amici tui, quod tam cito [Gap desc: Greek words] spectavisses, cumque tam multa, tam bona posses, tam pauca dedisses, in te unum malignus, homo in quosvis alioqui benignissimus. Quibus poene accessissem, nisi succurrisset in procinctu tibi responsionem adversus me fore, scilicet in tam paucis me multum esse. Nisi illud tecum queri velim, hoc ipso me abs te invidiae magis objectum esse. Sed malo illam ferre, quam beneficio tuo carere, ne me hujus extenuandi caussa et ingrato animo illius metum obtendere autumes. Itaque hoc nomine infinitum me tibi devinctum profiteor, et
quamvis imbecillus, quamvis abjectus iis me adscribo, qui vehuntur Maeonii carminis alite. Quae autem tu [Gap desc: Greek words] de Seneca et Curtio? O det Deus, hoc mihi munus salvum tecum perveniat. Facile gratiam tibi facio eorum, quae de Tito petieram, si hunc thesaurum per te nanciscar. Et sic quoque excusandum habeo, quod opera, quam tam belle tibi ipsi impendere potes, abusus fuerim. Haec mihi serva: et ultra abjice omnem de me curam, tibi servi: tibi ipsi cum ludum et veniam dabis, corpus et valetudinem cura: habes jam, quo cum omnibus desideriis meis transigere possis. Fabricianis tantopere te delectatum esse gaudeo, nec deero, cum ad eum scribam, quin isti foculo aut arulae potius amoris, quam tibi pascit, oleum adfundam. Praestiti idem tibi apud ampliss. Holstenium in iis, quas ipsi trades: quamquam nec opus est, et omnia, quae honoris tui caussa hujusmodi ago, tenuia ac diluta sint prae meritis tuis. Pergit Alexiadem polliceri, nec rogare te audeo ut urgeas, ne ipsius liberalitati diffidere videar. In hoc vertitur omne meum de illa consilium, cui deliberatum est nihil tentare, nisi auspicio ejus admittente. Tu tua prudentia utere. Sed vide in primis, ut quem narras Lydum impetrem, de quo nescio quomodo antea monere te oblitus fui. Nam et ipse eum vidi, una cum illis, quae jam vertere coeperat, et sermones mihi cum [Gap desc: Greek words] fuerunt de eo, cujus tu nunc spem habeas. Ego impellente Vlitio nostro paravi quidem Observationum librum et ad eum misi, sed quid eo futurum sit, etiam nescio. Si edetur, dum abes, noli quidquam citius exspectare: constitutum est mihi prima quacunque editione redimere et abolere notam malignitatis, cujus apud amicos me suspectum fecit in Livio [Gap desc: Greek words] illiberalitas. Nunc quod vacabat ab illis diurnis, in Senecis eramus: ubi etsi solius ingenii remigio rem gerimus (quod genus tu merito non magni facis) sunt tamen quaedam, quae, spero, tibi probabimus. Serviunt enim nobis accuratae illae Gruteri annotationes pro MSS.: nam Tragoedias, etsi inceperam, differo in adventum tuum, quem etsi ex animo felicem et exoptatum tibi opto, tamen, ut nimis properes, non desidero: scio enim quae lucra, dum abes, facias, quibus tamen etiam ne adeo inhies, ut domus patriae obliviscare. Et obitu amitae ob solitudinem patris tui dolui, et processu affinis ex animo gaudeo. Quod scribes iterum turbari, testor ante semestre, me serio dehortatum et petiisse, ne quem factum alienum praestare vellet. Non vidi: nam ad me non misit, praetexto nulla accepisse a typographis exemplaria. Tu ista contemne, nemo facit, quae non ab aliis vicissim patiatur. Kinschotius noster valet et lepidus est Monasterii: ut primum ad eum scribam, admonebo tui. Vale anime mi, et te ipsum cura. Deus te nobis cum omnibus tuis sospitem reddat. Daventriae a. d. VI. Kal. April. CICICCXLVII.
Viros Clariss. et multis nominibus mihi suspiciendos, Leonem Allatium, Servium, Moronum plurimum saluto.
NEscio an eas acceperis, quas una cum Holstenianis Roma non ita nuper ad te dedi. Venetias enim eas ad amicum miseram, quem paulo post e vivis excessisse intellexi. Ego vero nunc post Romanas illas antiquitates perlustratas funestissimi spectaculi pertaesus Neapolim admiror, in qua nihil requiras merito praeter eruditionem et elegantiorum literarum cultum, ad quas tamen civitatem hanc a natura factam credas. Si mei juris sim, aestivos menses hîc velim transigere. Sentio enim et experior aerem hunc Romano longe salubriorem. Huc accedit, quod numis antiquis conquirendis coepi incumbere: quarum copiam haec ora subministrare mihi possit. Bibliothecas paucas hactenus vidi. Commendatione Cl. Holstenii ad eam admissus sum, quam Jani Parrhasii legato Augustiniani possident. Inveni illic Ovidii Metamorphosin Longobardicis literis scriptam, sed et illud exemplar eodem fato usum est, quo Florentinum S. Marci, ut vetustae lectiones plerisque in locis a sciolo erasae sint. Suppeditavit quaedam tamen non poenitenda, et si non aliud, monuit certe docuitque, quae suspecta loca sint habenda. Paulo ante meum ex Romana urbe discessum Fabricio nostro Elegiam inscripsi, quam hîc mitto, ut, si tanti sit, ad amicum nostrum porro mittas. Misi et aliam ad Kinschotium hac paulo meliorem, quam Pausilypum inscripsi. Velim eam videas; ut autem videas, exemplar a gratiarum illo corculo pete. Revocabit tibi illa in memoriam delicias pulcherrimi tractus. Habes hîc a Paganino Gaudentio, qui se studiose tibi commendat. In patria quid tu, quid caeteri amici agatis cum ignarissimis ignoro, adeo rarae ad me literae scribuntur. Intellexi tamen hîc valetudine minus commoda te uti: quod permolestum mihi accidit. Annos interim diuturnos vel de meis tibi voveo. Vale, virorum ac amicorum summe, et frequenter scribe. Observationes tuas jam prodiisse spero, nisi Vlitii absentia moram huic negotio injecit: quem inter et uxorem nescio quid simultatum ortum audio, et vehementer displicet. Neapoli IV. die Maji. CICICCXLVII.
NOlim profecto affectum meum ex literis a te aestimari, quas rariores, quam oportebat, ad te misi, dum domo absum. Habeo tamen causae meae patronum ipsum te, mi Gronovi: cujus exemplo impune hactenus hoc
licere mihi gaudeo. In postremis quidem, quas per Vlitium nostrum curasti, meis omnibus te respondisse affirmas et quidem accurate. Quo tibi nomine multum sane debeo. Si tamen severus officiorum exactor essem, quae utrimque inter amicos praestanda sunt, provocatorias non minus, quam responsorias a te flagitarem. Nunc vero abunde mihi satisfactum reor, quod respondere meis dignatus sis. Quidvis enim ferre certum est, dum in affectu tuo is mihi constanter locus patet, quem nullo meo merito, sed benignitate ac indulgentia tua fretus jam olim occupavi. Responsorias quidem tuas omnes ad me pervenisse prorsus opinor, iis tamen exceptis, quas ad Vintimiliam miseras. Monui virum optimum, ac diligenter quaesivi, quid iis factum esset. Sed obiter respondit, illis omissis, de quibus potissimum a me consultus erat: cum affirmaret, eodem sibi die Venetiis in Illyricum aut Dalmatiam proficiscendum, ut quadragesimali festo per oras illas concionaretur. Ubi reversum intellexero, denuo interpellabo. Omnes enim tuas salvas mihi volo. Scripsi nuperrime, sed breves; et affinem rogavi ut ad te curaret, una cum Elegia Fabricio nostro inscripta, eas jam tibi redditas confido. Postea supervenerunt tuae, quas miserrimus, et uxorius ille Vlitius noster, ut jam dixi, ad me curavit. Quas ad Cl. Holstenium dederas, eodem, quo accepi, die Romam misi. Allatium, Servium, Moronum aut per literas, aut coram in urbem reversus, tuo nomine salutabo. Futurum video, ut aestas proxima hîc mihi transigatur. Inveni enim Grammaticorum nonnullorum opuscula, hactenus ni fallor inedita, magno mihi usui futura, quae omnino velim describere. Inter quos Volusianus Messus, quem alii Cornelium Frontonem volunt. Is fragmenta Ciceronis ac Sallustii multa citat, quae in eorum operibus frustra quaerantur. In phrasibus minus usitatis annotandis potissimum occupatur, quas ex quatuor auctoribus selegit, Virgilio, Terentio, ac iis, quos jam nominavi. Ubi Macrobii Saturnalia absolvero, (quorum veterrimus codex, sed non multum a vulgatis editionibus diversus ad manum nunc est) ad Volusianum describendum transibo. Propertium et Ovidii Amatoria jam excussi, ut et Metamorphosin, literis Longobardicis scriptam, nec Florentino codice multo recentiorem; minus tamen bonum. Quod in iis omnibus locis, in quibus aqua mihi haeret, quaeque corrupta esse constat, vetus lectio penitus erasa sit, adeo quidem, ut ne vestigia quidem literarum supersint. Incipio profecto desperare, inventurum me codices auctoris illius, quales necessarii forent, bonam editionem procuraturo. Juvat tamen me conferendi labor ille, quod conjecturae inter legendum subinde novae nascantur, nec infelices; de quibus ante non cogitaveram. Specimen earum, quae nuper natae sunt, en tibi: eas ut perpendas accurate rogo, nam veras omnes praestare nolo. Lib. VII. Met. Fab. Medeae. Ter sumptis flumine crinem Irroravit aquis, ternis et hiatihus ora Solvit. Codices plerique, ternisque et hiatibus. Florentinus: ternisque.... iatibus, erasis aliquot literis. Lege, ternisque ululatibus. Lib. XIV. p. 372. Ed. Elz. magicis Hecaten ululatibus orat. Paulo post: currus quoque carmine nostro Pallent, et pallet nostris aurora Venenis. Libri veteres nonnulli, inter quos Neapolit et Barberin. Pallent aut pallet. Versus
minus est rotundus, quam Ovidianum deceat. Lege minima mutatione, currus quoque carmine nostro Pallet avi: pallet nostris Aurora venenis. Avum Medeae Solem fuisse quis nescit? conjunxit, Lunam, Solem, Auroram. Scriptum antiquitus fuit Pallet aut, una litera peccante. Deinde ut constaret versus, Pallet in pallent mutarunt. Transeo ad lib. XV. p. 396. oratione Pythagorae. Fletque Milon senior cum spectat inanes Illos, qui fuerant solidarum morte ferarum Herculeis similes, fluidos pendere lacertos. Inepte solidas feras vocat. Libri nonnulli, solidorum more ferorum. Puto veram lectionem me invenisse, etsi conjectura paulo audaciori. Pro more mole legendum, et ita, si recte memini, excerpta, quae domi habeo. Sed hoc leve. Pro ferorum, mutatis prioribus duabus literis, tororum scribo. Similes Herculeis lacerti Milonis solidorum mole tororum ab aliis quoque laudati. Nosti id Valerii Flacci lib. I. Conspciuusque toris Tyrynthius. Et de Meleagro ibid. Ostenditque humeros fortes spatiumque superbi Pectoris, Herculeis aequum Meleagre lacertis. Romae in Vaticana Martialem in Vossii nostri gratiam contuleram. Proponam inde conjecturam, quam nescio an alii occupaverint. Tu me doce. Locus est lib. IX. Ep. XLVIII. Sic quasi Pythagorae loqueris successor et haeres; Praependet mento nec tibi barba minor: Veterrimus liber, Praependetque minor nec t. b. tamen: qui tamen non optimae fidei. Alius, Praependetque tamen n. t. b. minor. Et in margine, Dependet sane. Lege, Dependet Samiâ nec tibi barba minor. Comam Pythagorae in proverbium abiisse apud Graecos non nescis. Sed jam satis est. Monitus eram a Cl. Holstenio veterrimum inter libros Parrhasii codicem T. Livii extare, quem in tuae spem gratiae conferre decreveram, ut idem V. C. testari potest. Atque adeo Macrobio praetulissem, sed inveni non nisi Decadis primae tomum, annos vix quadringentos referentem. In Seneca conjecturas aliquot tibi proponere possem, sed omnes observatas tibi credo, qualis est illa in Agamemnone Act. II. Spartamne repetes spreta et a tanto viro? V. C et Euro tantum. Lege, et Eurotan tuum. Ubi hinc discessero, caeteras urbes in transcursu tantum lustrabo, et spero hyeme aut vere proximo domi me futurum. Omnino enim seni optimo parenti meo solitudinis, cum qua nunc conflictatur, taedia sublevata volo. Ex Poematiis meis tam pauca a me publicata, quod queruntur amici, amice quidem illi. At ego multa etiam ex iis, quae extant, magno a me retrahi ac premi posse cupiam. Adeo perquam pauca ad gustum meum ex iis sunt. Spero me allaturum mecum novum Elegiarum libellum, etsi non bonum, meliorem tamen illo, quem Parisiis publicavi: quod tute fateberis, sat scio. Nam Elegia illa ad Fabricium non admodum feliciter mihi successit. Alias duas postea in hac urbe scripsi (totos enim dies hîc poetor) quas magis probo. De Alexiade Holstenio nostro aurem vellicare non desinam. Observationes tuas quamprimum prodire velim. Scripsi jam ea de re ad Vlitium, oravique, ut quantum in se, editionem maturaret. Cl. Donius, a quo literas habui, de re rustica commentarium parat. Alium de Musica veterum sub praelo habet. Gaddius ingens volumen parat, in quo de omnibus auctoribus, qui hactenus prodierunt, judicaturus est, etiam de iis, quos nunquam legit. Platonem
ait nimis affectate scripsisse. Risumne tenes? Talia infinita sunt. Conatus sum dissuadere, sed nihil profeci. Vale, literati orbis delicium. Neapoli CICICCXLVII. die XX. Maji.
[Gap desc: Greek words] ad ingenium rediit, et, ut audio, malignissime denuo Parentem in postremis scriptis excepit. Vorstium denique ac ipsum Bartholinum, juvenem candidissimum sane et Parisiis mihi notum, omnes denique probos. Qua malignitate amicos in Gallia suos in ruborem prorsus dedit. Sarravius, qui omnia in ipso excusare solebat, obmutuit. At ego gaudebam, quod Militiam ejus vacare intellexeram. Nunquam profecto minus ille otiosus est, quam cum otiosus: nunquam minus pace fruitur, quam cum militiam intermittit. Interim apud populares suos strenue vapulat, Heraldo potissimum. Nam Fabrotus (quem ego ob candorem morum et prolixam comitatem magni facio) modeste respondet, et quidem me auctore. Ab Heraldo, ut idem faceret, impetrare non potui, qui ut omnium bonorum obtrectatorem illum exagitat. Cum Parisiis essem, circumferebantur virulentae ejus literae, in quibus et te et alios professores, quos credebam illi valde amicos, viros certe doctissimos, petulanter exagitabat. Unde rumor per urbem sparsus erat, maximas inter te et ipsum simultates esse ortas. Negavi ea de re quicquam mihi constare: compertum tamen mihi esse, eo illum esse ingenio, ut nec amicis parceret. Potuit ipsarum literarum copia mihi fieri: nisi quod in iis, quibus nocere possim, negligens esse malo, quam accuratus. Nec sane haec eo nunc a me dicuntur, ut honorifice minus de illo sentias, quam hactenus facis (pro viro enim doctismo si tibi habebitur, mecum senties) tantum ne de affectu et candore ejus nimium tibi pollicearis. Premere hanc admonitionem poteram, nisi et amicissimus mihi esses, et literae illae publice tum temporis per urbem circumlatae sint. Titulus ille [Gap desc: Greek words] Maxime Juvenis in postremis tuis vehementer mihi displicuit. Rogo ut ingenue et sine titulis (iis praesertim, qui non debentur) imposterum mecum agas.
SUmme et amicissime vir. Bis nuper ad te scripsi. Tertium nunc scribo: breviter tamen et abrupte. Tuae ad Cl. Holstenium recte curatae sunt. Ac de Comnenâ rem confectam habemus. Ita enim ille in ultimis ad me, quas hodierno die accepi. Missum est exemplar ad Puteanos Lutetiam, ut inde ad te perveniat. Decreverunt regii typographi scriptum illud typis suis committere. Suadeo igitur ut festines, quantum in te, versionem: ac Puteanis fratribus gratias agas, qui preces suas meis conjunxerunt, ut amicum nostrum
ad promissa praestanda faciliorem redderent. Habui ab iis hodie literas, ut et a Sarravio, et Menagio. Sed nihil aut parum novi. Nunc sum in describendo Arusiani Messi de elocutionibus libello, in quo fragmenta Ciceronis et Sallustii multa. Adsunt et alii Grammatici non editi ad manum. Sed ingruunt calores: qui, ut opinor, diligentiam meam praeversuri sunt. Tu, me ama, et vale. Neap. Junii CICICCXLVII.
Cl. Holstenii Nepos A. Gellium Parisiis edidit. Prodiit et Fabroti Apologia. Heraldi liber ingens praelo brevi committendus est, nec dum tamen commissus. Cedrenum et Curopalatam luculentiores non ita nuper prodituri sunt. Intimelius a multo tempore nullas ad me dedit. Genuam eum habitatum concessisse intelligo. Raptissime scribebam.
NObilissime et Maxime juvenis. Binas tuas ex juvenili Parthenope, sive mavis otiosa Neapoli, datas uno tempore accepi: Gaudeo te unicis Europae deliciis tam sane tamque caste perfrui. Itaque non vereor, ne tibi Neapolis, quod Hannibali Capua. De Elegia ad Fabricium bene cavisti, ne tuae manus exemplum servarem, ipsum a me facto contentum esse juberem. Fecissem enim ne periret ille versus, Literaque auctorem. Et charta nescio unde madefacta aliquid vitii fecerat. De valetudine mea minus commoda falsus rumor fuit, quem tamen in hanc partem peccare malo. Si nihil aliud, ut tu me votis tuis bees, quae tamen tuo ipsius tam pretioso capiti damno esse nolim. Ad Holstenium V. CL. scripsi, quae res postulabat et tu intelligis, non mei tantum, sed vel maxime tui negotii caussa. Si unquam de te cum cura, ut me semper decet, locutus sum, hîc ut loquerer mihi cura fuit. Itaque magnopere voluissem, etiam te Romae fuisse, cum illas tradendas acceperam, si forte fructus inde aliquis apparuisset. Quod si illis opus non fuit, et tamen omnia tuae virtuti impetrabilia fuerunt, ita ut debebant, melius est, nec poenitet, quod amplissimus popularis meus ultro atque ante meam adhortationem recte se fecisse gavisus fuerit. Quae vero tu evangelia de Volusiano Messio et fragmentis quatuor summorum et castissimorum auctorum? O perge describere fideliter, et tibi primum illo thesauro fruere, deinde et publico fruendum trade, vel si mavis, opere censorio loca. Erunt qui digitum tollant, et satis animose tuae laudis benigno pretio conducant, nosque inter illos primi. Sed et quae ad Ovidium, Martialem, Senecam notas, extra aleam mihi videntur. Eurotan tuum, videbis mihi observatum in primis meae collationis schedis, cum, quod spero, ad nos fueris reversus. De poematis tuis noli queri. Cave ne fastidias, et nimia lima
in vitium incidas. A Kinschotio prima occasione elegiam petam, et tuo ingenio pariter fruar. De Observationibus edendis spes, quam fecerat Vlitius, decolavit, haud ipsius, ut reor, culpa: quamquam illius tristissimi, et nunquam satis ei dolendi casus, nos quoque aliquod supplicium luere putare possis. Censorem illum parum cognitorum auctorum amare possum ob honorem, quem literatis habet, quo si solo censeri vellent ipse ejusque similes, praeclare consulerent: nunc alia conando etiam laudes suas detrectant. [Gap desc: Greek words] magno animo contemne. Et ab eo, propter quem justissime doles, meritis jamdudum exstincta et obruta sunt, et quam partem ad te pertinere putabis, satius est te quoque, quod potes, meritis exstinguere, quam vicem reddere. Ego in Senecis pergo, atque etsi solius ingenii remigio rem geram, spicilegium tamen habeo non contemnendum. Vis pro praeclaris tuis observationibus nostras aliquot nihili tibi reponi? Epist. XXIV. refertur versus Lucilii, quem Muretus et Lipsius non intellexerunt, sola distinctione impediti. Mors non ultima venit; quae rapit, ultima mors est. Ita nempe faciendum, hoc sensu. Mors non est ultima eorum, quae patimur: per totam vitam morimur et mortibus carpimur; sed illa, quae nos rapit, ultima est mortium, non sola, ut vulgus putat. Et hunc locum tractasse ibi Lucilium dixit ante Seneca. Epist. LII. Quosdam ait Epicurus ad veritatem sine ullius adjutorio contendere, ex iis se fecisse sibi ipsum viam. Verbum contendere non est in MSS. bonae notae, ex uno Pinciani insertum, et uno Pall. atque eo corruptissimo firmatum: dein omnes alii sibi ipsos. Scribendum est. Quosdam ait Epicurus ad veritatem sine ullius adjutorio, ex iis se, fecisse sibi ipsos viam. Vides quam scita brevitate. Epist. LXXXVI In qua (villa) didici ab Aegialo, diligentissimo patrefamiliae, quamvis vetus arbustum posse transferri. Hoc nobis senibus discere necessarium est, quorum nemo non olivetum alteri ponit. Quod vidi, hoc dico: illud arboretum trimum aut quadrimum fastidienti fructus autumno deponere. Rogo te intelligis, quid sit deponere fructus, et potes hoc conciliare prioribus, quae volunt dicendum fuisse, ipsas arbores tantulae aetatis alio loco depositas fuisse utiliter. Et tamen est haec Lipsii correctio, ex Electis ipsius in omnes editiones recepta. Sed libri omnes arborum, non arboretum: et fatetur ipse hoc esse ab conjectura sua. Sed unam rem non curavit, maxime notandam, [Gap desc: Greek words] hoc dico in quinque Pall. nullum vestigium sui habere. Ita ergo recide, et dein pro illud scribe illum: habebis, ni fallor, quod Senecae fuit: Quod (nempe olivetum) vidi illum arborum trimûm aut quadrimûm (i. e. trimarum aut quadrimarum) fastidienti fructus autumno deponere. Lege sequentia, et in primis: Ad olivetum revertor, quod vidi duobus modis depositum. Ita enim hic quoque scribendum, non dispositum. Epist. XCI. extrema: Numquid detrimenti faceret vir bonus, iniquis rumoribus adspersus? nec morti quidem hoc apud nos noceat: et haec malam molitionem habet. Lipsius molitionem vel amolitionem. Nos, malam opinionem. i. e. famam, existimationem. Ut scis vocabulum opinionis interdum capi, et ex utroque Seneca exempla in promtu habemus. In Patre, Suasoria VI. Scipio cum gladium ponere jussus foret, dicitur abdidisse se.
Loquitur de socero Pompeji, qui, ut scis, in Africano mari sibi manus attulit. Itaque Nic. Faber: occidisse. Sed verum est: abdidisse in se. Nosti, capulo tenus abdiditensem. Ibidem: Injusta bella albo Pharsalica ac Mundensis Mutinensisque ruina vincitur. Scribo, Vnius tabellae albo: et intelligo tabulam proscriptionis. Controversia XXXIV. Non minus stulte Aemilianus quidem Graecusrhetor, quod genus stultorum amabilissimum est. Hexarida fatuus dixit: [Gap desc: Greek words] etc. Bonus Schottus in Declamatorum indiculo nobis Hexaridam posuit. Sed scribendum: amabilissimum est, ex arido fatuus. Ut eadem Contro. superius, ex captivococus, ex coco lecticarius. Sed et alios passim aridos declamatores traducit. Totum vero illud M. Senecae elegantissimum opus, ut misere affectum est? Certe prae hoc nullum Augiae stabulum est. Habui quidem ab Isaaco nostro MS. codicem chartaceum, sed, ut recens, et aeque corruptus, parum profuit. Tamen istis et paucis istiusmodi mimum nostrum implebimus. Scis [Note: Boxhornium] amicum nostrum Leidae portenta moliri? ex Scythica, quam vocat, lingua Graecam et Romanam, (nam de Hebraea Theologos veretur) deducere? Et hoc adeo serio, ut dissuadentes, etiam Patrem tuum, nullos audiat. Specimen jam dedit Belgica lingua scriptum, et dedicatum Auriacae Principi matri, in quo eam docet, foeminas, atque adeo ipsam, honeste appellari, Teve. Jamque alterum sub manu, si non sub praelo est. Hardervici Ordines Geldriae Academiam instituunt. Vossii de re poetica propediem exibit. Swartii commentarios in Curtium grandes, in quarto ajunt Vltrajecti prodire. Vereor ne Raderiani et Freinshemiani fraterculum germanum futurum putes. Quibus placuit [Gap desc: Greek words] , hortati sunt, ut ad Celsi patris [Gap desc: Greek words] [Note: Guilielmum II. Arausionensem.] Celsum filium in hoc aditu haereditatis tum justae, tum gratiosae idem molirer. Conatus sum: si prodibit, scies: nam etiam delibero. Vale, vale, corculum meum, et re bene gesta salvus ad nos revertere. Daventriae a d. IV. Non. Sextil. Gregori CICICCXLVII. postridie quam tuas accepi.
Dum exspecto tabellarium, qui has ferat, tertiae tuae supervenerunt, jucunda de Comnena nuntiantes. Gratias tibi ago pro illo studio, quod mihi apud Cl. Holstenium praestitisti, facturus idem Puteanis fratribus, et in primis ipsi, cum accepero. Neque in me quidquam postea morae erit. Suetonius cum notis variorum Leidae prodiit: si tu domi fuisses, doctiores nos fecisset. Nunc Sulpitium Severum sub praelo habent. Pareus de particulis Latinae linguae his nundinis se daturum per literas mihi promisit: an praestiterit, adhuc nescio. Iterum vale. Nonis post acceptas tuas. Si Decadis primae bonum codicem alicubi reperires, et conferendi otium esset, gratum faceres: nam eam totam cum nullo insigni libro scripto contuli. Sed hoc, ut lubebit, et restuae patientur.
CLarissime et amicissime virorum. Quibuscum nuper turbis Neapolitani conflictati sint, atque etiamnum conflictentur, non ignorare te passus est, ut opinor, rumor publicus. Plebi gliscit et accrescit indies effrenis petulantia, quae ne in exteros praeter expectationem aliquando grassetur, post nobilitatem ejectam, vehementer metuo. Sontes juxta ac insontes crudeliter indies ad supplicia trahuntur, nec caussae dicendae locus est, adeo inauditi passim jugulantur, carnificis nomen quilibet ex plebe sibi vindicat, cultris oblongis armati hoc nomine circumambulant, lanios esse dicas, nec finem horum motuum prospicio: adeo delectantur gustato semel sanguine atroces istae belluae. Quae quidem omnia cum mecum expendissem, advocato etiam amicorum consilio, nihil praeter rem meam facturus videbar, si in pedes me conicerem, et Laestrigonum infandorum manibus elaberer: mari iter faciendum fuit, ne quid noxae ex aere Romano attraherem, aut in latronum potestatem venirem, qui vias circumquaque nunc obsident, nec instituti poenitet, cum omnia hactenus ex voto successerint. Per hanc urbem transeunti tuae mihi occurrerunt, longe quidem gratissimae illae et peramanter scriptae, ad quas accuratius responsurus sum, ubi Venetias venero, eo enim intra biduum contendo. Bononiae fortassis dies aliquot morabor, si aditus patebit ad S. Salvatoris bibliothecam. Tuas ad Gaudentium nostrum misi, et responsum die crastino expecto. Maximi vir optimus te facit, ut et Donius Gaddiusque, qui amice te salutant. Donius quidem dialogos suos de veteri Musica, scriptum elegans et tersum, absolvit, exemplar ut ad te mitterem rogavit, quod occasione prima volo expectes. In Seneca, quae notas, digna te sunt. Placuit imprimis conjectura illa, Unius tabellae albo. Doleo auctorem illum ad manus mihi non esse, ut accuratius omnia excutere possim. Sed hoc Venetiis fiet. Vale, decus meum unicum, vale, Florentiae CICICCXLVII. die XXI. Aug.
Tempestatem illam in domo Vlitiana exortam, in causa esse doleo, quo minus Observationes tuae lucem videant. Incidi hîc in juvenem praeclarum, qui pessime de amici nostri facinore sentiebat. Bis ad illum scripsi, cum solatia mea imploraret. Literas eas Hagam recta destinavit affinis meus, quod ignoraret eum Bredam commigrasse, metuo itaque vehementer ne perierint. Hoc ut ex te sciat rogo, ne fortassis in hac calamitate se desertum a me suspicari possit. Venetiis hanc jacturam ipsi resarciam. Neapoli antequam abirem [Note: Legitur ea libro I. Elegia 7. vid. mox Epist. 149.] Elegiam ad te scripsi, in qua mirificam diligentiam tuam et fidem in scribendis
ad me epistoliis commendo. Tu hoc age, ne perperam laudatus videri possis. Prodiit hîc Nardii Medici in Lucretium commentarius. Peream male, si quicquam in auctore illo intelligit. Initio praefationis, audax facinus vocat, quod carmine Philosophiam attingere ausus est. Sed satis jam ineptiarum.
NObilissime et amicissime juvenum. Ad communem et perpetuam voluptatem, quam mihi literae tuae praebent, in postremis accessit haec extraordinaria, quod maximo de te metu ob furores Neapolitanos liberatus sum. Igitur Soteria libens tuo nomine persolvam Deo immortali, et eum veneror, ut posthac quoque aut nihil, dum abes, aut frustra pro te timeamus. Tu quoque, ut adhuc, prudens esto, neque ullo casu fortitudinis laudem sequere, et tantum vivere pugna, Inque pios Patris posse redire sinus. Amici nostri domesticam seditionem quantopere doluerim, verbis vix possum adsequi. Quantum ad sustinenda conjugii onera in concordia et lenitate animi situm sit, exemplo meo experior. Atque ut utrimque peccatum esse non iverim inficias, ita magnus fuit error generosi hominis, quod oblitus est se vivere in Batavia, ubi si friguscula ejusmodi publicentur, semper fama potiores sunt sequioris sexus partes. Sed detestabilis prorsus fuit sequestrorum insania, qui, quae vulnera parcente manu et mitibus remediis placare, dein omnibus integumentis obnubere ac luci subtrahere deberent, ea postquam furialibus facibus exulceratissima reddidissent, tantum non in theatro, cum sua et suorum aeternum poenitenda traductione, prostituerunt. De literis tuis eum monebo, quae si in manus istorum inciderunt, vix ad illum pervenerint, nisi nuper admodum mentes ad sanitatem sint revocatae. Unas ab eo, postquam Bredae vivit, habui, in quibus erat, instar discidii et familia erciscunda et liberis partiendis esse factum, propeque fuisse, ut judices id confirmarent, nisi, qui rem maxime ursisset, praestantis amici nostri parens in ipso apparatu decessisset. Ego Principi Auriaco accessum ad imperium et Patrimonium sum gratulatus. Dices, non hoc meum fuisse? Vero, sed meum erat, amici nonnihil in aula valentis auctoritati parere. Res tamen non omnino male cessit: certe et Proceres plerique plausu, et ipse princeps congiario sedecim millium aeris, sive mavis quadringentorum flor. studium nostrum prosequutus est. Exemplar in formam epistolarem complicatum misi ad affinem tuum, ut si possit, ad te mittat, quod si Venetiis accipies, potes illic alicui amicorum, et in primis Loredano, cui gratissima erit tua salutatio, relinquere: apud me aliud tibi servabitur. Proceres Geldriae Hardervici in vicinia nostra Academiam instituunt:
eo me arcessiverunt: sed tenuit conspiratio senatus et civium, et soceri uxorisque. Annua tamen quatuor millibus aeris (100. flor.) mihi aucta: quod cum speraret etiam collega Philosophus eodem vocatus, comiter dimissus est. Ego in Senecis pergo. Quid tibi videtur de illo Controv. VII. Hic qui unde vivat non habet, quam care tyrannicidae vestro se mancipat? Controversia est de eo, qui fratre tyranno occiso incidit in piratas, scripsit ad hos pater: si manus ei praecideritis, duplam pecuniam, quam pro redemtione poscitis, dabo. Legerim itaque, tyrannicidam vestrum emancat. Nisi mavis, tyrannicidas vestros. Nam et sic de uno potest intelligi. Verbo autem emancare, pro mancum seu mutilum facere, utitur et Controv. 33. extrema: gaudeo me non omnes emancasse. De Poetica re Vossii, credo, prodiit, et indies exspecto. Ejusdem de Philologia exercet operas. [Note: Boxhornius, quod nomen cornua arietis notare indicat.] [Gap desc: Greek words] pergit ad Tanaim sedere: jam alter liber processit, nihil, ut audio, novarum rerum sterilior. [Note: Eustathius Swartius, Barthio familiaris, apud quem diu habitivit, et a manu fuit, et cui etiam plurima sublegit. Vid. Barth. XVII. Ad. 9. ad Stat. V. Silv. I. 170. et ad Claudian. IV. Cons. Honor. 650. Rector Scholae Sylvaeducensis in Epistolis Vossii selectis 118. dicitur, Ultrajectinae etiam Scholae praefuit. Ambiisse munus agentis Principum Megalopolensium apud Ordines Belgii, patet ex Epistola Rutgersii inter Gudianas CXL. Omisit eum Valer. Andreas.] Swartius, nunc Rector Bredanus, sed quem expectant quidam Hardervici mihi suffectum iri, grandes commentarios in Curtium edere dicitur. Nobiliss. et Ampliss. Donii Gaddiique mihi vivit vigetque memoria: oroque ut officiosissime eos a me resalutes. Faxo, si ullo modo fieri potest, aliquid nostrorum ad eos perveniat. Vale, meum et aevi eximium decus, et cum fuerit commodum, salvus cum salvis tuis rebus ad nos redi. Daventriae VI. Non. Octob. CICICCXLVII. qua hora postremas tuas accepi, ut videas cordi mihi esse, ut Elegiam tuam merear. Ninil mihi erit longius, quam dum illam videam. Iterum iterumque vale.
AMicorum eruditorum princeps. Si prolixissimo erga te affectui meo satisfactum vellem, quotidie profecto literis meis compellandus esses. Quod quia non licet, amicissimis ac tui plenis cogitationibus mihi conor sa: isfacere. Venetias salvus adveni, quam urbem expectationi meae non respondere fateor, adsunt enim viri literati oppido quam pauci. Unde futurum video, ut Mediolanum post dies quadraginta forsan discessurus sim, ac inde porro in Gallias. Monendum itaque ea de re te duxi; ut si quid hîc curatum a me velles, tempestive id fieri posset. Taedet jam profecto me longae peregripationis: et velim
unice quamprimum vobis adesse. Videor jam videre mihi gratulationes illas amicorum, et laetos circumquaque vultus.
[Note: Pars est elegiae VII. Lib. I. Nic Heins. ad J. F. Gronov. p. 18. vid. supr. Epist. 147.] Me meus Aöniis Gronovius induet ulnis.
Ah pereat! si quem non manus illa trabit;
Digna vel Ausoniae Suadâ cultrice vetustae.
(Quam procul [Note: A Latio, legitur in edita.] heu Latio nunc Venus ista suo:)
De me, Dii, facile est, si rumpit stamina Clotho:
Hanc modo [Note: Continuet editum. vid. Epist. CLXI.] detexat Parca benigna colum.
Sed desino ineptiarum, piget enim caetera describere. Vintimilia noster Genuam ex hac urbe discessit nuper habitatum. Queritur in postremis ad me suis vir bonus, nullam hactenus sui mentionem publice a te factam. Audi ipsum.
Godo che il nostro gentmo. [Abbr.: gentilissimo] Gronovio stia di continovo affaticanda. Ma stupisco, che nelle sue opere non si ricordi de gli amici. Io non istamparei un foglio, che non li nominassi, ed egli ha stampate piu opere, e s'e scordato di tutti. Ma io burlo. Non voglio da gli amici, se non quello, che piace loro.Sed haec in aurem tibi. Vides ambitionem monachorum! Prodiit hîc nuper horribilis liber, Academicorum Incognitorum vitis ac elogiis insignitus. Sunt autem amicorum in eo plerorumque, ac imprimis tua, et adeo inepte expressae effigies, ut Incognitos recte appellari non negarim, etiam eos, qui maxime mihi noti essent. Tu quid rerum nunc agas scire imprimis velim. Vale, meum decus. Habes hic a Donio, viro eleganti, et qui nihil inepte molitur. Exemplar libri ejus ab affine meo accipies, ubi in Bataviam advenerit. Venetiis. CICICCXLVII. die XXV. Sept. Raptim. multa nocte.
VIr Celeberrime, amicorum optime, maxime. Multo tempore nullas a te accepi, cum ipse jam aliquoties scripserim. Venetiis diligenter S. Antonii bibliothecam excussi, totus pulvere tineisque conspersus, si antiquissimus ille Manilius compareret. Sed tantum abest, eum a me inventum, ut nullum prorsus antiquioris illic notae codicem offenderim, qui usui mihi posset esse, si graecos aliquot excipias. Aut raptum igitur oportet, aut in aliâ eum bibliothecâ tibi visum. Diligentius inquiram, ubi proxime Venetias sum reversurus. Illustrissimus Lauredanus affirmavit, se misisse tibi ante menses aliquot duo exemplaria libri illius, qui Gloria Incognitorum inscribitur: et miratur
nullum se responsum hactenus a te habuisse. Bonâ mihi fide fassus est, unice se velle, libros a te suos in Latinum sermonem transferri. Quasi vero aliud non sit quod agas. Metuo ne et idem a me petat, ausus propterea non sum familiarius illo uti. Alius ejusdem ordinis me convênit, rogavitque, ut amores suos, faeminam nescio quam nobilem, et sterilem, sibi dilectissimam, (quam adeo vivis coloribus depingebat, ut nihil praeter solum nomen dissimularet) Elegiâ prolixâ celebrarem. Praescribebat praeterea tanquam dictator, carminis leges, a quibus deflectendum nequaquam foret. Alui hominem stolidissimum vanâ spe, et promisi per otium ea de re me cogitaturum. Quid agas? ita nunc hîc vivitur. Dux quoque Vindocinensis famosi libelli, in Gallos scripti apud nos, Latine vertendi necessitatem mihi imposuit. Quae res toto biduo jam me exercet. Feci tamen id libenter in optimi principis gratiam, quoque nihil fingi humanius potest. Habent hîc sub praelo Fortunii Liceti de Lucernis veterum ex secunda editione commentarium, cui multa accessura sunt. Rogavit me Rhodius noster, ut ad Cl. Smithium scriberem hoc nomine, eumque de editione monerem. Si quae ex suis addi vellet, integrum id illi fore. Scripsi hodie, et epistolium ad affinem meum misi. Metuo tamen ne aut pereat, aut diutius certe in via haereat, quam par est. Velit enim typographus quamprimum scire, quid sibi expectandum sit, alioquin intra duos menses librum vulgaturus. Rogo ut hîc opera tuâ nobis adsis, et ad amicissimum virum ea de re scribas: ut tanto celerius responsum habeamus. Quas proxime tibi scripsi, cum Donianis, ut et has, ad Vossium nostrum misi. Vale. Patavii. die XVI. Octob. CICICCXLVII. Raptim.
NObilissime et Summe juvenis. Binas postremas tuas recte per Vossium accepi, plenas suavissimi et sincerissimi amoris. Quo quidem supra quam verbis exponi potest afficior, et coelum tenere me arbitror. Primum, quid honestius cuiquam, quam abs te sic amari? Neque enim haec amicitiae tantum fides est, sed etiam personae indicatura: atque ea est tui judicii auctoritas, ut non tam quid facias, demonstres, quam quid faciendum sit, praescribas. Praesertim cum plurimi ingentes viri in illis locis, quae transiisti proxime, et cum maxime transis, multo majoribus officiis, quam qualia possunt a me proficisci, hoc a te contendant et redemtum cupiant; ego autem longo illo nostro discidio, non nisi inanibus incultisque literis te mei admoneam. Deinde proprie jucundius nihil est, tum mea caussa, quem voti omnium maximi compotem reddis, tum etiam tua, in quo agnosco pristinam illam solidam virtutem,
animumque firmum, neque prae tot novis necessitudinibus veteres fastidientem. Quare et gaudeo te tandem domum respicere, et immani fastu efferor, meam inter eas manus esse, quae te huc potentius retrahunt, quam illic aliae tenent, et complexu tuo, ut sic dicam, livent. Unum mihi mellitissimis in versibus tuis displicuit, quod tam paratum te ad decidendum cum Parcis de tuo capite ostendis, dum meo caveas. Ego vero, ne sirint fata, ut turbato etiam mortalitatis ordine sequar illum, quem omnes, qui literas, ut decet, florentes cupiunt, sibi optant superstitem. Quis enim vivit hodie, cui Latinae Musae tantum, quantum tibi, debiturae sint, sive restitutis antiquis, sive purissimi et cultissimi stili tui genio expressis? Itaque non princeps ille magis apud Nasonem tuum templorum, quam tu Ausoniarum Camaenarum, et Positor et sanctus Repostor. Vive igitur, mi Heinsi, ac te primum ama: nos in posterioribus satis habebimus loci, quo superbiamus. Nobilissimi Donii literae mihi gratissimae fuerunt, cui, cum librum accepero, aut etiam citius aliquid reponam. Intemelii affectum et desiderium amo, et cogitabo, quemadmodum illi satisfacere possim. Discrucior non comparuisse tibi Manilium MSt. quem tamen profecto non alibi vidi. Liber erat in maxima forma. Testes mihi Reverendiss. Thomassinus et Fredericus Maripetrus N. V. et. ex Regularium Sanctorum Salvatoris coetu Canonicus. Ita enim se appellat in titulo, quem in albo amicorum mihi reliquit. Requires, ubi sit iste coetus, et an forte sit error meus: ego certe non aliter, quam in D. Antonii conventu audisse me memini. De libro Gallico vide quaeso, quid facias: illud certe cura, ut res secretissima sit, nec tibi apud illos, quos forte in reditu transiturus es, periculum creet. Illustrissimum Lauredanum mentionem mei apud te fecisse laetor, eique velim salutationem meo nomine et officia mea paratissima deferas. Quas vides, ad eum scripseram acceptis prioribus tuis, et, ni grave est, ipsi reddes. [Note: De hac injuria multis agunt Gronovius et Heinsius in sequentibus Epistolis, quas si vidisset Cl. Fabricius, potuisset inde augere sua, quae habet lib. V. Biblioth. Graec. cap. 5. pag. 392.] Parisienses involarunt mihi Alexiadem: nam, ut abuerunt Holstenianum exemplar, invenerunt hominem, ut audio, Jesuitam Possinum, qui raptim operam transferendi promitteret et impleret. Jamque ajunt sub praelo esse. Scilicet homini peregrino hanc laureolam concedere non potuerunt. Cujus potissimum culpa sit ignoro. Cramoysius literis ad me datis in Seguerium Cancellarium confert. Ego poscenti Elzevirio nuper partem animadversionum ad Senecam transmisi: ad Naturales quaestiones, et Ludum, (ubi tu mihi occurristi per occasionem loci, quem aliquando in schedis Rutgersianis apud te correctum vidi) hoc est, ad ultima prosa Lucii, his diebus absolvi. Restant sola Marci: quibus absolutis Tragoedias aggrediar. Sed in has non habebunt typographi ante tuum adventum. Qui nobis et tibi tuisque ut optatus contingat, Deum optimum maximum oro. Vale, vale, mihi et Musis carissimum caput. Ad Cl. Smithium hoc ipso die scribam. Iterum vale. Daventriae a. d. IX. Kal. Nov. Jul. quo die tuos posteriores accepi CICICCXLVII.
Plurimum saluto Viros Clarissimos et Nobiliss. Veslingium, Vezzanum, Ferrarium, Rhodium: Vezzani Ocellum Lucanum, promissum mihi, adhuc exspecto.
CUrae leves loquuntur, ingentes stupent. Heu funestum literatis in Italia viris hunc autumnum! Ut omittam, Johannem Victorium Rossium, qui se Janum Nicium Erytraeum appellabat, Romae e vivis sublatum, Florentiae Evangelistam Toricellum, Galilaei discipulum, et Magno Duci unice charum, Pisis Vincentium Rinierium, Cavalierium Bononiae, et hos quidem tres postremos Mathematicos praestantissimos, et scriptis satis claros. Ut, inquam, hos omittam, tibi fortasse vix notos; Petrum Servium, optimum amicissimumque mihi hominem, et in flore aetatis raptum, vix defleram; cum ecce vulnus novum, et caeteris longe atrocius, de Donio nostro funestum nuncium. Fuit nobis vir ille summus. Fuit, amicissime Gronovi, pridie Kal. hujus mensis vita defunctus. At ego calamitatis hujus ignarus ipso illo die, et eadem ferme, qua excessit, hora, literas ad illum exarabam, affectus erga ipsum tui indices. Nihil profecto restat miserae Italiae praeter sordes, tanto viro sublato, si unum alterumque ex eruditioribus excipiamus. Primas tamen Donius noster tenebat. De morbo ejus nihil intellexeram, nisi quod nobilissimus Cavalcantius literis suis mentionem de febricula, qua laboraret, inseruisset, quae literae diebus quinque aut sex ante mortem amici nostri exaratae, et fatali die mihi redditae sunt. Proximo septiduo a Valerio Chimentellio ecce literas alias, quibus magno in periculo eum esse moneret: postero die tertias, a Carolo Datio, quae me prorsus perdiderunt, funestas plane, et magnae calamitatis nuncias. Datium illum, amicissimum mihi juvenem, impense diligebat; cui et potissimam curam scriptorum suorum edendorum moriens mandavit. Curabo ut apud nos ea prodeant, si inter Italos typographi non inveniantur. Gaddius etiam graviter aegrotavit: melius tamen nunc habet. Ignosce, quaeso, si breviter nunc tecum ago: totus enim in dolore etiamnum versor. Ex Vossii nostri literis intelligo Alexiadem non tibi, sed Jesuitae cuidam Tholosati cessisse, quod certe contra mentem Cl. Holstenii factum est, et mihi summam indignationem expressit. Non ausus tamen sum ea de re ipsum monere, quod dubitarem, cum ipse rei indignissimae non memineris in tuis. Puteanum tamen Carthusianorum Generalem scitatus sum, et responsum brevi expecto. Si vera nunciavit amicus noster, auctor tibi sim, ut in instituto pergas: et Alexiadem typis minoribus apud nos cures excudendam. Potes enim
observasse multa, quae Jesuitam fugerint. Principis Auriaci liberalitatem tibi gratulor, quanquam meritis tuis longe inferiorem illam fat sciam. Orationem ipsam libenter videbo, et si accepero, cum Lauredano communicabo. Quaerit ille omni studio, virum literatum, cui scripta sua in sermonem Latinum convertenda obtrudat. Haec ratio est, cur ipsum vix accedam. Perduntur ingenia nobilitatis in urbe illa continuis adulationibus, quas admittere non debebant, si saperent. Sed non videmus manticas. Vix credas, quanta cum patientia viros magni nominis inter suos interdum disserentes audiam. Talis et [Note: Jac. Gaddius, qui scripsit Elogia, Exemplaria, Historica, et varia, quae A. 1636. 1637. et 1638. prodierunt Florentiae.] Florentinus iste Elogiorum scriptor, caetera mihi admodum amicus, nisi quod adulari ipsi non possum. Emendatio tua in Seneca elegans est, et, si quid video, vera. Elegias meas praelo hîc brevi commissurus sum. Accedet illis tibi inscripta. Plura de rebus meis proxime. Salutat te Rhodius noster. Ferrarius cum morbo mukös menSes confnctatur: melius tarnen nunc habet. Vale, meum decus. Patavii. CICICCXLVII. V. Eid. Decembr.
VIr et amice summe. Si quicquam me invito evenit, id certe de Alexiade testari possum, quam subreptam tibi indignissime fero. Scripsi atroces literas ad P. Puteanum Romam eo nomine, ita tamen ut rei nefandae suspicionem, quantum in me, ab ejus fratribus amolirer. Nihil aliud respondit, quam ignarum se esse facti hujus. Scripsi et ad Cl. Holstenium, qui quo animo tam insignem injuriam, sibi non minus quam tibi factam, sit laturus non scio. Hactenus quidem nil respondit, nosti quam lentus sit. Ego interim non video, quo pacto Alexias ex istarum harpyiarum manibus evelli possit. Si me audias, perges in instituto tuo, et editioni Alexiaden parabis, ac minori forma typis committes; ne inpune ferant istam petulantiam. Non dubito, quin multa loca restitueris, multa observaris, quae Possinum fugerint. Holstenii nepos Romae est: et quantum ex P. Puteani literis intelligo, a vita monachali non abhorret. Sed reluctatur hactenus huic desiderio avunculus. De Donii morte jam intellexisti, incomparabilem profecto jacturam res literaria fecisse mihi visa est, erat enim ille Italorum omnium doctissimus. Intimelius ubi terrarum sit cum ignarissimis ignoro. A mensibus qnidem quatuor aut quinque nihil scripsit. Puto eum per Italiam oberrare, et vitam desultoriam agere. Ita enim in ultimis minabatur. Venetias brevi cogito. Excutiam denuo Sti Antonii bibliothecam, si Manilius appareat. Maripetrus, qui eo te
deduxerat, jam a biennio diem suum obiit, violenta morte sublatus. Cum enim melancholiae obnoxius esset, nescio quam ob causam, in mare se praecipitavit, atque ita submersus est. Ab Illustriss. Lauredano responsum hîc habes. Est profecto tui perquam studiosus, caetera ex ejus epistola abunde cognosces, si quid repones, ad me mitte. In Senecis expurgandis totum te esse vehementer gaudeo. Domum reversus Tragoedias cum cura denuo percurram, et videbo, si quid conjecturarum possim corradere. Etsi hac ope nihil indiges; qui tripodem domi habes. Elegiae meae lucem tandem vident, postquam menses fere duos cum typographi socordia conflictatus sum. Haec nunc causa est, cur raptim breviterque ad te scribam. Mittenda enim sunt ad varios amicos exemplaria, et epistolae exemplaribus, ut fit, addendae. Ad parentem quoque exemplar nunc per Tabellarium mitto. Vobis caeteris amicis expectandum erit, dum navis ex his oris ad vos veniat, quam brevi discessuram opinor. Faxo tum in meliori charta versus illos accipias editos. Inscripti sunt Cassiano a Puteo, quo ego viro, peream, si quicquam amabilius, omnique virtutum genere cumulatius, in tota hac peregrinatione mea offendi. Quo magis miror, eum, cum Romae esses, non salutatum a te. Incredibili enim affectu flagrat rei literariae pro virili promovendae. Vret aemulos nostros, sat scio, quod ausus sim homini in urbe Romana viventi versus meos inscribere. Sed illos non moror: cum ita de me meritus sit, ac indies etiamnum mereatur, ut sine piaculo praeterire hoc non potuerim. Illustris Veslingius, cum Ferrario Rhodioque te salutat plurimum. Vale, mi Gronovi, meum decus. Patavii. Eid. Jan. CICICCXLVIII.
DE Alexiade quod evenit, non potuit tibi magis invito evenire, quam mihi. Scripsi aliquoties ad Holstentum nostrum dehac re, nec responsi quicquam obtinere potui. Quidvis tamen suspicari malui, quam ejus culpa hasce turbas excitatas. Literas tandem ab eo habui, quibus excusat diuturnam ab urbe absentiam, eamque caussam ait, cur scriptione sua me non beaverit. Ut videas qua fide, quaque diligentia me gesserim in hoc negotio, quidque de ipso Holstenio existimandum tibi sit, verba epistolae subjungam. De Alexiade, inquit, factum nollem, quod tibi nuncianti non credidissem, nisi me paulo post submissum a regio typographo protrepticon confirmasset. Id fidem meam nostramque amicitiam testor, me non alio animo codicemmeum Lutetiam misise, quam ut Puteanorum fratrum opera porro ad Gronovium nostrum perferretur: idque tuo me fecisse consilio haud duhie recordaris. Nunc, manu veluti praedae injecta, et mihi beneficium periisse,
et amicissimo homini editionis spem laudemque interceptam video: mirorque plurimum, qua fronte in protreptico Cardinalis Barberini jussu codicem submissum scripserint, quem Gronovio destinatum, injecta, ut dixi, manu interverterunt: neque enim ex Barberina, sed ex Medicaea bibliotheca describendum curavi: eique rei hominem Graecum Roma Florentiam meo sumptu perduxeram: neque vero concoquere potui, quin acriter ea de re conquererer apud regii typographi praefectos; quod ipsorum culpa fides mea vacillet apud eum, cui studia et obsequia mea probare inpense cupio. Haec ille. Caetera epistolae pars in Elegiarum mearum libello commendando occupatur. Lambecius Romae ipsi adest, et ad cucullum aspirare videtur, quantum ex optimi Patris Puteani literis deprehendo. Obstat tamen avunculus, et sapit. De Alexiade quid tibi nunc statuendum vide. Deum testor, in mea causa nihil amplius a me fieri potuisse. Ita totus te demereri velim. Tu vero, mi Gronovi, tam raro scribis, etiam provocatus, ut, quo magis tui recordor, eo magis oblitus mei videaris: ac parum absit, quin mendacii me ipsum convincam, qui publice nuper haec de te, aut ad te potius scripserim,
Saepe salutatis tua venit epistola nobis,
Redditaque in profugas crebra tabella manus.
Cur enim, cum Amstelodami nuper esses, scripturienti Vossio nostro nihil literarum tradidisti ad me curandum? Sed omitto querelas. Intradies octo aut decem Mediolanum me convertam, Italiae tandem vale dicturus. Vale et tu, Vir Clarissune, meque, si molesta scriptio est, silendo saltem ama. Venetiis, Anno CICICCXLVIII. XV. Kal. Mart.
PRinceps juvenum. Gratissimas tuas gratiores fecit optata manus illustrissimi Lauretani. De Alexiade [Gap desc: Greek words] Videbimus an tinniturus sit aliquid sufferti, quem jejuni laudis captatores nobis praeverterunt. Et si quidem, bene erit: nos tamen vivemus, nos tamen pro opibus nostra muniemus moenia: sin, quoniam occuparit alter, ne primus forem; ne solus sit, studebo, quod siipererit. Maripetri casum doleo. Tuas vero Elegias et editas gaudeo, et sic desidero, ut nihil magis. Jamque in antecessum deleo ex animo omnes formas quotidianorum scriptorum tuae unius venustatis exspectatione, nec mihi dulce erit quicquam, donec illas gustavero. Feliciter illi navi, quae tantas delicias vehet. Tu vero nihil verere ab iis, quos invidere possis existimare viro, cujus virtutem dignissimo munere honorasti. Gratia seculo, in quo nati sumus, quo experimur indies magis illa [Gap desc: Greek words] in derisum et ludibrium abire. Caeterum quando tu ad nos? Siles
enim. At cave refrigescat illud desiderium, quod prae te tulisti, venerandi senis parentis tui, tamdiu desolati, recreandi et amplexum ineundi tot veterum amicorum, qui metupro tam caro capite propemodum emoriuntur? Veni, dum adhuc superest memoria morum patriae, ne prorsus peregrinus redeas. Nos conquiescimus, nisi quod exspectamus, quam mox Senecas ordiantur Elzevirii (nam hi quoque se hîc miscuerunt) et Hackius. Interim lento gradu in Tragoediis pergimus. Et subnascuntur indies quaedam praeterea tot praeclara, quae scis suppeditare Medicaeum. Velut, si vacas, illud in Oedipo p. 32. Inter ruinas urbis et semper novis Deflenda lacrimis funera ac populi struem, Incolumis adsto, scilicet Phoebi reus. Versus ultimus sic concipitur in Vossiano et Mog. apud Delrium: Incolumis ergo tu Phoebi reus. Neque aliter videtur fuisse in pluribus Gruteri. Scribo: Incolumis unus. Ergo tu Phaebi reus Sperare poteras sceleribus tantis dari Regnum salubre? Alloquitur se ipsum. Hippolyto p. 85. Luctus et lacrimae et dolor, Et limine ipso mista lamentatio, Hospitia digna prorfus inferno hojpite. Redux Theseus loquitur. Ergo, Auspicia, pro ominibus. Ut Troad. Nec abominandae mortis auspicium patet. Agamemnone vers. 56. Phoebum moramur, redde jam mundo diem. Umbra Thyestis loquitur. Quanto ergo melius: reddo. Hoc ait discedens. Abeo, et ei locum do. Thebaide, vel potius Phoenissis vers. 49. quid segnis traho? Quid vivo? Immo: quid segnis traho quod vivo? hoc est, illam partem qua vivo, qua nondum recepi mortem. Nam vers. 114. in cineres dabo Hoc quidquid in me vivit. Sic et vexato loco vers. 181. Hac parte mortem perage, quae coepit mori, legendum puto. Habebam forte heri in manu Ausonii Caesares. Quid est in Vespasiano:
Olim qui dubiam privato in tempore formam
Par aliis princeps transtulit in melius.
Quid hoc vel laudis vel probri, Par aliis? Annon fuit: (Rarum aliis) plerique enim licentia sumus deteriores. Tum in Marco: qui scita Platonis Fecit ad imperium. Annon Vexit. Scio vehere antiquis saepe esse ferre, portare. Sic nondum desinimus nugarum. Mericus Casaubonus Londini recudi fecit patris in Persium commentarium cum sua praefatione, in qua impudentiam et petulantiam Leonis Allatii in suum patrem egregie perstringit. Vale, et me ama, de reditu cogita. Daventriae. a. d. XII. Kal. Mart. CICICCXLVIII.
SIne caussa irasceris et invidiam mihi facis. Affirmo sancte, nullas me tuas accepisse, quibus non diligenter responderim, measque aut ad affinem tuum,
aut ad Isaacum nostrum missitarim. Si tardius curantur, ne mihi vitio verlas. Nam Amsterodami quidem quoties sum, tam iniquis excludor spatiis temporis, ut ne ad matrem quidem vacet scribere. Vix credes, sed verum est: bis aut ter accidit mihi, ut hinc profectus mecum ferrem literas, quibus constitueram illic respondere: frustra fui, et fasciculum, in quo eas composueram, ne solutum quidem huc retuli. Sed et cum proxime illic essem, tuas jam huc miserat optimus Vossius, priusquam eum, priore transitu non visum, Haga redux compellarem. Quibus tamen, ut domi fui, moram non feci, sed et addidi alias ad Illustr. Lauretanum: quas nunc tibi dudum redditas spero. De Alexiade scripsi proxime. Amo ninilominus curam tuam, et imperavi mihi, ut crederem, quae ad te scribit popularis meus. Gaudeo te tandem serio de reditu cogitare. Deum precor, ut bene ambules, beneque tuos et nos revisas. Me nuper tertiana obsederat cum duobus satellitibus morbis, quorum alter caput, alter stomachum perpetuo, etiam per illiu et intervalla, vexabat. Quasi tres hebdomades cubiculo et saepius lecto me clauserunt. Nunc Dei benignitate convalui, ita tamen, ut pauca supersint priscae vestigia fraudis. Interim discessu collegae Jurisconsulti Harderwicum, Geldrorum Academiam novam vocati magisterium collegii nostri, quod Rectoris Magnifici vocant, ut scis, mihi accipiendum est perendini die oratione, vereor ne febriculosa: ita breve interfuit tempus inter aegrotationem et actionem. Etiam propemptico illum dimisi. Scis quam malus poeta sim et poene illustribus viris [Note: Boyo et Plantae.] B. et P. addendus. Si tamen placet hic gustus, servabitur tibi exemplar.
Nunc tua, Christeni, te quo vocat inclita virtus,
Faustum perge (nihil fata moramur) iter.
Magnaque miratus Pindi ornamenta Sicambri,
Sunt etiam ad Salam, dic, loca Pierisin:
Parva calet, sed thure frequens et odoribus ara,
Hand quamvis magnis relligione minor.
Et, bene vos etiam, cohibet quos Sala relictus,
Ad tua dic laetus pocula nosco meos.
Cumque tibì claudet latus Isendornius: unus,
Unus abest. Cur non, hei mihi, triga sumus?
Certe ego, quem posthac mihi garrula praecinet auris,
Hardebones credam mittere Saepe sonum.
Vale, decus et deliciae nostrae. Daventriae, statim ut tuas accepi. ad. d. XIV. Kal. April. Jul. CICICCXLVIII.
AMicorum decus. Quas ego ultimas ad te dedi, iis particulam Hostenianae epistolae inserueram, qua egaret ille, sua culpa suove consensu evenisse, quod Galli Jesuitae Alexiadem tibi involassent. Si redditae sunt, est quod vehementer gaudeam. Unice enim volo, perspectam habeas curam, quam rebus tuis promovendis tantum non assiduam impendo. Tuae quidem A. D. XII. Kal. Mart. exaratae recte ad me pervenerunt, tardius tamen quam oportuit, credo, quod abfuerit domo aliquamdiu Vossius noster. Emendationes in Tragoedias Senecae ac Ausonium quid mirum optimas esse? Tuae sunt. Habeo hîc penes me fragmentum scriptum Declamationum Senecae, quod inspectum a te velim, etsi antiquum non sit. In Ambrosiana bibliotheca magnus est Ovidianorum codicum numerus. Meliores seligam, cum vulgatis editionibus conferendos. Duos Fastorum libros jam evolvi, quorum altero vix vidi meliorem, si duos tresve excipias: ut dolendum sit, integrum non esse. Possessorem olim habuit magnums illum Vincentium Pinellum, cujus libri omnes ex naufragio reliqui a Cardinali Borromaeo redempti sunt. Inter caeteros Ovidianos libros spero et alios bonae notae non defuturos. Ante discessum, quem mense proximo ex his oris auspicabor, catalogum librorum MStorum (et sunt supra XV. milia) exhiberi mihi ab humanissimo Ferrario, bibliothecae ejus praefecto, curabo, diligenterque investigabo, sintne Liviani codices nonnulli, a vetustate commendandi. De Tragoediis etiam illis Senecae meminero, etsi nihil sperandum puto. Vidi enim multa exemplaria nullius pretii, quibus argumenta illa accederent, quorum Vossius noster te monuit. Ad Lauredanum tuas recte curavi. Habes hîc responsum, nec citius a me mitti potuit, quod diu satis in itinere versatus sim, dum Mantuae, Veronae, Brixiae, aliisque civitatibus perlustrandis occupor. Elegiarum mearum exemplaria brevi ad vos perventura spero. Abiit enim Venetiis jam ante mensem navis, cui sarcinas meas credidi. Italiam nisi amem ac observem, ingratissimus profecto sim: quae eo cum applausu versus illos exceperit, ut non expectationem tantum meam, sed ipsa vota, superarit. At inter aures Batavas, vix unam alteramque futuram video, quibus nugas meas probaturus sim. Adeo Midarum plena illic sunt omnia: Genevac mensibus forsan duobus moraturus sum, ut deesse scribendi occasio tibi non possit. Vale, mi Gronovi, meum decus. Mediolani A. D. III. Kal. Majas. CICICCXLVIII.
NObilissime et maxime juvenum. Quibus Holstenium ex ipsius literis purgas, et recte accepi, et dudum illis repondi. Tua autem mei mearumque rerum, quae a te desiderari potest, cura adeo mihi perspecta est, ut me citius ipsi mini, quam tibi excidere posse certum habeam. Declamationum Marci Senecae veterem librum et ego vidisse vellem. Forsan etiam videbo tempori: nam qui dudum aliis super alias missis literis me urgebant, ut istam telam detexerem, nunc nescio cur contantur, et ne inceperunt quidem. A Vossio habui in charta scriptum, sed ita depravatum, ut magis plura loca suspecta facere quam illa, quae jam suspecta sunt, juvare posset. Juvit tamen nonnihil. De Tragoediis senecae non est quod amplius te fatiges, si argumenta illa non sunt alia, quam quae Luctatio Grammatico tribuuntur in Francisci Raphelingii editione, aut si sunt sequioris aevi. Sed in Livii primam decadem, si quid excerptorum ex aliquo meliori codice mihi comparare posses, quod tamen commodo tuo fiat, non ingratum mihi accideret. Haud scio an has accepturus sis, antequam Italia decedas. Ubicumque tamen, cum Genevae duos menses facere constitueris, vide an non velis etiam Bernam Helvetiorum invisere, ubi Bongarsiana bibliotheca superest. Etiam Fanum Galli insignes, ut audio, habet tum publicam, sive monasterii Sangallensis est, tum privatam Schobingerorum, nobilis ibidem familiae: ex qua Tobias Schobingerus ante biennium menses aliquot domi meae egit, seque totum Graecis et Latinis literis dedidit. Genevae si videris Gothofredum, explora quaeso, quid ejus animum a me alienarit. Nam cum humaniter me exceperit, dum iilic essem, postquam regressus in has oras ad ipsum et Morum (nosti declamatorem, qui ut audio nunc Middelburgum vocatus est ad professionem Theologicam et conciones Gallicas habenaas, mire in id laborante Salmasio) literas dedi, ab neutro accepi responsum; sed per Sarravium significavit Morus antiquius esse, ut Gothofredo satisfacerem. Ego quid peccarim, cur homini satisfacere debeam, juxta tecum scio. Barthius vivit, et in Vlitium nostrum, quem bliteum appellat, blitea facit epigrammata. Mihi quoque visa Diatribe iratus est. Nescio quem habet Panegyristen, quem jactat Reinesio, Vlitio, et omnibus, qui ipsum heroa et deum negant, graves dicturum contumelias. Ego his diebus relegi commentariolum de Sestertiis: multa feci meliora: plurima quae addam habeo. Vidistine Pigafettae de eadem materia? Pignorius alicubi mentionem facit tanquam editi. Sed et Matthaei Hosti de re nummaria grandem et copiosum, ut colligo ex illis, qui allegant, librum frustra hactenus
quaero. Si in eos incideris, vel mihi vel tibi emes: tua enim usu scio mea. Vale, o carum et sanctum caput, et salvus revertere. Daventriae. postrid. Eid. Junias Gregorianas CICICCXLVIII.
Lauredanus hactenus abstinuit se ab eo, quod minabaris. In postremis ostendit optare se, ut Historia Cypria hîc in Belgio edatur, qualem paratam habeat, correctior. Itaque antequam illi respondeam, tentabo typographos, etsi parum me effecturum sperem. Iterum vale, Tuas ad Smithum misi statim, quando hîc aderat consul Noviomagensis, affinis affinis mei, et per hoc meus.
CLarissime et Amicissime Virorum. Cum feliciter post triennem in peregrinis regionibus moram ad meos sim reversus, nihil alienum a necessitudine tam arcta facere me credidi, si confecti auspicato itineris nuncius ipse ad te venirem. Brevior nunc sum, quia variis distractus negotiis, quae ingerunt se hinc inde recens advenienti. Libri, quos Venetiis huc miseram, jampridem advenerunt, quos tamen excutere necdum licuit, eos inter Seneca Tragoedus est, ad Florentinum exemplar a me collatus. Aliam Genua arcam misi libris itidem repletam, cui quid factum sit scire hactenus non possum. Ubi ad manus meas pervenerit, depromam inde Controversiarum Senecae fragmentum, et Tragoediarum exemplar, etsi recentissimum, quod meum Vintimilia esse voluit, ac proinde etiam tuum: ab eo literas hîc habes, quastempestivius ad te mittere non potui, quod desultorio Gallias more pervagatus sim, nec fixam ullibi sedem posuerim. Conspectu tuo beari vehementer velim, nihil tamen hîc mihi polliceor, quia hyems imminet. Amstelodamum si tibi ob negotia excurrendum, illic et me sistam. Tempus tantum certum aliquod praescribe; nunc Vale. Brevi plura. Amstelodami. CICICCXLVIII. Octob.
ERgo reversus es salvus ad salvos tuos? O laetum nuncium! Est Deus et piorum preces exaudit: cui quidem, cum tu, o sacrum et preriosum caput,
tam longinqua peregrinatione feliciter confecta, tot periculis defunctus, tot thesauris literariis potitus, nominis ae virtutum tuarum monumentis passim fixis ac relictis immortalibus, ad lares patrios redux es incolumis, laudes gratesque toto pectore ago, et hoc deliciis nostris, Musis dico et Gratus, bene venire cupio. Unum mihi nunc ad summam felicitatem deest, quod ad exoptatissimum amplexum tuum occunere etiamnum prohibeor. Jam quidem dudum res privata me in Hollandiam vocat, sed moratur materfamilias, quae jam quatuor et ultra hebdomades minatur quotidie se puerperam futurram, et cum maxime gravibus doloribus, non sine cruciatu animi mei, futura gaudia (quae praesumo spe et votis et eventu priorum, tribus enim antefoetibus minimo labore defuncta est) expiat. Non potest res diu pendeie, atque ideo ante initam hiemem confido vel Amstelodami apud affinem, vel Lugduni apud parentem mihi copiam fore salutandi tui. De collatione Florentini exemplaris in tempore mones. Adorno enim jam notas meas rogatu Hackii vestratis, et aliquantulum processi: nec dubito in festinatione illa me multa praeteriisse, quae curiosos oculos tuos et diligentem manum fallere non potuerunt. Itaque nihil est mihi longius, quam dum codicem tuum nanciscar. Ubi venero, videbis specimen, quod incepi, et in antecessum relinquam Hackio. Alterum ut juvabit videre, ita tenue subsidium est post illum, quo nihil majus meliusve in eo genere. Sed controversiarum qualiscumque liber utilis erit, cum optimis destituamur. Pareus obiit. Scripsit mihi legatum, in quo sunt Metamorphosis et Enistolae Heroidum in membranis. Cum mereibus Francofurtensibus eas exspecto: et tu quoque exspectabis, si tanti judicas. Vale, vale, decus nostrum, et collationem Florentinam, quam primum fieri potest, ad me mitte. Saluto vestros quam officiosissime et reverentissime. Daventriae III. Eid. Octobr. Jul. CICICCXLVIII. Loredanus bis scripsit se mittere ad me suorum Academicorum vitas, jussitque, si forte prius, quod perditum rebatur, exemplar reciperem, id amico darem: sed de neutro quicquam aliud inaudivi. Iterum vale.
AMice comiterque mecum agis, Vir Clarissime, sic ut nihil supra, qui tam luculente testeris gaudium super felici ad meos reditu. Non sinit me profecto hoc epistolium dubitare de tuo erga me, affectu, nec temporis tam longi spatiis, nec interstitiis locorum remotissimorum concusso. Audeo igitur denuo meis vestigiis insistere, et aditum affectare ad amicitiam tuam, qua nihil pretiofius inter [Gap desc: Greek words] mea recensere possum. Praesentem te complecti
vehementer aveo. Veni ergo, veni: ne diutius tam chari capîtis aspectu fraudemur. Senecae Florentini excerpta te hîc expectant. Ea jam misissem, nisi deprehenderem multas conjecturas nugatorias codicis illius margini a me adscriptas, dum festino. Velim igitur curis secundis auctorem illum percurrere, antequam ad te veniat, et mutare, si quae praeter rem a me annotata sunt. Hoc ut facerem, propter domesticas occupationes a me impetrare hactenus non potui. Italiam meam ad te venisse Sororius affirmat. Novam fortassis editionem dabo, emendatiorem longe ac auctiorem. Dum enim ipse Venetiis vivo, et amicis operas typographicas corrigendas permitto, multa irrepsisse video, quae non commissa magno velim. Habeo et cur expostulem tecum, qui me non monueris de errore in Elegia ad Fabricium commisso, ubi secunda in Saluberrima producenda fuit. Dubitabam ipse, dum hoc scriberem. Sed errorem negabat Rhodius noster. Cui ut accederem, tua auctoritate factum. Ita enim mecum argutabar, moniturum te fuisse, si quae displicerent, qui Elegiam illam vidisses. Alibi quoque vox Strepera occurrit, quam Latinam vix puto. Sed hoc inter errores typographicos deprehendes oportune. Nescio etiam an Latinum satis sit in Elegia tibi inscripta, detexere colum. Tela detexitur. De colo non constat. Emendavi igitur, [Note: In ultima editione correxit, Hanc modo continuet P. b. c. meliori, ut puto, omine.] Hanc precor absolvat Parca benigna colum. Sed talia multa sunt, de quibus ut nunc agam non permittit Vossius noster itineri accinctus. Illi enim has committo. Ovidios Parei avide expecto: sed te magis. Scribe ergo, quando expectandus sis. Academicorum incognitorum vitae penes me sunt, quas Lauredani nomine tibi tradam. Adventum in has oras tuum vel eo magis necessarium puto, quod Eloquentiae professio in aliquem brevi sit conferenda. Ego te aliis praelatum velim. [Note: Salmasius.] [Gap desc: Greek words] tamen nescio quos tenebriones commendat, cujus gratiâ, quantum audio, excidisti. Sed de his coram. Vale, meum decus. Lugd. Bat. CICICCXLVIII. Nonis Novembr.
NObilissime et Clarissime Heinsi. Quantopere salvo ac reduce te gaudeam, non ex verbis meis, quae animum aequare nunquam poterunt, tam cognoris, quam ex perpetuo tenore amicitiae nostrae judicabis. De qua nihil jam in posterum vereor: ita enim et tuos mihi perdidicisse mores videor, et meos teneo facioque, ut ab invidentia et suspicionibus, sed et aemulatione, quae, utcumque bona, facillime in pravum detorquetur, praecipuis necessitudinum
pestibus ambos esse nos alienos existimem. Officia autem summa quidem, sed ea tamen aequitate, alter ab altero exspectamus, ut si quod datur majus et antiquius, id alterum in alterius gratiam migrare neuter velimus. Quae et ipsa res dum non cogitatur, dum solis nobis obnoxios nostros volumus, atque immoderata et poscimus et speramus, multas amicitias dilui atque interire deprehendi. Cesso adjungere alia, quae homo natura ad amandum, concedendum atque indulgendum factus, minimeque longinqui odii aut plumbearum irarum, ea etiam fortuna ingruente, ut gratiis hominum indigerem, saepe apud me collegi, ut proposita animo vitarem, nec mea culpa aut studiosis mei carerem, aut quos paraveram, effunderem ac perderem. Possum igitur aliquid constantius aliis rebus humanis in amicitia nostra mihi promittere, nec te facere minus multis experimentis demonstrasti. Ego, quo nunc propius est ut videamus, eo magis ad te aspiro, totusque promineo, nec gratum est quidquam auribus, dum locare se tibi gestiunt totum diem, atque utinam annum, nobile illud tuum triennium narranti. Uxor postrid. Eid. Octobr. Jul. quarto foetu, altero virili me beavit, sed post gravissimos atque etiam insolitos labores infirma est et viribus fractis, neque officio adsidendi et hortandi deesse possum: omnia tamen ad salutem figna sunt, et proxima hebdomade spero mihi commeatum fore. De Florentini Senecae exemplari, ut constituisti, etsi vereri non debebas, ne, si quid conjecturarum tuarum non probarem, id nihilominus publicarem, atque ad illud disputarem. Afferam mecum pertextas meas notas usque ad Herculem Oetaeum, ut eas videas agnoscasque, nihil me cupere tibi subripere eorum, quae forte ipsus praeterii. Vereor autem, ne, cum omnia feci, typographus antiquum obtineat, et quod jam non semel accidit mihi, in vanum laborasse jubeat. Nam quid de illo speres, qui cum ultro me ad hanc operam invitarit, paullo post scriptis literis rogaverit, a criticis abstinerem, explicationibus potius obscurorum locorum immorarer, hoc est isto novo more centones farcirem, quod a me nec peti debebat, nec exspectari. Sustineo tamen et tentabo, an sanius sentientem facere possim. Italiam illam tuam, ipsa Italia elegantiorem, bis accepi, ab amplissimo affine tuo, et a Kinschotio nostro, et utrique respondi. In qua si tot luminibus perstrictus, obstupefactus, occoecatus unum naevulum non deprehendi, non est quod mihi irascare. Jam dudum eo me redegisti, ut ad legenda tua magis ex hitelligentia voluptatem capturus et profectum accedam, quam judicio accingar. Et quid emendatorem desideres, qui sic ipse tua emendare noris? Si [Gap desc: Greek words] factus est a me alienior, et suos habet candidatos, scito nulla id mea culpa accidisse, ne me negligentiorem in colendis amicis, quam dudum putes. Quod autem tu optas, agnosco benignum animum tuum, et narro tibi simpliciter, si videro mei rationem haberi, possum induci, ut fatear fautoribus meis, gratum ipsis fore, et me ingentis beneficii numero habiturum. Ut ambiam contra competitores, hoc vero est, quod ab amico tuo non impetrabitur, ut eum magis ames. Nunquam feci, vel longe incertior rerum mearum, et cum in diem viverem propemodum, et quot nuntios acciperrem
domo, totidem plagas, totidem patrimonii ruinas. Ne tu id nunc me facturum putes, postquam statum nactus sum, quem Dei virtute et mea diligentia ac frugalitate satis tuebor: ad haec homo modestissimorum votorum, et jamdudum ita composito animo, ut cujuscumque a fortuna adsignati loci tolerantissimus essem. Is nunc scilicet, post quam deferbuit illa eminendi et aemulandi omnis libido, prensare, hoc est, ineptus esse, idque in oculis tuis sustineam? Non ita degeneres sumus, [Gap desc: Greek words] , et opes vanaque nomina contemnere didicimus. Quod si ille, quem desigms, serio agit, quod eum dicis agere, tum vero me actum non agere melius erit: nunquam enim tam vehementer pro me ipso nitar, quam pro aliis ille solet. sed haec differamus in congressum nostrum. MS. Ovidii in itinere sunt, et jam, ut audio, Colonia Agrippina decessere. Itaque cis paucos dies, spero, praesto erunt. Vale, Carissimum caput, et saluta vestros. Daventriae III. Non. Novembr. Jul. CICICCXLVIII. Cupio videre Senecam tibi ab Intemelio datum, ne solus mihi omnibus literis mentionem mei factam imputes: Volo quamcumque tantopere desideranti vicem reddere.
NObilissime et Clarissime Heinsi. Video te hoc habere cum Bruto commune, ut quod cupis, cupias vehementer: simul autem video cupere te, ut me quotidianum congerronem habere possis. Quod quidem ut ego quoque exopto, ita nunc flagrantius desidero, quia tu vis, quam quia illum locum hoc mihi honestiorem et fructuosiorem judico. Itaque quae et Dordraci et domi in meam gratiam egisti, scito mihi esse gratissima, et quicunque fuerit eventus, ea me in memoria habiturum. Ne me accusares, quasi deessem tibi, in reditu praestiti, quod tibi promiseram: locutus sum Harlemi et Amsterodami cum duobus quondam discipulis meis, ut materterarum maritis rem commendarent: quod quidem uterque summo studio se facturos receperunt. Quem scribis accusasse te, ego vero non dubito, quin honorifice de me loquatur, praesertim absente, et maribus terrisque diviso: sed haud scio an me vicinum velit, ignoratione meorum morum, et metu aemulationis. Hunc igitur vide, ut illi eximas, et quantam jubeat, fidem des illi, eo me ingenio non esse, quo fortasse suspicatur, nequeullum inventum iri, qui magis in ejus sit futurus potestate. Quamcumque illi fidem dederis, ego praestabo, aut tuam, quam scis vitam contra mihi caram esse, amicitiam perdam. Sed etiam, si sperat adhuc se impetraturum, ut utramque provinciam conjungat, ne joco quidem vel ipse te meo nomine prensare velim. Ad Pilium jussu tuo scripsi,
et mitto aliquid scholasticarum nugarum, et quia certiorem viam ignoro, tibi curandum committo. In Seneca sum sane, et satis saepe mihi occurres. Faciam ut agnoscant omnes te a me coli, etiamsi non inepti simus. Declamationum codicem utinam brevi nanciscerere! certe ubi nactus fueris, noli quacso me morari, si forte in isto Augiae stabulo nonnihil nos iuvaret. Vale, decus et praesidium meum, et me ama. Citius scripsissem, sed segniorem me facit tum frigus, tum dolor dextri humeri, quem, postquam huc tedii, demum sensi graviorem; et ne nunc quidem omnem sentire desii. Iterum vale. Daventriae Prid. Idus Decemb. CICICCXLVIII.
TAndem de rebus tuis datum nonnihil intelligere, Virorum Amicissime. Ad Pylium quae volebas mitti, mittam brevi. Hactenus enim nautarum opera non licet uti, ob fluvios gelu passim concretos hac hyberna tempestate. Scribam denuo ad Blyenburgium, ut hominem officii admoneat, tuique apud avunculum suum rationem ut habeat. Hagam proxime excurram, ut Graswinckelium caeterosque, quos illic habes, amicos impellam ad negotium hoc, quantum in ipsis, promovendum. Si quid praeterea a nobis fieri velis impera. Parens meus sua commendatione nobis aderit: ea de re certus esto. Tu interim hoc age, ut Bouckhorstio de meliori nota commenderis. Multum ille hîc potest. Nihil restat, nisi ut velit. Ut autem velit, pet cognatos instigandus est. Puto hasce reddendas tibi a Vossio nostro fore. Convenimus nuper simul Boxhornium. Tui mentionem ita illic fecit Vossius, ut qui addictissimum tibi se profiteretur. Promittit heros noster affectum erga te luculentum. Ego satisfactum tibi fore arbitror, ut nuper scripsi, si nihil contra te moliatur. Spanhemium pro Hornio stare affirmat. Sed cum illi proximum adessem, tibi non minus favere videbatur. Reliqua ex Vossio intelliges: cui et Curtium ad te ferendum tradidi, si fortassis notarum aliquid Blanckianae editioni adjectum velles. Sed festinandum: cum librum ille, Curatoribus Academiae nostrae inscribendum, ante Nonas Februarias proditurum affirmet. Rogo ut codicem hunc, et si quos praeterea utendos a me accepisti, occasione commoda remittas. Volo enim bibliothecam in ordinem accuratum redigere, cum vere proximo in Flandriam profecturus sim. De libris, quos ex Liguria expecto, nihil hactenus intelligo; nisi quod adfuturos brevi auguror. Quod si fit, Senecam utrumque tibi sistam, ut promisi. Nunc quod addam non habeo. Sarravianae litterae, quas hîc turbas dederint vix credas. Earum auctoritate permotus Salmasius, mendacii reum apud multos me fecit. Ego vero cum quidvis
ferre malim, quam hanc ignominiam, litteras querelarum plenas ad Sarravium scripsi, ad quas responsum quotidie expecto. Salmasio autem Holstenianae ad Lambecium epistolae apographum misi, in quo mentiri jubeatur, rogavique, ut de hoc crimine primum se purgaret, deinde alios accusaret se longe honestiores. Excaadescet, sat scio: sed ego ad hunc ignem jam frigeo. De Sarravio tamen aegerrime fero. Sed et tu fidem Gallicam expertus es. Vale. Lugd. Bat. CICICCXLVIII. a. d. IV. Kal. Jan.
DE rebus tuis nihil a mense alteroque jam intelligo. Per Vossium, ni fallor, scripsi proxime. Hagae fui postea, negotiumque tuum Heyldersichio, Graswinckelio, caeteris amicis, commendavi. Kinschotius praecipue ac Petrus, Hugonis puer, Grotius tibi favent, et me absente rem urgebunt. Rusius putabat Bouckhorstium Jannigio studere, in Salmasii gratiam. Etiam atque etiam igitur vide, ut spes tuas apud illum in tuto loces. Dordraci quoque, quantum potui, causam tuam egi. Blyenburgio aurem denuo velli, ut omnia apud avunculum tentaret, cum Hagae mihi nuper occurreret. Spero facturum. Baersdorpium conveni semel hoc nomine. Sed alii tum aderant, ut cum illo libere agere non potuerim. Revertar eo brevi. Interim Goesium nostrum rogavi, ut cum eo ageret. Et jam egit. Parens meus pedibus laborat multo tempore. Inde fit, ut Hagam non possit excurrere. Operam tamen dabo, ut Curatores, qui post octiduum ventura sunt, hîc conveniat. Jam enim convalescit. Elzevirius me monuit operas typographicas ad N. lirteram jam pervenisse in Senecac primo tomo. Necesse igitur esse, ut reliqua mittas, aut operis cessandum fore: cum duo jam se exerceant in editione illa. Ejus nomine nunc ad te scribo. Tu hoc age, ne illis hîc desis. De sarcinis Genuensibus ne [Gap desc: Greek words] quidem hactenus. Miror insignem oscitantiam mercatoris. A Vlitio hîc habes, quae aliquamdiu penes me haeserunt, quod Vossio absente neminem Amstelodami haberem, ad quem mitti possent: cum Goesius noster toto fere mense jam nobis adsit. De carminibus in Boyum ac Plantam scriptis vide ne arcanum tibi creditum cuiquam retegas. Volo enim omnino ignorari me auctorem: nec quisquam rei conscius est praeter te, Kinschotium, Valliumque, qui et suas operas contulerunt. Puto libellum brevi edendum fore. Vale. Lugd. Bat. pridie Kal. Febr. A. CICICCXLIX. Raptim.
TU quidem omnibus vere amici justis cumulatissime perfunctus es: reliqua, quae casus feret, feremus. Etsi, si dies recte puto, jam oportet factum esse, quod vel sperari vel metui potest. Nisi forte istis quoque rebus indixerint justitium ferales illi ex Cassiteride nuntii. Heu consolationem abominandam! sed tamen, quicquid de nobis constituat fortuna, non potest esse tam inopinatum, quam illa securis. Secundum Senecae tomum petent Elzevirii ab Hackio, a quo et primum acceperunt. Illi utrumque olim dedi, cum ipse et Lud. Elzevirius operis ejus consilium cepissent. Tertius quoque jam paratus est. Sarcinas tuas et tua ipsius caussa in portum pervenire velim, et citius mea, ut Aprosiani Senecae meminisse possim. A Vlitio post annuam intercapedinem tandem vidisse aliquid gavisus sum, et en, quod ei remittes. De carminibus elegantissimis tuis in [Note: Plantam, a planta pedis, et Boyum, a vinculis, quae Bojae dictae, et nostratibus Boejen. Vide Cangii Lexicon, et Altaser, ad Anastasii Theodorum pag. 64. et nuper Eccard. ad Leges Salicas pag. 175. hi vero Planta et Boyus in Saturnalibus, quae Heinsius, Kinschotius et Wallius, collatis operis ediderunt, misere vapulant. inserta sunt ex illis, Poematis Heirsii, quae illum auctorem habebant.] Pedem et Compedem apud neminem verbum feci, praeterquam Schelium nostrum, cujus conscientiam, credo, non refugis, quod nec faciunt facetissimi illi tui soeienni. Fuit hîc nuper dies aliquot, quos geniales una egimus, non sine honesta suavissimaque tui memoria. Vossius, ex quo hinc discessit, etsi valde rogatus, ut, priusquam Monasterio abiret, certiorem me faceret, ne verbum quidem ad nos. Et, quo magis doleo, tradideram illi exemplum praefationis, ad quam seribendam scis mihi legatos auctores fuisse. Rogaveram magnopere, ut quid visum illis fuisset, clanculum et sincere me edoceret. Rumor fert nescio quid in illa quoque aula turbari, utinam falsus! Vale, nobilissime et charissime Heinsi, et me ama. Magis gaudeo te velle, quod agitatum quocunque eventu fuit, quam qui possunt effectum reddere. Iterum vale, et vestros saluta. Idibus Februar. Jul. CICICCXLIX.
PArtim ab urbe absens, partim etiam distractus occupationibus domesticis litterarium per tempus aliquod officium in me desiderari passus sum, vir amicissime. Accedebat huc, de rebus tuis quod adderem vix fuisse. Curatores enim negotio infecto, quantum audio, discesserunt. Id quod profuturum tibi existimo. Tempore enim ac mora fervor ille adversariomm et primus impetus deferbeat necesse est. Metus erat, ne dum toti sumus in amicis tibi conciliandis, imparatos adhuc quodammodo, nec munitos satis praeceps Curatorum opprimeret consilium. Tibi vero ea in virtutibus tuis fiducia debet esse, ut dubitare non possis, quin qui multos rebis tuis promovendis jam addictos expertus es, plures proxime sis experturus. Quicquid candidati cacteri a Curatorum benevolentia ac favore polliceri sibi possint, tu tuis meritis appone; cum nullus ex competitoribus sit, qui vel umbram lucis tuae ac famae queat sustinere. Thysios, Blanckardos, Janigios ne time. Inter illos tui ratio habita est, qui cum causâ excident, satis gloriae se consecutos existimabunt, quod tecum commissi fuerint. De professione interim in quenquam conferenda nihil decretum. Consuli Dordraceno parens meus litteris te commendavit, idem et ego praesens feci, et rogatu meo Blyenburgius, ut nuperrime ad me scripsit. Pylius quoque partibus suis non defuit, Kinschotianis instigatus epistolis. Heyldersichius quid egerit non scio: multa certe liberaliter promisit. Salutaturus eum proxime, et in negotium tuum inquisiturus, hoc responsum a famulo tuli, herum conveniri non posse, quod in luctu esset ob ereptum sibi filium. Wimmenomius multum hîc potest, sed metuo ne a Salmasio delinitus sit. Graswinckelium, aliosque splendidissimis tamen promissis lactare non desinit, quam ille liberalitatem haereditariam habet. Kinschotius apud propinquos suos caeterosque amicos magna cura ac fide causam tuam egit. Et haec quidem de rebus tuis. Elzevirii in Seneca diligenter pergunt. Tomum itaque tertium ut brevi mittas necesse est. Horrendus ille magni regis casus mirum quam consternarit omnium hîc animos. Mitto tibi hîc versus [Note: Leguntur lib. III. Sylvarum pag. 192. Boxhornianos non reperi.] meos et Boxhornianos. Auctores ut dissimulentur rogo. Distichis praeterea aliquot mortem regiam celebravit amicus ille noster, quae tanti ipse facit, ut Scriverio praesente affirmarit nuper, cum Catonianis ea se non permutaturum. E caelo quartus cecidit Cato. Sed non vacat jam jocari. De sarcinis Genuensibus nihil hactenus. Mira mercatoris illius est supinitas. Nec aversor tamen hanc moram,
modo ad me perveniant. Ad Vlitium curabo cras aut perendie. Boxii negligentiâ fit, ut tergo poetarum [Note: Inteiligit, credo, Bojum et Plantam, in quos Saturnalia edebantur cum maxime.] Theologi ac Jurisconsulti consultum hactenus sit. Trahit enim libelli editionem, cum totus sit in Epicediis ac libellis, res Anglicanas spectantibus. Nobilissimo Schelio, quaeso, me commendes. Kinschotius, Rusius, Grotius, caeteri amici, quoties convenimus, saluti ejus litamus non uno poculo. De Vossio miror et indignor. Libris aliquot insignibus me emunxit discessurus. Interpretem Aristotelis Graecum a me habuit, quem unum inter omnes desiderabat; habuit Aetii opera; Graecum codicem manuse. de portibus maris, aliosque libellos, ea conditione, ut mihi nonnullos ex suis, quos ultro offerebat, refunderet. Sed nihil horum ille: ne scribit quidem. Caninii grammaticam sibi petebat: et abstulit, tradidisse tamen non puto. Curtium cum Florentino codice collatum si tradidit, bene habet, nolim enim illum perire. Notas in Claudianum meas brevi describam, et editioni parabo, de editione tamen ipsa consilium adhuc incertum, velim tuae censurae eas committi, antequam juris fiant publici. In locis tribus quatuorve, qui in mentem nunc veniunt, expedias me rogo. Ancipites habeant arces recte contra Barthium olim defendisti. Sed cur ancipites vocat? An quia ne arces quidem tyrannorum fortunam in tuto locant? Haereo. lib. I. in Eutrop. vers. 331. Nascitur ad fructum mulier. Non videtur Latinum satis esse. Forsan foetum scripserit Claudianus, et [Gap desc: Greek words] fructum ex Glossa irrepserit. Cons. Olybrii. vers. 50. Cur Sollicitis collibus? an quia auri fossores pallent? longe quaesitum hoc videtur. Cons. Manlii 324. quid sibi volunt Spargentes flammae? an pro Sparsae? Durum est. Exemplaria si in promptu habes, suggere. Consul. IV. Honor. 636. 637. pro duobus illis versibus primae editiones et scripti omnes habent,
Ister sanguineos egit te consule montes.Quaero hactenus cujus liberalitati duos debeamus. Alterum e textu ejicias, si tibi sic videtur. [Gap desc: Greek words] Alpinos montes quam frigidum! Cur enim Alpinas rupes non dixit, cum posset? Sanguinei montes, ut praeruptus aquae mons apud Virgilium. Et intelligit cumulos stragum: sic lib. II. in Eutrop. cumulis immanibus aggerat imdas. Haec nunc. Plura brevi. Vale, meum decus. Lugd. Bat. IV. Eid. Mart. CICICCXLIX. Raptim. Apud Lucanum lib. II. 120.
Vix te sparsum per viscera Baebi
Innumeras inter carpentis membra coronae
Discessisse manus.
sic legit vir magnus, at scripti, quos vidi, omnes, Discerpsisse? sine sensu. Videtur scriptum primo, Dispersisse, idque pro Disperiisse. Claudian. lib. II. in Rufin. vers. 517.
- - - Consumpto funere vix tum
Deseritur, sparsumque perit per tela cadaver.
Juvenal.
Obtritum vulgi perit omne cadaver.
In Claudiani tamen loco pro vix tum, Legebam, vixdum. Sed tres antiquissimi scripti victor, quod non est de nihilo. Victorem Rufinum facit; quod consumpto ejus corpore furor plebis necdum satiatus esset. Lucani locus huic lectioni obstare videtur. Scribe quid sentias. Sed quid hoc, Sparsum per viscera? an per vulnera?
SCis Vespasianum triumphi die fatigatum tarditate et taedio pompae dixisse, merito se plecti, qui triumphum, quasi aut debitum majoribus suis, aut speratum unquam sibi tam inepte senex concupisset. Ego in nupera exspectatione literarum tuarum, idem, quatenus res mea patitur, et passus et fassus fuissem, si unquam avide illi spei indulsissem. Nunc me facile et continui, et contineo: vestris autem officiis, eoque quod vobis est spei reliquum, laetor: quae si in irritum ceciderint, feremus fortiter. Monasterio literas et exemplum praefationis recepi. Placuit legatis, et scribunt, jubere Reginam, ut opus perficiatur, videndique ejus desiderio teneri. Spero intra quatuordecim dies me tibi adfore, tertiumque tomum, qui pridem paratus jacet, una cum praefatione in manus tibi traditurum. Carmine Latino, quod misisti, magnopere sum delectatus, ejus omnia nitida et praeclara, nisi quod scio auctorem posthac vitaturum vocem subditorum, non enim haec ea significatione, ut nunc in ore vulgo est, veteribus accepta legitur. In altero quid mirer, non video, in quo nihil praeter sonum secutus est auctor. Homo fastidiosus et impatiens illud ablegaret ad ultimum vocabulum suum. Credo horribilem illum ex Insula nuntium etiam praecipitasse annos optimi et maximi [Note: Vossii Patris.] senis, quem magno literarum luctu scis nuper occidisse. Heu quam pauci nunc restant ex uberrimo illo eruditorum proventu, quo sub Lipsio et Scaligero floruit Belgium. Quam nulli subnascuntur? Itaque tu et ego mox velut in solitudine erimus. Isaacus sane narravit mihi penes te duo exemplaria Caninii esse, seque rogavisse, ut alterum mecum communicares: se abstulisse, ut traderet, id enimvero dissimulavit. Curtium tradidit, et, si fieri potest, cum venero, mecum tibi reportabo. Plane nova editione opus est. Non quod in Modiana non fere omnia jam recepta sint, sed quia ille audacula quaedam de suo intermiscuit, etiam quae ex vett. libris ipse mutavit, postea in sequentibus spreta sunt. Ancipites arces puto, quae obtinentibus tantum dant timoris, quantum fiduciae. Ad foetum sane placet magis, quam ad fructum: et hominem in fructu esse, licet paullo alio sensu, noluerunt JC. nostri. Spargentes pro Sparsas non memini legisse. An scripsit Claudianus, parcentes? nam et impune vagus ignis, et fida inendia mox. Vide. Bene, sanguineos montes. Nec repugno
[Gap desc: Greek words] disperiisse in Lucano. Sparsum per viscera suspectum esse non debet, est enim divisum. Senecae, Plinius, et ejus aetatis saepe sic usurpant de solidis et cohaerentibus, cum proprie ad liquida et non uno spiritu eohaerentia pertinent. Vale, Divine Heinsi, decus nostrum, et me ama. Daventriae Idib. Mart. Jul. CICICCXLIX. Haud scio an quid eorum, quae ad Claudianum molitus sum, probes: ob unum certe ne vapulem, ipse deprecor. Locus de Eutropii domino. Distinguendum enim est: Candida pollutos comitatur curia fasces, Forsitan et dominus. Praebet miracula lictor etc. Vet. domini, nempe comitantur. Hoc et ego dudum in libello Observ. correxeram, et vidi postea anticipasse Valesium ad Ammianum. Itaque, si cui vis, huic inscribas licet, de me taceas. Iterum vale. Sed et frustra gloriatus sum in illo, Quae levat: Habet enim Delrius.
NObilissime et Clarissime Heinsi. Nuper ita me morata est Haga, ut quod in suavissima consuetudine tua ponerem, nullum mihi vacuum tempus superesset. Sic et Amsterodamum et Geldricam Academiam, nemine salutato, soli Schelio meo affixus, transii. Quod et contra destinationem fuit meam, et plerosque amicorum non parum offendit. Sed illi quidem, cognita caussa, facile placabuntur. Nunc scire aveo, quam perstent Elzevirii in consilio duobus utendi praelis, et tertium quartumque tomum operis nostri uno tempore subjiciendi; legerisne et exegeris praefationem ad Principem, apud quam impune non licebit mihi esse negligenti: num quae, sive in illa, sive in Notis, mutanda censeas. Pro simplicitate illa, qua inter nos agere solemus, nihil sensuum tuorum in his rebus me debes habere celatum. Schedas Ovidianas Boecleri vix tandem inveni, et hîc habes. Mirifice diripior in hoc lectionum exordio: tamen in exscribendo Curtio tuo quotidie lineam duco: ubi absolvero, una cum Caesare ad te redibit. Parvulas res satis multas quamvis in hac festinatione adverto, inter quas illud nuper lib. V. C. X. prope finem: Nabarzanes cum Bactrianis militibus in vestibulo praetorii aderat, titulum solennis officii occulto sceleri praeferens. Scriptus, ut et Bongarsianus Danielisque, praeferentes. Nempe scribendum praeterea, aderant. Et usus est hoc genere loquendi, quo Livius lib. XXI. ex nostra restitutione: Dux cum prineipibus capiuntur. Et Naso tuus V. Fastor: Consul cum consule ludos Postumio Laenas persolüere mihi. Scriptos Senecas e Liguribus si nactus, noli quaeso me morari. Vale, meum decus, et existimationem meam in Annaeano opere tibi commendatam habe. Daventriae VII. Kal. Majas Jul. CICICCXLIX.
OUam justa Dei Opt. Max. judicia sunt! Dorislaus, ludi litterarii olim in hac urbe magister, qui fracta re deinde in Angliam concesserat, atque illic prospera fortuna usus, caussisque dicundis ac litibus exercitatus, mox inter judices Regi morituro datos electus, et, ut nonnulli volunt, carnificis munere defunctus (Regem enim manu ejus obtruncatum sunt qui ferant) Legatione tandem publica functurus ad Ordines reipublicae nostrae Hagam proximis diebus advenit. Non tulerunt Angli praesentiam tam invisi capitis, quorum sex nudius tertius in hospitium publicum, in quo diverterat, irruperunt, caenantemque plurimis vulneribus confoderunt personati. Haec in transcursu. Elzevirii in Senecis tuis lente pergunt. Tomus secundus ubi absolutus erit, tertium simul ac quartum edituros se promittunt: nec deerunt illis adhortationes meae. Dedicatio operis elegans est omnino, et te digna, gratissimamque Reginae fore confido. Boecleri schedas ad Metamorphosin pertinere video, nec magnae rei esse. Ad epistolas spectare ipse persuaserat. Observatio tua ad Curtium valde mihi probatur. Utinam plura hujus generis codex tibi meus suggerat. Saturnalia tandem hîc vides. Si tanti tibi videbuntur, ad Schelium mitti possint. Aliud exemplar tibi apud me paratum erit: nam nunc non nisi unicum hoc ad manus est. Brevi plura: haec enim amico praesente exarabam, pede stans in uno. Vale. Lugd. Bat. CICICCXLIX. Idib. Majis.
NEscio quo modo evenit, ut cum nuper ad te scriberem, de morbo Spanbemii nostri nihil addiderim, qni lethalis demum illi fuit. Causa morbi non longe quaerenda. Nosti simultates viro pacis amantissimo non unas exercendas fuisse, nosti ultimas cum [Note: Ita Salmasium semper Heinsius, in epistolis et carminibus vocare solet.] Alastore, quas multo minus, quam caeteras, concoxisse videtur. Gaudet ista bellua et laetatur in tacito sinu, bonis omnibus plorantibus, sed illum dirae suae aliquando manent. Ego quidem casum Academiae nostrae et calamitatem ex animo miseror. Nam ne quidem sperandum
reor, ut parem Spanhemio Theologum Curatores sint inventuri, est enim plerumque id genus hominum factiosi admodum seditiosique ingenii: nihil nostro illo pacatius, ut brutis, plane ac belluinis moribus fuisse oporteat, quibus cum illo non convenerit. Utinam de Boucharto invitando cogitetur. Sed hîc quoque turbabit Alastor, adeo ille nihil jam ferre potest, quod famam aut eruditionem prae se ferat. Viderint Curatores. A Vossio nostro litteras tandem habui Kalendis Majis Stockholmii scriptas, id jubente serenissima, ut ait ipse, Regina, quae versus meos, Parisiis ac Patavii editos, videre velit, ut quae poesin unice in deliciis habeat. Caeterum quia tam inexpectata magnae illius principis curiositas votorum meorum modestiam longe excedit, et quia amici nostri ingenium uterque novimus, dubitavi aliquamdiu, an quamvis prolixe serioque id adfirmanti assensum praebiturus essem. Manum tandem dedi, idque eo magis, quod ejus periculo, non meo, rem agi viderem. Audiamus ipsum, praefatus pauca de morte patris sui, ita tandem de rebus meis ille; Redeo igitur ad veterem scribendi consuetudinem, idque non tantum sponte mea, sed et jubente serenissima Regina, quae ut miro ommium studiorum desiderio tenetur, ita imprimis poesi delectatur. Quantum ea in arte valeas jam ex aliis cognovit, vult tamen etiam ipsa tua videre poemata, existimatque sese in illis dignum tanto patre filium esse reperturam. Mittas ea ergo prima, quae sese offerat, occasione, et consequeris gratiam Serenissimae Regiae Majestatis. Non autem vult, ut carmen aliquod in laudem suam mittas, sed ea poemata, quae jam olim Parisiis et Patavii edideris. In quo quidem an parendum sit Majestati ejus, tuo relinquo arbitrio. Id tantum tibi adfirmo, si Principem hanc nosses, habiturum te ampliorem carminibus materiam, quam tibi unquam contigerit, vel contingere possit, nam neque majus neque amabilius, neque divinius quidquam toto orbe reperiri posse existimo. Animus erat etiam ad Gronovium nostrum scribere, sed tempus non patitur, ut id nunc faciam, rogo itaque, ut et significes illum commendatissimum esse Serenissimae Reginae, eamque summopere expectare ejus Senecam. Sed et hoc quoque, mi Heinsi pene exciderat, desiderari quoque ab ea editionem Ovidii tui et Claudiani, magis tamen Ovidii, quem unice deperit. Haec et plura ille. Elzevirios conveni jam, seduloque adhortatus sum, ut diligenter in Seneca pergerent, nam lente hactenus procedunt operae, ajunt chartam se Francofurto expectare, hanc morae causam esse. Claudianum meum, postquam hinc discessisti, non inspexi. Lib. II. Eutrop. vers. 97. versus ille aliquamdiu me exercuit, Jamque iter in gremio pacis solenne parabant. Offendit enim me hoc, in pacis gremio, idque eo magis, quod libri duo antiquissimi paucis agnoscunt. Vide, quaeso, an expedire te possis. Saturnalia jam accepisti, puto: quae cum venia legenda sunt, ex tempore enim et aliud agentibus exciderunt mihi et Kinschotio: nam nihil causae erat, cur in adversariis tam ignavis dedolandis omnes ingenii vires experiremur. Et sane nostrum me magis miseret, quam illorum, qui vapulant, quod otio tam turpiter abusi simus. Ecce jam tibi [Note: Adscriptum erat huic Epistolae, sed quia legi potest inter Poemata Nic. Heinsii. lib I. Silvatum pag. 139. omisi hîc.] carmen, quod cum versibus meis editis ad serenissimam
Reginam misi, summa festinatione exaratum: cum non cunctandum videretur. Cave tuae censurae qnicquam mihi dissimules. Haec raptim. Vale, meum decus, et nobilissimum Schelium a me saluta. Vossio negotium tuum commendavi. Lugd. Bat. IV. Kal Junias. Anno CICICCXLIX. Salutat te Aprosius noster. [Note: Prodiere ejus Commentarii de Bello Suecico Leodici Anno CICICCXXXIX. in 12° edidit praeterea libros II. de Dominio seren. Republ. Genuensis in mari Ligustico Romae CICICCXLI. in quarto. Scriptor ubique studia partium prodit, et Papae et Austriacae domus obnoxius in Suecos et omnes, qui a Romano Pontifice discessionem fecerunt, debacchatur, et stilum atrocem exerect. An Cl. Struvius in Biblioth. Historica Cap. XVII. §. 10. erraverit, qui Joannem Bapistam Burgum Martem Sueco-Germanicum edidisse libris III. Colon. 1644. in 12°. scribit, nescio, cum editionem illam non viderim, sed Leodicensem, quae libris tribus commentarios Petri Bapt. Burgi descriptos exhibet. Video etiam Christ. Gryphium capit. II. §. 6. de Scriptoribus Historicis seculi XVII. editionem alteram Anni 1643. memorare, quae imagines additas, sed invenustas habet, Tribuit ille huic Burgo rarum animi candorem, quia in fine libri III. magnificum elogium Gustavi contexuit; sed in quo tamen culpat haeresin et alieni regni usurpationem, et implacabilem Caesaris et Catholicae religionis hostem vocat. Cap. VIII: §. 8. hujus auctoris librum de dignitate Reipub. Genuensis memorat in Fol.. quem etiam ignoro, et dubito an non idem sit, qui de dominio maris agit.] Petrus Bapt. Burgus, belli Suecici Scriptor, vir optimus, mihique amicissimus, Genuae nuper e vivis sublatus est.
NObilissime et Clarissime Heinsi. Binas tuas accepi longe gratissimas. De [Note: Dorislario.] quadruplatore, semper ita existimavi, neminem ex omnibus, qui vel consilium vel operam, vel nimium favorem in re tam dira tristique commodarunt, evadere posse, si pedem extra feralem insulam ponat. Itaque non tam casum, quam hominis stultitiam ac temeritatem miratus sum. At vero mors Spanhemii. illa immatura, et propemodum letalis Academiae vestrae, cum primum de illa cognoscerem (cognovi autem ex Ampliss Viri affinis tui literis) ita me commovit, ut prae magnitudine mali et doloris diu non essem apud me. Non necesse est, ut exponam tibi caussas, sed tu ipse scis, neque publice neque privatim, ipsius dico optimi viri [Gap desc: Greek words] domusque ejus, tempore magis alieno potuisse hanc cladem contingere. Sed a cothurno ad soccum. Admirando Poetarum pari acclamo sane: Io Saturnalia. Nihil festivius neque elegantius dici potuit aut scribi. Et quia hoc quoque imperas, ponam quaestionem tibi: tu videbis, in quam partem vergere velis. Nimirum an non habeat Speciem [Gap desc: Greek words] , comitia ad Apollinis, dein comitia frequentissimo Senatu. Neque enim iste locus comitiorum, neque comitiis ratio Senatus habetur,
sed populi, hoc est, centuriarum, curiarum, tribuum, quibus intermixtus quicumque vellet e senatu, non tamen ut senator, sed ut pars centuriae, curiae, tribus. Satis dixi. Neque enim temere hoc in tuis debet fieri, neque si rite et non temere fiat, ut verbose fiat, opus est. De unica Regina, euge, nunc bene erit, immo jam bene est. Quid ni laetemur, o mi Heinsi, qui ambulamus per vias frequentissimas, omnibus incogniti? Patere me trahere me una ibidem: sed de te verum est, et tribus fortasse aut quatuor tui similibus: qui cum caeteris omnibus dissimiles sitis, dissimillima loquamini et cogitetis, mirum non est vos illis ignobiles ignorabilesque conversari, et tum demum habere, qui vos noscat, cum aut inter vos, aut soli vobiscum estis. Quae autem haec felicitas? atque, o dii, propria sit! Tandem nacti sumus Principem, cui non simus barbari? quae nos intelligat? cui fuci illi, qui passim pro nobis gerunt, ad nostra pabula sedent, nostra loca occupant jure suo, non possint imponere? Recte igitur fecisti, quod paruisti amico nostro, quem serio agere et ex officio argumentor, etiam ex verbis, quae mecum hîc de te habuit. Carmen tuum est mellitissimum. Quid autem tu me vis semper patruum aut Aristarchum esse? ipse tuis cerulis indigeo. Tamen, de totque clientibus una est, vide an Horatio probare possis, qui clientam maluit dicere. Etsi JCti tradiderint verbum hoc, si quis tam masculos quam foeminas complecti. Quibus si acquiescis, et ego sane: non enim reprehendo, sed subjicio tibi, ut cogites. Claudiani locum legi, relegi, et sane mihi quoque suspectus est, sed nihil extrico. Utinam permovere posses Elzevirios, ut paullo alacrius procederent. Vereor enim ne exspectatio mora intereat. Notas ad Marcum nitidissime jam descripsi. Nunc capto intervallum, quod mihi adolescentum nostrorum plerumque inepta desideria, quibus tamen obsequendum est, concedant ad praefationem ad Lectorem Notis praefigendam. Alteram illam ad Reginam placuisse tibi gaudeo. Sed quid videtur? adjiciamne diem et annum, an omittam? Haud scio quidem cur alterutrum magis minusve deceat, vel non deceat: tu tamen dic, quid tibi videatur. Curtium absolvi, et exspecto commodam occasionem remittendi. Mox ad Tragicum revertar. Gratum est, quod ab Aprosio salutas (rogoque ut meo nomine vicem ei reddas quam humanissime) sed quod nihil audio de sarcinis tuis Genuensibus MSS. id mihi permolestum est. Debeo illi dudum literas, et mittam, spero, proxime: nunc enim plures aliae instantius urgent, nec te differre audeo. Schelium nostrum jampridem hîc exspectamus: ideo et Saturnalia eum manent: nec tamen omnino feriantur, sed ambulant per manus hominum bonorum, qui si non omnia capiunt, discunt hoc faltem, malis Poetis non semper Saturnalia esse. Auctores tamen celatos habeo. Vale. Transierunt hac nuper Mallingrodius et Rottendorfius, legati Monasterio, viri et ipsi docti et literarum amantissimi: sed et tui miratores: certe vidisse, et quidem nuper admodum, poemata tua narrabant: et fortasse quaerent occasionem tui videndi, Patrisque tui ante omnia. Vale, dulce decus meum, et ipsum matronamque domesticam vestram, a me reverentissime saluta. Daventriae a. d. IV. Kal. Jun. Jul. CICICCXLIX.
SPanhemium vix extuleramus, cum raptus nobis Walaeus. Nunc in gemino luctu versatur Academia. Videtur profecto, Vir Clarissime, nescio quod astrum eruditis inimicum nunc regnare. Adeo Europam universam perrepunt haec contagia. De Gaudentio ac Petro Bapt. Burgo jam intellexisti. Scioppium e vivis excessisse nunc nuncio. Ita ad me eques Puteanus, qui et alios addit tibi, ut existimo, non notos, viros tamen praestantes, quique magnam inter Italos de se spem excitarant. Spanhemio ac Walaeo successores, sine dubio indigni dabuntur. Nam id agi hactenus videtur, ut evertatur occultis machinis haec Academia. Nullus honor virtutibus, nullus meritis locus, qui si ullus esset, de te certe invitando jam transactum foret. Sed hi patriae meae mores sunt. Favori gratiaeque dantur omnia, meritis nihil. Si arrogare quicquam mihi possem, viderer et jure de fortunae meae malignitate questurus, cujus pertinaciam in ultima forsan barbaria expugnaturus sim, in patria nequicquam id pollicear mihi:
Nullas habet spes Troja, si tates habet.
Quibus tamen calamitatibus fortem animum habeo, quem opponam. Ea indole sum, ut dignitates divitiasque possim contemnere, si magno studio magnaque contentione ac ambitu sint petendae.
Non talem Heinsiadae patri Rutgersia mater
Edidit, ignavamve adeo stat amare repulsam:
Nec tanti licitamur opes. Est spretor honorum,
Est supra fortunam animus.
Nec Dii sirint, ut cujusquam benevolentiam hujus mercedis spe captem. Aliis hae curae somnos rumpant. Mihi [Gap desc: Greek words] . Habeo, quod satis sit, si modico contentus sum, et sum profecto. Nec adeo abjectae sunt fortunae meae, ut lauto matrimonio eas non possim erigere: sed inter tot dotatas neminem vidi hactenus, quae me traheret hoc lenocinio. Discant posteri mei ex me virtutem, fortunam ex aliis. Haec nimia forsan, et praeter rem, quae eo spectant tamen, ut exemplo tuo me ostendam sapere. Scio enim, tuum te esse malle, quam fortunae tuae. Saturmalia non disolicere tibi, est quod gaudeam. Idque eo magis, quod extemporaneum scriptum sit, et ab aliud agentibus effusum. Nae profecto otio nostro abutimur, qui tam ignavos hostes invaserimus! Corio enim elephantino tam probe tecti ac muniti sunt inscitissimi tenebriones isti, ut vel acutissimos ictus impune sustinere possint ac retundere. Tam alto ignorantiae veterno sopitos nemo excitare possit, nisi qui simillimus illis sit. De comitiis recte mones. Utinam plura carpi non mereantur! Mihi certe multa displicent, quae hactenus non vacat emendare. Ne quid dissimulem, securum ac negligentem reddidit adversariorum supinitas. Hinc peccandi fiducia. Reginae versus meos
misi: parendum enim fuit. De successu ne quid promittam mihi, tenuitatis meae facit conscientia. Obsequium meum optimae principi si probabitur, satis est: caeterorum nihil ambio. De clientibus sic habe: Communis generis eam vult Charisius vocem, ut et hospitis et antistitis. Clientam tamen dici ab Afranio Horatioque non negat, quomodo et hospitam dicimus et antistitam. Ego quia de Superis, hoc est Diis Deabusque loquor, ut sequens versus satis evincit, minus bene me expressissem, si faeminini generis vocem versui inseruissem. Nec dubite quin Horatius Afranium imitatus [Gap desc: Greek words] clientas dixerit. Versu XIV. pro plectra diserta rogo corrigas, plectra sonora. E Claudiani loco sic me expedio: [Gap desc: Greek words] in gremio videtur corruptum, cum duplex ss degenerarit in m. quod non raro fieri in veterrimis libris nosti. Tollendum deinde o, ultima vocis littera. Sic pro in gremio, habebis in gressi. pro pacis, paucis esse in duobus codicibus omnium antiquissimis jam monui. Legendus igitur totus versus hoc modo,
Jamque iter ingressi paucis solenne parabant
Terrestri via iter ab Eutropio confectum innuit, cum via maritima soleret confici. Vide an manum dare conjecturae huic possis. Elzevirios hortari non desino. Intra triduum tomum tertium auspicaturi sunt. Notis ut eadem opera manus admoveantur, quantum in me curabo. Codices Genuenses necdum ad me perlati. Audio de novo Amstelodamum naves aliquot ex Italia advenisse: forte et illam, quae sarcinas istas vehat. Sed cum Goesius nobis adsit, in Zelandiam mecum abiturus, non potui in rem inquirere. Revertemur intra decem dies. Faxo tum intelligas, quid expectandum sit. Praefationem tuam denuo perlegi. Ita bene mihi sit, ut ejus lectione satis expleri non possum! Compta, venusta, elegans, erudita tota est; plurimum reconditae antiquitatis habet; quare et futurum est, ut a paucis capiatur ille lepor. Amicum quidem nostrum, qui se veteris eloquentiae restitutorem credi velit, nihil in ea videre aut intelligere existimo. Idem ille, nuper magno supercilio me accusabat, quod obscurus ut plurimum in versibus meis essem. Laestrygonas enim et Antiphaten sibi inauditos hactenus, quos epicedio in Regem Carolum meo inseruissem. Et hoc quidem praesente Scriverio. Dignus ipse, qui ad Laestrygonas ablegetur, atque illos eloquentiam doceat. Mallincrotium Rottendorfiumque Hagae nuper salutavi: mox cum iis in hac urbe pransus sum. Viti profecto doctissimi sunt, et quorum similes multos patriae nostrae velim adesse. Rottendorfius de libris aliquot Ovidii MStis spem fecit. Haec summa cum festinatione. Diem mensemque ut addas dedicationi nihil necesse. Vale, meum decus, et tuos omnes a me saluta. Lugd. Bat. a. d. XV. Kal. Jul. stil. Gregor. CICICCXLV. [Note: Adjunctum erat epigramma in obitum Frederici Spanhemii, quod legitur lib. III. Silvar. pag. 191. et ad ultimum distichon, ubi de amicorum lacrimis agit Heinsius, ita clauserat carmen: Momus (Livor in edito) et ipse dolet. Et haec adscripserat: sibi hoc dictum interpretetur Alastor Claudius, quem moriente Spanhemio lacrimasse constat. Adeo atroces etiam illae animae scelerum suorum conscientia quandoque torquentur: De his lacrimis alterum est epigramma editum eadem pagina.]
FAlsus opinionis meae si fui unquam, nunc certe fui, idque duplici nomine, tum quod in Zelandia Flandriaque ac Brabantia haeserim diutius, quam existimaram, tum quod domum reversus nullas a te litteras invenerim. Fore enim arbitrabar, ut, si meae gratiae nihil epistolii dare velles, Senecae saltem tui a te extorquerent, quod frustra mihi vindicaturus essem. Tu vero, mi Gronovi, quem fraternum hactenus in modum diligo, quemque Castorem meum appellare soleo, id nomen convenire tibi non existimas, nisi Amyclis te natum mihi persuadeas. Male sit Harpocrati tuo, qui tam constantis silentii mystam sibi legit. Sed ut serio rem agamus, tomus Senecae tertius finem spectat. Notae tuae restant, quae tomum quartum sunt confecturae: ad eas praelo committendas mox se convertent Elzevirii. Rogarunt igitur me, ut exigerem quod reliquum penes te est notarum. Nam de Controversiarum fragmento, quod a Clarissimo Ferrario acceperam, spes decolavit. Tam indignis modis Genuensis mercator me lusit, qui cum libros Genuae comparatos huc miserit, illorum oblitus est, quos Mediolano advexeram. Quae tam insignis oscitantia bilem mihi vehementer commovit. Scripsi quidem ad illum, sed sperandum non est, ut fasciculus in tempore possit huc deferri, quem in Doganâ reliquisse videtur: quod si factum, metuo, ne sarcinae illae mihi perierint, et ego fraudatus sim optimorum ac rarissimorum librorum non parva copiâ. Perspexisti et tu, credo, mercatorum ingenia, qui dum suis rebus promovendis unice incumbunt, alienas susque deque habent, et ut plurimum negligunt. Sic ab altero Neapolitano nummos veteres et libros, qui sexcentis circiter florenis constiterunt, quosque toto biennio jam domi suae servat, nullis precibus extorquere possum. Senecam Tragicum, quem dono mihi Aprosius dedit, in manus tibi tradam. Nam festinatione nulla hîc opus. De Schioppii morte falsus rumor fuit. Nunciarat id mihi tamquam rem certam Eques Puteanus. Sed cum deceptus is fuerit a Forstnero quodam Germano, qui Patavio recens Romam advenerat, et jam ad Rhodium de libris [Gap desc: Greek words] postumis emendis scripsisset, hominem et vivere et valere pro responso accepit, meque erroris hujus, quanquam sero, admonuit. Alastor totis Furiis in me insurgit ob epitaphium Spanhemio scriptum, maximumque malum in primo, quem editurus est, libro minatur. Responderi illi per amicos curavi, etiam atque etiam videret, ne praeveniretur. Mihi enim certum esse, homini insane maledico nihil imposterum indulgere. Sed, quod omnium facetissimum est, in Heidanum, qui cum Latio fere solus ei amicissimus fuit, apud quosvis
quotidie debacchatur. Orationem ejus funebrem, ut soloecam, barbaram, ineptam, ex Cunaei Orationibus sublectam passim traducit. Rationem hujus facti nullam scire possum, nisi quod Spanhemium ipsum, et Rivetum, in illa nimis laudarit Heidanus. Tum quod Alastori nostro, post invidiosas laudes, motus heroicos adscribat, quos insaniam interpretatur acutissimus Alastor. Vides quam periculosum sit hominem arrogantissimum laudare, qui eo superbiae ab adulatoribus suis redactus est, ut digne se laudari non posse arbitretur. Stevartus libellum ei nuper inscripsit, in cujus praefatione [Gap desc: Greek words] , heroem augustissimum, et ipso Augusto augustiorem vocat: nihil ab eo nesciri contendit. Unum illum tantum scire, quantum omnes, quotquot hactenus vixerunt, eruditos. Justellus ad plures abiit. Ita Puteani ad me. Tu vale, et rem bene age. Vossium nostrum in Suecia mansurum, eoque nomine bibliothecam suam ad se deferri curasse constans rumor est. Elzevirii Baudianas epistolas auctiores luci parant. Si quid ad rem habes, communica, quaeso. Lugd. Bat. CICICCXLIX. Nonis Aug.
Bullialdus in locum Paganini a Magno Hetruriae Duce invitatus est: qui oblatam conditionem non videtur accepturus.
Jam minuerunt, puto, querelas tuas meae, quae in via atque adeo propiores tibi, quam mihi erant, cum tu illas desiderabas. Nam quod serius demissae, sane pigriorem me fecit iter tuum, quod facile cogitabam ultra promissum reditus diem prorogatum iri. Habes igitur, et habebis, quando voles, sine Amyclis Castorem. De Senecis ad umbilicum adductis, mihi nuntii beati. Utinam nunc persuadere hominibus posses, ut statim adderent frontem cum dedicatione! Hoc desidero, non tantum, quia praesente te fortasse maculis libera prodiret, sed etiam quia fidum hominem habeo, qui cis paucas tempestates, mensem forte, minatur iter in Sueciam, et posset istos tres tomos portare in antecessum. Amabo te, incumbe in hanc curam. Poteris apud eos hoc praetexto uti, quod magnopere desideremus uterque, tu atque ego, ut Praefatio mendis careat: de illo autem nihil posse certi sperari, nisi nunc praesente te perficiatur. Nam ut ipsam tibi porro commendem, non puto opus est: ita et meo honori et majestati illius, cui inscripta est, faves. In Marcum hîc habes. Alloquium ad lectorem quarto illi tomo praefigendum habebis proxime: jam enim profligatum est, sed nondum redegi in mundum. Quod scribis et [Gap desc: Greek words] et carmen [Gap desc: Greek words] motuum laudatorum esse novam caussam, nihil levius exspectabam, ex quo utrumque cognovi. Is
Vossius non tantum manebit in Suecia, bibliothecamque suam eo transtulit, sed et patriam Reginae viginti millibus florenis vendidit: haec sub ipsius administratione erit. Caeterum locus ei in palatio constitutus, stipendium quinque millium florenorum annuorum adsignatum, victus praeterea in aula. Sic mihi nuper hîc retulit Tollius, cujus frater etiamnum domi Vossianae Amsterodami agit. Epistolas Baudii nulla parte augere possum. Tres fuere penes Guilielmum Grotium, quas ab eo acceptas, cum Jo. Jansonius eandem editionem repeteret, Boxhornio tradidi, ut adjungerentur: sed nescio cujus negligentia tamen sunt omissae. Eas si non habes, a G. Grotio petes. Justellum decessisse doleo, quemadmodum laetor rumorem de Schioppio falsos nos habuisse. Heraldi commentario grandi quid fit? Vale, mi Heinsi, et de praefatione memento curare. Daventriae. VII. Id. Sextil. CICICCXLIX.
PRoximas meas una cum notis in Marcum Senecam accepisti, credo. Nunc en praefationem ad Lectorem, quam Notarum tomo praefigi velim, una cum carmine Rottendorfii, quod ab eo ad me missum putavi non incommodo hîc poni, instar alius ad Reginam praefationis. Audieram ab Isaaco nostro Graeca, quae apud M. Senecam restituta sunt, Scaligero deberi: eum communicasse ea cum Vulcanio, codice MS. ejus in primis adjutum; hunc cum [Note: Ex Epistola Schotti ad Lipsium XCII. patet, Schottum Graecas lacunas ex Covarruviano codice supplevisse, et optasse, ut in Lipsii aut Scaligeri manus perveniant, quia post mortem Jac. Dalechampii, ad quem miserat notas suas, apud heredes haerebant, et quas recepisse Epist. XCV. et XCVII. Lipsio se jussisse mitti, scribit.] Schotto, qui dissimulata laude Scaligeri sub suo nomine ediderit. Si vera est haec historiola, vos eam nosse oportet. In fine hujus, quam vides, praefationis aliquid ea de re pofueram, sed delevi postea, partim incertus, an verum sit, partim ne dicerent in cauda praefationis venenum esse. Ad librum de vita Beata cap. XIII. Virtus salva est: an veritas, an virilitas? totam eam observationem velim abs te, si res integra est, deleri. Epist. XCV. locus est: Habeamus in commune, quod nati sumus. Ibi non satis me expressi. [Gap desc: Greek words] Quod volo esse pronomen, non conjunctionem. Quod nati sumus, volo esse, quod cum nativitate accepimus: ut nosti illa: homo natus, vir natus. Hoc alibi explicabo latius: nunc ad illa verba in notis: efficiamus, ut ad commune bonum vel commodum creati simus: ad illa appinge quaeso: tales vel tale animal, quale creati sumus. De Praefatione ad Reginam, quae te proxime oravi, credo tibi curae fuisse. Hanc quoque fas perlegas et emendes, aut si quid displiceat tibi, me in tempore moneas.
Vale, Decus meum, et meam famam tibi commendatam habe. Daventriae postrid. Id. Sextiles CICICCXLIX.
QUod questus nuper apud te sum, amicissime clarissimeque virorum, aut nullum aut parvum ab hominibus nostris pretium virtutibus poni, ut te solarer id potius factum, quam quod meritis meis plus deberi arbitratus sim, quam hactenus defertur. Indignor aliorum rationem non haberi, de me gaudeo. Quid enim honorificum magis, quam negligi aut contemni ab istis mortalibus, qui litteris ac eruditioni bellum indixerunt? Ad magistratum hujus civitatis nemo post Goesium Swanenburgium que, hoc est toto decennio, promotus, qui praeter vernaculam linguae alicujus peritus esset. Nuper etiam tres Scabini ex infima plebis faece lecti, quorum unus pistoris famulus olim fuerit, ac pistor etiamnum sit, caeteri non melioris illo notae. Quod facinus sibilis ac carminibus famosis jure meritoque exceptum. Vides, quam non frustra Fornacem inter Deas olim retulerint Romani. At nos litterulas stulti docuere parentes. Sed per me licet, male sibi consulant suisque civibus, dum Academiam nostram inscitia non inquinant ac pessum dant. Veslingium ut invitarent ad professionem Medicam auctor nonullis fui, illi vero virum nullius pretii homini doctissimo elegantissimoque praelaeturi sunt, nisi me fallunt praepostera illorum consilia. Bouchartum ad ministerium ecclesicae Gallicanae nuper evocarunt, cum ad professionem Theologicam debuissent, quasi vero homo opulentus, optimoque loco natus, ac magnae inter suos existimationis, Ministerium ecclesiae patriae sit deserturus, ut eandem peregre dignitatem, qua domi fungitur, amplectatur. Jure ergo ludi se questus est, oblatam conditionem aspernatus. Non tu solus es, mi Gronovi, in quem injurii sint Vatinii nostri. Boxhornianam de Jure successionis dissertationem vendi nuper vetuerunt, ejusque scripti exemplaria a lictoribus direpta: cum Salmasianus tamen liber, contumeliis in hostes Regios atrocissimis plenus, apud Elzevirios impune nunc edatur, magistratu conscio. Sed missa haec faciamus. In Virgilii loco, animos tollent sata, sensus videtur constare, animos tollent, propter aquam interlabentem, et halitum subeuntem. Libelli mei in Sueciam pervenisse nondum videntur, quos Appelbomio commiseram, ille, ut sumptibus, credo, parceret, nobili cuidam perferendos dedit; cui quid factum sit sciri hactenus non potest. Queritur interim de hac mora Vossius, ob quam ne succenseat mihi serenissima Regina vereor. Purgavi itaque me litteris apud Vossium, factique culpam in Appelbomium converti. Deditationis tuae partem
potissimam hîc habes; ut sine mendis ederetur operam omnem adhibui, et quid peccatum apographo a te misso licet adscribas: aqua enim in uno alteroque loco mihi haesit: sed fortassis frustra. Habes et primum notarum folium, secundum etiam, emendavi. Negligenter sic satis operae se gerunt, et graviter nonnunquam impingunt, quod jam aliquoties tempestive a me praeventum. Quo magis doleo Amstelodamum me nunc evocari, trahunt me eo necessaria quaedam negotia; quod intellexerim Neapolitanum mercatorem, cui nummos veteres librosque in Hollandiam mittendos commiseram, ex ea urbe discessurus, re fracta foro cessisse. Quod superest, tentandum mihi, si quid forte tabularum ex isto naufragio colligi possit. Intra dies paucos revertar. Elzeviriis interim in mandatis datum, etiam atque etiam viderent, ne quid errorum obreperet me absente Notis tuis. De Claudiano edendo inter illos et me convenit: quem intra viginti dies praelo commissuri sunt. Mitto hîc observationum initium: caetera missurus, ubi descripsero. Rogo accurate ac attente pagellas istas perlegas, perlectasque mihi remittas, de erroribus etiam libere moneas, nihilque, quod carpi possit, intactum relinquas. Caetera ipse emendabo adhuc perpolienda, quae ad ornatum verborum pertinent: tumultuaria enim opera pagellas illas effudi, nec perlegi ipse. Quae notata vides in margine, ut superflua delebuntur. In Statii loco, fulgorque recisus, nihil mutandum videtur, et muto sententiam. Intercisam diem sic Claudianus dixit. Heraldi ingens liber sub finem anni hujus prodibit, sic ipse nuper ad me. Quibus Salmasio respondet jam edita sunt: restant Rerum quotidianarum libri tres. Vossianam bibliothecam quadraginta florenorum millibus a Regina emptam idem Salmasius credi vult, tibi potius accedo, qui de viginti millibus scribas. De Schotti ingrato in Scaligerum animo nihil memini. Extat in bibliotheca publica [Gap desc: Greek words] exemplar ex editione Mureti, in quo lacunas Graecas supplevit, quod nescio quomodo exhibere tibi neglexi. Puto illum Graeca ista a Vulcanio habuisse, nam inter schedas ejus nonnulla ad rem hanc facientia vidi: Vulcanium ex Schotti libro descripsisse existimo. Certe codex ille venerandae vetustatis, cum altero, Antverpiae apud Jesuitas etiamnum servatur, ut ex Rubenio intellexi: nec arduum fuisset cum impetrasse tibi, si sic voluisses. Parisiis etiam apud Mantellum quendam Medicum Naturales quaestiones vidi editionis Aldinae, a viro quodam docto ad libros veteres castigatas: quas mihi tum offerebat tecum communicandas. Haec nunc, summa cum festinatione, itineri accinctus: plura proxime. Vale meum decus. Lugd. Bat. pridie Kal. Septembr. CICICCXLIX.
Titulum Senecae praefigent Elzevirii, quem ante praefixerunt, mutanda tantum inscriptio, quam pro libitu concinnabis, quantum tamen fieri poterit, brevissime. Ut hîc festines tua interest. Iterum vale.
TAntum quod acceperam tuas hodie, cum mihi cathedra fuit conscendenda. Idemque faciendum post meridiem, et duas praeterea horas privatim docendum, nisi auctio librorum, et, cui has portandas dabo, mihi diem exemissent. Nomen illi Joachimo Borghesio, pater Rector scholae Groningensis, studia satis elegantia, et singulari impetu ad literas nostras fertur, mores, ut audio ex iis, qui a puero hominem norunt, et ipse paucorum dierum adsidua consuetudine percepi, probissimi ac simplicissimi. Quare cum in Academiam vestram migret, audeo tibi eum tradere dignissimum, qui te familiarius colat, et bonitate tua congressibusque tecum crebris et proficiat, et tibi devinciatur. Agnosco autem fidem tuam et curam in illis, quae tibi commendavi, et vidi lubens specimina operis Annaeani. In praefatione statim averso latere primae paginae grande vitium est admissum: quam eandem castis immortalium: cum debuisset: quam deabus, eandem castis. Duo leviora, bonorum artium, et quales in ipsis riguerunt, pro viguerunt. Distinctiones alicubi quoque omissae nonnihil obscurant. Quae etsi mallem vitata, tamen pro fato librorum, et operarum tum stupore tum negligentia, ut ille Plautinus dicebat Ballio, Minus malum esse illum, quem conduxerit, quam censuerat coquum, qui nihil etiam dum praeter cyathum et cantharum harpagaverit, sic ego illas minus malas ducam, quae caetera reliquerunt, ut intelligi possint. Tu videbis, quid illis sit faciendum, et an alicubi de illis possit lector moneri. Schedas tuas ad Claudianum cras percurram, et prima occasione remittam. De Saturnalibus magnas gratias. Nunc dormiturio. Vale, mi Heinsi, et meama. Daventriae, quo die tuas accepi, a. d. X. Kal. Septemb. CICICCXLIX.
Discrucior nuntio, qui te Amsterodamum evocavit, nec mea potius, quam tua caussa. Utinam effugerint res tuae illud hominis fortunarum incendium. Puto te accepisse notas ad Marcum una cum praefatione generali, quarto tomo praefigenda.
ITa me Musae ament, ut juvit legisse specimen, quod misisti, tuarum in Claudianum annotationum, doctum, elegans, accuratum, ut nihil magis. Tu tamen non credes me legisse, nisi aliquid reprehendam. Quid si tam diligens fuisti, ut nihil reprehensione dignum excidere tibi paterere? Et certe nihil admodum occurrit, quod mihi ipsi non facile excusarem. Unum tamen alterumque subjiciam monentis, non castigantis, vice: tu videbis quam bene. Cons. Olyb. Vers. 6. fastigia valde probarem, si adjungeretur aliud verbum, quam [Gap desc: Greek words] torqueat. Nunc videtur dicere, novo torqueat vestigia, novo et inusitato more, superbius et insolentius incedat, rotetur progrediendo. I. In Ruffinum vers. 297. sed motibus impar, nescio quomodo non potest placere. Lib. II. vers. 69. dolor afficit unus, optimum et Tullianum: haud quaquam tam bene, officit. Illa in scriptura, refluvis Bosphorus. De fuco, praeclaram et utilem multis locis observationem mihi praeripuisti: dudum enim miratus fueram, non potuisse doctos viros inter succum et fucum, praesertim tot locis, distinguere, et congesseram quaedam in eam rem, quae nunc tibi cedent, me libentissimo secundissimoque. Quod ut certius scias, mitto etiam hîc, quae dudum oblita nuper nescio quid quaerens inter schedas meas reperi, foliolum collationis Ovidianae, quod miserat Boeclerus, et Claudianum a me in Anglia cum MS. codice Patricii Junii collatum. Videbis an usui esse tibi possit. Ignosces, quod in proximis dubitaveram, an accepisses praefationem meam, quasi potuisses mihi respondere de Schotto, si illam non accepisses. Hoc per festinationem mihi exciderat. De codicibus illis Antwerpianis utinam citius novissem. Nunc serum est, nisi forte in futuram novam editionem aliquid parem. Cogor abrumpere, quia instat, cui tradam has portandas, egregius juvenis [Gap desc: Greek words] , discipulus aliquamdiu meus, et civis primarii filius, Nilandius. Eum, cum te adibit, solita tua humanitate excipies. Non audeo tibi amplius meas Notas in Senecam commendare: ita impudenter tua opera utor: facies tamen quod poteris. Heri apud Reverendiss. Mallincrotium et nobiliss. Rottendorfium facta est tui mentio, digna eruditione ac moribus tuis. Etiam saluti tuae propinavimus, ac dimissus sum bene madidus. Videbis ipsos, credo, aut Hagae aut in urbe vestra. Vale, vale. Daventriae a. d. IV. Kal. Septem. Julian
ULtimis litteris specimen notarum misi ad Claudianum, Vir Clarissime. Censuras tuas avide expecto. Nullus enim dubito, quin inveneris nonnulla in schedis istis, quibus assentiri non possis. Lib. II. in Rufin. 438. vivosque imitata retentus non videtur mutandum in receptus. Muto igitur sententiam: quanquam non multum refert. Retentus a retinendo. Reliqua describere uno impetu decreveram, sed propositum hoc interrupit casus inopinatus, quem velim audias. Poematia mea Serenissima Regina et legit, et laudavit lecta, addiditque gratum libi fore, si in Sueciam excurram. Promiseram me id facturum sub coronationis solemne festum: sed cum id dilatum sit in annum proximum, acceptum magis sibi fore signifieavit, si moram non traxero. Consultum igitur visum, ut invitationi tam comi manus praebeam, meque itineri accingam. Instat enim hyems, ante cujus exortum in patriam redire gestio. Osculo victricis dexterae me expediam, ubi Rutgersianum negotium Majestati ejus commendaro. Si quid praeterea in rem tuam possum, impera. Sub finem hebdomadis proximae discessurus sum, si occasio commoda offeretur. Die Martis igitur sequenti Amstelodamum me conferam, ut amicos consulam de itinere quamprimum suscipiendo. Senecarum exemplar si interim parari potest, mecum id feram. Sin minus, ut brevi mittas auctor tibi sum. Id enim te facturum jam promisi. Atque utinam stato tempore Amstelodami te possis sistere! sed tu videris. Vossius noster valet, teque plurimum salvere jubet. Hodie me venturum scripsi, misique [Note: Et hoc legi potest lib. I. Silvarum pag. 140.] carmen, quod hîc vides, Serenissimae Reginae; quod instar gratiarum actionis est. Vide, an delicatis magnae principis auribus respondeat: quibus ut prober, mea interest. Securum me quodammodo priorum successus facit; spemque dat, non minus gratas hasce Musas fore. Tu vero, mi Gronovi, quin patronam talem homini amicissimo gratularis: in qua votorum summam consecutus videor; occinoque mihi ipsi frequenter ista,
Jam dominas aures, jam regia tecta meremur,
Et Chelys Augustâ judice nostra sonat.
Quid restat ergo, nisi ut Boyos Plantasque ad Zulychemiana et Catziana praetoria plorare jubeam, aut, si mavis, in spem esuritionis cantare, magnos, si Diis placet, admirandosque poetas. Sed jocari jam non vacat. Habes hîc, quae in notis tuis absoluta sunt: folium secundum et quarti partem non potui emendare, quod domo abfuerim. Haec multa nocte semisomnis: Lugd. Bat. A. CICICCXLIX. IX. Sept. stil. Gregor.
Quidni gratuler tibi Sereniss. Reginam tam propitiam? Ego vero non tibi modo, sed et mihi ipsi gratulor, qui semper tuam felicitatem meae, et majorem quidem, partem duxi. Immo etiam omnibus, qui serio literas colunt; quibus in extrema desperatione haec repente inexspectata lux est exorta. Quod enim hoc exemplum dicam? aut quam benignitatem numinis terras respicientis? Nihil profecto simile videre majores jam inde a temporibus M. Antonini. Nam utcumque forent principes, qui faverent studiis; qui tamen ea sic intelligeret, qui sic distingueret ingenia (unicum si Julianum excipias, quem propter odium Christiani nominis sciens praetereo) exstitit nemo. O nos igitur beatos, qui quod regia gratia potimur, nullius nil nisi aulici gratiae debemus: nec adulatione, pecuniave aut mille indignitatibus sumus consecuti, sed honestissimis artibus, quibus gestimus posteritati probari. Juvat, juvat vixisse in hunc diem, et hactenus injurias, contemtum, invidiam pertulisse, ut hoc praemium constantiae nostrae esset, nosci et aliquo loco poni ab incomparabili Regina, cui soli concessum est a fatis, justum dilectum agere ingeniorum. I ergo faustis avibus, et disce, quam nobis referas, quam tradas posteris historiam de magnitudine et gloria tantae Principis, quam tot secula suspirarunt, quot seculis docti Principibus barbari et ignorati vixere. De me, si tam splendida materia sermonum, quibus eam adorabis, aliquem locum memoriae nostri dabit, hoc ejus Majestati adfirmabis, me, si quemquam mortalium, fidelissima devotione illi dicatum, juratum, consecratum esse: uno hoc gaudere vitae fructu, quod in tempora, quae nomen ejus nobilitabit, inciderim: omnes mihi horas esse longas, dum hunc sensum (quod ejus Majestati clementissime placuit) publice patefaciam: interim precari, ut, quod commodum illi videatur, deminuat de spe, quam de Senecis nostris nimiam concepit: video majorem viribus meis esse, et periculum, ne decepta exspectatio transeat in indignationem, quae me profecto ad necessitatem ultimam deduceret: sed omnem habere spem in ejus clementia positam; et quotidie pro Majestatis ejus regnorumque illius salute non tantum omnibus precicibus venerari Deum, sed et vitam meam caputque devovere. Haec per ego te communes deos oro, ut quam amplissime exponas, et omni fide Majestati ejus confirmes: De Scazonte nolo praejudicare, ut omne judicium exspectes ab illa, cui ante omnes placere debet: sustine paullulum, mox tanti potens suffragii, nostra puncta fastidies. Vale, vale, Nobilissime et Clarissime Heinsi, et vive nostri memor. Daventriae a. d. IV. Eid. Septembr. Julian. CICICCXLIX.
Vossium nostrum, Freinshemium, Boeclerum, et si dabitur, Loccenium, vv. CLL. a me peramanter salutabis. Ad Vossium ante octo dies scripsi, et cras iterum scribam, misse simul Euripide cum MS. collato ad matrem ejus. Istas scripsi, ut, si fors fuat, ipsi ostenderes Reginae. Idque ut facias, te oro et hortor. Utinam vero praesens tibi mandare potuissem, quac vellem! Sed prohibeor, et summam hîc habes. De tuis ad Claudianum sollicitus sum. Ea cum ego bis, ter, perlegissem accurate, et mirifice probassem, nec nisi de minutiis quibusdam te monendum haberem monuissemque, dedi ad te cum literis referenda juveni cuidam hinc Lugdunum contendenti. Nilandio nomen est, ipse, ut et parentes, mihi amici; sed confirmabat mihi, se praeterito die Lunae, hoc est, ante octo dies sperare, Leidae fore. Nam jam quatuordecim dies sunt, quod ei fasciculum dedi. Erat in eodem Claudianus, quem ego in Anglia contuli cum MSS. membranis Patricii Junii, quem diu oblitum nuper admodum inter libellos quosdam, quibus raro utor, abjectum inveneram. Erat et pagina collationis Ovidianae cum codice Boecleri, quae etiam in manus venerat. Haec omnia vereor nunc, ut ante festinatum hunc tuum disecssum accipias. Nihil tamen interibit. De exemplari, quod feras Reginae, vides propter brevitatem temporis id parari non posse. Debet enim decore religatum, et auro cultum esse. Sed si solutum exemplar tecum ferre velis, et quasi non meo jussu tradere interea, dum, quod ego destinabo, paratur, non vetabo. Et id mea fide ab Elzeviriis sumas, vel a Ludovico Elzevirio, si habet, et hoc commodius est. De caetero spero tibi fortunas meas satis commendatas esse et fore. Itaque Deum immortalem enixe oro et orabo porro, ut salvus eas, optata perficias salvus ad nos redeas. Vale et vive. Agitur hîc conventus nobilitatis nostrae, ad eum venit heri Schelius, et me secum coenare voluit. Jucundissime meminimus tui, literas et carmen miro plausu relegimus. Laetabatur honore tuo. Jocabatur bellum indicendum esse Serenissi. Reginae, quod omnia pulchra Belgis eriperet. Tibi quoque felix iter precabatur. Vale denuo.
EXemplar Senecae tui Serenissimae Reginae offerendum ante abitum meum parari poterat, si Ludovicum Elzevirium tempestive ea de re monuisses. Id quia factum non est, auctor tibi sum, clarissime et amicissime virorum, non nisi notis absolutis de munere isto in Sueciam, mittendo ut cogites. Exemplar interim mecum feram non adornatum, quod Reginae exhiberi possit: alterum penes Elzevirium reliqui, e quo praefationis naevi sublati sunt. Quod
memineris velim: nam a caeteris exemplaribus frustra id expectes. Notae ubi absolutae erunt, fasciculum illum ad me mittas rogo, quem Heroinae nostrae traditurus sim. Sed festinatione opus: mihi enim certum moram in illis oris non trahere. Monendi igitur a te Elzevirii hortandique, ut maturent editionem. Claudiano quid futurum sit nescio. Si triduo etiamnum hîc moraturus sum, textum emendabo. Notas in ipso itinere absolvam: mea enim interest hac hyeme Claudianum prodire. Notas perlegendas tibi mittam, antequam praelo committantur, ut in iis mutes deleasque pro libitu, non tantum ea, quae displlicebunt, sed de quibus dubitabis. Nam absit, ut nugas ingeniosas lectori venditare velim. Alios etiam, ut vidisti, auctores in notis emendavi: qua in re nimium fortassis mihi indulsi. Studio tamen id factum, ne perirent labores isti, cum certum mihi sit, studio critico post Ovidium luci datum, non ultra vacare. Quae delenda censebas, delevi. [Gap desc: Greek words] fastigia nondum prorsus improbare possum. Torqueat fastigia, pro torqueat consulatus. Consulatus autem pro consulatus tempore ponitur. Sic alibi, anni bis senas torquent hyemes. Hac ratione si tibi non satisfactum, nihil obluctor, et licet observationem illam deleas, ubi notarum copia tibi rursus fiet. Veslingium nostrum Patavii obiisse nudius tertius hîc intellexi. Male sit latoribus ultimae tuae, elegantissimae profecto tersissimaeque, per quos non licet illam Sereniss. Reginae exhiberi. Nam adeo lutulentam caenoque respersam Elzeirio tradiderunt, ut nihil sordidius inquinatiusque visum mihi meminerim. Vide ergo, aliamne scribendam existimes, quae tutius monstrari possit. Litteras certe tuas subinde expectabo. Vale, meum decus, nobilissimoque Schelio salutem plurimam meo nomine dicas rogo. Argute quidem ille, qui existimet bellum Suecis indicendum, ne pergant praeclara omnia Batavis eripere. Arbitror tamen majori jure Batavos facturos, si bellum sibi ipsis indicant, qui bona sua non capiant, ac eripi sibi patiantur. De me interim securos esse vos jubeo. Per Suecos enim non staturum certus sum, quo minus fideliter vobis adhaeream. Sapiunt illi, mi Gronovi, nec ad quamvis mercem excitantur. Vale. Lugd. Bat. CICICCXLIX. pridie Kal. Octobr. summâ cum festinatione. Claudiano Patricii Junii in Angliâ usus sum. Vossiana quoque excerpta videram, quae usui proinde esse non possunt. Andreae Schotti excerpta utinam videre potuissem, quae penes Sixtinum fuerunt olim.
NOs vero jam in medio mari te navigare putabamus, et ventos ferentes serenosque dies tibi optabamus, ego, inquam, et Schelius, mirati responsum
nullum abs te venire. Ille quidem jam, soluto conventu nobilium, discessit. Et agnosco potuisse exemplar parari, quod Reginae traderes: sed sperare non poteram, tantum etiam morae te illic sacturum: ita paratum discessum tuum significaveras. Differemus igitur, et spero facile interea finitum iri opus, dum te Sancta ille et Piissima Siren detinet, ut officio tuo, quod tam benevole offers, uti possim. Placuit etiam consilium de alio exemplo faciendo literarum, quas, si tibi videbitur, per occasionem Reginae legendas dari velim. Itaque accipe, et, cum opportunum erit, monstrato (ita voveo) utriusque nostrum gratiam auge. Claudiano tuo ut summo studio faveo, ita, quod a me exspectas, tam debitum promeritumque tibi operae, id optima fide praestabo. Veslingii obitu discrucior. Vale, mi Heinsi. Deus tibi prosperet iter, et felicissime te ducat ac reducat. Tu quoque in omnibus curam habe tui, et ne quid temere. Iterum vale, lux mea, et optatis omnibus fruere. Daventriae a. d. VII. Kal. Octob. Jul. CICICCXLIX.
VIr Clarissime. Tandem post longam moram ventus favere coepit: crastino igitur mane aequor arandum: quod ut feliciter succedat, Deum veneror. Nam valetudo plane nutat, et nescio quid adversi minatur. De Veslingio scripsi proxime. Kinschotius noster pessime habet, febricula correptus: ne tabes subsit isti morbo vehementer metuo, et ut dicam quod sentio, actum esse de elegantissimo amicissimoque juvene, prorsus credo. Quod si fit, parte mei carere incipiam, et mihi ipsi superesse. Affligit ea res me mirifice. Sed divinae benignitati haec permittamus necesse est. Claudianum a me castigatum hîc habes, paucis pagellis exceptis, quas proxima occasione mittam, um cum Graecis versibus hactenus ineditis, quos ad manum nunc non habeo, inter schedas meas dispersos. Notas inter navigandum absolvam, quae et censurae tuae sese sistent, antequam edantur in publicum. Ad Elzevirium cum scribes, monendus est, Claudianum penes te esse: notas mox secuturas: ne ille ad alios libellos edendos se convertat. Vale, meum decus, et, si me amas, frequenter scribe. Amst. MDCXLIX. Nonis Octobr. scribebam multa nocte.
Senecae exemplar mecum feram: nullo tegumento tamen comptum. In Claudiano ordo servandus est, qualem in indiculo hoc, qui praefigendus, expressi.
AMstelodamo antequam discederem, Claudiani editionem Raphelengianam, manu mea emendatam, ad te misi. Eam tibi redditam existimo. Habes hîc Graeca, quae desiderabantur: ea, quia festinandum, non vacat describere. Allatii manum agnoscis. Epigrammata [Gap desc: Greek words] subjice, quaeso, duobus epigrammatis [Gap desc: Greek words] , quae in Raphelengiana editione leguntur. Carmina duo [Gap desc: Greek words] (nam caetera Claudiani non sunt) sequi debent carmen illud, Chritste potens rerum: duo enim alia, quae in vulgaris editionibus leguntur, in scriptis codicibus non extant, nec Claudiani esse persuadeor. Fragmentum [Gap desc: Greek words] Gigantomachiam Latinam sequi debet. Allatii manum diligenter serva, quae utilis esse possit ob glossas marginales. In Claudiano nihil mutavi, nisi quod aut ratione ant scriptorum meliorum auctoritate niteretur: si quae tamen perperam mutasse videbor, aut si quae dubia occurrent, vulgatam lectionem ut revoces, tutissimum existimo. Notas magna ex parte descripsi, caetera absolvam, ubi Holmiam venero. Tu interim Elzevirio mitte, quae penes te habes, aut, quod malim, Goesio. Is enim Leidam evocatur sub festum S. Martini, ut novo magistratui creando intersit. Editionem ipsam hac hyeme omnino absolvi velim, quicquid de reditu meo tandem fiat: quem tamen non protrahendum existimo. Illud monere neglexeram, Indici Graeca illa, quae hîc habes, suo loco inserenda esse: quod a me factum non est. Pagellam unam alteramque carminis in Herculem mittam proxime: nec est, quod editionem haec morentur, cum ex vulgatis exemplaribus suppleri possint, Praesta, quaeso, mihi hîc Gronovium illum, quem rebus meis addictissimum hactenus expertus sum. Holmiam eras contendemus, si ventus favere pergat. Vale, Virorum amicissime, et summae festinationi ignosce: modo enim huc adveni: etiam abitum parat tabellarius. In Claudiano edendo is ordo omnino servandus, quem in indice expressi, rogo ut in ipso textu id accurate notes, ne hîc impingant operae typopraphicae. Holmiam ubi venero, Erpenium, aut alium quemcunque, per litteras rogabo, ut curam editionis habeat. Vale iterum. Elsenorae CICICCXLIX. Octobr. stilo novo. Editionem ut apud Elzevirios, quantum in se, promoveat, Goesio mandavi.
PErvenisti salvus? et benigne exceptus es et? frueris spectaculo, quo nullum majus hodie laetiusque in terris? Quando mihi nuntios tam beatos? Spero equidem, et confido: ita, nisi fallor, post tuas Elsenorae datas commodior tibi tempestas fuit: quae si defuisset, vel terra reliquum potuisti iter conficere. Fac igitur, quamprimum casus tuos, vel proventus potius, ne quid ominer dubii, cognoscamus. Claudianum tuum fere totum perlegi: sed, ita me Musae, quocumque oculi inciderunt, tam eleganter et diligenter abs te habitum vidi, ut meam tam disparem limam applicare religioni ducerem. Epigrammata Graeca inserui suis locis, ne in his quidem ausus sum mutare quicquam, etsi quibusdam in rebus dubitarem, et, ut videbatur, corrigere pronum esset. Quia primurn e MSS. edebantur, credebam religiose te fervare illas, quas invenisses, literas: si quid mutandum censeres, Notis reservare. Simul cum his libellum ad fratrem adfinem tuum mittam. Elzevirios quoque, quod jusseras, praesens monui, penes me esse, et cupere te, ut statim praelo darent. Meae in Senecas notae sunt absolutae: jam vidi ultima: in indicibus nunc laborant, si non jam laboravere. Te autem jam desideravi: Ecce enim, nescio quis audaculus praefationi ad lectorem, inscio et invito me, integram sententiam, [Gap desc: Greek words] inclusam, ineptissime inseruit. Et quamquam de eo monuerim in erratis, idem haud dubie curabit, ut hoc lector nesciat, admonitiunculamque meam delebit. Quas postremas ad te dedi, serius advenerunt, quam ut in Hollandia videres, sed jam tamen ab affine transmissas puto, aut si non sint, te tamen officio functum. Nihil enim aliud in illis commendaveram tibi, quam ut Serenissimae Reginae devotionem meam, cum commodo fieret, deferres ac testarere; Vossium et Freinshemium meo nomine quam humanissime salutares. Idem nunc quoque te oro. Vale, Nobilissime Heinsi, et me ama. Dii te maximae Principi probabilem praestent. Iterum vale. Daventriae a. d. IV. Non. Novembr. Jul. CICICCXLIX.
QUia asportasti tecum imperfectum opus Annaeanum, et postremam partem, simulatque perfecta foret, mitti jussisti, en eam tibi. Quod mutari
in praefatione vobis visum est, mutatum est hoc modo: nec disputo, utrius sit majus meritum: neutrius enim quod praecipuum est, solum est, sed ubi ille crepidinem etc. ut statim perscripsi tibi. Certe per cundem, qui responsionem ad tuas Amsterodamum portabat, tabellarium ad Elzevirios literas dedi, quia mutandum hoc omnino esset, et jam in parte istius folii alia, passimque in distinctionibus peccatum esset, totum primum folium, meo sumptu, recuderent. Hoc me moratur, quo minus Serenissimae Reginae nondum etiam exemplar meo nomine mittam. Jarrigius Mopsus Nisam tenet, ut validus narrat rumor. Hilara Saturnalia. Vale, nobilissime Heinsi, et me ama. Hoc malo, quam Nisam tenere. nec Galataeam relinquam. Iterum vale. Daventriae Nonis Decembr. CICICCXLIX.
CLaudianum meum tantae tibi curae esse, Vir Clarissime, et laetor, et pro affectu tam luculento quidvis debere me tibi profiteor. Notas necdum absolvi, cum densissimis premar hactenus negotiis, quae rebus meis ut vacem non permittunt; restant tamen pauca, quibus sequenti hebdomade finis imponendus, nisi Magna Princeps Upsaliam perendie profectura me secum trahat. Ad Epigrammata perventum vides, ut magnae rei non sit caetera pertexere. Quae hîc habes operâ tumultuariâ, et nocturnis, ut plurimum, horis exaravi. Ne perlegere quidem licuit, quae properanti et aliud agenti exciderunt; adeo meus non sum. Exigebat, fateor, haec res majorem curam, nisi quod urgent Elzevirii, qui, nisi solito more fallunt, ipsum Claudianum praelo jam commisere. Nolui itaque ullam in me moram esse, caetera, ut jam dixi, cum praefatione proxime, aut saltem intra dies quatuordecim missuius. Interim ut haec perlegas, et quicquid aut festinando, aut ex inscitia peccatum, mutes corrigasque, vehementer atque anxie rogo, cum de existimatione mea agatur, quam commendat tibi abunde, sat scio, necessitudo nostra. Spero quidem tempestive me adfuturum vobis, ut editioni ipse intersim, sed hoc incertum, nec in mea potestate situm, quo magis danda tibi opera, ne mihi hîc desis. Editionis curam Johannes Erpenius, doctissimus juvenis, in se recepit, a cujus diligentia multum mihi promitto. De caelesti heroina nostra proxime nonnihil scripsi, cujus veneratione satiari non possum, adeo fidem omnem superant tot ac tantae certantes in uno pectore virtutes. Poesi praesertim ita capitur, ut hactenus non viderim, qui caperetur magis. Itaque frequenter, velim nolim, cantandum mihi, sed sine rivali: adeo nullus est in hoc regno, praeter Reginam, qui pretii multum huic studio ponat. Advenit tamen Legatus nuper ex Gallia, quem mirificum in scribendis versibus artificem
ferunt. Et crediderim, quod regina sic arbitretur ipsa. Senecas tuos quando tandem videbimus? In dedicatione mutata a te existimo, de quibus monebaris proxime. Tragicum ut addas auctor tibi ac Elzeviriis sum. Id enim gratum imprimis futurum incomparabili heroinae. Vossius noster amanter te salutat, scripturum se pollicitus occasione proxima, quae jam non semel elapsa. Nosti procrastinationes amicissimi hominis. Freinshemius valet et Boeclerus. Nobilissimus Schelius noster quid molitur? Salveat ille plurimum meo nomine. Et si tanti est, ferat hoc a te [Note: Legitur lib. I. Silvar. pag. 147.] epigramma, quod strenae loco serenissimae Reginae intra dies paucos destinavi. Vale. A. CICICCXLIX. a. d. IX. Kal. Jan. stilo Gregor.
TErtiis, en, ad unas respondeo tuas, mi Heinsi. Primis promiseram me emendaturum, quod Serenissima Regina praecipere dignata est. Alteris, quod tu jusseras, quarti tomi, simul perfectus fuit, exemplar ad te misi. Hîc habes recusum illud primum folium meo sumtu integrum, et in primis sublatum illud, quod displicebat. Nihil in me fuit morae. Heri demum mihi redditum est. Et tamen aliquot dies abibunt, antequam exemplar, quod Suae Majestati ipse destino, comtum nonnihil et deauratum (non pro ipsius magnitudine, ne quidem pro animo meo, sed pro loci hujus captu) dimittere a me possim. Nam mutato illo primo folio, aliud exemplar totius primi tomi (jam enim paratum erat, antequam acciperem tuas) parandum est. Interim has, quas inclusi literas, differre ultra commodum non est visum. Si nihil aliud; ut tu (quid minus animo quam frater meus?) eas mollibus fandi temporibus captatis traderes. Nec scio, quamdiu mansurus illic sis. Dubito interdum an aliud exemplum earundem literarum velim alia via mittere, si fortassis hae perierint. Sed speio fortunam nobis propitiam fore. Utinam sit et in tradendo! de quo constitues cum Vossio nostro. Vale, mi Heinsi, et rem tuam nostramque bene gere. Daventriae a. d. IV. Kal. Jan. CICICCL. quae tibi felices exoriantur.
IN penultimis tuis recte monebas, Graeca illa codicis Vaticani parum emendata esse, qua de re ob summam festinationem non cogitaram: tui igitur arbitrii esto illa emendare, aut in textu ipso, aut, si hoc serum est, in erratis typographicis. Legitur alicubi [Gap desc: Greek words] , ubi legendum videtur; [Gap desc: Greek words] : tu videris. Lib. I. in Eutrop. v. 291. Thebas ac funera Trojae. Nihil mutandum. Dele igitur in notis, quicquid tentavi in illo loco, et mone, [Gap desc: Greek words] labes, quod inscriptis plerisque est, non esse admittendum. Sic Thebas et Trojam Lucretius quoque conjunxit. lib. v.
Cur supera bellum Thebanum et funera Trojae,
Non alias alii quoque res cecinere poetae?
Vale. Raptim CICICCL. XII. Kal. Febr. Jul.
VIr Clarissime. Quanquam febriculâ tentatus debilisque, ab incomparabili nostra heroina revertor hoc ipso temporis momento: quam non alio convenio nomine, nisi ut epistolam tuam; hodie demum mihi redditam, offerrem. Dedit eam mihi legendam, ut quam elegantissime scriptam affirmaret, gratissimamque sibi testata est. Restat, ut exemplar sibi a te destinatum aliquando accipiat. Id omnium commodissime tutissimeque Appelbomio commendabis. De caeteris tum viderimus. Reditum in patriam meum, quando vobis sperandus is sit, nescio. De eo certe cogitare nunc non vacat. Neque quicquam hîc impetraturus sum, nisi ut amicis valedicam, et in has oras recurram. Vides me captum? Quid? quod luculentis humanissimisque litteris a patre nuper me petierit, tanquam munus alicujus pretii, et quod acceptissimum sibi fore profiteatur. Addit et multa in laudes meas, quae jugulabunt homines illos, quotquot iter Suecicum improbarunt. Senex noster quid ad haec responsurus sit, ignoro. Credo tamen manus daturum. Vale. Claudianum itemm tibi commendo. Ex arce Holmiana. CICICCL. V. Kal. Febr. Jul.
IN patriam reversus, et itineris longi molestique difficultatibus expeditus, vix tandern ad te scribo, Clarissime Gronovi. Nudius tertius huc appuli, ejus rei ut unter primos certiorem te facerem et vetus necessitudo nostra requirebat, et divina Princeps, quae discedenti inter ultima mandata jussit, indicarem tibi, Senecas tuos sibi acceptissimos fuisse, pluribus id setestaturam, ubi exemplar destinatum sibi acceperit, nec commissuram, ut de illiberalitate sua possis conqueri. Advenisset exemplar illud me in illis oris haerente maluissem. Sed quia lentius processit negotium, Vossius noster ut hîc tibi adsit necesse est. Oblatam tibi a collegis Hamburgensibus ad se legationem Regina intellexit, et non admissam miratur. Ea in re ut uxori tuae non male, ita an tibi bene consulueris ignoro. Habes hîc duas a cognato tuo. Si quid in negotio vestro effectum cupitis tu ac collegae tui, auctor omnino vobis sim, ut manuscriptos, quos cathedralis ecclesia possidet, codices, quique et pauci, nec magno illic in pretio sunt, Reginae offeratus: certus enim sum, gratius illi nihil donari posse, cum in eo tota sit, ut bibliothecam suam tali supellectile instructam reddat, certa nullis sumptibus parcere. Suos jam dedit Vossius, ego meos daturus sum. Age, quaeso, ea de re cum cognato tuo, sed ita ut dissimules meo instinctu id fieri. Ex eventu negotii vestri apparebit, opinor, consilium non futile a me vobis datum. [Note: Lucas Langermannus.] Filius ejus Tubingae studio Juridico nunc operam dat, juvenis, ut audio, summae expectationis summaeque spei in re litteraria: molesta mihi fuit ejus absentia, dum transirem per civitatem Hamburgensem, unice enim cupiebam illum mihi conciliatum, quo affectu erga litteratos omnes esse me nosti. Poteram etiam ejus opera certe aliquid de Barthii Claudiano intellexisse, nunc nemo illic inventus, qui desiderio satisfecerit. Audio illum Argentinam et Basileam nunc cogitare. Quapropter rogo te ac obtestor, mi Gronovi, ut ad illum scribas, si quid aut Ovidii, cujus editionem brevi paraturus sum, aut Claudiani in bibliothecis illis invenerit, quod notae alicujus sit, id communicare mecum ne gravetur. Argentinae quidem in bibliotheca publica praestantissimum exemplar Ovidianarum epistolarum, Constantinopoli allatum, servari Boeclerus monuit. Nam metamorphosis, ex qua excerpta vidisti, non est magnae rei. Bernae inter Bongarsianos codices auctoris utriusque codices extare ex catalogo didici. Sed et in id inquiras, cum illi scribes, velim, an venales adhuc libros ullos scriptos habeat Barthius, omnes eum vendidisse
intellexeram, practer unicum Claudiani exemplar, praestantissimum illud, et quod magno apud cum sit in pretio. Si supersunt illi membranae adhuc aliquae, emptores facile invenerit me aut Vossium. Haec nunc. De caeteris confabulabimur, ubi ad nos veneris: adventum enim brevi tuum sperare me jubet collega tuus, harum lator. Illud tamen te rogo, ut praemoneas me, quando sis expectandus, ne domo ipse absim, cum veneris. Famulum quaero Latinarum litterarum peritum, talem si nosti, mone, sed velim, qui ingenii non sit admodum obtusi, quique spem de se concitet fore, ne perpetuam servitutem serviat ad majora natus. Vale, meum decus et summae festinationi ignosce. Libros, quos utendos a me accepisti, ut tecum feras rogo, mihi enim vasa colligenda, feras et Claudianea [Gap desc: Greek words] , manu Allatii descripta. Lugd. Bat. CICICCL. XII. Kal. Maj. stilo Gregor.
ET adventu tuo mirifice sum laetatus, et pro opera, quam mihi dedisti in portandis avunculorum literis, maximas tibi gratias ago. De exemplari Senecae quid fuerit factum, Dii norunt: sed tamen ante mensem a Rottendorfio literas habui, id missum in Sueciam cura Domini de Greigerson, Commissarii Generalis exercituum Suecicorum, nec se dubitare, quin jam tum regiis manibus exceptum esset. Sed de his, ut et de legatione (de qua semper hactenus ita mecum est actum, ut aliquid reltaret agendum, ne meam istam culpam putes) et caeteris, de quibus meministi, coram. Has enim effundo tantum ea de caussa, ut me sub initium sequentis hebdomadis exspectes, de quo voluisti praemoneri. Quae mandasti, mihi curae erunt. Vale, decus meum. Daventriae. V. Kal. Majas CICICCL.
EN tibi, Nobilissime Heinsi, famulum, qui, ut spero, omnibus rebus tibi se probabit. Nomen Johanni Mauricio Veslingio est, quo ipso tibi gratior erit, cum tanti viri et amici, nuper defuneti, vocabulo te suo admonebit. Proposui ipsi, quae facienda et ferenda habiturus esset, ad omnia manus promisit,
alacrem et paratum se affirmavit. Tradet Euripidem tibi, quem desiderasti. Amsterodamo discessi, quo die appuli, invitatus tempestate et vento. Vossiam tamen salutavi, et literas illic ab Isaaco ad me inveni. Scribit eadem, quae tu nuntiaras, Senecas tandem redditos et Sereniss. Reginae ab se oblatos et libenter visos: suum silentium excusat: valetudinem divinae Principis ire in melius. De adventu suo nihil, quem tamen et mater exspectat. Adfinem tuum quaesitum, cum ostiatim regionem mihi indicatam oberrassem aliquandiu, et a nemine responsum, quod vellem, acciperem, jamque omnium (quippe ut festo die omnes ad januas) vultibus notarer, pudore confusus quaerere desii, et me inde subduxi. Video in Sixtini librorum catalogo volumen, in quo Senecae nonnulla, de beneficiis, de clementia, epistolae, Quaestiones naturales; item aliud, in quo Senecae declamationes. Utinam vel tu, vel Vossius emeretis, ut mihi quantumvis brevis eorum usus contingeret! nam tertium epistolarum volumen, permittente Sixtino, aliquando vidi et contuli. Video ibidem quatuor vel quinque Arnobios, etiam Elmenhorstianum, quem te quaerere ajebas. Tentabo, an unum ex iis nancisci possim, vel Romanum, vel Heraldi. Vale, mi Heinsi, et me ama. Daventriae. IV. Non. Maj. Julian. CICICCL.
EUripidem tuum, Vir Clarissime, tradidit mihi, quem misisti, famulus. Ego et pro hoc et pro illo multum tibi debeo. Puer enim modestus est, quantum video, et de quo bene spero. Euripides magno mihi usui erit apud optimam principem, cujus tamen pertinax valetudo de futuris gaudiis cogitare me vix sinit. Non aegrotat tantum illa, sed decumbit, idque ex tertiana febri. Quod genus morbi, quanquam letale raro sit, lecto tamen affixam haerere dominam non placet. Quod haud faceret, sat scio, nisi vires miris modis debilitatae essent. Nos hoc praeter vota nihil conferre possumus. Spero clementissimum Deum tam sacri capitis fructum diu nobis indulturum. Elzevirio Victorium in poeticen Aristotelis et Mythologos veteres tradidi, quibus Senecae Tragoediae, manu exaratae, adjectae sunt, ut iis ante discessum meum utaris, si tanti esse videbuntur. Scis enim codices meos scriptos Reginae offerendos. Ait Elzevirius jam eos ad te missos, nec dubium est, quin recte curati sint. De Senecis Sixtini ut desideriis tuis satisfiat curabitur. Puto enim in mandatis a Vossio habere Junium, ne ullo pretio deterreri se patiarur, quominus juris sui faciat quicquid est inter Sixtinianos libros exaratorum codicum. Elmenhorstii Arnobium, si aequo pretio haben possit, meum
esse velim. Sin minus, feram. Le Mairius enim, postquam annos totos octodecim a Salmasio lusus est, id nunc agit, ut Arnobium luci det, non Elmenhorstianis tantum commentariis illustratum, sed Heraldi etiam, et Stewechii, et Canteri et caeterorum, qui aliquid operae in illum contulerunt, observationibus ornandum. Accedent Octavius Minucii et Firmicus. Salmasius ipse in Zelandia aegrotat. Vale; mi Gronovi, cum tuis, meque, ut facis, amare perge. Lugd. Bat. A. CICICCL. a. d. XIV. Kal. Jan. Gregor.
Menagius opuscula Balzacii Latina edidit, ac Reginae nostrae inscripsit. Vides ad illam certatim omnes concurrere. Literas ad mercatorem Amstelodamensem recte a te curatas spero. Quo magis miror, nihil responsi me hactenus ab illo accepisse.
SEnecam membranaceum tuum, Nobilissime Heinsi, conferre coepi, non quod magnum inde adjumentum sperarem, (scis enim post Florentinum omnes codices sordere) sed ut magis multiplex tuum in hoc opere erga me beneficium dicere et praedicare possem. Quam etiam paruerim literis tuis, festinare jubentibus, ex eo cognoscas licet, quod jam ad Agamemnonis quintum actum perveni. Si nihil aliud, subnata sunt quaedam hac iterata lectione, quibus nollem carere. Ut in Troadibus: vers. 192.
non parvo luit
Iras Achillis Graecia: at magno luet
Desponsa nostris cineribus Polyxene;
Pyrrhi manu mactetur et tumulum riget.
Omnino enim, nisi tu nevis, scribendum puto: et magno luet, Ni sponsa nostris cineribus Polyxene Pyrrhi manu mactetur. Minae enim universae sunt, in Graecos ipsos. Et statim ante:
Ite, ite inertes, debitos manibus meis
Auferte honores.
Hoc mecum sentis, ubique metri studiosissimum Senecam fuisse. Ergo non potest haec lectio tolerari. Liber optimus: manibus debitos meis. Eodem vitio, sed facilius, ut spero, corrigendo. Annon enim probabile est Senecam scripsisse: manibus justos meis Auferte honores. Ut Medea vers. 997. justa jam functis habent. Nec difficilis conjectura de corruptione. Ex uistos, uitos, aliquis debitos fecit. Sed quo haec? quo omnia mihi, nisi offeram et probem Sanctissimae Dominae nostrae, cujus morbo durae literae tuae iterum me vulnerant. Nec tamen sperabo, nos adeo stirpem invisam superis esse, ut tanto
praesidio, postquam vix exortum est, statim privemur. [Gap desc: Greek words] . De MSS. Sixtini libenter audivi, quod nuntias. Sed et de Heraldo Mairii. Literas tuas mercatoris domesticis ea hora, qua Amsterodamum veni, ipse manu mea tradidi. Quos libros emi velim mihi, mandabo Junio nostro, qui suam operam mihi obtulit. Ita cavebimus, ne forte Vossius et ego in licitando certemus, nam quos ille voluerit, iis ego ultro cedam. Sunt autem perpauci. quos designatos apud ipsum videre poteris. Vale, mi Heinsi, et saluta vestros, meque ama. Daventriae VI. Kal. Jun. Gregor, CICICCL.
COdicem Tragoediarum Senecae remitto en tibi, postquam eum integrum contuli, quatenus scilicet integrum passa est puerilis stultitia hominum, nimiam voluptatem animi in pictis imagunculis habentium. Facile tuebitur locum in copiis nostris, si non inter triarios, at inter velites, aut hastatos. Octaviam in conferendo diligentius consideravi, et nonnulla de conjectura correxi. Quid quaeris? Senecae non est, sed tamen proxime post illud aevum scripta: nec tam inepte, ut quondam putavi: sed nihilo minus corruptam censeo, quam postremam Thebaidem, sive Phoenissas, aut Oetaeum Herculem. Huic tamen succurrit Mediceus: illas quis juvabit ? Quam locupletem te Sixtiniana fecerit auctio, quid factum MS. et an factum, quod opinabare, scire aveo. Discrucior in primis, nondum quicquam me ex Junio intellexisse, quem offerentem officium suum libens procuratorem meum feceram. Narrarunt adventores nobis pleraque librorum addicta vili. Dicitur alius scripsisse magnam pecuniam factam. Illud laetatus sum nuper videre me in novis, Sereniss. Reginam convaluisse. Sperabimus igitur citius adventurum Vossium. Tu quid de itinere tuo constitueris, scire cupio. Vale, nobilissime et clarissime Heinsi, et vestros saluta. Daventriae VIII. Eid. Jun. Jul. CICICCL.
Ante discessum tuum fac mihi designes vicum et domum affinis tui Amsterodami, ut sciam, quo mittere debeam, quas ad te destino. [Gap desc: Greek words] quando ibit? aut quid constituisse dicitur?
VIr Amicissime. Speraveram Sixtinianae bibliothecae auctioni te interfuturum, haec causa est, quod tuis nihil hactenus reponam. Senecam
quia non misisti, mitte quaeso: navis enim intra dies octo aut novem Holmiam abitura, cui sarcinas meas credam. Ipse discessurus hodie, ut in portu Vliensi Canterstenium offendam, quem illic etiamnum ventis adversis detineri constans rumor est, ac cum illo porro in Sueciam contendam. Vossius quotidie hîc expectatur, qui jam ante mensem Holmiâ discessit. Ejus tamen adventum expectare non possum, quanquam maxime vellem, quod effluxerit jampridem tempus, quod rebus meis componendis a Regina impetraveram. In Seneca quae curis ultimis emendasti, mirifice placuerunt. Utinam auctorem illum brevi dares publico! scis hoc illam flagitare, cui nec Dii quicquam hactenus negarunt. Prodiit vastus Barthii commentarius tandem in Claudianum, quem a librario heri accepi. Codices septemdecim jactat, ad quorum fidem poetam illum castigarit. Video tamen in multis illum haerere, e quibus feliciter satis me expedivi: poteram et ego triginta codices jactasse. Notas meas, etsi limam requirebant, non inspexi, postquam e Suecia reversus sum, ne ille quereretur, aliquid sibi sublectum, ejus rei testes mihi typographi. Tu vale, et si me amas, frequenter scribe. Famulus satis gnavum sedulumque se praebet hactenus. Amst. CICICCL. XVIII. Junii.
DIes decem et octo circiter jam sunt, quod Holmiam adveni: ubi omnia sic satis salva, praecipue Regina, quae una instar omnium. De inauguratione nihil hactenus certi, adeo aliis negotiis conficiendis, quae praemitti oportet, comitia protrahuntur: quantum ego quidem auguror, intra menses duos nihil sperandum. Vossius noster jam in Galliis est, ni fallor, inde reversus te, ut arbitror, compellabit. Si biduo distulissem iter Suecicum, convenissemus Amstelodami: quando ad nos rediturus sit, non constat, promisit tamen solemni festo se interfuturum. [Gap desc: Greek words] bona tandem fide in Sueciam videtur cogitare, et puto viae jam se commisit, duo quidem ex famulis ejus, quos praemisit, ante dies aliquot huc advenerunt. Ex Sixtinianis libris paucos comparavi, plures pro me Janius, cum auctioni ipse, non nisi tribus diebus, interesse possem, quod in procinctu itineris starem: iis libris quid factum sit non scio. Rogaveram quidem Junium, ut eos ad Goesii aedes deferendos curaret, quo sarcinis meis infererentur, quod et ille futurum in se recipiebat. Haerent jam in hoc portu sarcinae, negat tamen Goesius Sixtinianos libros iis additos, quod Junius, quanquam per famulum identidem compellatus, promissum non praestitisset. Metuo ne manum iis injecerit Vossius; cujus tamen gratiae hoc dedi, ut libros omnes manu exaratos
aut cum manu exaratis collatos, elabi mihi passus sim, quos omnes sibi vindicavit. Bibliotheca immenso pretio distracta est; quod mirari satis non possum, cum potior librorum pars negligentissime a Sixtino habita computruisset. Ciceronem Gulielmii venditam puto septuaginta florenis, et Vossio addictam: emit is et duo aut tria Senecae exemplaria, Gruteri manu passim notata. De Octavia recte judicas, scriptum est non magni pretii, sed quod Hercule Oetaeo tamen praestet, quam ego Tragoediam sine indignatione non lego, tam insulsa apparet. Freinshemius novam partem supplementi Liviani praelo paratam habet. Ajebat nuper Rottendorsium scripsisse nescio quid de inventa magni auctoris decade aliqua prope Coloniam, in monasterio hactenus mihi ignoto. Metuo itaque ne praeveniatur Croyus, nisi festinet suum nobis Livium dare. Aderat mihi hestemo die clarissimus Boeclerus, qui promittebat se aliquid fasciculi hodie tibi missurum. Nescio quid inter illum et professores caeteros Upsaliae turbatur: questus est, ut audio, de injuriis sibi illatis apud Serenissimam Reginam, et abitum aperte minatus est, quod negavit illa se permissuram, nihilque non egit, quo exacerbation ejus animum placaret. Sed frustra, ut nonnulli volunt, puto illum vitae Academicae pertacsum ad aulam aspirare: hoc uno modo exorandum, ut in Suecia maneat. Haec in aurem tibi, nolim enim hominis non male de me meriti res turbatas meâ operâ propalari: cum non desint illi in patria hostes, quibus acceptus sit futurus iste nuncius. Occurrebat mihi etiam nuperrime in hac urbe Loccenius, vir omnino bonus, cujus filiam duxit Schefferus. librum hujus de re veterum navali Jansonius edendum in se recepit. Haec de rebus nostris; apud vos quid fiat fac sciam. Conringium adduxit illustrissimus Salvius, et puto hîc mansurum, quanquam neget ipse id hactenus. Vivit et hîc Christianuis Ravius, qui Arabicas apud nos litteras professus est, nunquam nisi magna locutus. Summis Reginae occupationibus fit, ut studia in tempus valere jubeat. Claudianus mens partim abest, quin ad insaniam me redegerit, adeo nihil in illo promovent Elzevirii. Vale. Holmiae. Eid. Jul. Julian. CICICCL.
LIteras tuas admodum exspectatas heri accepi, et laetor, te salvum, quodque plus est, ad salvam Dominam pervenisse. Vossius, me per Junium tantum quod salutato, et rogato si quid vellem Lutetiam, transiit. Nam et tam brevem diem responso meo definierat, ut facile appareret, nec me, nec literas meas moraturum. Ex auctione vix tres accepi libellos, quibus hoc adest boni, quod eos teneo fine invidia: nam si quisquam oculos adjecisset, satis scio, caruissem.
Illi, cui mandata te dedisse scribis discessu tuo, et bonus apparuit cognatus, et malus mandatarius. Corrogaverat binis ad me diligenter scriptis a me, aliis a Tollio, Altingio, mandata: destituit omnes. Jure cui studuit. Sed quid opus erat ultro deferre aliis officium, quod studio suo sciret contrarium fore? Nos altum in utramque aurem dormientes poene domesticum bellum subito excitavit: sed magnum casum fortuna reipubl. discussit. Miseram Gevartio exemplar Notarum, quod meo nomine traderet Alberto Rubenio, et isthoc exemplo ad pulchram aemulationem, et sua observata e compluribus MSS. publicanda instigaret. Dedit ad me ipse literas postea humanissimas, et pleraque illorum sex chartis, seu foliis vel quaternionibus, conscripta transmisit. Pauculis locis nostra corrigit, interdum vere, ubique ingeniose: sed longe plurima aut consentiunt cum nostris, aut talia, ut ipse nostra praeferat. Rides me quasi [Gap desc: Greek words] . Non facio: et tamen dum audis laudari doctrinam, et maxime candorem ac praeclarum animum amici nostri, quem tu primus indicasti mihi (nam meministi, credo) non feres aegre, si clanculum ego quoque et in sinu gaudeam nonnullo laborum fructu. Libellum Observationum hoc tantum moratur, quod animosus typographus, dedignatus informes typos hujus oppidi, curavit fundi novos Batavicorum aemulos. Idem, quia intellexit perpauca exemplaria priorum Observationum distracta, egit mecum, ut eas redderem incudi suae: quo nihil mihi contigit magis optatum: itaque illas quoque [Gap desc: Greek words] mire videbis interpolatas. Senecae Tragoedias apud Hackium, qui me tamdiu lactavit, prodire tandem audio cum scoriis illis usitatis pannucearum annotationum per eundem, qui Sallustii margines conscribillavit. Vellem, aliquo laboris nos levaret: sed nosti hominem. Ampliss. Freinshemio, ubi commodum erit, meo nomine officiosam salutem dicas, eique gratias agas pro supplemento Liviano, quod ad me missum a Vossio nostro libenter sane vidi et legi. Gratissimum erit etiam, quicquid a Cl. Boeclero veniet. Vale, decus nostrum, et me ama, et crebro salutemus inter nos. Daventriae. Nonis Sextilib Julian CICICCL.
SI ad manus tuas pervenerunt, quas non ita nuper exararam, Gronovi amicissime, itineris mei successum ignorare nequaquam potes. Claudiano meo manum a typographis ultimam tandem impositam confido. Goesium itaque nostrum rogavi, exemplar ejus ut ad te mitteret: quod aut factum jam ab illo, aut faciendum brevi arbitror, rogavi etiam, ut alterum Schelio tradendum ad te mitteret, si is Hagâ in Transisulaniam profectus esset, sin Hagae etiamnum
haereret, curae Erpenio fore, ut exemplar sibi destinatum accipiat. Senecae manu exaratas tragoedias nuper cum aliis libris accepi, pro quo gratias immensas ago. Vossium quotidie hîc expectamus: emit ille Parisiis, quod notum jam tibi existimo, Petavianam bibliothecam. Sixtinianos quoque codices plerosque nactum existimo. Bremenses Goldastianos etiam meliores jam miserunt. Ego meos, suos Vossius, Reginae donavimus, quibus libris in unum congestis futurum est, ut regia bibliotheca codicibus scriptis egregie instruatur. De Claudiani et Ovidii exaratis exemplaribus excutiendis ut cognatum tuum moneres, quem Germaniae bibliothecas diligenter pervolvere intellexi, rogaram, curae id fuisse tibi confido. Claudiano enim manus brevi denuo admovebo, ut emendem, quae ab operis typographicis satis multa errata occursura praevideo, eadem cura et Barthii commentarios evolvam. Mox Ovidio manum admoturus. Cum ad reverendissimum Mallinckrotium scribes, aut Rottendorfium, rogo quaeras, quid factum sit lusibus illis in Macrinum, quos a Kinschotio mutuos acceperant, meus enim is liber est. Salmasius ante dies octo huc advenit. Reginam tamen non vidit hactenus, quod defluctio lectulo illum teneat affixum: melius tamen nunc habere sunt qui dicant. Inaugurale festum differtur indies: intra dies tamen viginti quinque celebrandum fore plerique existimant. Habeo prae manibus denuo carmen, cujus partem tibi olim recitavi, cum apud nos esses, cui finem jam impositum oportebat, nisi continuis amicorum interpellationibus turbisque aulicis fieret, ut de nugis hisce cogitare vix possem. Vale, meum decus, et si me amas, frequenter scribe. Holmiae CICICCL. Non. Sept. Gregor.
Cum frequentius a scriptione me avocarint ante dies septem hasce exarantem amici, factum est, ut praeter expectationem tabellarius elaberetur. Vossius noster interea reversus est, qui plurimam tibi salutem dici voluit. Salmasius paulo melius nunc habet: in lucem tamen nec prodiit. Iterum vale.
Vir Clarissime. Claudiani mei exemplar jam oblatum tibi nullus dubito. De eo quid apud vos sentiant ut indices, nescio an debeam exigere: tam pauci illic sunt, qui rerum talium gustum habent. [Gap desc: Greek words] magnum mihi malum minatur, nec scio quo id nomine. Sed bene habet, quod ab illa parte nihil metuam, adeo ad morsus ejus jam occallui. Conflictatur modo cum podagra sua, modo cum colicis doloribus, unde fit, ut dominam non nisi bis compellarit hactenus. Carmen meum, cujus tibi partem exiguam recitabam, cum in paternis aedibus vere praeterito congrederemur, Reginae oblatum est, placuitque,
ut ferunt, sic satis. Voluit illa, ut typis Jansonianis in lucem prodiret, id itaque nunc mihi curae est, ut morem geram, spero intra dies paucos proditurum, hoc est ante ipsa inauguralis festi solemnia, quibus celebrandis omnia jam parata, cum Princeps Palatinus post longam expectationem ex Germania salvus advenerit. Exemplar carminis ut ad te veniat curabitur. De Seneca tragico piget toties monere. Hackium in eo edendo jam versari non refert. Ait enim Elzevirius, qui hîc nobis adest, non obstituram editionem illam, quominus notis tuis auctorem eundem illustratum praelo committant, ut plane non videam, cur tantopere tergiverseris. Me quidem si audias, non procrastinabis amplius, nec eripi tibi e manibus patieris occasionem optimam, qua aurem dominae vellas super dedicatione philosophi, id enim ni feceris, metus est, ne obliviscatur muneris accepti, tot praesertim negotiis nunc oppressa. Heraldi librum atrocissimum prodiisse non nescis cura filii, et fortasse jam videris, ego illum avide videre expeto. Quaeris quid Scribonius hîc Largus ? aestuat ac rumpitur, patremque una ac filium se perditurum minatur. De Junio jure conqueri visus es. Pari profecto more mecum egit. Libros enim cum omnes, quos mihi emerat, non passus sit haectenus sibi extorqueri, pro omnibus tamen satisfaciendum fuit. Scripsi hodie ad illum epistolam paulo morosiorem, instigante Vossio, qui negligentiam ejus nec tuetur nec excusat. Cum Ruhenio tam bene tibi convenire laetor. Observationum tuarum novam brevi nobis editionem sperandam, id quoque. Ampl. Freinshemius in Boecleri locum Upsaliam evocatus est, et accepit conditionem. Cura bibliothecae cui deferenda sit, nisi amico nostro, post rem in Galliis ex sententia Regime confectam, emptisque Petavianis codicibus? Negat tamen hoc futurum ipse, longeque recuiat. De conjectura tamen non frustra me fore existimo. Boeclero quid futurum sit nescio: nisi quod constat non passuram dominam, ut ex Suecia se recipiat. Salmasius aedes Freinshemianas in aula, ut ferunt, incolet. Sed audeon aliquid tibi in aurem? Est negotioli nonnihil dominae in Italia, cui expediendo operam meam non ita nuper obtuli: quam illa vultu satis lacto oblatam accepit, omnia tamen incerte. Si processerit iter, hac hyeme processurum vix dubito. Voluissem itaque curam a te habitam precum mearum, quibus petebam in codices per Germanjam Ovidianos ut inquireres. Per Germaniam enim iter erit faciendum. Videbo, ut nanciscar juvenem aliquem, Graecae ac latinac litteraturae peritum, qui in bibliothecis excutiendis usui mihi possit esse. Sed haec uni tibi. Plura post inaugurale festum, cui nunc vacanaum. Vale, meum decus cum tuis omnibus, et si me amas, frequentius scribe. Holmiae. Nonis Octobr. Julian. CICICCL.
CLaudianum tuum cum gratulatione et plausibus omnium acceptum esse, noli dubitare: sed quid tu in illo praestiteris, quantus labor fuerit tuus, quantum virum egeris, qui assequantur, hîc quidem sunt peroppido pauci. Fui nuper in Hollandia, quo tanquam ex rure meo in Heliconem profisci antehac videbar: nunc vix inveni unum aut alterum, quîcum tralaticium de studiis sermonem sererem. Itaque de illa re non debes turbam in suffragium mittere, sed contentus esse conscientia tua, et judiciis perpaucorum, quos non livor aut stupor impedit. Hi enim fatentur et sciunt, talem abs te datum, qualis ab nemine alio dari possit hodie quidem; summum poetam et scriptorem doctissimum a summo poeta et scriptore doctissimo. Carmen tuum exspecto vehementer. Quod scribis de metu oblivionis et aure vellenda, exosculor animum tuum: sed nec etiam metu illo afficior, nec si quando eo afficiar, id remedium, sed potius strenuum silentium, applicabo. Aut erit illa meliore memoria erga eum, quem semel nosse professa est, nec ad quam exornandam, Natura, Virtus, et Fortuna foedus aeternum junxere, tam communi parte destitutum reliquere; aut si tam ignave remgessit ilte, ut possit in oblivionem venire, veniat eo Sane, et praeeeps jaciatur in Lethen. De illo ipso autem, quod in appellandi velut lenti nominis fuspicionem posset venire, etsi constitutum erat antea, nunc valde deliberandum censeo, et censebo, quamdiu poterit videri potius esse flagitatoris, quam officiofi. Cujus enim frontis, vel obtrudere invitis quicquam, vel exigere ingratiis a quoquam, quod ille ultro deberi non putet? Non ea profecto frons homini, cui tu tam bene vis. Quod gestum est non potest poenitere illum, qui gessit: non enim ipsius consilio aut temeritate, sed magnis auctoribus factum est, nec quicquam utriusque persona factum est indignum. Si defuerint, quae fortuna saepius abjicere et perdere solet, quam donare, fortem hoc animum tolerare jubebit, et gratias aget genio suo, qui non est tam indulgenter habitus, ut sine illis pari non possit. Itaque, o niveum, o carum pectus, quod ad istam rem attinet, tu in utramvis aurem dormias licet, neque propterea tuae infrequentiores huc veniant. Non enim appetuntur, tanquam symbolum aut syngraphum laturae: sed si modo nuntiaverint, nec te quoque apud majores, neque istum tuum apud te frigore feriri, satis hilarem lectorem habebunt. Ad Junium frustra literas dedisti: agit enim Groningae, et videtur non tam cito Amsterodamum rediturus, satis id indignante vidua Vossia. Libellus meus procedit; et brevi videbis. Elzevirii Livium reddent praelo, atque in eo totus sum: non pauca etiam in Notis meis
reformabo. De MSS. Ovidiis sane aliquoties cognatum meum monui: sed adeo tarde meae ad illum, et ipsius ad me, quaedam omnino non curantur, ut curae hujus meae rationem tibi reddere non possim. De Loccenio fuitne aliquid veri? indigne habitum et tractatum ab improbis, qui etiam capite scelus expiarint, aufugisse, ut diu nesciretur ubi esset terrarum. Sic nescio quis narravit Christenio; ille mihi: et ambo pro affectu erga praestantissimum et doctissimum virum aegerrime tulimus; sed ego nondum credere possum, quod abominor. Vale, nobilissime et divine Heinsi, et me ama. Daventriae III. Kal. Nov. CICICCL. Salutabis meo nomine ampliss. Vossium nostrum, cujus matrem nuper Amstelodami salutavi.
INsolens plane mihi visum, quod tanto tempore litterarum nihil a te acceperim, vir clarissime. Claudianum quidem, quem tibi Schelioque offerri jusseram, oblatum confido. Misi et ad Goesium itinere maritimo Christinae meae Augustae exemplaria aliquot non ita nuper, quorum unum ut ad te curaret rogaram. Spero impetrasse me quod volebam. Miraberis audaciam meam, an imprudentiam potius, qui victricibus Anglorum armis insultem in idto carmine, et partes victas tueri non subterfugiam. Sed ita voluit Augusta, quae versus istos expungere paranti obluctata est, addiditque in toto panegyrico nihil illis sibi visum pulchrius. Injuriam itaque et sibi et mihi me facturum, si illos tollerem. Suo periculo posse legi. Parendum fuit, mi Gronovi, optimae principi: cujus ego favorem pluris facio, quam parricidarum omnium. De caeteris judicium tuum avide expectabo, sed ea conditione, ut nihil me illorum celes, quae carpenda censebis. Id enim felicius in tanta messe errorum praestabis, quam [Gap desc: Greek words] , cujus censura risum in plerisque mihi expressit. Per illum enim non licuit sine soloecismi nota mihi omnem heroida ipso carminis initio, quanquam Statio tuo auctore, dicere. Librare sceptrum non licuit, et dotare diem sereno, et trahere in spectacula mundum. Quem ille Gallicismum vocat, quaesi dicas tout le monde. Ut Ovidium etiam Gallice locutum nunc discam, cum ausus dicere, Ingens orbis in urbe fuit, de advenis ad spectacula Augusti concurrentibus. Sed finis ineptiarum non esset. Vides quid sit ab odio et invidia transversum rapi. Adeo nihil intactum reliquit in libello isto Latinissimum et Ciceronianum caput. Debet, ut existimo, hanc insaniam morbo suo. Est enim ejus valetudo isto loco, ut parum absit, quin mihi quoque maerorem exprimat. Nunc colicis doloribus, nunc podagra sua ita obsidetur, ut e lectulo vix emergat. Quid porro futurum sit nescia. Vidi
qui non optime ominarentur. Corpus illi sanius ex animo precor, magis tamen mentem saniorem. Augustam rarius accedo, quod negotiis infinitis opprimatur. Unde fit, ut Sencearum meminisse non potuerim. Quanquam amici potius nostri foret rem promovere, qui me absente exemplar obtulit, ut non nescis. Sed non te latet, quam in suis etiam sit negligens. De itinere meo Germanico Italicoque, quanquam nihil urgeat Domina, cogitationes necdum abjeci: praesertim cum SConsulto heri legatio ad Imperatorem splendidissima sit decreta, cujus onus comiti Magno Gabrieli de la Gardie impositum, viro, ut ex fama nosti, elegantis ingenii, moribusque ad aulam factis, quemque prae caeteris unum Augusta in pretio habet. Possem occasione illa Germaniac partem praecipuam perlustrare; nisi quod mei juris esse malim. De libris manu exaratis, qui illic terrarum etiamnum supersint, nuper aurem vellebam. Ut mirer desideriis meis hactenus te deesse. Mirus ille fuit profecto nuncius, qui aures nostras inopinato ante dies octo perculit de morte Principis Auriaci. Rebus novandis commodissimam occasionem affulsisse arbitror: quod proxinius tabellarius indicarit; quem frustra toto biduo, et quidem impatienter, expectamus. Metus est, ne quid illi acciderit sinistri in transitu freti Balthici. Inter alia spectacula nuper hîc exhibita, leonem in arena commissum vidimus cum urso ingentis molis, atque uro, sed pugnae se subducentem. Equis etiam atque apris vulpibusque non pepercit modo, sed et ovibus. Quod mirum omnibus visum, praesertim cum famelicus toto biduo jejunasset. Habes hîc [Note: Legitur inter Poemata Heinfii lib. I. Sylvar. p. 147.] epigramma ejus argumenti. De MSS. Germanicis aurem rursus vello. Ovidii optimos codices Erfurti esse in collegio portae Coeli Zingerlingus me docuit. Supersintne etiamnum illic curaturum se ut brevi intelligam amicus promisit. Vix puto fore, ut ante vernum tempus viae me committam. Quanquam de ipso itinere omnia adhuc incerta. Vale, meum decus. Holmiac. CICICCL. XXII. Novembr.
Has jam exararam, cum a Goesio litteras accipio, quibus tuae in. Kal. Novembr. exaratae erant additae. De Seneca Tragico quod toties monui, non mea feci sponte, sed jussu magnae Principis. Vide igitur quid tibi faciendum. Ego quidem sententiam non muto. Negotium matris quod commendas, rem gratam facis, sed quid velis non satis intelligo. Litterae enim illae, quas luculentas ante de ea re ad me dedisse visus es, huc perlatae non sunt. Qua eas viâ curaris, tute videris. Id monco, Ludovicii Elzevirii opera ut hîc parce utaris: nihil enim isto nomine negligentia: quod magno meo malo non semel sum expertus. Schelius ubi terrarum agit? nihil quidem de illo tu?
De Loccenio nihil prorsus mihi constat, quem nuperrime hîc vidi. Errorem in nomine esse existimo, et Boeclerum voluisse, qui hoc narrarint. Is hîc obambulat in Germaniam, ut ferunt, abiturus. Freinshemius in locum ejus Ubsaliam abiit, cui in cura bibliothecae successor Vossius datus. Iterum vale.
QUum Schelius noster in transitu et brevi complexu, se aliquid ad te gratiarum pro Claudiano tuo mihi mandaturum diceret, (quod quidem ut faceret, non desii instare) utrique vestrum me debere putavi, ut conjungerem meas illis, etsi jam binas ad te posterior dedi. Valesne ergo et vivis? et cur tarn diu desidero tuas? an aureus ille dies, non lutei principis barbarum Teridaten extorto diademate induentis, sed Sueciae felicis ei, per quam beata est, aureae Principi coronam imponentis, ita te admiratione defixit, ut necdum manus officium faciat suum? Nobis certe et auditus animum percussit. Quis percenseat omnia? Sed in primis placuerunt illae imagines ducum (quantus stimulus recte in posterum quoque gerendi!) Babylonicis, veluti Pento Minervae Christinae intextae. Literas a Fabricio nuper habni, Italiae tuae lectione, ut videtur, paullo antequam scriberet, delectato, et se, quae in Gallia edidisti, nondum vidisse conquesto. Libellus, quem hîc praelo commisi, intra mensem, ut spero, absolvetur. Potuisset citius: sed non nimis urgeo operas, quando Elzevirii rursus Livio me alligarunt. Et accidit res peropportuna: adolescentes frequentes oraverunt, ut privatis scholis Livium ipsis praelegerem. Sic enim adsuefeci meos, ut pro politicis et ejusmodi nugarum collegiis aliquem veterum auctorum sibi recitari petant. Sane labor est haud exiguus, dum contendo, ut etiam rudiusculi simul historiam, simul verba Romana discant: sed ingenti cum fructu et meo et illorum procedere me video. Subnascuntur interdum in ipsa diatriba, quae in museo multa meditantem fugere: Ut ub. I. cap. LV. Eo magis Fabio, praeterquam quod antiquior est, crediderim, quadringenta ea sola talenta fuisse, quam Pisoni, qui quadraginta millia P. A. seposita in eam rem scribit: quam summam pecuniae, neque ex unius tum urbis praeda sperandam etc. Hoc postremum membrum est resutatio Pisonis, itaque non potuit ita concipi oratio, quae necessario vult subaudiri aliquod, et quidem ex praecedenti, scribit, Rhenanus igitur: quia summam pecuniae. Sigonius, quia summa pecuniae, et caetera in recto casu. Sed vide, an non [Gap desc: Greek words] QUAM sit exstir pandum, utpote ab imperito homine adjectum. Nam ipsa illa quadraginta M. P. A. vocat summam talem etc. Lib. IV. cap. XIII. Tela in domum Maelii conferri, eumque conciones domi habere. Sermone Livii non habentur conciones domi, sed coitiones saepe. Hoc paullo post: quod eas largitiones coetusque in privata domo passi essent fieri. Et plura talia. Sed heu mihi! cui maxime haec probatumm me sperabam, magnus ille Memmius interca decessit. Quem illi substituam, aut potius cui Livium meum, Memmio orbatum,
commendabo? nam quae ad illum scripsi, nunquam profecto abolebo: sed, si dignum reperero, ei sic compararum cum praefationibus ad Memmium inscribam: sin minus, hae solae in limine comparebunt. Habui ab [Gap desc: Greek words] literas humanissimas, ante paucos menses, quibus ad illas, quas domi vestrae scribebam, et tu, si meministi, manibus tuis complicabas, responderat. Alii Parisienses nostri immemores sunt, et quod maxime miror, Sarravius. Si nulla foret alia causa, cur Vossium transeuntem Belgium alloqui cuperem, ea erat, ut scirem, quis mihi locus apud illum superesset gratiae. Vale, nobilissime Heinsi, et cum [Gap desc: Greek words] Vossio perge me amare. Prid. Kal. Decemb. CICICCL.
Hamburgensis res interdum nunciarur mihi in periculo esse, interdum expedita et sine periculo. Tu id melius, credo, scies, siquidem legati collegii etiamnum, ut puto, isthic sunt. Quod ego non veni, culpa est hominis, qui me delusit, cum alios jamdudum ad id irer destinasset. Si quid increpabit periculi, memor illorum eris, quae antea scripsi: sin, non est opus mentionem illam facere, ne videar aliquid petere in praejudicium illorum, qui etiamnum possident.
Dum hae jacent, exspectantque Schelianas, iterum hîc adfuit ipse, et tandem inclusas Zwolla misit. Sed res major apparuit interea quoque non illic ex memoria Dominae decessisse. O quam te memorem, Virgo. Video jam domi sacratum vultum, video de coelo datam Avitam et Auctam. Quid nunc? An cum Livio orbo, interea dum confit de Seneca Tragico, gratias agam? dispice et considera.
PUto jam constare tibi, Heinsi nobilissime, non esse, quod queraris de raritate aut tarditate mearum literarum. Omnibus enim tuis statim respondi: postremas etiam misi, cum nihil abs te, cui responderem, haberem. Christinam Augustam avidissime exspecto. Quod tibi negotium matris meae commendaram, res ita se habet. Est mihi Hamburgi sacerdotium: Canonicatum vocant. Ejus nulli mihi sunt fructus praeter pensiones aedium, quas Curias dicunt. Alioquin reditus sunt ejusmodi, ut ad domum familiamque non modo [Gap desc: Greek words] , sed laute etiam et beate splendideque sustinendam sufficiant. Ego cur non amplius inde redigam, in caussa est, quod nunquam illic, tanquam Canonicus, annum solidum egi. Annum residentiae vocant. Pensio aedium est praeterpropter 500. florenorum. Hos saltem annuos capere potui etiam absens, ab anno aetatis XXV. nunquam tamen in hunc diem cepi, sed adsignavi matri,
postquam quicquid erat ipsi relicti a patre Wismariae et in Archiepiscopatu Bremensi, per bella Germaniae et continnuas calamitates, partim urgentibus importune creditoribus cognatis nostris, quo aes alienum inter exilia et fugas contractum dissolveret, alienatum, partim decoquentibus et pereuntibus alio alia clade, qui nobis debebant, subtractum interiit. Quicquid autem hoc est, quod illic mihi restat spei, jam in periculo est. Plerique enim ex regiis in Areniepiscopatu Bremensi ministris his Canonicatibus inhiant, et quamquam in pacificatione Monasteriensi excepti sint diserte, cautumque, ut maneant omnia quo in statu tunc erant, inveniunt tamen clausulas, quas cavillando maligneque interpretanda volunt sibi eadem licere in nostros Canonicatus, quod usurpant in Bremenses. Jure puto vix posse: sed si fraus ac vis praeponderet, purem beneficio optimae Principis posse me servare. Per libellos supplices aut allegando merita sua impetrant alius hanc, alias illam curiam sacerdotalem: (cui rei jam etiam nova phrasis inventa est: appellant enim einen hooff ausbitten, five uythidden) dein possessores pellunt, aut saltem ubicumque possunt, omnibus manum injiciunt, tanquam sine vindice praedae. Spero, ut dixi, non eventurum hoc in nostris: sed id te speculari oportet, facileque poteris cognoscere, cum sint illic a collegio nostro legati: et quidem, si eveniat, certus sum, Dominam nostram scientem nunquam quemquam ita ditaturam, ut me, vel potius quod me magis angat, matrem meam plectat. Est et Bremae sacerdotium minus, seu Vicariatus ad altare D. Caeciliae, perpaucorum ex haerediolis fructuum, quos etiam mater percipit: jamque mihi periisse putabam: sed nuper cognovi adhuc salvum esse. His omnibus si quid immineat periculi, verbulo uno apud optimam Principem, et non invitam, abs te impetrari posse puto, ut extra damnum sim. [Gap desc: Greek words] . Lepide nuntias de Leone in spectaculis, idque lepidissimo epigrammate celebrasti. Cur tamen inexplendum maluisti, quam inexpletum? Si Germanicum iter aggredieris, invenies Viennae in bibliotheca Caesarea, quod te delectet: ei praeerat, cum ego illac transirem, Michael Mezlerus, vir satis humantis. Nec poenitebit excurrere Monacium, aut Augustam Vindelicorum. Alibi num quid supersit, parum conpertum habeo. Liberalitatem Dominae me percepisse nosti ex illis, quas postremas ad te dedi, quibus inerant Schelianae. Literas, quibus gratias egi, misi ad Appelbomium curandas, si placuerint, haud dubie mentionem illarum faciet Augusta. Senecam Tragicum jam solum tractarem, nisi Livius intercederet: adeo quotidie multa offeruntur ad me in eo occupandum. Nuper adeo quod natum sit, vide. Lib V. cap. XXVI. de obsidio Faliscorum: Videbaturque aeque diuturnus futurus labor, ac Vejis fuisset, ni fortuna imperatori Romano, simul et cognitae REBUS BELLICIS virtutis specimen, ET maturam victoriam dedisset. Posterius et inseruit Rhenanus. Legimus: ni fortuna imperatoris Romani simul, et cognitae re non bellica virtutis specimen, maturam, vel ei maturam etc. Non enim acie, non operibus, non insidiis, non oppugnando, quae proprie res bellicae, sed justitiae et fidei exemplo Faliscos subegit Camillus. Simul cum his literis primi tomi dimidium ad Elzevirios jam pipulo poscentes
innumeris mendis, etiam operarum, sublatis mitto. Gellium etiam passim correctum L. Elzevirio precanti dedi: sed nihil accedet notarum, nec nomen meum praeponetur. Vale, decus meum, et me ama. Daventriae a. d. III. Kal. Januar, quae erunt Anni CICICCLI. qui tibi felicissimus decurrat: sed et [Gap desc: Greek words] Vossio nostro, cui novum munus Deos fortunare volo.
NOn multis nunc te morabor, Gronovi amicissime, cum futurum existimem, ut, si non conspectu tuo brevi fruar, commodiora saltem sint haec mihi tecum commercia. Post dies enim sex septemve in patriam iter paro, ut ante Germaniam Italiamque perlustrandas mensem alterumque amicis indulgeam. Christinam meam Augustam jam accepisti credo. Ego tuas omnes, exceptis iis, quibus matris negotium commendabas. Doleo itaque vehementer ante abitum non posse me gratificari tibi hac in re. Sed et hoc per commendatitias me absente fieri poterit, nisi periculum in mora. Schelio nostro pro humanissimo epistolio plurimum debeo. Livium tuum sub Elzeviriano rursus praelo exerceri laetor. Quae in illo observasti valde placent. Utinam peregrinatio isthaec mea aliquid hîc commodi adferre tibi possit. Famulum meum an ducturus sim mecum ambigo. Quanquam enim non est, quod magnopere de illo conquerar, tamen et linguarum imperitus est, et equitationi adeo non adsuevit, ut miserum prorsus spectaculum fuerit videre nuper, dum huc contendebam, hominem equuleorum ista tortura ita exercitum, ut in vitae discrimen febri contracta adduceretur. Quid? quod, ut intelligo, ab ista peregrinatione animo prorsus alieno est. Certe me ignaro per mercatorem Vossio nostro operam suam offerri nuper curavit, qui et oblatam recusavit, et rei totius certiorem me fecit. Litteris etiam Latinis tam leviter imbutus est, ut ne describendi quidem provincia tuto illi demandari possit. Vide igitur, an nancisci alium queas, qui et mihi sit utilior in hac via illo, et qui ipse ex hoc itinere fructum aliquem percipiat. Sed hac de re aut coram aut per litteras pluribus. Fac quaeso Amstelodami aliquid a te epistolii apud Goesium adveniens offendam. [Gap desc: Greek words] pergit cum adversa valetudine conflictari. Vidi qui non bene de isto morbo sperent. Caetera sui similis est, et minarum in Claudianum meum plenus. In Christinam etiam meam censuras exercet, sed ineptas et ridiculas magna ex parte. Haec pede stans in uno. Vale, meum decus. Holmiae. Anno CICICCLI. pridie Nonas Januarias Julianas.
SI vota mea valuerunt, aut salvus jam advenisti, aut propediem advenies Amsterodamum. De itinere Germanico Italicoque multum gratulor tibi, quod, praeter alia et valetudini tuae et studiis spero prosuturum. Spero quoque, antequam accingas te viae, fore ut amplexu mutuo nos exhilaremus. Quas videris accepisse ultimas, cum, quas prid. Non. Jan. dedisti, scriberes, non sunt ultimae, quas ego ante has ad te dedi. Sed istas, opinor, ante discessum tuum perlatas etiam habueris. De famulo, si abhorret ab itinere, nec satis est usui tibi, praesto sane est multo doctior adolescens, qui velit hanc subire provinciam, sed haud scio an permissuri sint parentes. Tamen si jusseris, iturum se in Hollandiam dixit, et ipsum tecum collocutuium. Christinam Augustam tuam nondum vidi. Tu vero vide, qualia nos vel Cluvienus. Destino exemplar Serenissimae Reginae, sed nondum paratum est: destino Vossio, Freinshemio, Boeclero, Loccenio, Scheffero: eum fasciculum visne tibi commendari? nam, si grave est, matri Vossiae aut Appelbomio delegare possum. Libere igitur mecum ages. Feriae nostrae non incipiunt, nisi adulto jam Martio: interea difficulter abesse domo potero, ne, quae exorsus sum cum auditoribus meis, non possim absolvere. Sed etiam longus taediique plenus labor in Livio recensendo museo me alligat. Valde tamen desidero coram tecum. Signisicabis igitur quam primum, ut certum habebis, quo usque in Hollandia futurus sis. Debeo et exemplar Patri tuo et Leidensibus caeteris, sed compactum nullum in promptu erat, erit proxime: nam has properavi, ne sine meis inventis transires illuc. Vale, decus et praesidium meum, meque ama. Daventriae. VI. Fid. Februar CICICCLI.
Nobiliss. fororem tuam affinemque amplissimum saluto cum observantia summa. Ad Vlitium cures, quaeso, tradi naviculatori Bredano, sunt enim, ni fallor, certi. Schelium Hagae invenies.
TRanseunti per hanc civitatem et Leidam contendenti, Vir Clarissime, geminas a te mihi tradidit Goesius noster. Multas verborum ambages non
est quod nunc a me expectes, cum ad patrem festinem. Adventus mei nuncium latere te nolui, hoc nunc scriptionis argumentum. In Suecia omnia satis salva. Si ad nos excurras, de Seneca aut Livio dedicandis Reginae pluribus agemus. Tum de famulo quod scribis. Observationum novarum libellum accepi. Cum cura eum excutiam, ut omnia tua soleo, ubi majus otium affulferit, quod affulgebit brevi. Suum Vlitio exemplar mittetur. Habes hîc a Boeclero, cujus res nunc meliori loco sunt, adeo quidem, ut de reditu in patriam cogitationes omnes videatur deposuisse. Ad nos si excursum paras, litteris tuis ut me praemoneas necesse est, ne alio profectum domi non deprehendas. Vale, meum decus. Negotium matris tuae Vossio commendabitur confido illum tibi hîc non defuturum. Amstelodami.
SAlvum te advenisse in patriam, mi Heinsi, gaudeo, tantoque magis, quanto miserius metui, ne injuria temporis, et illae nobis quoque et molestae et periculosae et damnosae inundationes, iter tuum impeditius redderent. Nunc nihil habeo quod optem majus, quam ut te quamprimum videam, amplecter, exosculer, et aures meas dulcissimis sermonibus tuis permulceam. Id quod futurum spero Deo volente, proximo, postquam has videris, die vel solis vel lunae, seu quarto nonas. Apriles vel tertio, vestrate computandi ratione. Conterreor tot navium prope Hardervicum nocturna illa navigatione aut pereuntium, aut vix evadentium fama. Semel autem quot hebdomadibus, die videlicet solis matutinis horis, naves inde Amsterodamum ambulant. Eam occasionem observabo. Interim salve, et me exspecta. Salutem quoque meo nomine dices omnibus vestris. Daventriae raptim IX. Kal. April. Gregor. CICICCLI.
DUm comitatem hospitii vestri animo grato ac memori retracto, atque inter haec Hardetvici Cornesio Tollio praedico humanitatem tuam, qua oblatam per me amicitiam ejus exceperis, excidit mihi dicere, quaeri abs te puerum,
quî cum ad alia ministeria per iter, tum in primis ad Graecos et Latinos libros volvendos ac describendos uterere. Cum ille, se talem unum in omni ipsomm Academia non nosse dixisset, simulque aliquandiu solitudinem verorum studiorum deplorassemus, injecit aliquid de fratre suo, qui quondam in aedibus Vossianis, nunc ni fallor, agit Ultrajecti, atque id tum quidem per alios sermones, qui se ingerebant, abruptum et leviter transmissum est. Postea datis ad nie literis scripsit, se cum Patre de illa re egisse, quem paratum esse, filium ad hos usus tibi tradere, modo paullo liberalius et honestius habeatur, rogavitque ut suam commendationem mea aliqua juvarem. Quod quamquam necessarium non putarem, tamen et tua et illorum causa, quam libenter, tam secure facio, censeoque neminem magis idoneum, hoc est, tam bene educatum, tam Graece et Latine peritum, tam studiorum et capacem et amantem, tam fidum obnoxiumque tibi, tam laborum, itineris et equorum patientem, obvenire tibi posse. Nam et quem unum (licet cum isto non comparandum) hinc destinabam tibi, non dimittit hospes consul hujus urbis, spe facta, post biennium aut circiter cum discipulo suo in Galliam iturum. Vale, mi Heinsi, et etiam atque etiam considera, an non optimum sit te facere, quo et tibi ipsi praeclare consulas, et totam familiam, nihil humile in literis promittentem, obliges. Saluto officiosissime divinum patrem tuum, Ampliss. affinem, et sanctissimam matronam sororem tuam, liquidem etiamnum vobiscum sunt, nec non optimam Stenoviciam. Iterum vale, Heinsi nobilissime. Daventriae Idib. April. Jul. CICICCLI.
TRadidit mihi tuas hesterno die Cornelius Tollius, virorum amicissime: cujus egregii juvenis et praeclari benevolentiam quod conciliaris mihi, plurimum te amo. Ex ejus partim ore, partim etiam ex tuis illis intellexi, actum inter vos de famulo, quem in comicatum peregrinationis Italicae adsciscere decrevi, litterarum humaniorum non omnino rudem, quo et mihi majori esse possit usui, et suis etiam studiis prodesse. Fratrem suum, quem tu prolixe commendas, obtulit mihi. Neque quicquam difficultatis occurrit (aperte tecum ago) quominus oblatam conditionem admittam: nisi quod expertus sum illorum plerosque, qui liberalium artium studio tenentur ac incumbunt, aliis litterarum imperitis arrogantiores esse, minusque ad obsequium promptos. Hunc quoque metus est, ne fortuna fratris inflatum nonnihil reddiderit. Quanquam, si sapit, cogitationes istas procul habere debet. Majus incommodum praevideo ab iis, apud quos habitavit olim. Non enim ignoras,
cum ex me intellexeris, quid de illo spargant. Quibus ego etsi fidem hactenus non praesto, illorum tamen odium ac invidiam quî possim subterfu gere vix video, Isaacii imprimis, quem jam nunc non valde acquum ac propitium experior, quod monui bene multa fideliter. Purgavit illum quidem ab hac nota existimationi ejus inustâ frater: sed et Isaacii favor mihi necessarius, quamdiu negotii aliquid in Sueciâ peragendum superest. Cornelio igitur verbis humanissimis gratias egi, promisique me cogitaturum de ista re. Curabo interim tentari Isaacii matrem, quae in Cornelium ipsum potius, quam Cornelii fratrem, facti culpam derivare visa. Vale, meum decus. Haec summo mane festinans, dum Hagam cogito. Salutant te pater, soror ac affinis, cum caeteris domesticis. Schelium tuo salutabo nomine. Famulus urget abitum quotidie, quo magis in hoc negotio festinandum. Nec ego invitum detinere velim. a. d. IV. Kal. Majas Greg. CICICCLI.
ET haec, quae scribis, vaticinatus eram Tollio nostro, cum praesens, tum per literas, et abs te sapienter cogitari agnosco. Volenti tamen ei atque imperanti quamvis vanum officium negare non poteram. Et alia via per literas submonuissem, quid in ea re difficulatis foret, nisi ultro id in mentem venturum tibi nihil dubitassem. Tu igitur prudentia tua utere, interim et apud matrem ejus dissimulabis, mc huic commendationi fuisse interpositum. Scimus enim uterque, nihil tale ambos mediocriter laturos. Habui nuper literas a Rottendorfio. Scribit ex Decano se audiisse, Claudianum abs te cum fuso commentario vel editum, vel editum iri: qua de re si constitisset sibi, geminas membranas potuisse tibi suppeditare, velleque etiam nunc, si desideres: Ovidii etiam habere quaedam manu scripta. Videbis et imperabis, quod e re sit tua. Addit P. S. I. Horrionem ante aliquot annos sesquidecadem Livii edidisse: vereri autem se, ne et illa sit suppositicia. Amabo te, fandone unquam audivisti de pulchra illa sesquidecade? Si quid scis, participa: sin, exquire quantum potest. Habui et ab Reinesio: inibi, Barthium latere Lipsiae et mussare, ferre familiares ejus oculorum quodam malo teneri, seponere studia ista, et refrixisse paene totum: sibi natum adversarium, Andream Rivinum, Medicum et Professorem Lipsiensem, editorem [Gap desc: Greek words] ex versione Latina, si librum vidisti, et sermonum quorundam Hildeberti Cenomannorum episcopi: qui partim sui (nam perstrictus ab Reinesio in V. L. erat) partim Barthii ulciscendi causa, thesibus editis in Reinesium invehitur, multa ejus reprehendit, Barthii quaedam excusat: (folium enim literis unum alterumve inclusum
misit) suam depulsionem sub praelo esse. Habere sub manu Inscriptiones ineditas, quas cum commentario adornet: sperare se ab Isaaco Vossio impetraturum, quas penes ipsum esse sciat: interprete ac parario eam in rem uti cognato meo Luca Langermanno. Scaligeri in Caesarem notae an prodierint, et sit aliquid titulo dignum, scire haveo. Omnino melius est te apud Vossiam ne verbum quidem facere. [Gap desc: Greek words] , ex praecepto Pythagorae. Tu tamen consules, quod optimum tibi videbitur. Ego in transitu eam videre non potui: itaque nec narrabis illi, me vobiscum fuisse. Vale, dulcisumum pectus, et me ama. Daventriae VIII. Kal. Maj. Jul. CICICCLI.
Quando habebo CHRISTINAM AUGUSTAM? et, si quod superest, Italiae tuae exemplar? Divinum parentem tuum et domesticos vestros hospites, si quidem adhuc adsunt, saluto officiosissime.
PRobari tibi consilium meum de Tollii petitione non admissa laetor. Quanquam ita a me discessit, ut nec de repulsâ queri possit, nec de facilitate mea multum sibi gratulari. Curae mihi rem fore promisi, idque verbis, quantum potui, humanissimis. De famulo me cogitasse semper non ignoras in hoc iter admittendo, qui ingenio ac eruditione, si non polleret maxime, spem tamen bonam de se daret. Ut non tam mihi, quam fortunis suis ista peregrinatione promovendis aliquid emolumenti adferret. Nec negarim talem mihi in Tollii fratre offerri, qualem votis destinaram. Unus ille de Isacio et Isacii matre scrupulus superest, quem caute praevidisti. Tentavi jam illum super ea re, tentabo et illam, cum Amstelodamum hodie vocer. Quanquam obnisuros nullus dubito. Curabo tamen, ut sententiam utriusque intelligas. De te securus esto; nomen tuum huic fabulae non immiscebitur. Tollium interim conciliare mihi perge, cui optime volo. Fateor quidem, Isacium nostrum deprehensum subinde a me, cum ad exactam amicitiae legem non omnino se composuisset. Sed cum is non tam ex malignitate, quam imprudentia a se peccatum credi vellet, mihi in id incumbendum, ne eundem cum illo errorem errem. Habui ab illo epistolam nuperrime, quâ Memmianam bibliothecam juris regii factam nunciat, eamque propediem in Sueciâ expectari. An Petaviana jam appulerit non addit. Jussus ille Miltonianum scriptum, simul ac allatum in aulam esset, Salmasio sistere, quod invitus, credo, fecerit. Qua fronte exceptum sit, vellem simul monuisset amicissimus Wullenius, qui ejus rei certiorem me facit. De Rottorfianis Ovidii et Claudiani codicibus salivam movisti. Quid ni oblatos amplectar? Da igitur operam, ut ad
me ocyus perferantur. Egit heri mecum Johannes Elzevirius, Abrahami filius, de Nasonis editione; quam in octava, ut vocant, forma notis variorum illustratam, pro more nunc recepto, velit adornari, quod non persuasit. Idem Hackiusque Horatium cum veteri Scholiaste variisque notis majori forma dabunt. Addam fortassis Venusinas Rutgersii lectiones. Aulus ille Gellius Ludovici Elzevirii sub tuo nomine prostat in catalogo nundinarurn Francofurtensium. Caesar prodibit brevi. De Scaligeri notis nihil certi constat. Conscriptas eas in gratiam Pauli Merulae olim, cum is Cosmographiam suam luci pararet, Backerus monuit; qui eas possedit, donavitque postea juveni cuidam, humaniores in hac Academia litteras docto, quem Paulum ter Haer nominant, Amstelodamensem patria. Notae istae jam sub praelo sudant, colophonem operi impositurae. Sesquidecadem Livianam ab Horrione editam ignorabam, nisi tu monuisses. Nugas maximas puto. Doctissimum Reinesium valere gaudeo. Inscriptiones illas ineditas, quas memoras, in lucem proferret mallem, quam aut cum Barthio luctaretur, aut Rivino, Barthii patrono, quem in rerum natura esse nesciebam, tantum abest, ut libellos ab illo editos viderim ullos. Inscriptionibus istis quod accessionem a Vossio sperat se impetraturum Langermanni opera Reinesius, utinam frustra non sit. Tam enim familiares Vossium ac Langermannum non puto. Vos videritis. Quas habet amicus ille noster, ex schedis Holstenianis, quibus et ego usus, potissimum, nisi fallor, collectae sunt, inscriptiones. Excerpserat istas maximam partem ex tribus quatuorve tomis operis immensi Holstenius, quo Pyrrhus Ligorius omnem antiquitatem ex marmoribus antiquis illustrare aggressus erat. Tomi isti in Farnesiana Romae bibliotheca servantur. Autographum in Taurinensi extat, et quidem integrum, triginta circiter voluminum opus. Ex eo Cassianus Puteus vir nobilissimus, et ad promovendas litteras natus, describi nuper mihi dissertationem curavit de re veterum navali, cum Scheffero, Upsaliensi professore, communicandam; qui ejus argumenti commentarium molitur. Curavit idem Puteus ex eo opere excerpi inscriptiones omnes hactenus ineditas, quaenunc penes Holstenium sunt, ut ejus curâ prodeant, certe corrigantur. Plurimas collegerat Joh. Baptista Donius noster, ut nosti. Eas apud illum, dum viveret, non semel vidi. Nunc apud haeredes servantur Florentiae. Plurimas etiam Gruterus, quae ad Sixtinum postea pervenerunt. Sixtini schedas magna ex parte vindicavit sibi per Junium Vossius. An inter illas compareant inscriptiones, brevi sciam. Meas cum scriniis in Suecia reliqui. Italiae meae exemplaria hîc habes sex, tria Christinae. Plura ad manum non sunt. Unum, quaeso, Malincrodio mitte. Caetera tui juris sunto. Accepi ex Italia nuperrime per tabellarios, et jam in Sueciam misi, pulcherrimum et elegantissimum Octavii Ferrarii Panegyricum, Augustae nostrae inscriptum. Doleo sic festinandum fuisse. Dignus enim erat, qui typis denuo describeretur. Parat idem Ferrarius de re vestiaria novum commentarium. Rhodii Scribonius necdum prodiit. Is salvere te jubet. Habui et a Rubenio, qui locum Ovidii, in quo aqua mihi semper haesit, proponit. Lib. II. Art. Effugere hinc non est,
quare tibi possit amica Dicere; non omni tempore sensus adest. In quo me non expedio. Vide, an possis. Alii codices habent, sensus abest, vel, obest. Ego etiam cogitabo. Bouchartum brevi hîc expectari audio. Vale meum decus. Lugd. Bat. prid. Eid. Majas Gregor. CICICCLI.
Exararam jam has ad te litteras, cum alium ex Suecia fasciculum accipio. Ex [Note: Data XII. April. hujus anni, quam integram postea edemus.] Vossiana Epistola excerptum hîc habes. Quod communicandum recum existimavi, non ut te cum tuis committerem, sed ut rebus tuis oportune ac tempestive consuleres. Deprehendes hinc fortasse; quid cognati tui moliantur. Ego certe partium mearum putavi, rei totius certiorem te facere. Tu affectum boni consule, et si quid praeterea factum vis, impera. Agnoscis credo Augustae summam benignitatem. Salmasius post acceptum Miltoni scriptum fremit ac frendet, auctoremque ejus se cum toto Parlamento perditurum palam minatur. Sed illos primos impetus sufflaminabit, credo, nonnihil respondendi molestia ac labor. Habui e Lutetia a Puteanis. Mittunt Rigaltii dissertatiunculam super loco quodam Ciceronianae Orationis pro Balbo de fundis populis, libellum communicatum tecum volebam, qui paucarum est pagellarum, nisi quod die Lunae proximo in Sueciam mittendus est. Petavianam jam solvisse e portu Gallico adfirmant, de Memmiana nihil. Dubium igitur adhuc an empta sit. Bouchartum in procinctu esse nunciant. Adversam Valesii natu majoris valetudinem in caussa esse, ne una proficisci possit. Ovidium a me flagitant. Barthii Claudianura negant hactenus in Galliam perlatum. Miltoni apologiam jam viderunt. Salmasium cum adversa conflictari putant valetudine, quod de eo nec ipsi, nec Sarravius quicquam litterarum a multo tempore acceperint. Valet tamen is, et bene habet. Haec illi. Quantum ad Inscriptiones, meministi credo illarum, quae Domburgi in Zelandia non ita nuper repertae de Dea Nehalemiâ, et mirificis [Note: Boxhornii.] amici nostri commentariis illustratae. Effossae sunt duae tresve aliae post illud tempus, quas ego Goesiusque noster, cum ante biennium Domburgi essemus, descripsimus, petam eas ab illo, si tanti videbuntur. Multae depromi etiam possunt, quae in Grateriano opere non extant, ex Gualtheri Inscriptionibus Siculis, Aedium Barberinarum editione secunda, quae priori auctior nuper prodiit, ex Antiquitaitbus Neapolitanis Capacii, aliisque libris, in Italia non ita pridem editis. Iterum vale, meum decus. Amstelodami. Eidibus Maijs.
SCis, Heinsi nobilissime, nihil mihi fuisse gratius diserta illa epistola, quam postremam ad me dedisti. Tardius tamen respondeo, laboribus [Gap desc: Greek words] , interpellationibus, discursitationibus, scribundis etiam literis interdum, quas praesentes et sine spe veniae instantes poscebant, impeditus, ita ut vix tandem hoc otioli per dies [Gap desc: Greek words] subservientes et feriatos nactus sim. De comite nihil habeo quod addam. Videtur sane nemo magis illo tibi usui futurus, si possit esse: sed plumbeas matronae iras delenisse te vix spero, et, ut speciem praebuerit concedentis, an imperatura sibi tantum sit, filium ut ne stimulet, vehementer dubito. Fratrem satis agnoscentem, quae illi praedixi, scito, quicquid statues nihil mutaturum illius animi, quem tibi devovit. Pars epistolae Vossianae ita me affecit, ut vix temperare gaudio possim. De re quidem ipsa omnia secunda in spe habebam; sed tanta clementia divinae Principis sollicitum me habet, ne quid committam, cur abusus illa videar. Magis enim mihi curae est, quid illa de meis moribus judicet, quam ut nanciscar, quod, cum illa liberalissime dederit, a me postea avare injusteque desideratum exstimet. Ego vero nulla commoda opto, quae cum cujusquam mortalium vel vera vel credita injuria sint conjuncta. Itaque ante omnia id orem, ut si sieri possit, omnes possideamus uti possedimus: Sufficit mihi scire clementissimam Reginam, etiam meam illic non minimam rem agi, et quidquid, sive pro tempore, sive pro prudentia sua divina statuet, id mihi nocere non posse. Eoque nomine velim amicum nostrum S. M. pro me submississimas grates agere, et, si quid praeterea me petiturum pro magnitudine regalis animi sui exspectavit, id unum orare, hanc uti erga me indulgentiam servet differatque, donec petere possim, quod nec ipsi dare, nec mihi accipere sit invidiosum. Christinae Augustae tuae (nam non poteram ferre, tam praeclarum specimen non intelligi) ego jam per aliquot dies justum interpretem hîc egi, et quosdam ita commovi, ut totum descripserint. Mallincrodius suum exemplar habebit: tertium Tollio destinavi, ni tu illi quoque dedisti: nam quod apud illum una legimus, commodatum erat. De Italia tua jam liberalis fui et ero. Codices Rottendorfianos faxo ne quid moretur, ubi ad nie venerint. De Nasone, laudo constantiam tuam. Ne, quaeso, tam viles nos ducamus, ut isti plebi misceamur. Horatio si addes Venusinas lectiones avunculi, et utili in publicum et pio munere fungere, idque magnopere hortor. In Gellio me avaritia typographi prodidit. Tamen destinaveram dudum Reginae exemplar, quod ad te mitto cum epistola, cujus exemplum hîc addidi. Vossio mit tam alia via, et fortasse scribam etiam: interim ex te, quae supra scripsi,
praesciscat. In Caesarem exspectabimus quid sit: sed miror hominum confidentiam, qui in re, ubi fama eorum vertitur, vestro paucorum sane, qui soli potestis judicare, consilio non utuntur, si tamen, quid sit fama, sciunt. Quae de Inscriptionibus submones, illis quoque sum delectatus, et mea ad Reinesium responsio instructa est, itaque et illas de Nehalennia omnino describi et mihi mitti velim. Quae ex Italia et Gallia accepisse te scribis, sane quam dolui videre me non potuisse: sed est tanti illis caruisse, ut citius habeat, cui, quidquid habere possumus dulce, transscribere et debemus et parati sumus. Ferrarium et Rhodium salvos esse gaudeo, et cum rescribes, a me humanissime salutari velim. Jamdudum ad eos aliquid destinassem, nisi mittendi via me defecisset. Terruerunt et typographos ac bibliopolas piratae. Dedi tamen Elzevirio fasciculum satis grandem ad Illustriss. Loredanum, in quo Notarum ad Senecas et Observatorum addidi Ferrario tradenda singula exemplaria. Iis, si volet, et Rhodius utetur. Quando futurum sit, ut fasciculus iste in viam detur, haud scio. Ovidii locum, quia jam credo persanavit Rubenius, acgre aggredior: quis enim tanto ingenio velit certare? et nescio quomodo ista facilius respondent incidentibus in ea aut ultro tentantibus, quam ex imperato. Quia tamen apud te mihi licet peccare, cogitabam: Effugere HAEC non est. nempe taedia. Nunquam tam beatus eris, ut non aliquando puellae taedio sis, quantumcumque amatus. Causam pono hujus rei a me non exspecta: sed si quam habes fidam, et arcana sua apud te non dissimulantem amicam, illa te docebit, ipsas quoque illas delicias Veneris tantopere cupientibus quandoque in fastidium venire, et sensum non omni tempore adesse: sive propter justa foeminarum, quae menstrua vocant, sive vitio generis humani, quos poenitet interdum, quorum cupiunt maxime, sive denique vitio proprio sexus, et habent intervalla, cum torpet hebes locus ille. Dum exspectas codices Rottendorfianos, interim ne nihil agas, inspice, quem hîc ego necopinato paravi, et tanto animosius, ut tibi utendum darem. Quid boni sit, ex te discam: nam mihi nondum conferendi otium fuit. Quem Elzevirio mandaram, ut tibi Gellium traderet, puto redditum esse. Vale, decus et praesidium meum, et me ama. Divinum quoque Parentem, et, si te Amsterodami hae deprehendent, Amplissimum Affinem et sororem nobilissimam a me quam observantissime saluta. Daventriae. XIV. Kal. Non. Jul. CICICCLI.
Putavi me facturum elegantius, si inliteris ad Reginam nihil ipse de mea re adderem, sed id totum relinquerem beneficio Vossii nostri: volui tamen id te quoque scire, ut consilium meum tibi probarem. Dum has moratur tabellarius (tota enim hac hebdomade ante diem Veneris nemo hinc profectus est) interea mihi redditae sunt tuae posteriores cum Inscriptionibus. Etsi videam tibi vix otium fore conferendi codicem meum, nolui tamen exspectationem tuam lactare, sed eum nihilominus misi. Tu vide, ut ante abitum mihi eum remittas. Ante omnia ut Vossium, quae supra scripsi, moneas, rogo, et ut pauculos dies pueri stultitiam feras, dum per pacem et bona verba illum demittas: aut dimittas statim, sed amice et clementer. Iterum vale.
VIr Clarissime. Dies jam sunt quindecim, et quod excurrit, cum luculentas ad te dedi, quibus tum alia nunciabam multa, tum praecipue quam bono loco res tuae essent apud Reginam. Iis cum nihil hactenus respondeas, quod tamen ut fieret tua maxime intererat, negligentius curatas suspicor. Misi et per nautam eodem tempore exemplaria Italiae meae et carminis panegyrici. Ab eo tempore Holmiâ litteras accepi, quibus significatur, Reginam velle, ut iter Italicum per Gallias, quanta fieri possit festinatione, promoveam. Scis obsequii gloriam mihi relictam. Intra dies igitur ad summum vicenos ita componi negotia privata posse confido, ut morae ac procrastinationi locus non relinquatur. De famulo, litteris humanioribus imbuto, minime jam sollicitus. Jubet enim Augusta, ut alumnum quendam suum, qui Parisiis a multo haeret tempore, mecum feram, Graecis codicibus describendis jam operatum. Meus abitum urgere pergit, et tantum non importunus est, quo nomine hesterna vespera bilem mihi non leviter commovit. Mitissimis ab illo verbis petieram, ut expectaret, dum de alio mihi prospexissem. Eam moram quia moleste fert, ut quam primum se ex aedibus proriperet nostris dixi. Malo enim carere servo, quam fovere invitum. Apud Boxhornium nostrum locus illi esse poterat, sed tam stolidum animal non ausim amico obtrudere. Videbo quid consilii capturus. Si discedit, ut minatur, intempestive, non id a me praemii feret, quod sibi fortassis pollicetur. Illiteratum facile invenero. Habeo inscriptiones aliquot ineditas Deae Nehalenniae sacras, cas ecce, ut a Goesio descriptae sunt. Ut remittantur ad me postea rogo. Vale meum decus. Lugd. Bat. Prid. Kal. Jun. CICICCLI.
EPistolam tuam, clarissime atque amicissime virorum, non modo non recte ad me curatam, verum etiam de iis, quae te spectabant, certiorem jam factum Vossium, ecce nuncio. Curae illi fore confido, ne quid a collegis tuis turbetur. Ad Augustam hesterno die scripsi, tuasque illi litteras misi: quae
quin gratissimae sint futurae, non est quod dubites. Gellium oportuniori occasione mittam, quam brevi non defuturam auguror. In litteris tuis ad Dominam quod negotii tui mentionem nullam facis, laudo consilium. Commodior enim beneficio exigendo locus videtur futurus, ubi Livius prodierit, cui manum ut admovere pergas, auctor sum. Ultimis Holmiâ scribebant, in proeinctu esse Augustam, ut Gothlandiam aliasque ex vicinioribus insulas perlustraret. Jubebar ego expectare pleniora mandata de itinere Italico; ea ubi accepissem, integrum mihi fore, ut abitum ex his oris festinarem. Mandata illa die crastino apparitura existimo. Occupationes tamen domesticae non ferunt, ut ante initium mensis proximi discedam. Fieri etiam possit, ut confilium interea mutet Regina, nam negotium quod a me fieri cupit in Galliis, alio longe loco est, ac arbitratur ipsa, ut de eo conficiendo nihil prorsus sit sperandum. Hoc si tempestive rescierit, iter meum minus fervide perget urgere, sin minus, obsequium illi meum probare nitar, meque viae stato tempore committam. Ovidium tuum Goesio discessurus tradam, utar eo interim, si possim. Codices Rottorphianos si accepisti, illos etiam ut Amstelodamum mittas rogo, ero illic post dies sex septemve, forsan et citius, si Trajecti amicum non invenero, qui mihi ista in urbe compellandus. Convenire te ante discessum meum velim: vide igitur an res tuae ferant, ut ad nos possis excurrere, sin; per litteras quaeso impera, quid fieri in Italia Galliaque velis, promptissimi obsequii animum faxo exosculeris. Fasciculos etiam, si quos paras, ut curentur recte opera dabitur. Schelius nudius tertius cum Hagae essem, abiisse ad plures Claudium Sarravium nunciabat: ita se ex Gallo quodam militum tribuno intellexisse. Verusne sit hîc rumor, haud dixero: qui nullas a diebus quatuordecim e Gallia accepi litteras: negant etiam se accepisse Elzevirii. Christinam meam Augustam qui eruditae juventuti sic commendes, amanter quidem facis, praeter ordinem tamen; cum longe infra praeconii tui benignitatem carmen id censeri debeat. Succensere mihi serio Gevartium intelligo, quod in Austriacos asperius nonnulla dixerim. Sed si Ferrarii orationem legisset, Romam a Carolo Quinto crudelissime direptam, cum direptione Alarici Gothica odiose comparantis, si expugnationem Magdeburgicam invidiose ab eodem descriptam atque exaggeratam, ignosceret sat scio mihi, cum videret hominem pontificium, Mediolani sub imperio Austriacorum natum, oratorem denique, non poetam, sic Austriacis infultantem, ut hostium nemo acerbius mordaciusque possit. Tollius secum exemplar tulit, cum adesset nuper: de illo igitur securs esto. In Cinnamo quam diligenter operae pergant, doceri cupio. De fratre ejus omnes cogitationes cogor deponere. Cum adessem ultimo Juniae, quanquam in alio sermone toti essemus, invecta est illa ultro tanto impetu tantaque animi commotione in furem, ut vocat, domesticum; ut arduum mihi esset, ab intempestiva digressione exulceratum ejus animum avellere. Lites, carcerem (et quae non?) illi minabatur. Minime igitur consultum putavi communicare cum illâ, quid inter nos actum esset: quod, per me quidem, ignorat hactenus. Puerum meum dimittam die
crastino, ne molestus esse pergat. Viatici nomine florenos viginti quinque illi destinavi, cum praeter victum et vestitum nihil, ut scis, promiserim. Liberalitatem meam plenius experiri poterat, si voluisset. Alius mihi oblatus est, quem frugi herus praedicat, natione Scotum, cum illo hodierno die transigam. Holstenio parum abfuit, quin cura Vaticanae bibliothecae demandata fuisset. Italum non esse adversarii argutabantur. Bononiensis igitur quidam illi praelatus. Tacitum videtur denuo editurus Elzevirius: gratum sibi fore dixit, si et textum recenseres, et breves notas adderes, rogavitque ut per litteras ea de re tecum agerem. De Ovidii loco amplius cogitabo, dum Rubenii litterae compareant. Gellium ab Elzevirio nullum accepi. Salutant te parens meus, et qui nunc nobis adest, Goesius. Vale, meum decus, et frequenter scribe, alias etiam a me ante abitum expecta. Lugd. Batav. CICICCLI. Nonis Juniis Gregor.
OPtem et ego, amicissimum caput, congressum nostrum, priusquam discedas: sed excurrendi mihi copiam non facit medius cursus laborum nostrorum, qui sine magno et meo et illorum, qui me audiunt privatim, incommodo non potest interrumpi. Mandata vero, quae habeam potissimum, nisi ut juxta negotium Dominae te ipsum quammaxime cures, et serves incolume Musis et amicis hoc sacrum caput? nam ut memoriam mei excites apud eos, a quibus mihi cordi est amari, id ego te ultro facturum scio, etiamsi nihil mandavero. Cuperem quidem nonnulla esse libelli, quem postremum edidi, exemplaria: sed tot fasciculis vix audeo recisas tuas sarcinas onerare, etsi humanissime promittas. Sarravius si obiit, est illa profecto ingens literarum clades. Mihi quidem ille jamdudum obiit, qui tot meis sollicitatus ne tralaticia quidem salute me dignum censuit: opto tamen, quia dubitas, ut nos iste rumor falsos habuerit. Illum, quem dicis indigne accepisse perfectissimum foetum tuum, vellem majore animo esse. Si quid tentabit pro titulo, quem gerit, verum iterum faciet illud. Nec malus est servus, nec bonus historicus. De puero laudo magnopere: effecisti, ut ille ubique et tuum et meum, qui tibi commendavi, beneficium agnoscat, brevique acturus sit poenitentiam, quod sua commoda parum intellexerit. De Tacito possem aliquid, si ocium esset: sed nec est, et nolo me fieri herbam parietariam. Satis erit, si Livii et Senecae bene habitorum sustinere famam potero. In Livio et pergo strenue, et tu [Gap desc: Greek words] . Quicquid de illo promiseris, praestabo. Non est enim liber unus, quos quidem relegi, in quo non tantum notaverim, ut
vel hoc ad modicam laudem sufficeret, ut taceam, quae in editis meliora feci. Pagellas Claudiani, quia primae aut vetustissimae editionis videbantur, ab homine, qui misere illis abutebatur, retraxi: videbis an quid boni sit: nam mihi ne inspicere quidem licuit. Rottendorfium iterum monui, ut MSS. mitteret: sed ille raro domi est, et identidem a vicinis Principibus evocatur: ita fit, ut tardius fere respondeat. Dionysius Halicarnassensis Lib. VIII. Saepius affirmat lege Cassia Latinos populos civitate donatos. Id ego credere illi non possum, et suspicor liberaliorem fuisse, quam ipse Cassius, cui hanc largitionem adscribit. Ubi de ipso foedere loquitur lib. VI. nulla mentio civitatis. Altero, quem dixi, libro Sp. Cassium, ait, partem agri voluisse dare Latinis et Hernicis, recens civitate donatis: quos Hernicos accepisse, ait, idem foedus quod Latinos. Mox Cassium inducit jactantem, aequum civitatis jus Latinis impertitum: idemque in sequentibus ter super haec affirmatur. Velim videas, an hoc ita sit in Graeco, quem non habeo. Occasio quaestionis est locus Livii lib. XXV. cap. III. Testibus datis, tribuni populum summoverunt, sitellaque allata est, ut sortirentur, ubi Latini suffragium ferrent. Hoc placet Sigonio: mihi haudquaquam, partim quod illo tempore Latinos omnes habuisse civitatem credere non possum, partim quod etiamsi habuissent, non erat id tempus sortiendi, qua in tribu essent, sed nec puto populos aut privatos civitate donatos tribum accepisse sorte. Itaque conjicio: sitellaque allata est, [Note: In editis notis legitur, ut sortirentur tribus.] ubi sortirentur tribus, ac dein suffragium ferrent. Sortitionem intelligo de tribu praerogativâ. Digna tamen et illa res est, quae excutiatur: nec auctorem alium, quam istis locis Dionysium habet Sigonius. Apud Livium in illa historia silentium altum civitatis. Tu, si quid habes, et quid tibi videatur de ista conjectura, communica, et verba ipsa Dionysii, ni grave est, mihi describe. De Gellio graviter expostulavi factam nobis injuriam cum Elzevirio, et spero in officio fuisse vel fore. Vale, anime mi, et me ama. Daventriae. Non Jun. Jul. CICICCLI.
Rubenio nostro jam, ex quo huc ex Hollandia redii, literas debeo, et scripturientem decies alia interpellarunt. Faciam tamen quam primum potero: interim, si ad eum scribes, roga, quaeso, ne mihi irascatur, neu quae suspicetur: fuerunt enim omnia ejus mihi gratissima, ut propediem et ex meis ipsius cognoscet literis. Videbo an proxime aliquid in Galliam curandum ad te mittere possim.
TRajecto redux, quo proximis diebus profectus eram, tuas hîc offendi, vir clarissime, nudius tertius, quibus Claudiani vetustam editionem mittis, mihi hactenus non visam. De Rottendorphianis codicibus si quid sperandum, novi diligentiam tuam. Sarravium ad plures abiisse verus rumor fuit. Febre correptus, quae illi mentem turbabat, intra paucos dies fati necessitatem expertus est, prid. festi Pentecost. e vivis sublatus. Hoc Menagius ac Jacobus Puteanus ad me, qui tenerrime illum amabant; ut dubitari jam non possit. Inique profecto tecum cgit, qui accepti beneficii memoriam tam cito obliterari apud se passus sit: nec mecum benignius, nosti historiam: de me tamen poenituisse illum ferunt, saepiusque perfidiam [Gap desc: Greek words] incusasse, apud quem tuto nihil non deponi posse arbitratus erat. Multum in isto capite amiserunt reformatae in Gallia ecclesiae. De itinere meo omnia adhuc incerta. Mandata enim regia, quae jam ter expectare atque opperiri jussus sum, non comparent, videbimus quid hodiernus tabellarius ferat. Si quid fasciculi ad Holstenium aut alios curari vis, satis superesse temporis existimo, quo id commode fiat. Bouchartus cogitationes suas de itinere Suecico in autumnum proximum rejecit, quando sperat librum, quem de animalibus S. Scripturae ingentem praelo commisit, Reginae inscribendum, absolvi posse. Henricus Valesius, qui una cum illo profecturus erat, nunc sententiam mutavit, Galliam certus non deserere. Bullialdum brevi hîc expectamus. Novus Balzacii liber, Gallico idiomate scriptus, ac varios sermones complexus, brevi prodibit. Menagius amanter te salutat. Livium tuum majori, quam hactenus, forma procudi velint Puteani: qui communem esse in urbe sua doctorum omnium querelam de exiguis illis typis significant. Barthii Claudianum tandem acceperunt, sed indignum judicant, cui locum in bibliotheca sua indulgeant. [Note: Issaci Vossii.] Amici nostri mater quam infensa sit Tolliis, jam, credo, nunciavi ante: non igitur video quid in negotio isto fieri a me possit, nisi atrocissimana illorum indignationem velim incurrere, quos amicos ac faventes mihi maxime volo. Commendant certatim omnes juvenem boni omnes, inter quos Antonius Aemilius Trajectensis humaniorum litterarum professor, qui Dominam. Thienhoviam aliosque hoc nomine compellarat, meque ipsum non semel convenit. Convenit et ipse Tollius, fratremque denuo commendavit. Adfuit et ipse juvenis, tradiditque carmen propempticum, non inelegans. Amicus autem noster, cum quo rem a me communicatam fuisse jam ante indicavi, quod eo ignaro nihil tentandum
ducerem, vide quam callidum consilium commentus sit. Ad rem quidem ipsam nihil respondet: caeterum significat gratum Serenissimae Reginae fore, si Resandrum quendam Suecum, sumptibus ac impensis regiis educatum, mecum feram, qui amanuensis operam mihi navet. Haeret ille Parisiis jam anno toto, et quod excurrit, libris Graecis describendis occupatus; quo nomine illum eo ablegavit noster, atque ita apud me subinde descripsit, ut hominem morbo melancholico prorsus furentem. Parendum tamen erit, quanquam integrum mihi Domina reliquerit, ut cui vellem eam demandarem provinciam. Salmasius in Miltono defricatido totus est: quem a me subornatum instigatumque palam praedicat, magnumque mihi ac patri malum hoc nomine minatur in apologia, quam parat, nobis tribus simul insultaturus. Mira profecto est haec hominis insania: quam impune tamen non feret: vidi freneticam ejus epistolam, qua existimationi nostrae dira quaevis portendit. A Gevartio tandem litterarum aliquid habui, de carmine hoc tantum: Panegyricum tuum cum adjunctis poematiis a D. Wallio nuper recepi ingentis spiritus pus, et quod recentem te a Claudiano ista lusisse evincit. Haec ille. Censuras tuas mecum communicatas velim. De illo versu quod monebas, quanta gravi vis judicio felixque facultas; judicium vix eo sensu apud bonos auctores sumi, vide an non pro me faciant ista Ovidii Trist, v, El. ult.
Et petere Aoniae suadebant tuta sorores
Otia, judicio semper amata meo
Et art. Amatoria:
Sunt qui praecipiant herbas saturea nocentes
Sumere; judiciis ista venena meis.
Tacito breves notae addi possent. Vidi hîc apud Johannem Sixium, juvenem omnino bonum, partem MStorum Sixtinianorum, inter quos Commentariorum Caesaris antiquissimum exemplar, Lucani etiam egregium, et Senecae nonnulla, Inscriptiones etiam multas non visas. Amico nostro quid in mentem venerit, ut haec eripi sibi passus sit, miror. De Halicarnassaei loco videro, ubi Leidam, revertar. Gellium ab Elzevirio tandem accepi: notas ei quasdam videtur additurus cognatus ille Boxhornii. Ad Rubenium quae vis, curae erunt, ut et caetera. Queritur Vlitius de rebus tuis nihil se a multo tempore intelligere. Vale, amicissimum pectus, et summae festinationi ignosce, cum Leidam hodie cogitem. Amstelodami CICICCLI. XX. Junii Gregor.
A Vossio epistolam modo accipio, qua nunciat Petavianam tandem bibliothecam in Holmiensem portum appulisse, una cum quadringentis codicibus, magna ex parte Arabicis Hebraicisque, quos Amplissimus Gaulminus Reginae donavit. Reinesio inscriptiones suas communicatas velit, sed eas inter scrinia Salmasiana Leidae haerere adfirmat. Iterum vale.
De mandatis nihil; ea Spiringium allaturum puto, qui pristinae dignitati restituendus in procinctu stabat, ut in Bataviam proficisceretur.
PRimum ignoscas, oro, animo variis cogitationibus distracto, quod cum proxime ad te scriberem, nullam feci mentionem elegantissimae Elegiae, qua simul [Note: Legitur illa lib. III. Elegiarum, pag. 66. inter Heinsii poemata.] Graswinckelium ornasti, et meam imprudentiam, qui victus ipsius instantia nescio quid etiam nugarum in illam rem effudi, merito coarguisti. Eam vero, ut omnia tua, et vidi ego libentissime, et cum illis, quos admirari scripta tua docui, communicavi. Rottendorfium per cives hujus urbis, affines meos, per quos ei Senecas et alios libros remisi, tertio monui de illis, quae tibi promisit. Triduum egerunt Monasterii, videre ipsum, quippe, ut eram suspicatus, domo profectum, non potuerunt, literas tamen meas et mandata familiae reliquerunt. De Sarravio ergo sine dubio palum factum est? Certe et Ecclesiac reformatae, ut ais, et literae magnam jacturam fecerunt. Menagium gaudeo mei meminisse. Habeo parata exemplaria libelli, quae ipsi, quae Puteano, quae Rigaltio, quae Holstenio vel tradas vel mittas. Livium quidni et ego cuperem majore forma edi? EX Germania idem sum monitus, et quidem ex ore Principis alicujus. Sed quis illos homines inducet, qui omnia ex suo consilio et spe lucri agunt, nobis, non ut advocatis, sed ut vilibus operis, utuntur? Historiolam de amico nostro, qui tibi provinciam tam bello comite ornat, risi, et illius acumine dignam judicavi. Miror suspiciones [Gap desc: Greek words] , qui Anglos contra se excitatos et subornatos putat. Scilicet non satis ipse crabrones stimulavit, ut lenti ac stupidi non se commoverent, nisi vestro flabello inflammati. De voce judicium hoc est quod volebam. Nos vulgo eam usurpamus de vi illa animi et ingenii, per quam facere possumus delectum rerum et dijudicare illas: ut cum dicimus, hominem magni, aut nullius judicii: nunc animadverti hanc significationem sapere Gallismum aut Belgismum: certe exemplum ejus apud veteres requiro, quos video judicium dicere, non pro facultate mentis judicatrice, sed pro effectu ejus, seu pro sententia et re, quae judicatur, ut etiam Ovidius in illis, quae allegas. Vlitius quod de me queratur, non habet, qui libellum, quem ei per te dono misi, acceperit necne, juxta cum ignarissimo scire me sinat. Ego certe post illas ad eum datas nihil ab eo accepi, quod monere potes, si forte quas dedit, male sint curatae. Proxima hebdomade [Gap desc: Greek words] , praelo dabitur primum folium novi libri Observationum, quas expresserat idem ille optimus Vlitius mihi, ut Livio Leidensi daret. Sed hacreo in titulo, quartumne an quintum dicam, an partem secundam aut nescio quid. Fortassis inscribam Senatui nostro.
An igitur discedam a mea pristina simplicitate, et Noctes Tubantas, vel Tubantes, aut ejusmodi quid phalerarum vocabo? Da consilium. Quid habes de Heilersichio? nam hîc nuntiantur [Gap desc: Greek words] , et quae vera nolim. Vale, praefidium et decus meum, et incomparabilem virum Patrem tuum a me quam officiosissime saluta. Daventriae postrid. Id. Junias Jul. CICICCLI.
TUas hesterno die, Vir Clarissime atque amicissime, lubens excepi, quibus responsionem debitam tanto minus differendam duxi, quod proximis diebus domo abfuturus vix occasionem te compellandi commodam tum invenero. Elegidii mei mentionem nullam penultimis tuis factam non est quod tam operose excuses, neque enim istam in spem miseram, qui censorem nugarum mearum te potius desiderem, quam laudatorem. De sensu [Gap desc: Greek words] Judicii apud Latinos auctores manus tibi do. Videbar intellexisse, non alia significatione in veterum monumentis occurrere, quam si pro loco, in quem judiecs conveniebant, sumeretur. Hoc me decepit. Poterit igitur in carmine meo reponi, Quanta gravi vis arbitrio! quod te non obnitente fiet, arbitror. De Sarravii morte cum communicarim tecum nuncios, cur Smithii nostri, viri optimi integerrimique e vivis nuperrime sublati, ignarum esse me passus es? Metuo ne et de Holstenio funesti aliquid mox intelliganus. Valetudine enim illum valde adfecta esse proxime monuit Eques Puteanus, adeo quidem, ut desint vires, ne in Hetruriam se conferre possit, ad captandum coeli temperatioris frigus benignissimum, ut quotannis plerumque solebat. Recepit itaque se in monasterium Sti. Onuphrii, quod basilicae Vaticanae vicinum nosti, et ab aeris salubritate multum commendari. Memini in istam quoque urbis partem politissimum virum Petrum Servium habitatum concessisse, cum lento morbo, quem et fatalem expertus est, obnoxius esset. Spero amico nostro felicius istam habitationem cessuram. Menagio scribam die crastino: faxo tum intelligat de exemplaribus libelli tui, quod mones. Equiti Puteano si unum miseris, praeter ordinem nihil facies. De Tollio adeo sollicitus amicus noster videtur, ut non modo Suecum illum mihi obtruserit, sed alium etiam postea Germanum ultimis litteris, quem ego Holmiae noram, juvenem elegantis ingenii, et cujus [Note: Johannis Christiani Keckii Argentoratensis elegia ad N. Heinsium, legitur in libro. I. Adoptiv. Carm. pag. 44.] elegiam mihi inscriptam satis venustam, tibi, credo, exhibui, cum hîc esses. Is ex aedibus heri, cujus liberos erudibat, ejectus est, instigante Boeclero, cum quo atroces inimicitias exercebat, Freinshemianis partibus
addictior. Ego autem Boeclerum non magis, admisso Keckio, offensum habere mihi volo, quam, Tollio in comitatum meum adscito, Vossium. In eo etiam facetus est amicus ille noster, quod comitatu tam amplo me instructum cupiat, de commeatu et viatico nihil addat. Apage tam bonum patrem familias! Atque hae illius partes esse debuerant: de comitatu ipse mihi abunde prospexissem. Circueat igitur quantum volet, et amanuenses undique e latebris protrudat, hero tamen illos fatuo non venditabit. Keckius interim, illa plenus fiducia, jam in itinere, credo, haeret, ut me comitetur. [Note: Ita puto appellari ab Heinsio Salmasium, quia scribaterat, et plurima in locem protudebat volumina.] Scribonii Largi atrox contra rempublicam Anglicanam scriptum, praelo Holmiensi jam commissum ferunt. Miser iste senecio prorsus delirat ac insamt. Misit duas in hanc urbem nuper epistolas, rabiei Sycophanticae non inanes, quibus omne se virus in me conversurum minatur, quod Miltoni scriptum probari a me intelligat. Ego vero et dixi et dicam porro, malam a Miltono causam tam bene actam, quam Regis infelicissimi causam pessime egit Scribonius. Hanc meam libertatem si ferre non potest, rumpatur. Adulatoris a me partes non est quod exigat; cum nescire non debeat, quam me servilis obsequii clientem hactenus non sit expertus. Hoc etiam maligne et Salmasiane, quod regibus non minus ac Miltonum me infensum fingit, cum publice jam bis testatus sim, quid de parricidio Anglicano senserim. Inter regicidas si locum mihi dat, ut omni procul dubio daturus, videbis brevi pro meritis ornatum et depexum. Nihil neque senectuti ejus, neque valetudini adversae parcam. Ita illum excipiam, ut parentem meum ille jamdridem excepit, pejus etiam, si potero. Comitatem et benignitatem omnem jam nunc valere jubeo et facessere. Commercia Turnus Sustulit illa prior. Interim ne nihil agat, ex febricula decumbit, quam illi vindictae studium illud ardens conciliasse visum, sic ultimi ferebant nuncii. Vlitium hîc expecto, itaque nihil litterarum illi paro. Ubi venerit, officii admonebitur. Scribit et Rubenius se mense forsan proximo nobis adfuturum. Te videre et complecti desiderat, si tantum otii mihi indulgebunt domesticae occupationes et mandata regia, una fortassis ad te excurram. De literis tuis interim spem illi, quam volebas, feci. Observationes tuas piaelo committendas laetor. De inscriptione libelli, quanquam mei consilii non indiges, placet ut simplex sit nec longe quaesita, ita os obstruxeris et Scribonio, et alteri illi amico nostro, qui invidiam Germanis passim maximam conflare nituntur, ut nosti, tanquam phalcratos istos titulos immane quantum admirantibus. De Heildersichio et Zulichemio tristia narrantur, an vera nescio. Sciam cras aut perendie, quando Hagam cogito, et si fieri poterit, faciam ut intelligas. Locum Ovidii Arte Amatoria accuratius perpendi, omnino legendum, non omni tempore sensus adest, cnm libris scriptis, quod tamen frustra sic interpretatur magnus Scaliger, ac si velit, neminem omnibus horis sapere. Scribe minima mutatione,
Effugere hunc non est, quare tibi possit amica
Dicere, non omni tempore sensus adest.
Non omni tempore sensus Veneriarum deliciarum dominae tuae adfuturus, quare fieri quandoque possit, ut tibi dicat, Effugere hunc non est. Quod importunis et odiosis convitiurn dici solitum. Nosti illa, Effugere non est, Basle, basiatores. Sensum interpretor voluptatem, quae ex Venere aut amoribus percipitur, ut lib. II. Tu quoque cui Veneris sensum natura negavit, Dulcia mendaci gaudia finge sono. Si postrema illa, non omni tempore sensus adest, a puella etiam vis dici, nihil repugno. Vale, meum mel. Lugd. Bat. CICICCLI. a. d. IV. Kal. Jul. Gregor.
Initio lib. V. Metamorph, pro eo quod est in vulgaris, fremitu regalia turbae Atria complentur, libri vetustissimi, fremida turba agnoscunt, atque ita etiam pro diversa lectione tuus, qui nunc penes me, codex. Id an Latinum existimes scire velim. Haereo enim, nec ex illorum numero sum, qui sexcentis vocabulis Romanum sermonem ditare gestiant.
Haeserunt hae diebus aliquot penes me. Interim a Vossio literas accipio, quibus videtur arbitrari, me jam in Gallias profectum, cum ante sex hebdomadas indicaret, expectanda pleniota Reginae mandata, quae ego nulla accepi. Puto igitur Lutetiam missa. Scribam itaque mox ad Mercatorem, qui res Augustae ea in urbe agit, quaeramque an mandata ulla acceperit. Si accepisse se adfirmabit, in pedes statim me conjiciam. Amicus noster adeo totus est in manuscriptis suis, et bibliotheca excutienda, ut aliarum rerum minime satagat. Salmasii in Miltonum invectivae jam eduntur. Graswinckelius noster etiam Regum causam suscepit defendendam contra eundem Miltonum: quem librum Elzevirianis typis velit edi. Ego poematia mea coepi colligere, praelo mox committenda. Si intelligam a Salmasio me tangi, nec est cur dubitem, habeo quod illi ista occasione reponam. Quia enim calumniarum non desinit,
Maledictaque culpae
Adiicit, et non est patientia libera nobis,
Ibimus in poenas, et, quo vocat ira, sequemur.
Fasciculos, quos promisisti, si pares quamprimum recte feceris, ne quid in te morae sit. Boeclero scribam ante abitum, si quid una vis, mitte. Ad equitem etiam Puteanum si epistolium exares, probabo institutum; sed hoc tempestive satis fiet post menses duos. Valde vir ille optimus Inscriptiones antiquas videre desiderat, in Germania edendas. Elzevirii edunt librum Hispani cujusdam mirum, de duplici terra. Nomen scriptori Josepho Antonio Gonsales de Sala. Scripsit adolescens in Petronium olim commentarios. Vidi epistolas ejus aliquot, satis humanas ad Elzevirios scriptas. Ad Smithium [Gap desc: Greek words] nuperrime Catalogum manuseriptum satis ingentem miseram nummorum veteram, qui in Italia venales sunt: eum ut mecum feram oportet, nec video, quo pacto ab haeredibus impetrari possit, qui nullum ex iis notum habeo. Elegia, quam Graswinckelio inscripsisti, elegans est et erudita, ut ejus te pudetre
nequaquam debeat. Heildersichii et Zulichemii res tam malo loco non videntur esse, quam Arsenii Somelsdyckii, in quem faba nunc cuditur. Certiora mox intelligemus: mihi enim Hagam nondum licuit excurrere. Ovidium tuum jam absolvi, cum apud Goesium relinquam, aut, si occasio erit in promptu, tibi reddam. Vale, virorum amicissime. Kal. Juliis. Gregor. Amstelodami, ubi adhuc per triduum morabor.
SAne ita est, uti scribis, in optimo quoque Smitho fautorem nostrorum studiorum et vetustae [Gap desc: Greek words] amisimus. Vtinam modo ne nuntii aeque graves de Holstenio sequantur, et restituat illum nobis habitatio mutata! Catalogum nummorum venalium puto te recepturum optime per generum Rev. et Cl. Heidani, cui, ni fallor, [Note: Fallitur. Fuit Dionysius Crucius dictus, qui Mariam majorem Heidani filiam duxit; quae post viduitatem iterum in Patris mei Francisci Burmanni thalamos concessit.] Colvio nomen, et magnum, ut audio, illic pondus et pretium est. Amicus noster, ut video, satis regie inimicitias et amicitias exercet. Porro Quirites! Timagenes Augusto Caesari tantum non indixerat odium, lingua intemperanter utebatur, historias rerum ejus gestarum ab se scriptas combusserat: eum tamen Pollionis domi esse optimus princeps patiebatur, hactenus se ultus, ut Pollionem [Gap desc: Greek words] diceret. Favorinum oderat Hadrianus: tamen in urbe esse, et coli atque adiri non indigne ferebat. Sed haec si scriberem nostro, Vulcano escam pararem. Te tam subito accusari, quasi non ex animo dixeris, Unica abest absitque profecto miror. Sed nec possum laudare delatores illos et emissarios, per quos rescivit laudari adversarium suum, non propter caussam, sed quod qualemcumque causam ex argumento egit. Oportet hodieque illic subsidere, qui omnes rumusculos sermunculosque captent, praecipue de illis, quos merito sibi scit esse inimicos, et perscribant. Sensus et lectio, quam das Ovidio, valde placent, praesertim si addatur interrogatio: Dedecet ingenuos taedia ferre sui. Effugere hunc non est, quare tibi possit amica Dicere? non o. t. s. ad. Non decet hominem ingenuum et pudentem ferre sui taedia et ingratiis obversari. Quare igitur velis committere, ut amica tua possit de te dicere dicatque: effugere hunc non est? Crede mihi, non omni tempore placent puellis Veneriae deliciae. Fremida certe annotatione dignum: ut ab algeo algidus, ningueo ninguidus uveo uvidus: ut uvidus uvens, vel qui uvet, ita fremidus fremens. Exemplum tamen exspectabimus. Ad Rubenium hîc habes, quem si tecum hîc mihi complecti, et quidem domi meae hospites, licebit, in coelo me esse putabo. Ad Cassianum Puteanum faciam quod
jubes: immo ingens beneficium a te accepisse me putabo, si tantum virum mihi fautorem effeceris. Mittam vel ad ipsum, si vis, Gonsalium exemplar: sed haud scio, an gratum sit futurum, cum illic [Gap desc: Greek words] appellatus sit: ergo contineamus nos, nec per ambitionem ludibrium debeamus. De Poematis tuis colligendis laudo consilium. Vive, dum vivis. Meus libellus retinebit, quando ita suades, simplicitatem pristinam. Festi Avieni in Arateis de Argo ita lego: neque enim se Thessala cymba Solenni in faciem rostro movet, extima puppis Surgunt oceano: velut alto a gurgite nautae, Cum portum tenuere avidi, volitantia raptim Sipara convertunt, tergoque incurva remulco Litora certatimb subeunt. an convellunt, aut convolvunt. An qua parte melius aut aliter Grotius? Post novem paginas: Argo, qua curvis puppim superattrahit oris, Tingitur, et duro cingit vada coerula dorso. Sic lego, et aliter intelligo atque Scaliger ad Manilium p. 387. Quid Grotius? Ego editionem Avieni non habeo aliam, quam Parisiensem Morelli in quarto 1559. Adolescens quidam nudius tertius me poscebat sensum obscurum quorundam versuum in epistola Cydippes: quos post paullulum meditationis ita respondi legendos:
Hei mihi, quod gaudes, et te juvat ista voluptas
Hei mihi, quod sensus sum tibi fassa meos?
Si me digna forem, tu nostra justius ira etc.
Credo idem jam a te observatum esse. An quid aliud habes?
Fuit hîc nuper, qui se Baronem Risenburgium appellaret, et Racoccii diceret legatum: datumque sibi in mandatis in Hollandia, ut Bisterfeldium arcesseret Lugdunum, ad duplicem profeffionem Theologiae et Philosophiae, stipendio duûm millium fl. proferebat etiam literas commeatus, Ordinum sigillo subsignatas, et binas a Curatoribus Academiae ad Racoccium et Bisterfeldium: dein querebatur servum sibi cum XL. ducatis aufugisse, et petebat pecuniam mutuam in sumtum viae Bremam usque, depositis pro pignore illis literis. Ego diffisus homini negavi mihi nummos in promptu esse, sed consilium dedi, ut hîc potius exspectaret, et ex Hollandia pecuniam peteret. Invenit alium, qui illi credidit. Scire velim, an noveritis hominem, et datas illis literas bona fide esse. Ad Boeclerum mittam ad te proxime. Quaeso respondeas de loco Avieni, et Barone isto quam primum. Homo dicitur remisisse pecuniam, et literas istas repetiisse, nos tamen dubitamus et fraudem suspicamur.
Quae ab Rottendorfio heri accepi, descripta ad te mitto.
FRustra hactenus speravi, Vir Clarissime, aliquid responsi adfuturum ad illas, quas ante dies jam decem ad te perlatas oportet. Interim abitum
meum urgere Vossius non desinit, ita petente, ut fert, Regina: cum ego omnem jam cunctandi materiem consumpserim, cras Dordracum cogito, amicis valedicturus. Roterodami in transitu de navi mihi prospiciam, qua in Gallias tuto deferri possim. Spero me post decimum abhinc diem pransum paratum fore. Tu itaque ne cuncteris oro, si quid fasciculorum paras. Freinshemium in extremis esse Vossius noster proxime nunciabat, ejus etiam conjugem gravissime aegrotare, quem morbus iste exitum sit habiturus, non nisi Lutetia nunciare potero, quo suas omnes amicus noster imposterum missurus. Wullenius etiam ab aliquo jam tempore nec scripsit, nec scribet, ut arbitror, cum et is uxorem optimam, cum adversa diu conflictatam valetudine, nuperrime extulerit. Holstenii valetudo meliori nunc paulo loco est. Salmasius Miltonum suum defricare pergit, in edendo horribili isto scripto graviter desudant operae typographicae in Sueciâ. Me et patrem immortalitate etiam illa, ut gloriatur, occasione donaturus. Agat sane quod agit, ego vicissim meis partibus non deero.
--- Si quid mea carmina possunt,
Gallus et Hesperiis et Gallus notus Eois,
Et sua cum Gallo nota Lycoris erit.
Miror intemperiem profecto hominis furiosi, et quietis impatientem animum. Tot praestantium animarum ultrices scilicet illum
Exagitant Furiae; et Furiarum maxima conjux.
In Galliis avide expector, habui literas nuper aliquot hujus argumenti, humanissimas imprimis a Marchione Montoserio. A Rubenio modo accepi, qui de itinere ad nos suo consilia in annum proximum rejecit. Affirmat nihil se literarum ad te dare, ne occupationibus tuis molestus sit, interim haec Liviana communicari tecum voluit, quae a te perlecta ut ad me revertantur rogo. Vale, meum decus, et summae festinationi ignosce. Probat Rubenius correctionem meam Effugere hunc non est. Tu quid censes? Ovidiano tuo codice jam sum usus quem aut Goesio tradam, aut Elzeviriis tibi reddendum. Salutat te parens meus Lugd. Bat. CICICCLI. ad. III. Eid. Jul. Gregor.
Graswinckelio nostro, qui nescio quid in Miltonum parabat, typis Elzevirianis edendum, publica auctoritate silentium impositum, sic ipse mihi nudius tertius, cum Hagae essem.
CUm Lugdunum Batavorum commorandi aliquamdiu gratia iret cognatus meus, Ludovicus Pincier, Lubecensis LL. Studiosus (nam et alioqui te salutaturus
erat gnarus et nominis tui et amicitiae nostrae: vixit enim hîc antehac una cum consobrinis Langermannis, et post cum altero eorum Luca Helmaestadii: cui nihil aliud peto, quam ut humanum praebeas vultum) nolui diutius exspectare te promissa mea. Habes igitur hîc exemplaria ad Rigaltium, Puteanum, Bochartum, Valesium, Menagium, Cassianum a Puteo, Holstenium. Habes etiam literas ad eundem Puteanum Equitem (quas potes claudere meo signo illaeso, et, si vis, vel citius mittere, quam librum) et Boeclerum. Haec tibi tanta negotia ipse imponi voluisti: de caetero nihil tibi mando, quem satis scio fideliter annisurum, ut ex hac re gratiam mihi, non odia, aut contemptionem, compares. Proximas meas, quibus inclusae erant ad Rubenium et exemplum Rottendorfianarum, recte tibi redditas puto. Fac quaeso cognoscam, quod rogaveram, de Barone Risenborgio, et an fuerint illae sincerae literae de vocatione Bisterfeldii. Non poteram inducere animum, ut crederem hominem legationetanta fungentem, et res pecuniamque omnem credere incertae fidei famulo, nec pecunia facile destitui, nec si destitueretur, vel ab Ordinibus vel Academia, cujus negotium procurandum susceperat, vel non potius ab ipsis hujus urbis magistratibus, quam a privatis sub tali pignore mutuum petiturum. Secus illi mea non defuisset quantumcumque brevis arca. Explora, quaeso, per famulum tuum, vivatne illic etiam Christophorus Arnoldus Noribergensis, et an acceperit fasciculum, quem per nautam jamdudum est quod ad eum misi: cui inter alia inerant exemplaria libelli mei, Revio, et Scriverio destinata una cum literis: vel ab his potius cognosce, an haec acceperint. Vale, decus et praesidium meum. Daventriae. a. d. III. Kal. Quinctil. CICICCLI.
QUas ego nuperrime ad te dedi, virorum amicissime, una cum Rubenianis in Livium tuum emendationibus, eas recte tibi redditas confido. Hesterna vespera Dordraco reversus domum tuas offendi, quibus catalogum scriptorum Rottendorfii codicum, et alias Rubenio inscriptas addidisti. Pro catalogo gratias ingentes ago. Ovidii quidem et Claudiani nonnulla illic extare animadverto, sed quorum usus vix sperandus, cum in procinctu Italici itineris sim, atque eas propterea cogitationes in annum proximum differre cogar. Ad Rubenium, ne quid in me morae sit, die crastino tuas curabo. Nunc hîc a Vlitio habes, qui librarii incuria factum queritur, ut observationum tuarum lectione hactenus fraudetur, rem ex ipso, ut arbitror, plenius cognosces. Catalogus nummorum veterum, quem Smithio miseram, per Heidani generum
Crucium jam mihi restitutus: omitte igitur curam. Scribonius quid in me moliatur nescio. Sibi quidem magnum malum creaverit. Ludimagistrum vocat passim Miltonum: qui tamen et nobili loco natus, ut ferunt, qui hominem norunt, et in re lauta constitutus, variis peregrinationibus, assiduisque studiis privatus aetatem, quam quadraginta annis grandiorem vix numerat, exegisse narratur: donec a consilio status Anglici ad scribae provinciam in isto collegio suscipiendam invitatus est. Virum esse miti comique ingenio ajunt, quique aliam non habuisse se causam profitetur Scribonium acerbe insectandi, quam quod ille et viros e maximis celeberrimisque multos nihil benignius exceperit, et quod in universam Anglorum gentem convitiis atrocissimis injurius valde suerit. Si quis Anglorum versibus illis meis, quos tu nosti, aliquid reponeret, nunquid ridiculus ribi viderer, si illum a Scribonio instigatum asseverarem? Sed illius ineptias, quarum finis non esset, missas faeiamus. Poematia mea limam curatiorem exigebant: manum iis ultimam ne potuerim admovere, variis in urbes vicinas excursibus factum, nunc qualiacunque sunt, publice ut legantur oportet. Unici id mihi solatii, meliora ab adversario non esse expectanda. Exemplaria Observationum tuarum, amicis Italis Gallisque destinata, quia hactenus non comparent, ne sero huc mittantur, metuo. Naves enim in portu Roterodamensi Gallias aditurae paratae jam adsunt, quibus ego, quamprimum ventus faverit, me sim commissurus. Quantum igitur in mora sit periculum tute vides. De Freinshemio nihil in ultimis Vossus, meliori itaque, quam ante, valetudinem ejus loco esse auguror. Rubenium hoc anno non esse nobis expectandum jam monui. De Puteano recte feceris, si cogitare pergas, est enim vir ille praestantissimus, doctorum omnium amore dignissimus. In Avieno legit secundum versum Grotius, Solenni in faciem monstrat more: extima puppis etc. reliqua fere, ut tu: nisi quod tergo remulco Latinum vix putat, cum remulcum sit substantivum: velit itaque cum antiquis libris, tergumque in curva remulco, ut sit sensus, Litora subeunt certatim tergum navis remulco, quod vix assequor. Altera loco, nihil Grotius, nisi tangit pro tingit, quid si findit vada legas? Epistola Cydippes inquinatissima est. Hei pro si scribendum utroque loco memini jam olim me vidisse, idque arbitror notatum mihi ad oram codicis in Suecia relicti. In caeteris aqua haesit: neque video quid tua correctione aptius excogitari; possit. De Barone Risenborgio risi. Impostorem enim puto. Ab Heidano viginti quinque florenos mutuos eredo sumpsit, quos post biduum se redditurum promiserat, sed eo insalutato abiit, hoc ipse mihi Heidanus. Metuo ne et Curatoribus Academiae nostrae verba dederit: cum indicarit illis Bisterfeldium sibi familiarem, valde esse, obtuleritque operam suam, si quid ad Bisterfeldium vellent; ad quem literas puto impetravit, quibus aurem denuo vellerent de professione theologica jam ante oblata, an conditionem admitteret. Ille enim ad Bisterfeldium recta se cogitare adfirmabat. Diligentius in rem inquiram. Vale, meum decus. Literistuis ut in itinere me convenias subinde rogo, ac perscribas fideliter, si quae nova ad te ab amicis perscribentur, rem literariam spectantia, e Germania praesertim, unde
rarissimae ad me perferuntur. Lugd. Bat. Anno CICICCLI. a. d. XIV. Kal. Aug. Gregor.
Valesius junior panegyricum Dominae inscripsit nihil Ferrariana deteriorem, sic ad me Vossius, qui et addit negotium tuum reginae commendatissimum esse. Literas illi tuas measque exhibuerat. Gellium nondum acceperat.
TRadidit mihi proximis diebus cognatus tuus Observationum exemplaria, quae in Galliis Italiaque volebas curari. Literas ad Illustrissimum Puteanum, quas addideras, jam Romam misi. Postea nihil de te audire mihi contigit. Puto tamen geminas meas postremas tibi exhibitas. Responsionem tam si Amstelodamum ad Goesianas aedes misisti, male factum: ille enim cum tota familia nunc Leidae est, et vereor, ne in alienas incidat manus, si quid literararum domum ejus perferendum volueris. De barone Risenbergio lepida omnino fabella est. Egi ea de re cum Syndico nostro. Rogavit is me, ut ex te quaererem, quo pretio literas Curatorum hujus Academiae oppignorasset. Si exigua esset summa, posse creditoribus satisfieri. Caeterum cum ego in procinctu Gallici itineris tum starem, atque etiamnum stem (cum ventis adversis hactenus conflictatus indignum in modum) cognato tuo negotium fervide commendavi, ut ille, literis, quantum inse, prospiceret illis, Syndicumque voti compotem reddere conaretur. Livii hîc nonnulla habes, quae jam olim apud me inspexisti, ut si usui tibi esse possint, iis pro libitu utaris. Typographus quidam Salmuriensis non semel jam Elzevirium monuit, esse in urbe sua virum doctum, qui multa in Livium observarit: ea illum tibi communicata velle, aut ipsi Elzevirio. Errata aliquot in prioribus editionibus commissa in hanc schedulam, ut vides, conjecit, quae Elzevirius ut tibi mitterem voluit. A Rhodio, Ferrario, Liceto, aliis amicis Italis nuper habui. Ferrarius Panegyricum denuo mittit, manu sua castigatum, quem ego in Gallias mecum feram, ubi necdum visum arbitror. Idem scribit Prolusiones se nuper edidisse, in quibus parenti meo verbis admodum honorificis parentarit, quem ad plures abiisse ex falsis rumoribus tum percepisset. Idem nunc est in parte Rei Vestiariae secunda adornanda. Regina pro panegyrico torquem illi aureum magni ponderis decrevit: quo nomine gratias mihi agit. Licetus, qui operas typographicas toto jam anno exercet, commentario de Lucernis veterum edendo, mox et alium de Gemmis Annularibus maguae molis editurus Serenissimae Reginae inscribendum: nunc morae hujus impatiens, multa
de typographorum oscitantia praequestus, ait, ne tanta cunctatione malum nomen apud optimam Principem videatur, se commentarium etiam de Lucernis mox proditurum, tanquam prodromum, Reginae destinare. Dedicationem literis addit valde operosam. Salivam credo illi movit munus Ferrario destinatum. Rhodius in Scribonio suo Largo adhuc desudat, mox Celso manum admoturus. Ad Boeclerum etiam hodie curavi. Vale, meum decus, et si quid in Galliis curatum vis praeterea, fac sciam. Ex Germano quodam intellexi hodie, Bochartum hîc mox expectari, ita se ex Blondello ferebat audivisse. Lugd. Bat. CICICCLI. a. d. XXIV. Julii Gregor. Festinationi tumultuariae rogo ignoscas.
Locus est apud Ovidium intricatus Pont. II. El. V.
Dumque silent, adstat; status est vultusque diserti;
Spemque docem doctae vocis amicus habet.
Nihil hîc intelligo. Primo bene editiones quaedam et scripti, Dumque silens adstat. Sequenti versu pro docens, membranae nonnullae, etiam veterrimae Sarravianae, si memini, decens. Puto scribendum minima mutatione, decens amictus, hinc togam componere et similia: sic et eleganter habitum Phoebi cytharam pulsantis describit lib. XI. Met.
Ille caput flavum lauro Parnasside vinctus
Verrit humum Tyrio saturata murice palla. etc.
Artificis status ipse fuit.
Sententiam tuaan de hoc loeo Scire velim.
BInis tuis responsum debeo: prioribus, quibus nuntiabas te accepisse Rottendorfii caralogum, et mittebas (quod mihi opportunum fuit, gratiasque co nomine ago) quae petieram ex Festo Avieno et Dionysio: posterioribus, quas receptis meis a cognato meo scripsisti. Si quas dedisti alias, ut videbantur hae postremae significare, redditae nullae sunt. Risenborgius quicumque sit ille, nostrati creditori fidem praestitit: nam missis Suolla literis cum argento publicas, quas deposuerat, repetiit recepitque. Credo non fuisse tanti, et ad majus opus eas servare. Petierat a me sex Ducatos, Brema rescribendos: ab illo quatuor imperiales abstulerat. Quae de Vallesio, Ferrario, Liceto nuntias, gratissima fuerunt, et laetor virtuti maximae Principis nostrae respondere seculum foecunditate ingeniorum, quae merito illam praedicent. Sed sumne ego infelix, qui nihil eorum legere possum? Si fieri potest, cura, quaeso, ut ex Gallia vel Vallesianum nanciscar. Locum ex Ponticis praeclare abs te
restitutum puto, et per cum licere nobis in utramque aurem dormire. De Poematis tuis non intellexi satis: absente igitur te uno corpore publicabuntur? [Gap desc: Greek words] : qualiacumque sunt, bona et egregia sunt. Caeterum, ut scias, Langermannus meus nunc est Parisiis, quem immortali beneficio obstrinxeris, si, quod a me petit, notorem illi te commendatoremque apud illustres literis viros praestiteris. Atque ut id fiat commodius, literas ad illum his inclusi, quas per servulum mittere ad illum potes, et ad te arcessere. Quamquam peccarit in eo, quod solum mihi nomen mercatoris, apud quem inquirendus esset, designavit ignarus, opinor, moris et magnitudinis urbis. Itaque difficile tibi erit hominem invenire: sed [Gap desc: Greek words] , spero, [Gap desc: Greek words] . Quae Salmuriensis notavit, omnia, et multa alja ejus generis, jam correxi in parte illum, quam dudum habent Elzevirii. Si quae ab ingenio observata habet, non ingratus recipiam. Et de eo monebo ipse Elzevirios per literas, quando haud scio, Lugdunine an Parisiis has visurus sis. Sed ubicumque videbis, Deum veneror, ut felicissime tibi omne iter cedat. Meas quidem, quando ita vis, nusquam desiderabis, sed vellem ex desolata nostra etiam literis Germania saepius aliquid scribere tibi possem: nunc semestribus singulis vix unas a Reinesio accipio. Quod hoc ipso die ab operis specimen opusculi mei accipiebam, hîc inclusi. Vale, magnum decus meum, et semper esto felix, nec cessa meo officio apud fautores nostro, quacumque transieris, fungi. Philippum Vincentium Rupellarum ministrum decessisse audio. Vidi penes illum partem Livii et duos, ni fallor, Gellios in membranis non contemnendis, ut primo aspectu videbatur. Vide an ea servare posses. Iterum Vale. Daventriae. XVI. Kal. Sextil. CICICCLI.
NOnum diem Parisiis jam ago, virorum amicissime, ita distractus compellandis ac excipiendis amicis, ut vix respirare liceat. Mira est procerum et doctorum erga me benevolentia, quam quo minus promereor, eo magis jactare ac commemorare audeo. Apud illustriss. Coadiutorem Parisiensem, ac Marchionem Montozerium mecum pransus est diebus proximis Menagius noster, uterque tenerrimis arctissimisque complexibus me excepit. Cras Fabroto diem diximus. Naudaeus, Patinus, alii sequentur, quibuscum rus erit adeundum. Ita aestivos fallo calores, qui de itinere Italico cogitare me non sinunt. Frequens tui inter nos mentio. Quantum video, manuscriptis libris excutiendis vix licebit invigilare: sub initium enim mensis proximi fore auguror, ut coelo magis temperato viae committi tuto possim. Libelli tui exemplaria,
Puteanis fratribus (quorum major natu pessime habet, morti, ut metuendum, vicinus) Menagio etiam Valesioque tradidi. Omnes gratias immortales tibi agunt. Bocharto suum etiam misi, quid responsi laturus sim, avide expecto. Rigaltio quod debeatur, cum ab urbe absit, Puteanis tradidi. Tuas hesterna vespera accepi; ex quibus summo cum dolore meo deprehendo, periisse illas, quas Vlitianae epistolae addideram, ac Rubenianis in Livium correctionibus. Puto hauc Ludovici Elzevirii negligentiam, quam et alias saepe expertus sum: ad illum enim curandas Bonavontura miserat. Valesianam orationem, quam nec ipse vidi hactenus, ut consequaris curae mihi erit. Habet is nunc a me Ferrarianam, de qua quid censeat, mox intellexero. Inveni hîc geminam a Petro Possino epistolam, (una cum Theophylacto de institutione Principis recens a se edito) qua narrat Alexiadem jam fere absolutam, eam sibi in animo esse ut Christinae Augustae inscribat, nisi ego dissentiam, mox secuturum Cinnamum. Respondi illi humanissime, vir enim bonus est, recte facturum, si et Cinnamum eidem Reginae inscribat. Alii alios parant. Fabrotus Balsamonis Paratitla, aliaque juridica Graeca hactenus inedita. De poematis meis edendis Goesius viderit: illi enim ea cura demandata. Sed puto observabit primo, quid moliatur [Gap desc: Greek words] , quem ex amoris impotentia sic insanivisse olim ex amicis fide dignis hîc intelligo, ut vinculis constrigendus fuerit: expecto totam historiam accurate descriptam. Serviet et hoc telum mihi aliquando. Langermannum tuum cum in hac urbe esse ac vicinum habitare mihi intelligerem, conventus a me est domi suae. Juvenis modestus est, et eruditus, quantum apparet. Deduxi illum ad Puteanos fratres, aliosque viros literatos, etiam ad praesidem Thuanum hesterno die, quem una salutavimus, ejusque e bibliotheca scriptos aliquot codices deprompsimus, ut Macrobii Saturnalia, Prudentium, Catalecta veterum poetarum, Martialis aliorumque, ac Ovidii nonulla. Senecae multa ibi extant, geminum epistolarum ejus exemplar illic et vidi satis antiquum. Sed excutiendi otium non erit. Langermanno tuas tradidi, videtur non abhorrere ab itinere Italico, ego vero velim expensis regiis id fieri possit, nam Resander ille homo est, ut hîc intelligo, non modo morbo melancholico ad insaniam usque correptus, quod jam ante cognoveram, sed potator etiam strenuus, et venerius nepotulus, ut amicus noster deridendum me Italis propinare voluerit, quo se ulcisceretur, credo, de Tollio; sed et ego illum vicissim lusero. Cum enim mercator Serenissimae Reginae, qui res ejus privatas agit, plane dissuaserit de Resandro in comitatum meum admittendo, literas hodie ad dominam dedi, quibus moneo consultum magis de Langermanno videri, et facile, arbitror, impetravero, nisi quid turbet amicus noster, quare si quid illi imposterum voles, mihi mitte: habes hîc ab illo. Vale, meum decus, et literarum. Plura volebam, sed lassus admodum sum scribendis in Sueciam atque Italiam literis: rogo igitur festinationi ignoscas, et frequenter imposterum scribas. Paris. CICICCLI. Prid. Eid. Aug. Gregor.
PErvenisse te salvum Lutetiam et illustrium virorum incredibili humanitate excipi gaudeo, et superis habeo gratiam. Mei quoque cum dicis meminisse nonnullos, amo te et fruor credulitate. De literis nihil est, quod vereare: omnes accepi, et omnibus, puto, respondi. Quod ut agnoscas, eae, quas Rubenianis addideras, nuntiabant de gravi Freinshemii morbo, et Holstenium convalescere: alteris loca Avieni et Dionysii adjeceras. Langermanno meo quae praestitisti, quaeque de illo cogitas, ob ea gratias et debeo, et habeo tibi immensas. Crede mihi, dum apud me fuit, non modo studiorum elegantium rudimentis eum feliciter imbui, sed vel in primis, ut veteres avias ei de pulmone revellerem, et animum ejus plenum officii redderem, mihi cordi fuit. Ni bonus, fidus, gratus est, quanticumque spondere velim. Certe si non est, magis me, quam quisquam unquam mortalium, decipit: sed ad fallendum natus minime videtur. Itaque persta, et totum tui beneficii redde. Ego oppressus illis, non gravibus, sed minutis multis meis occupationibus nunc ad illum non scribo: faciam proxime: omnia tamen posthabui, ut Vossium de vestro utriusque desiderio alloquerer, ne ille me ob caussas, quas suspicari potest, hac de re parum laborare putaret. Scripsi igitur accurate, et ita, ut sciat, me non tantum favere illi, sed vehementer etiam hoc desiderare: cum his literae illae Amsterodamum ad matrem ejus mittentur. Ego in Livio quotidie aliquid. Nuperrime lib. XXXIII. cap. XXXVIII. me exercebant illa: Smyrna et Lampsacus libertatem usurpabant, periculumque erat, ne si concessum his foret, quos metuebat, Smyrnam in Aeolide Joniaque, Lampsacum in Hellesponto aliae urbes sequerentur. Basileensium correctorum est, quas metuebat, quod vides sensu esse nullo. Moguntimus codex, unde pars ista libri hujus edita est: quo, in Theba, sic etiam ediderunt Moguntini, Aldus Junta, Cervicornus. Videtur scribendum: ne si concessum his foret, quasi tabe, Smyrnam in Aoelide: ne pestilentia illa velut rebellionis et importuni libertatis desiderii et aliae urbes afflarentur et corriperentur. Dixit lib. II. postremo velut tabem pervenisse ad corpus. Observationum plus parte tertia jam impressum. Schelius noster aderat hîc, cum tuas acciperem, Haga redux, ubi rempublicam fortiter feliciterque gessit. Magna res confecta est, concilio tanta cum concordia dimisso: magna res, mi Heinsi, et quam nos socii, nec hostes nostri speraverunt. Haec publica gratulatio cum nos poene in lacrimas prae gaudio solverat, accessit et privatum gaudium ex tuis, quas non ego libentius, quam ille legit, teque plurimum salvere jussit, desiderantissimus secessûs, et praedioru
suorum et bibliothecae, quibus bono publico, privato incommodo dudum abfuerat. Vale, et tot aevi decora, tot amicitiarum a me officiosissime saluta. Daventriae. XV. Kal. Septembr. CICICCLI.
VAlde me commovit, Vir clarissime, quod ultimis tuis nunciabas, non perlatas ad te literas illas, quibus et Rubenianas ad Livium observationes mittebam, et in ejusdem auctoris librum, nisi fallor, trigesimum primum Claudii Puteani notata ex Cujaciano deprompta codice, quae olim apud me vidisti. Cujus hoc negligentiae sit imputandum nescio, id scio, Bonavonturae Elzevirio fasciculum a me commissum, qui sine dubio Amstelodamum cognato suo miserit illum Daventriam curandum. Rubenium hujus jacturae certiorem facere potes; ut si apographum ejus servavit forte inter schedas suas epistolae, id tecum communicet, nolim enim te fraudari istis animadversionibus. Erat et eidem fasciculo, si memini, luculenta epistola Vlitii nostri inserta. Multis ipse jocabar in [Gap desc: Greek words] , quo magis indignor in alienas manus fasciculum delatum. Puto curiosos homines nonnullos lireris intercipiendis invigilare. Ad Bochartum ter scripsi, ex quo in Galliis haereo. Semel Rotomago, cum et tuum illi libellum mitterem, quas cognato ejus Langlaeo commisi. Iterum postea, quibus incitabam illum Reginae nomine, ut itineri se Suecico ante hyemem accingeret. Postea brevioribus literis in Italiam abiturus valedixi. Hesterno vix tandem die ad ultimam responsi aliquid epistolam tuli quo geminas priores ad se perlatas negat. Monui tamen hodie, ut apud Langlacum diligentius inquiri curet, quid fasciculo sit factum. Mense Martio proximo ille Valesiusque Suecicum iter auspicabuntur. Libellum tuum omnibus, quibus oblatum voluisti, obtuli. Quosdam etiam de responso conveni, sed promittunt, non praestant. Naudaeus nescio quid libellorum se seposuisse ait, ad te mittendorum: tradet, ut opinor, fasciculum Langermanno: epistolis scribendis invitum se vacare adfirmat. Valesius scripturum se tibi pollicitus erat, mox nescio quas occupationes sibi oblatas praeter expectationem missa ad me schedula causatus est. Unus Maresius hasce, quas vides, tradidit. Salmasium ex Sueciâ abiisse rumor hîc est constans. Nam amicus noster ne [Gap desc: Greek words] quidem hac de re suis ultimis; cum brevissimus sit, et a Lusitanis nescio quibus interpellatum, ne plura potuerit, argutetur, quo se conversurus sit nescio. Nam literis ad amicos suos in hac urbe datis, Batavos se praeteriturum minatur. Batavis de adventu suo spein facit. Puto rerum regiarum eventum operitur, quae loco esse pessimo dicuntur. Defensio illa plurimos etiam illi in Gallia
inimicos peperit, ut Blondellienum nunc oraculum agnoscam: is monebat olim, neminem in his oris doctum simul et probum esse, qui defensionem istam probaret. Aliquid de fortunis suis clam stabiliendis apud Condaeum agit: sed illam rem turbabit, ut existimo, Gaulminus, quantum poterit, ut auctoritate apud illum potest plurimum. Donarat is Reginae nostrae quingentos circiter codices, tam Hebraicos, quam Arabicos Persicosque ac Turcicos, omnes ineditos, quod munus ludulentissimum [Gap desc: Greek words] multum malignis verbis attenuasse apud Augustam Principem dicitur. Nemo certe fuit hactenus, qui Dominae nomine gratias illi vel tralaticias paucis ageret verbis, quae res stuporem mihi ipsi incussit. Metuo ne amicus etiam noster, Gaulmino non satis aequus, hîc aliquid turbarit. Mittic hîc ad te Langermannus excerpta Liviana, quae desideras, ex Puteaneo codice. Aliud auctoris illius exemplar antiquum satis in Navarraeo hîc extare collegio Puteanus idem monuit, curabo ut id ante abitum inspiciam, non enim viae me accincturus sum, nisi post dies sex septemve. Spes erat facta de Ovidianis codicibus, qui in Richeliana extent bibliotheca, sed custodem nullis precibus expugnare hactenus possum, ut eorum mihi copiam faciat. Quatuor aut quinque amici exemplaria alia donarunt, plurium spes est facta. Obiit Tholosae illustrissimus Archiepiscopus, ordinis sui vir longe doctissimus, quam jacturam boni omnes aegre hic ferunt: mei studiosissimus erat, ut non possim non in partem doloris publici venire. Holstenius melius nunc habet. Freinshemius in Germaniam revertitur, valetudini minus commodae sic prospecturus. Aestate proxima in Sueciam reversurum scribit Vossius: alii negant, quibus et ego accesserim. Vale, meum decus, et si me amas, frequenter scribe. Paris. CICICCLI. a. d. X. Sept.
Langermannum et suo nomine, et tuo etiam, multum amo. Spero impetraturum me a Domina, ut sine expensis suis peregrimri imposterum possit, easque me inventurum literas, quibus annuat, Venetiis. Emit tibi Langermannus Gruchium de Comitiis ex editione Vascosani in folio, sed cum nesciat viam, qua ad te perferri possit, id exemplar mihi vindicavi, ea lege, ut tu meum ferres, et jam famulo parentis mandavi, ut id aut praesenti tibi tradat, aut per Elzevirios mittendum curet. Monet Vossius inventas a se pagellas duas in bibliotheca regia membraneas perantiquas, quas postquam diu considerarit, deprehendisse fragmenta esse historiarum Sallustii perditarum. Nuper incidit in manus meas Claverii libellus, quem Florida inscripsit, in illo inscriptiones satis multas alibi non editas extare animadverti, qua de re moneas licet amicum tuum in Germania. Langermannus in Columella veterrimo conferendo cum vulgatis libris nunc occupatur. Statium etiam vetustissimum contulit, cujus ego illi usum ex monasterio S. Galli impetravi. Dedi et N. Fabri excerpta, quae Valesius communicarat. Freinshemius in Germaniam discedit, valetudinem adversam causatus: anno proximo in Sueciam rediturum scribit Vossius, alii negant. Langermannus puto agit tecum de Naturalibus Senecae quaestionibus ad fidem exemplarium veterum castigatis, quas cum illo communicavi. Adest modo Cl. Menagius, qui te peramanter salutat, gratiasque
maximas agit pro observationibus ad se missis, quas P. Sirmondo commodavit, gratias etiam uberiores epistola acturus. Petavius languet, puto hunc morbum illi fatalem fore.
MAresii epistolam proxime misi, Vir Clarissime, postea tuae ad me perlatae. Iis brevius, quam vellem respondere nunc cogor, quod in procinctu viae sim Italicae. Nullas ex meis periisse quod nuncias magna sollicitudine liberatus sum. Poematis quid fiat nescio, puto tamen praelo commissa. Holstenius pergit convalescere. Freinsheimum de discessu cogitare jam indicavi puto. Favorem regium Langermanno ut conciliem nihil non agam, et tuo nomini et ejus meritis hoc daturus: est enim juvenis praeclarae omnino indolis, et in quem incidisse me laetor. operam ejus Dominae utilissimam fore confido. Habes hîc ab illo, cum nuper, nescio quomodo excerpta ex pagellis Livianis mittere oblitus sit. Habes hîc et ab Illustrissimo Puteano, misit non obsignatas, ne fraudem hanc meam putes. Ad me haec inter caetera: E troppo lo studio che VS. ha di favorirmi, quando oltre il continuarmi il proprio, e stimatissimo suo affetto, m'ha procurato quello dell' eruditissimo Sigr. Gio: Frederico Gronovio, il cui nome, resosi tra li scrittori hodierni illustre per le sue nobili fatiche attorno a autori antichi, etiandio frescamente col libro delle sue varie osservationi, et le note, che va facendo sopra Livio, obliga ognuno a stima particolare d'esso, metteva me in desiderio di potergli divenir Servitore, ma apertamisi di questo la strada con l'humanissima lettera, che de esso per mezzo di VS. ricero, no posso dire a bastanza, quant' jo mi ricoscatenuto, e me gli dedichi di cuore; pregandola a offerirgli l'opera mia per tutte l'occorrenze, che gli potesse in queste parti servire. Qui alligata viene la risposta, nell' invio della quale degnisi VS. di supplir per me, che vorrei habilta a far creder a quello, quant' jo apprezzi la pregiabilissima sua gratia. etc. In codice variorum epigrammatum Thuaneo chori duo aut tres Senecae extant. Varias lectiones, quamquam non magnae rei, mittam occasione magis oportuna. Salmasius ex Suecia jam discessit, mox vobis adfuturus. Res regis magnae Britanniae loco pessimo dicuntur esse. Cujus partes si succumbant, quis nostro in Batavia locus esse possit non video, nec suis acceptior futurus. Bellum civile Galliae mox incubiturum video, id enim utrimque jam agitatur. En quo discordia cives. Condaeus Burdigalam se recepit. Sed de his alii certiora poterunt. Schelium nostrum totus depereo, nihil enim illo homine amabilius, elegantius, candidius. Totum me possidet, operam illi meam si offeras, multum te amavero, nam nunc ipse non possum. Vale Paris. XVIII. Sept. CICICCLI. multa nocte.
OPinor tibi redditas, meum decus, quas una cum Puteaneis Roma ad me perlatis nuper misi. Haec Lugduno festinans nunc scribo, cum in procinctu sim Italici itineris. Expecto mox adfuturum Argensonium regis Christianissimi Legatum, cum quo Venetias sum abiturus. Poematiis meis supremam mox a typographo manum imponendam confido. Duo ad te libelli ejus exemplaria ut mittantur Goesium nostrum rogavi, quorum alterum nobilissimo Schelio per te oblatum volo. Scriberem et illi, meaque sisterem obsequia, nisi alio mentem mihi divisisset itineris suseipiendi cura. Observationibus tuis quid fiat, velim me doceas. Si ad finem jam perductae sunt, aut mox perducendae, auctor tibi sim, ut exemplaria, quae amicis Italis oblata vis, Goesio tradenda cures, cum is poematum meorum exemplaria triginta Liburnum proxime sit missurus, eidem fasciculo libellus tuus inseri possit. In hoc regno ad bellum civile omnia parata sunt, quo magis de fuga tempestiva cogito. Graswinckelium nostrum luci dedidisse Vindicias contra Miltonum suas audio, qua in re visus mihi est non satis prudenter egisse, rebus regiis ad institas redactis. Langermannus noster officiose te salutat. Pluribus ex Italia tecum agam: tu vicissim fac ne diligentiam in te desideremus. Lutetiae Mentelius quatuor codices Ovidianos mihi donavit. Totidem Senator Tholosanus quidam ex amicis meis offert, quos ut Liburnum mittendos curaret rogavi. Haec subsidia facient, ut manum denuo auctori optimo admoturus sim. Vale. Lugduni CICICCLI. a. d. III. Eid. Octobr.
QUod libellis fideliter curandis memoriam mei Parisiensibus amicis refricasti, gratias ago tibi immortales. Literae, si quis ut scriberet, animum inducere potuisset, venissent sane desideratae: nunc quando nemini libuit, tuum mini de illorum benevolentia sufficit testimonium. Pigritia tamen aliorum aliquid gratiae Maresianis addit. Nam illustrissimi Puteani Roma datas poene osculis contrivi, et inter res pretiosissimas habeo. Inde licet aestimes,
quantum parario illarum tibi acceptum feram. Rescribam, ubi libellum, qui nunc sub praelo est, jam duabus partibus perfectus (intra mensem, credo iterum absolventur reliqua) paratum habuero. Te vanissimi homines (quod illorum capiti sit) et Hardervici, et Amstelodami, et Hagae dissiparant dominae gratia excidisse, et nunquam in Sueciam rediturum: quin etiam, quod maxime ridiculum est, simulato itinere Italico Lugduni in aedibus paternis delitescere. Adventus [Gap desc: Greek words] cum ingentibus famis. Quadrigae dono datae dicuntur, et ea gratia foenum comportatur in aedes. Trium millium Vallensium annua decreta pensio, millium uxori, si super vivere illam contigerit; eidem bacca praesens donata binûm millium florenorum. De defensione defensionis incerta omnia: alii cum inspecta esset a Domina, et tradi operis jussa, audita Caledonia clade suppressam et inhibitam, missam inde Lutetiam et edi: alii nihil ejus etiamnum scriptum esse. Miltoni liber Londini auctior et augusta forma iteratur. Ingens rumorum materia discessus eodem tempore [Gap desc: Greek words] , Freinshemii, Boecleri, Moucheronis: exhaustas arcas alii, alii gentis ferunt invidiam; Franc. Junium, majorem Amstelodami nuper conveni: habet paratum Lexicon originum linguae patriae, in quo multa praeclara ex Anglosaxonum veteribus monumentis: an tamen ita omnia nostra possint, debeantque ad Graecos reduci, ut illi visum, tu judicabis: malo saltem nostra esse Graeca, quam Graeca et Latina esse Scythica. Alteram editionem operis de picturâ adornat. Vossii etiam patris quaedam [Gap desc: Greek words] promittit, eaque de causa apud sororem hiemabit. Attulit ex Anglia a Patricio Junio ad te missa quaedam Ovidii vel scripta, vel excerpta scriptorum: ea accepta ab illo Verharius iste dixit se tibi Lugduni B. traditurum, cum jam inde discessisses. Langermannum tibi, magis tractatum, magis placere mirifice laetor, tecumque esse velim vel ea praecipue de causa, ut quae a me accepit bonae mentis semina, ingentique deinde sua industria aluit ac nutrivit, tua consuetudine in perpetuum confirmet et corroboret. Cave putes quemquam esse ex omni consanguinitate mea, quem magis amem, et de quo melius sperem. Itaque si quid est, quod his omnihus deferre velis mea causa, hoc in uno consumas licet, modo et ille, uti spero et certum habeo, partam apud te gratiam obsequio et observantia foveat, neque vitiis effundat.
Et quando Venetiis has accepturus es, illustris. Loredanum Ferrarium, Rhodium, quaeso, ut a me plurimum et officiose salutes. Ante omnia et P. Intemelium, si quidem ibi moratur, aut ubicumque in eum incideris. Dudum est cum misi fasciculum satis magnum ad Loredanum, in quo erant Seneca P. et F. integer cum notis meis, Observata ad Scriptores Eccl. A. Gellius; item altera exemplaria notarum et Observatorum Ferrario tradenda: an pervenerit, scies. Ism. Ballialdum inveni Amsterodami: dixit se fundos populos Rigaltii confutasse, scripto ad Fr. Puteanos: item Lambecium multa queri de avunculo, quae resciscere potes. Lambecius agit Hamburgi, et nuper ad me mint Gellium cum regio codice collatum. Vale, decus meum et laetus age. Daventriae XVI. Kal. Nov. CICICCLI.
QUanquam temporis angustiis nunc premar, Vir Clarissime, vixque de scribendis ad amicos literis cogitare liceat, tamen cum Parens ac Goesius essent compellandi, deque meo in has oras adventu certiores faciendi, peccaturum me in amicitiam nostram arbitratus sum, si eadem opera te non convenirem, verbis id facturus luculentioribus, ubi sedem Venetiis fixam posuero, majusque nactus ero otium. Alpium praeruptas cautes salvos evasisse nos tempore minime oportuno si nunc nunciem, sussiciat. De studiis communibus disserendi commodior mox locus erit. Poematis meis quid fiat nescio, totis enim duobus jam mensibus nullos ex patria, nullos aliunde nuncios accipio. Venetiis omnia intelligam. Sirmondus ad plures abiit, ex quo Lutetia discessi. Langermannus noster, quem tenerrime amo, salutem tibi plurimam dicit. Ambrosianam modo bibliothecam adiit, in qua excutienda assiduus est. Vossius ultimis indicabat de itinere Hispanico se cogitare: forsan propositum mutavit. Holstenium valetudine necdum satis uti commoda intelligo. Vale, meum decus. Mediolani. A. CICICCLI. a. d. XVI. Kal. Decembr. Gregor.
ULtimis tuis, Vir Clarissime, quas in hancurbem adveniense Batavia missas apud mercatorem offendi, oportune profecto Senecae tui et observationum Lauredano offerendarum facta a te mentio est. Lauredanum enim postquam tuo salutassem nomine, deque libellis illis percunctatus essem, eos sibi visos negavit. Librarium itaque Johannem La Novium popularem meum, ad quem libellos a Ludovico Elzevirio suspicabar missos, sine mora hanc ob causam conveni, qui fasciculum cum epistola Lauredano inscriptum ex arca quadam confestim deprompsit, in qua jampridem latuisse videbatur. Quam acceptum viro nobilissimo id munus fuerit haec ejus epistola testabitur, brevis quidem, sed quam inter gravissimas occupationes luculentiorem parare nequaquam potuit. Aliâ occasione pluribus se acturum tecum pollicetur: hanc quoque vix extorsi. Augustus Venetae reipublicae Senatus Advocatoris provinciam
illi commisit. Advocatorem illos scis vocare litium judicandarum triumvirum, quae dignitas ut maxima est, ita etiam longe molestissima, cum totos dies sibi vindicet sine intermissione ulla. [Gap desc: Greek words] mihi tradidit libellos aliquot suos ad te mittendos, quos eidem Johanni La Novio committam, cum ego proximis diebus Florentiam sim abiturus. Excellentiae titulo imposterum a te compellandus Lauredanus. Petrus Michaelius, quem olim etiam hîc nosti, opinor, ante menses tres quatuorve sublatus est e vivis. Vintimilia Italiam pervagatur, nec sedem ullibi certam fixit, habui ab illo epistolium diebus proximis. Langermannus noster Mediolano tandem huc advenit, excussis diligenter Ambrosianae bibliothecae loculis. Epistolam illi tuam misi ante mensem, quam tamen redditam sibi negat. Sed plura ipse de rebus ad te suis. Observationes tuas per cursores Romanos Equiti Puteano Holstenioque offerendas curavi, quem fasciculum sibi redditum idem Puteanus jam bis testatus est, gratiasque tibi pro dono se acturum promisit. Id tamen ne fervidius ausim flagitare, valetudini viri optimi non satis confirmatae acceptum refer. Octavius Ferrarius exemplar sibi destinatum negat se accepisse. Nec inter sarcinas La Novii comparuit. Tu igitur vide, per quem curaris. Mediolano semel ad te scripsi, ex hac urbe nunc secundum scribo. Vossium nostrum adesse vobis confido. Alastorem, ut audio, febris bene habet Gottorpii. Ego valeo. Tu quid rerum moliaris fac sciam. Observationum volumen alterum jam prodiisse auguror, ejus libelli exemplaria cum poematis meis in Italiam a Goesio mitti possint. Vale. Venetiis CICICCLII.
Gellium tuum negat se accepisse Vossius: haec Ludovici Elzevirii culpa est, cui eum cum multis aliis libris Holmiam mittendis tradidi. Salveat nobilissimus quaeso Schelius, de cujus rebus fac nonnihil interdum intelligam.
PRaeter solitam diligentiam, Vir Clarissime, ut verum fatear, fecisse mihi visus es, qui tanto tempore nihil ad me literarum dederis. Jamque silentium istud tuum mirari inceperam, timebamque ne cum adversa valetudine conflictareris; cum ecce tuae hesterno die tandem superveniunt aliud agenti: quibus breviter nunc (eam enim legem temporis angustia praescribit) respondebo. Gratum imprimis est, quod nuncias libellum Observationum tuarum mox proditurum: de quo spem jam feci illustrissimo Puteano, is enim modo a me discedit, vir praestantissimus. Gratias se denuo acturum per literas non semel promisit pro nupero munusculo: sed cum et aetate sit tam provectâ, et multis occupationibus distrahatur, non audeo promissum urgere. Lauredani
epistolam, quam Venetiis miseram, accepisti, puto, quanquam nullam omnino ejus mentionem in tuis facis. Idem tradidit fasciculum tibi offerendum, in quo scripta sua varia congessit. Illum accipies, ubi libri mei, quos Venetiis comparavi, in Bataviam pervenerint. Pervenient autem satis tarde, cum arcam necdum navi creditam opiner. Negotium tuum, quod commendas mihi, spero curae fore Vossio, aut ipsi potius Augustae, quo erga res tuas affectu est. Amicum nostrum excidisse gratia Dominae constans in Batavia rumor est, ut intelligo, quem quin porro foturus sit [Gap desc: Greek words] nullus dubito: friget enim valde vetus inter utrumque amicitia. Quis commentus sit hanc fabulam non scio, splendidum esse mendacium mihi certe satis constat. Alastor meus an lucem sit visurus tandem, avide nuncium expecto, audio illum multa in me parata habere, ut causae nihil sit; cur illi parcatur. In Suecia inter proceres turbatur magis, quam velim. De Messenio regio historiographo jam audivisti. Indignum profecto literarum nomen est, quod ab optima principe tanto studio foveatur, si inde quoque monstra tam immania prodeunt, qui male illi velint. Sed viderit hoc carnifex, cui praeda jam, ut auguror, Messenius cessit. Ego matutinas horas et Langermannus Vaticanae damus. Me Ovidius, illum Theocritus exercet: illi enim auctori, quem unice in deliciis habet Augusta, ut manus admoveret, auctor fui. De Callimacho etiam cogitat. Si quid Palatina mihi suppeditabit bibliotheca, uni Ovidio totum me dabo. De Farnesiana, Sfortiana et Altempsiana inspiciendis spes quoque facta. Nam Barberina, quam ipse Cardinalis, Princeps humanissimus, mihi obtulit, vix quicquam habet, quod meis usibus possit inservire. Holstenium non nisi bis aut ter conveni, etsi mensem fere totum hîc jam agimus, quod ab urbe Perusiam sit profectus, reversum tamen hesterno die intelligo. De libris, quos petis, ut tui ratio habeatur, curae mihi erit. Vale, amicorum optime maxime, et frequentius imposterum de rebus tuis certiorem me fac. Romae. Anno CICICCLII. III. Febr. Greogr.
QUid ordiar, mi Heinsi, nisi antiquam adeo te venustatem tuam obtinere, ut voluptati obitus, sermo, adventus tuus, quocumque adveneris, semper siet? Vel nuper, quam opportunum fuit te Venetias adire, ne Illustrissimus Lauretanus perpetuo ignarus observantiae meae, ego incolumitatis, honorum, amoris ejus erga me agitaremus. Itaque et illi laetissimum id fuisse cum literis ejus, tum tibi adfirmanti, facile credo, et apud me longe gratissimum tibi hoc officium collocatum semper praestabo. De nostro, quem in
patria fore putabas, audimus nihil, etsi ter ad eum a paucis mensibus scripserim, alii ex reduce, quem novisse debes, ajunt audisse non bella, vel potius indignabunda, sed haec nobis tacere licet, et te certe velim, haud dubie enim ab aliis ad eum deferentur. De Gellio quod scribis, ita interpretor, ut quod ad dominam Pallada missum est, pervenisse non dubitem; sed quod ipsi meo nomine tradi debuit, avarum typographum reglutinare a manibus non potuisse, itaque alia via exemplar ad illum misi. Cl. Ferrario et Notarum in Senecas et Observationum destinata exemplaria eundem in fasciculum addideram, ut cujuscumque tandem fraude illa inde exempta esse oporteat. Habes hîc alia singula, et recens editas observationes, in quibus iterum officium tuum apud amicos exspecto. Habes Cassiano a Puteo, Lauretano (quibus paullo otiosior scribam) Holstenio, Ferrario, Rhodio, tibi. Tuum, si quis est, qui uti velit, ubi usus ipse fueris, relinquere illi potes. Aliud elegantius hîc, ut et Langermanno servabo. Quem quidem [Gap desc: Greek words] , mire laetor, sed et te, cum tantam ei copiam praebes bibliothecarum, non ipsum solum, sed et me beneficio aeterno devinxisse judico: sed [Gap desc: Greek words] , quod non dico illius, sed tuam, sed meam gratiam tanto fastu contemnit, quale exemplum est? Habui tandem ab Reinesio, sed non ad illas, quibus ex tuis excerptum inerat de auctario Inscriptionum. Spem facit (nam ultro meam illi obtuleram operam) missurum quas habet, cum notis brevibus, ut hîc edantur, sed nescio quid de contractu loquitur, et scis horum librariorum non esse, ut ab auctoribus quidquam redimant. Dolet tuum Claudiamum isthic non videri, nominatque cui Francofurto bonum numerum exemplarium Elzevirius vendere possit, quem ego monere non intermisi. Langermannum oraveram in literis, quas vereris ne perierint, ut si vacaret primam illam decadem Livii Florentinam, quae antiquissima videtur, aut certo partem ejus conferret, ut gustum haberemus. Tu quoque, quando aut es isthic, aut eris, memineris requirere locum in Hercule Fur. vers. 277. Cadmaea proles cinis atque Ophionius. Exstetne illic, civitasque Amphionis, an mens obstiterit oculis meis. De Livio tandem aurem vellunt Elzevirii, dum illi cessarunt, toto hoc semestri jacuit, et Plauto, Caesari, quibusdam Ciceronis et Senecae, Tacito, juventuti nostrae praelegendis strenuam sane operam privatis scholis dedi. Poemata tua desideramus vehementer ego et Schelius, qui nuper hîc fuit, teque amantissime salutat. Ad Fabrotum et Gothofredum, quod jusserat Langermannus, exemplaria Observationum Ecclesiasticarum misi. Valete. Deus vos salvos praestet, omniaque det secunda. Daventriae a. d. XIII. Kal. Mart. CICICCLII.
Misit mihi Rottendorfius aliquot libros MSS. inspiciendos, in his glossulas super complura Ovidii, sed, quo maxime delector, duos priores Gellii libros, quorum in fronte habetur illa praefatio, perinde ut in codice Regio.
QUas ad me a. d. XIII. Kal. Mart. dederas, Clarissime ac Amicissime Virorum, hodie accepi, nec trahendam responsionem arbitratus sum, etsi jam ante ex hac urbe ad te scripsi. De observationum tuarum exemplaribus, ut recte curentur operam dabo, ubi huc pervenerint. De poematis meis lentum nimis est negotium, moram editioni injecit parens, quantum video, is consultum non arbitratur edi illa in Alastorem, quod periculum esse credat ab illa furia, ne fortunis meis in Suecia insidietur, qui metus quanquam vanissimus est, morem tamen geram seni nostro sic petenti. Eludere potest jambos meos Alastor in tempus, at non effugiet. Si quid in me viri est et ingenii, frontem istam praefrictam iis stigmatis notabo, quae delere frustra moliatur inusta. Sed ad rem: Vossium jam adesse vobis confido. Hamburgo enim ad nos scripsit. De nostris in Vaticana lucubrationibus Langermannus tuus meusque. Patet nobis ad satietatem usque praestantissima illa bibliotheca, et nimii in eâ sumus, fateor, adeo uterque nostrum non optime habemus. Exercuit me mensem totum Ovidius: Claudianum mox curis secundis aggrediar illustrare: in quem finem exemplaria quinque aut sex ejus auctoris proba jam seposui, unum praecipue vetustum, cujus excerpta a Jesuitis Antverpiensibus habui. Excutiam id de novo: nam fugisse multa Livineum, cujus excerpta illa erant, suspicor. Inter Palatinos libros Metamorphosin inveni omnium, quotquot vidi, veterrimam. Excerpserat diversas ex illo codice Gebbardus lectiones, ut et ex aliis, quas apud me vidisti, inveni tamen nonnulla satis bona. lib. I. vers. 226. Fab. Lycaonis. Nec contentus eo est, missi de gente Molossa Obsidis unius jugulum mucrone resolvit: pro missi codex ille satis emendatus habet, amici. Ego Amyci, quod obsidis sit nomen, vix dubito legendum. Expende quaeso locum. De Livio et Senecae tragoediis curae mihi erit, ubi Florentiam venerimus. Inscriptiones multas collegit Langermannus in via, quibus Cl. Reinesii institutum juvetur. Prodiit tandem Alexias, quam apud Holstenium vidi, qui salvere plurimum et te jubet, ut et virorum optimus Cassianus Puteus. Vale, et summae festinationi ignosce, exarabam enim has multa nocte, jam literarum plurium scriptione fatigatus, ne inanis ad vos tabellarius discederet. Nob. Schelium saluta quaeso. CICICCLII. Romae prid. Kal. April.
Nescio an monuerim te inscriptiones illas Zelandicas, quas tecum communicaram, Reinesio mittendas, esse jam in lucem prolatas ab Olivario Vredio, in ultimo tomo antiquitatum Flandricarum: accedunt et plures, nisi fallor.
QUas una cum fasciculo exemplarium libelli recens deproperati ad adfinem tuum misi, jam opinor redditae tibi erunt. Ipsum videbis, ubi Deus et tempestates volent. Grandiusculus est, et pluscula officia tibi apud fautores meos meo nomine imperabit. Poemata tua etiam exspectamus. Addictus ille tibi Hipponacteo praeconio, cui proscriptionem minaris, quid agat, nescio. Scripsi, misi: nihil respondit; non credo, tam silebit Alastori. Ad illustriss. Puteanum differo in diem, immo in horas scribere: promitto tamen te proxime habiturum: nam festino stans pede in uno, et paratus ad iter in Geldriam et propinqua divortiis Rheni, inde in Hollandiam, ubi ante omnia salutabo Vossium nostrum, et intelligam, quo numime laeso exciderit gratia dominae non Reginae, sed Gallinae. Lauretani epistolam accepi, et gratissimam habui, jamque eo nomine tibi gratias egi. Beatos autem vos, te et Langermannum dico, qui in divitiis deliciisque tantis agitis. Ego nunc Livio operas reddam, si modo licebit per adolescentes nostros, apud quos studium audiendi veteres crescit indies, neque id mea cessatione velim refrigerari. Sed Elzevirii videntur nunc demum serio abrumpere moram. Itaque quantum potero, tempora partiar. In Ovidio tuo concedisne mihi, ut malim lib I. Ingentes animos dignâ Jove concipit ira. Et dein: per flumina juro etc. Cuncta prius tentata. Alterum videtur ortum ab iis, qui gnomen seu sententiam desideribant. Mox: Canicies eadem est, eadem violentia vultu. Et paulo ante: Quo tamen admisso quae sit vindicta. Iterum, et deplorata coloni Vota jacent. Denique, Et ducit remos illic, ubi nuper aratra. Quantum nugarum! sed tu videbis. Tollius noster in Cinnamo strenue pergit: sed morbo, propemodum fatali, aliquot hebdomades, pausam facere coactus est. Hornii de origine Americanarum gentium prodiit, apparet plagae istius barbaricae valde peritum esse. Mallingrodium nostrum pessima fama accidit bulla istinc missa sacerdotio exsutum esse. Et sane nimis acerbum se et pervicacem Pontifici recens electo praestitit, quod vitium fatali quodam casu videtur hodie et Principibus magnis et nobilibus familiis tristia minari. Sed omittamus cothurnum. Studiosi quidam hujus Gymnasiii veniam impetrarunt a magistratu Herodem Infanticidam repraesentandi. Inde furere sacrificuli, homiliae integrae invectivae in fabulas et fabularum scriptores, quicquid uspiam est vel fuit. Ego laetor, qui abero ter has proximas hebdomades, dum res maxime fervet. Quamvis alioqui extra culpam illic sim, nam [Note: Puto fuisse Henricum a Diest, Theologiae Professorem, de quo vide Revii Daventriam libr. VI. pag. 714.] curio noster maximus, qui fratrem habet, aulae Brandeburgicae et
gratia et frigore notum, omnem invidiam praeter spem in sese recepit, auctorque magistratui fuit. Vrit omne genus mordetque exemplum nuper Hagae in facundum illum adulatorem statutum. Itaque pene redii ad cothurnum, et tum mei, tum tui temporis obliviscor. Vale, amicorum princeps, et Langermannum meum, si meretur, fovere perge. Daventriae XI. Kal. Apriles. CICICCLII. statim acceptis tuis, quas III. Non. Feb. dederas.
Incredibili sane gaudio ac voluptate perfundor, Vir Clarissime, quoties compellationes tuae inter peregrinandum occurrunt mihi: ut vel nudius tertius, quando beatus sum suavissimis tuis, quas in procinctu Geldrici itineris exararas. Ad Illustriss. Puteanum si quid literarum dederis, feceris omnino recte: est enim tui studiosissimus, si quis procerum alius. Inventos a se codices tres aut quatuor Livianos, editos quidem, sed cum MS tis collatos, partim in Vaticana, apud Jesuitas partim, Langermannum nostrum jam nunciasse tibi nullus dubito. Ego Claudianum cum sex exemplaribus Vaticanis contuli, nec pauca deprehendi post primas curas, quibus nova adornari possit editio, ex optimo praesertim illo, cujus excerpta Livinei manu ad oram Aldini libri notata Jesuitae Antverpiani mecum communicarant. Sed mira fuit ejus oscitantia in excutiendis membranis iis, qua de re multis tecum agam proxime, quando majus otium nactus ero. De Ovidio etiam garrire tecum libebat, sed exarandis in Sueciam ac patriam literis adeo sum fatigatus, ut nihil me sit languidius. Illo loco, Ingentes animo dignas Jove concipit iras, non improbo conjecturam tuam, sed tamen cum in optimo vaticano post [Gap desc: Greek words] animo aliquid erasum sit, nec satis agnoscatur, an a prima manu, animo et, an animos scriptum exhibuerit, unusque praeterea atque alter non ex pessimis Ingentesque praeferat, erigi posse versum nonnihil arbitrabar, si legeres, Ingentesque animo ac dignas Jove concipit iras, vel et. Cuncta prius tentata legendum jam ante decennium vidi, cum recens essem ab itinere Britannico, idque notatum in illo, quo tum utebar, codice invenies, addita etiam exempla plura locorum hoc modo corruptorum apud nostrum, ut gratuler nos concurisse [(reading uncertain: print blotted)] . Omnia in sententias convertebant insulso illo et semibarbaro seculo, quo quisque sibi Cato videbatur. violentia vultu optimus Palatinus habet et fortassis alii. Coloni vota et ducit aratra, etiam in MSS. invenisse videor: quod cunctanter tamen adfirmo. Ego magis magisque, mi Gronovi, deprehendo nihil inquinatius esse optimo illo scriptore. Atque illo praesertim nomine perlustratam mihi Germaniam unice velim, ut bibliothecas iis in oris veteres liceret excutere, nec dubito quin et Claudiano ista peregrinatione sim consulturus optime. Utinam
Andreae Schotti excerpta aliquando mecum communices, quae olim apud te vidi! In Gallia spes est facta Cujaciani codicis. His praesidiis fretus novam editionem auspicarer. Malincrodii fortunam aegre fero. Scribit ad me Datus Florentia in Mediceo codice disertim exaratum extare, Cadmaea proles atque Ophionius cinis, ut somniasse me oporteat, cum illum excuterem. Inspiciam ipse hac aestate, ut confido. Aderam nudius tertius Cardinali Barberino per duas fere horas. Excepit certe me humanissime. Erat nobis sermo de rebus variis. Inter alia adfirmabat, se curaturum omni studio, ut inscriptiones antiquae post Gruterum, quas ipse partim plurimas ac praestantissimas possidebat, partim ad aliis repertae, mox in publicum prodirent. Habet fastos triumphales luculentissimos in veteri marmore, quos communicaturum se mecum est pollicitus. Habeo ipse inscriptiones duas, quas a rusticis redemi, [Note: A Gronovio acceptam edidit Reines. XVI. 33. et alteram XIV. 142. Sed ultimo versu edidit, POSTERIS EORUM.] quarum altera,
HIC. EST. SEPULTA
PACILIA. SOSPITA. PIA.
PROBA. BONIS. PROBATA. SUMMA. QUAE.
VIXIT. FIDE. QUI. BENE. COGNORUNT. COGNITAM
BENE. EXISTUMANT. HAVE. ET. VALE. QUAE
OPTAS. EVENIANT. TIBI. ET. TUIS.
L. AQUILLIUS. FAUSTUS. DE. SUO. FECIT
Altera sic se habet literis grandioribus, ab una parte
DIS. MANIBUS
SEX. TERENTIO. POTENTI
CLAUDIA PHARESIA
CONIUGI. B. M. P.
Ab altera parte marmoris,
M. SESTIDIUS. ZOSIMUS
FECIT. M. SESTIDIO
PRIMI GENIO. PATRONO BENE
MERENTI. ET. SIBI. ET. SUIS.
POSTERISQUE. SUORUM.
Plures hujus notae inscriptiones Langermannus noster collegit. Vale, decus nostrum praecipuum, cum tuis omnibus. Romae. CICICCLII. XXVII. April.
ITer meum Coloniam Agrippinensem usque produxi. Multa occurrerunt, quae oculos et aures praesentis meos, praesertim reficere me a laboribus et fallere tempus cupientis; nihil quod sermones nostros possit morari. Amsterodami demum in reditu reperi amicum nostrum, nihil immutatum, itaque omnem scribendi pigritiam bona fide ei condonavi. Inimicitiae inter ipsum et Heduicum publicae et satis jam nobiles sunt. Praetenditur pecunia, satis magna quidem, et quae possit disjungere animos (nam et ipse ob multo minorem omnia instrumenta reliqui ad litem intendendam triconi meo, invitissimus quidem et nunquam facturus, si consorti et haeredibus aliter satisfacere possem) sed vera origo altior. Ille non serit obscure, sed palam affirmat communem nostrum ignominiosa missione jussum, quemque nunc deducit, facere ipsum privato consilio, ut sub ejus umbra in veterem locum irrepat. Literas accepit flagitatrices et acriores Amsterodamo, earum exemplum cum longa accusatione misit ad Dominam, nec quicquam omissurus est, quo, si possit, efficiat, quod jam factum esse criminatur. Denique de te jam mitius loqui ajunt, qui frequenter hominem vident. Ergo non nisi diem unum illic mansi, brevi alloquio hominem tenui, praesente [Note: Alexandre More.] illo, quem ex Allobrogibus arcessivit hac solum de caussa, ut male faceret, quem postea mortuum [Note: Vid. ad Epist. CLXXIII.] Momus et ipse, nosti caetera. Is, lapso cum factione Thibaltica Athenaeo Medioburgensi, Blondello nescio quorum suffragationibus collega adjungitur; solitus antehac declamare in illos, quorum nunc stipendio conductus est, tanquam foederis Belgici ruptores, et in principalem domum ingratos. Adeo ignorant homines, quibus favisse volunt videri. Schotti excerpta Claudianica quod me poscis, frustra es, quicquid ejus est, jamdudum habes: nihil est enim, praeterquam quod inter versus ad marginem edit. Barthianae, quam tecum olim communicavi, adscriptum ex exemplari, quod a Schotto Francofurtum missum ad typographum, nescio quomodo, sive Gruterus, sive Sixtinus possederant. Ego vero fidem amicitiae nostrae testor, me scientem nihil habere istiusmodi, quod oculis tuis subduxerim. De Inscriptionibus et fastis Eminentissimi Cardinalis Barbarini, beasti me tam felici nuntio. Reinesio jam binis obtuli curam meam in edendis, si sua huc mittere velit, nihil ab eo his nundinis accepi. Quas ad eum curandas misit Langermannus, quod in me est, curatas dabo. Amicus noster, cui se ille commendatum cupiebat, videbatur ei non male velle. Sive perget cogitare de Statio, sive quid aliud volet, affirma ei nihil, quod in
mea sit potestate, frustra a me petiturum. Literae hae hucusque scriptae dies decem et amplius hîc jacuerunt, dum nolo eas mittere sine inclusis ad Illustriss. Cassianum a Puteo, et identidem impedior. Habes hîc tandem, utinam et fasciculum libelli mei: Ovidium interea tuum misit ad me affinis tuus, donum gratissimum: discrucior mihi vel differendum usum, dum religetur. Mox faxo sit in omnis nostrae juventutis manibus. Inter exercitia privata nunc tracto, quod mirere, divinam Aeneida, sed quoties nunc desidero Pirium Valerianum! frustra, cum et tu et Vossius longe. Manda Langermanno, si in eum incidat, ut mihi emat, quando id semper sibi petit negotii dari. Vale, nobilissime et optime Heinsi, et me ama. Daventriae III. Kal. Maij. CICICCLII.
CUm literae non compareant, Vir Clarissime, quas ad Cassianum Puteum pollicitus es jam dudum te daturum, facile persuaderi mihi patior, in via eas interceptas. Auget suspicionem, quod Goesianas nonnullas periisse deprehendam: quibus tuas illas additas fuisse fit verisimile. Nunc etsi nihil occurrebat ad te scribendum, Langermannianas tamen, quas vides, paucis verbis si comitarer, nihil praeter affectum videbar facturus, quo sane luculento ac tenerrimo te complector. Vossium nostrum cum Clarissimo Bocharto in Sueciam profectum intelligo. Quid dicturus [Gap desc: Greek words] ? qui ad amicos in Galliis suos scripserat, (unde rumor late post sparsus atque huc etiam delatus,) sua illum opera privatum favore Dominae, nec unquam in Sueciam rediturum. De me id ipsum credi voluit Nycticorax; adeo petulantiae modum non ponit, postquam transiit in clientelam Palladis Arctoae. Sed nulla aegis praestabit unquam, ne promeritus vapulet ac defricetur loris poeticis, si prurire pergent lumbi scabiosae huic aviculae. Sed de his satis. Inscriptiones quatuor communicavi tecum nuper: nunc tres addo, quas emi postea.
I.
MENESTRATO ANTONIAE
DRUSI. QUI. VIXIT. ANNOS. XXI.
COCCEIAE. PYRAMIDI. Q. V. A. XX
POSUIT. PUBLIUS. CORNELIUS. STRATO
FRATRI. SUO. ET. UXORI.
II.
ELAPHIO. FECIT. SIBI. ET. PRIMO
CONSERVO. SUO. PISTORI. MARCELLAE.
III.
L. CALPURNIUS
L. ET BESTIAE L. HERMES.
V. AN. XX.
Multa hujus notae quotidie ad me deferuntur, sed delectum habeo: nactus sum et tesseram eburneam pulcherrimam quadrilaterem, cujus notae in Gruterianis inscriptionibus nonnullae extant, ejus ab uno latere M. VAL. CN. DO. ac secundo. PILODAMUS, a tertio IVLI. a quarto SP. A. D. III. K. FEB. illud Sp. Sportulam interpretantur, sed cum in alia apud Franciscum Gottefredum, antiquarium Romanum, tres Literas expressas viderim SPE. Spectaculum potius videtur interpretandum. Gemmas etiam multas, multos nummos nactus sum. Smithianis antiquitatibus quid fit? curam ut haberes in auctione bibliothecae Occonis Numismatum, jam ante te rogavi, multa enim in eo libro manu sua notarat [Gap desc: Greek words] . Vale, decus nostrum. Romae. CICICCLII. XV. Junii Gregor. Salutant te amanter Puteanus, Holstenius, Allatius. De Ovidio tecum alias confabulabor.
ITA ut accepi tuas, ad respondendum me pono. Ad illustrissimum Puteanum misi jamdudum, et periisse aegerrime ferrem. Nimis vere de sua [Note: Salmasius] ille potentia gloriatus est. Non enim se praestat illa mediam, sed tota in partes. Narrabo simpliciter, quae ad me alii, nam noster dissimulat. Scriptum est, ad fines praesto fuisse, qui pedem eum in terra Suecia ponere vetarent. Additum postea conditionem ei latam unicam, ut satisfaceret debitori suo, prius nihil clementiae exspectaret. Fuit postea apud auctorem tanti mali, qui vidit exemplum (vides nihil medii aut liberi sibi reliquisse) epistolae, quam ad [Note: Vossium, quo nomine, dum esset juvenis, Gerardus Joannes pater. se etiam appellari voluit.] Alopecium Gallice ipsa dederat. mirari se stoliditatem ejus (brutalite, et saepius ea vox fuit repetita) qui male tractasset tantum virum, quem vel in suam gratiam colere et suspicere debuisset: ideo monere, ne iter ad se promovere,
neve in conspectum venire sustineret: justitia enim se adigi, ut manus illi datum abroget, et redire in patriam, ibique satissacere, quem offendisset, jubeat, si pergeret, habitusum se infensiorem, et experturum talem, qualem jam nunc se fore minaretur. Deci ad eum literas, subjeci aliquid consilii: sed non respondet, et apud communem amicum finxit se exspectare literas, quibus in Hispaniam aut Angliam ire jupeatur. Sed haec dissimulatio vana est, postquam res omnibus innotuit. Suasi, ut nullas subterfugeret indignitates, et vel argenti vehiculum projiceret, dummodo deliniret hominem et mandatis fungeretur, (nec enim haereditarias inimicitias, ut tu, exercet, nec rem familiarem videtur habere tutam, nisi ipsam exoraverit) nullum damnum, nullam indignitatem tanti esse, ut momento carere conspectu iratae velit, quam haud dubie instigaturos, quos ibi quoque habet, invidos, ut hoc frigus in odium perpetuum convertatur. Ille silet, nec audivi quicquam postea. Videtur qui nunc palmam possidet, spem dedisse reditus; certe habet literas, quibus admonetur promissi, scriptas incredibili verborum humanitate, nunc tempus esse, nunc coelum valetudini et labori itineris minus inimicum, vemret, ac tanti voti se compotiret, omnia se illi futurum. Quam si non fallit opinionem (sed opinor fallet, saltim prae se fert in Galliam prius iter sibi faciendum) ego non dubito, teque et nos omnes inde exclusissimos fore. Hae sunt vicissitudines rerum, et adeo parum cuicumque est aulae fidendum. Velim ad me vicissim libere scribas, quaecumque de negotio illo inaudieris et senseris, nam hîc jam [Gap desc: Greek words] jactantur, et nescio quantae pecuniae rationes a te posci. Omen avertat Deus. De auctione Smetiana nihil accepi. Sed nec ullas abs te literas, quod meminerim, in quibus Occonis numismata in illa ut curae haberem, mandaris. Faciam tamen sedulo, ubi intellexero celebratum iri. Vale, Heinsi nobilissime et amicissime, et quicquid eveniet, [Gap desc: Greek words] , multa enim praeter opinionem. Daventriae. XII. Id. Jul. CICICCLII.
POst menses quatuor aut quinque urbi aeternae datas, Florentiam diebus proximis cum Langermanno nostro adveni, Vir Clarissime, ubi tuae, quas III. Kal. Majas exararas, mihi sunt redditae. Quas ad Cassianum Puteanum, nobilissimum et longe optimum virum addideras, recte curatae sunt, responsorias ejus ubi accepero, ad te mox venient. Amicum nostrum conventum tibi laetor. Quod addis nihil mutatum, facile credo: qui pigritiam ejus in scribendis literis quotidie experior, adeo quinque aut sex meis vix unas solet reponere, et eas quidem plerumque brevissimas. Misere itaque alium illa in aula quaero, quocum literarium commercium possim exercere, nam aimicorum
caeteri nostro nihil sunt alacriores in administranda hac provincia. Fortunis ejus insidiatum [Note: Ita Salmafium, credo vocat, ex Catull. carm. XII. ubi Asinius Marruccinus perstringitur.] Marruccinum satis novi: idque futurum vaticinatus sum non semel. Successum tamen adfuisse nefariis impuri nebulonis machinationibus ut credam non persuadeor. Regio quidem favore excidisse prorsus nostrum sua opera, nec unquam in Sueciam rediturum, gloriatus est scripta ad Jacobum Puteanum epistola: qui fratri porro suo Carthusiano id Romam nunciavit, ut ex Holstenio intellexi. Sed cum mendacii nunc manifeste sit convictus, ad argutatiunculas Sycophanticas confugere illum non miror. Non possum diffiteri, eam esse amici nostri multis in rebus supinitatem, ut pessum dare fortunas suas ipse facili negotio possit sine adversariorum opera: sed et scio non inexorabilem esse Dominae clementiam, obviamque semper veniae, et ignoscere nunquam non paratam. Marruccinum in Sueciam rediturum nunciari illa mihi jussit, cum Romae adhuc essem: Danos hîc contubernales habeo, qui adfirment per patriam illum suam iter jam fecisse: quanquam de discessu ejus nihil hactenus nunciarunt amici ex Batavia. De me quod mitius jam loquitur, hoc uno sapit homo stolidissimus, postquam videt et cantare parem et respondere paratum. Nec eo tamen minus defricabitur. Maledictis in me congerendis parum hactenus, imo nihil profecit, apud Dominam, quin optem assiduum illum dies totos esse posthac, ut fuit hactenus, in proscindenda existimatione mea, sic aperte tandem mores ejus invidos perspicacissima Princeps rimari poterit. Ut omnem tibi de me metum evellam, audi quid amicus ad me scribat, vir integerrimus et intimus Augustae. Unum si addidero, inquit inter alia, omnem meam penum effudi: et sine fuco id a me dici ut credas non contendam, qui animum hunc nosti et pectus tibi devotum. Quoties Regina in mentionem tut incidit, tanto affectu de te loquitur, et dotes tuas laudibus in coelum tollit, ut majores ipse desider are non possis, quod scribere ad te necesse duxi, ut habeas, quo te contra inimici tui furorem et contumelias, quas spargere non desinit, tueri ac solari possis. Alias post habui literas a regii cubiculi praefecto Holmio, quibus ter ad me scripsisse Dominam nuntiat, quam ego jacturam supinitati amici nostri debeo, qui toto anno precibus assiduis rogandus fuit, ut me doceret, ad quem meas curare literas in Germaniam deberem Reginae mittendas, cujusque opera responsum mihi esset expectandum. Unas tamen ex regiis accepi Kalendis Maijs scriptas, quas licet luculentas, manu sua exararat totas Princeps optima. Illarum principium en tibi: J' ay receu plusieurs de vos lettres, les quels m' ont fait entendre le soin et l' application que vous avez a mon Service. Je suis oblige de vous en remeroier, et je ne manqueray pas aus occasions, dans les quels je vous pouray faire resentir les effets de ma reconnoissence. ils seront tels, que vous n' aurez jamais sujet de regretter vos peines et noies, les enfruits et recompenses seront dignes de moy et de ma gratitude. Deinde ubi mandata multa, quae curari a me velit, exposuit, ita concludit epistolam. Je renovelleray avant que de finir encore un fois la protestation, que je vous ay faite de le commancement de ma lettre, vous asseurant, que j' auray le soin de recompenser dignement vos peines. que vous n' obligerez jamais une ingrate.
Haec quam non conveniant cum iis, quae Alastor spargit, vides. Ea tamen tibi soli habeto, non enim ad ostentationem proferuntur. Rideamus igitur odiosas Sycophantarum ineptias, rumoresque senum severiorum omnes unius aestimemus assis. Ovidius meus ne parum emendate sit editus valde metuo: quare si quae inter legendum tibi occurrent, ea ne invideas mihi rogo. Totum de novo cum octo aut decem codicibus contuli, nec pauca deprehendi curis prioribus addenda. Mediceii codices excutiendi restant, quorum paucos evolvi olim. Vaticani ita me exercuerunt, ut non potuerim tria. Virgilii exemplaria literis majusculis Romanis exarata pervolvere, quorum duobus etsi Pierius sit usus Valerianus, tertium Palatinae olim bibliothecae secutus sit in editione sua Hieronymus Comelinus, tamen post illorum messem relictum mihi spicilegium non diffido. Excutiam igitur in urbem reversus. In Siciliam enim excurrere me velit Augusta. Quartum ejusdem notae Mediceum jam olim contuli. His praesidiis instructus dare possim editionem divini auctoris non pessimam. Vale. Florentiae. CICICCLII. XVIII. Jul.
REdditae mihi sunt suavissimae tuae hesterno die, mi Gronovi: ad qua? paucis nunc respondebo, tum quod solito sim distractior epistolis exarandis, tum quod pleraque, in quibus illae se potissimum exercent, ultimis tuis jam praeoccapavi. Iis enim regiarum excerptum literarum addidi, ut quo loco res meae essent intelligeres. Amici nostri casum aegerrimefero. Quanquam negari non potest, suis illum auspiciis periisse. Quid enim opus erat, tanto studio belluam istam fovere? Meministi, credo, quid praedixerim tibi olim. Haec eadem cum amico nostro identidem occentarem, nunquarn auditus fui. De commodandâ pecuniâ, ne tam prodigus esset, quoties rogavi? Ille tamen sollicitudinem istam referebat ad simultates eas, quas cum Alastore et exercui semper, et exercebo imposterum, dum spiritus hos reget artus. Rem occultam apud me habuit hactenus: proxime tandem ab illo accepi, quibus aperte mecum agit, ac calamitatem suam, quam ex amicorum Parisiensium epistolis jam praeceperam, bona fide narrat. Cum habeat in patriâ, quo possit vivere, miror tam abjecto illum esse animo, ut injurias istas ferat. Non ferrem certe ego. Et tamen meâ magis interesse existimo, quam illius, ut bono loco sim in aula istâ. Nam quod tu existimas deliniri adversarium posse: fugit te ratio, mi Gronovi. Non talem tu expertus es, non talem alii, qui post offensas in gratiam cum illo reverti studuerunt. Fecit hoc quidem amicus noster, et epistolam illi supplicem scripsit, qua precaretur, ut inimicitiarum missam
faceret memoriam: sed sycophanta multis illam praesentibus vix inspectam in ignem projecit. Nihil tale de me audies unquam. Pereant potius et in malam rem eant fortunae omnes, quam facinus me indignum committam. In aulam rediturum Alastorem jussit ad me scribi Domina, mox subjunxit literas, de quibus nuper tecum egi, credo, ut omnem mihi metum excuteret. Rationes a me posci ullas atrox mendacium est, et Alastore dignum. Vix enim mille scutatos hactenus accepi ad iter faciendum: cum vana spes assidue detur, majorem pecuniae summam mox adsuturam. Ita factum, ut plus quam mille florenos ex meo acre jam expenderim, praeter mille alios, quos libris aliisque rebus emendis in privatos usus converti. Ne mihi credas, audi ipsam Dominam. Mandez moy les Catalogues des livres, que vous avez achetes, et des ceus que vous avez fait copier, e le contes del' argent, que vous avez depence, et pour vostre personne et pour vostre achet. Je vous feray tout paier, et mande moy aussii combien vous aurez besoin, affin que je envoie les changes pour vostre vojage. Je ne vous puy rien dire, si non que je remette tout en vostre discretion. Et haec quidem ad os calumniae obstruendum. Novit etiam omnium optime amicus noster, quam male mihi de omnibus prospectum fuerit in hoc itinere, quem gravissimc propterea increpavi, simul ac Lutetiam advenissem, idemque facere non destiti omnibus pene, quas ex Italia ad illum dedi, literis. Inquire, quaeso, in auctorem hujus mendacii. Hoc mihi credas velim, Gronovi, si amici nostri loco fuissem, nunquam de aula accedenda cogitassem. Necessitas ad illam vitam me compulit, cui magis magisque ineptum me esse indies experior. Disserui saepe cum amico nostro ea de re ante in Sueciâ. Sed alium ejus rei fructum non ferebam, quam ut ille melancholiam meam (sic enim vocabat) rideret, omniaque mox ad Dominam deferret, quae nonnunquam exprobrabat, satis se videre animum mihi esse ab obsequiis sibi praestandis alienum. Calamitatem de morbo patris jam intellexisti: quae reverti me domum, ut opinor, coget. Hoc certe ut liceret mihi, a Domina multis precibus proxime flagitavi. Vale, et scribe. Florent. CICICCLII. 12. Aug.
GEminas nuper ad te dedi, Vir Clarissime, quibus rerum mearum statum abunde te docui. Nunc cur ad te scribam, optimus virorum Cassianus Puteus est in causâ: a quo responsum hîc habes. Mediceam hactenus non inspexi, propter calores aestivos. In regiâ, de qua tecum egi, epillola multa intricate scripta legi vix potuerunt, corrige in excerpto, quod misi, illa: quevcus
n' aurez jamais susiet de regretter vos peines, et nojez. les enfruits, etc. quae etsi ipse non assequerer, melius tamen legere non potui. Nunc diligentius excutienti, quaedam deleta leviter apparent. Caetera sic se habent. que vous n' aurez jamais susjet de regretter vos peines: les bienfaits etc. Amici nostri calamitas jam publica est et omnibus innotuit, postquam palam ostentare Reginae coepit epistolam Alastor. Scis quid olim vaticinatus sim tibi, idem et amico nostro praedixi non semel, utinam tempestive fuissem creditus. Si Juvenalis nunc viveret, novae Satyrae esset locus, in quâ tamen repetenda omnino essent ista: Stoicus occidit Baream, delator amicum Discipulumque Senex. Spero tamen in integrum restituendas ejus fortunas. Cum nihil succurrat, quod nunciare possim, literarum loco habe hoc elegidion, quod rogatus [Note: Additum erat carmen in Serenissimi Cosmi Medicis, magni Hetruriae Principis, natalem decimum, quod legitur inter Heinsii Poemata lib. 11. Eleg. 4. pag. 38.] nuperrime scripsi. Vale. Florent. CICICCLII. Kal. Sept.
De rationibus, quas a me perat regina, quam splendidum sit mendacium, agnoscere ex ipsius Dominae epistolâ potuisti, petit enim, ut significem, quid de mea pecuniâ expenderim: quod et indicavi. Inquire quaeso in mendacii auctorem.
TOtis tribus mensius nihil a te literarum vidi, Vir Clarissime. Ultimae tuae res amici nostri in aulâ turbatas nunciabant, et sinistros, qui Alastoris operâ de me spargebantur apud vos, rumores. Ab illo tempore ter ad te scripsi. Nunc quartum scribo. Sed paucis. De me, quae spargi narrabas, quam sint fatsa Vossius noster te docere possit. Non enim ignorat, quam parum viatici Lutetiae mihi a negotiatore regio sit datum, quasque de meo expensas fecerim. Sed hanc jacturam nihil moror. Nam ingratam se non fore pollicetur Domina et si non promitteret, mores ejus ultro id sperare me juberent. Alastor impotenter nimis victoriâ suâ usus est, qua re, quod inter nos dictum, offendit illam non leviter, cujus a nutu pendemus. Certe nisi quid frigusculi intervenisset, jam rediisse in Sueciam debebat. Quod quare factum non sit, ipse omnium novit optime. Bochartus amici nostri res lapsas magno studio fovit, atque etiam in integrum restituit, ut confido. Ego inter Italos hibernabo. Quas ad te dedi ultimas, Vossio misi. Additae iis erant Illustrismi Cassiani Puteani literae, Langermannianae etiam, si recte memini. Inceperat ille Livio Medioeo manus admovere, jamque primae decadis libros duos absolverat. Mox intermisit laborem, totus in Manethonis poetae Graeci Apotelesmatis
describendis occupatus. In Batavia quid rerum geratur, cum ignarissimis ignoro. Raras enim et breves a Goesio accipio, quod domo plerumque absit. [Note: Alex. Morum, qui dicebatur subagitasse Salmasii ancillam vel contubernalem, genere Britannara.] Genevensem illum in aedibus Alastoris magnas excitasse turbas audio. Mirum ni id jussu fecerit Jovis illius sui. Hic secundus erit Claudii Augusti triumphus de subactis Britannis. Poemata mea non prodire indignor. Habeo elegias quatuor aut quinque, quae addi possint, nuper a me conscriptas. Ultima Balzacium compello, luculento carmine ab illo provocatus, quo Galliae calamitatem deplorabar. Ego Britannos depecto, ex occasione belli, quod inter illos ac nostros nunc fervet. Parisiis prodiit Sidonius Apollinaris curis Sirmondi secundis illustratus. Vitam quoque Petri Puteani a Nicolao Rigaltio descriptam jam videre lucem arbitror. Gothofredus Genevae obiit. Vossium in Batavia hibernaturum existimo. Ego Mediceos Ovidii codices, quos olim neglexeram, nunc evolvo, nec sine fructu. Velim literarium commercium minus inter nos frigeret. Schelius quid agit? quid alii amici? Excita quaeso apud illos mei memoriam frequenter. Salutat te Langermannus. noster mellitissimus. Vale. Florentiae. manu praecipiti. A. CICICCLII. XXVIII. Octobr. Greg.
JAmdudum tuum ad postremas meas responsum exspecto. Interea redditae mihi, quibuscum Cassiani gratissimas, nec minus gratum Natalem X. Cosmi misisti. Interea ex Hollandia tantumdem literarum, quam a te habui. Si apud alios sic silet a Stoico, ut ludis, occisus, quemadmodum eum olim libertas, sic nunc una cum Amyclis perdet silentium. Ego rogatus a Ludevico Elzevirio perpaueos dies impendi P. Papinio Statio: correxi nonnulla in contextu: et reliqua in Silvis, gustumque Notarum ad Thebaida et Achilleida addidi. Libellus est ea forma, qua Ovidius tuus. Nihil exspectabis magni, praesertim ab homine sic districto et direpto. Jam sunt aliquot menses, cum quotidie sex horas occupo dictatis dandis saltem; quid dein putas effluere conquirendis et meditandis. [Note: Credo respici Boxhornii Historiam universalem, quae hoc anno prodiit Leidae.] Centonem varium et inaequalem Historiae universalis tandem accepimus. Ubi videbis, jurabis esse sui patris foetum. Palam profitetur se compilasse libellos istos, quos deprehensos aliquando in mensa, si meministi, ridebamus. Qui non legent tamen, immo et multi qui legent, magnifacient. Prodiit et clamor Regii sanguinis, sine auctoris nomine, quem tamen intelligo facile esse Morum, qui etsi vult videri se causae id
dedisse, satis prodit se potius id dedisse patrono hospiti, ut Miltono frigidam suffunderet in antecessum, dum alter lacum aut mare criminum undique conductum parat. Ligurrit etiam adversarii sui [Gap desc: Greek words] locum, et, si quid adhoc valebit patronus, obtinebit: nec desperat interim, si minus hoc procedat, et mulcere aures aulae Frisicae facundia patria, et tenere locum Cloppenburgii defuncti in Academia. Et ego putabam Amsterodami Graecaturum: jam vocatum, jam accepissc conditionem ajebant. Praefixi Statio breve alloquium ad Christinam Reginam, quod vellem recitasse tibi. Non tamen, spero, displicebit. Misi exemplum Bocharto: sed illi morantur, et operae praecipitant, ut rem videam esse commendandam fortunae. In Ovidio tuo lib. IV. met. de Clytie: et sub Jove nocte dieque Sedit bumo nuda. An non malis: et sub Jove nocte dieque Sedit humi nudo. Illud haud dubie probabis lib. VII. de regia Creontis Corinthii Medeae venenis accensa: Flagrantemque domum regis male vidit: utroque Sanguine natorum perfunditur impius ensis. Tu dedisti: male vidit: utrumque. Nimirum legendum: Flagrantemque domum regis mare vidit utrumque Sanguine etc. Est enim, ut nosti, bimaris Corinthus. Pulcherrimos et castigatissimos versus tuos ad Sereniss Etruriae Principem scis nemini magis ad gustum esse. Illustriss. Equiti Puteano scribam, ubi Statium mittam. Quid consilii ceperit Langermannus scire haveo. Si de sententia patris Germaniam petet, magnae commendationi erit illi in patria tempore Comitiorum vidisse Ratisbonani. Et inveniet ibi Rottendorfium nostrum Monasteriensem, Episcoporum aliquot vicinorum valetudines regentem, et meo et ipsius nomine sibi faventissimum, Vale, nobilissime et amicissime Heinsi, et me ama. Daventriae XIII. Kai. Decemb. CICICCLII.
PErtinaciam silentii tui satis mirari non possum, Vir Clarissime. Totis certe quinis mensibus, quos in hac civitate jam ago, non nisi unas a te accepi, cum ego sextum septimumve nunc scribam. Goesius frequenter domo ab est. Quare metuo, ne tuae interim, quas ad illum soles mittere mihi reddendas, aberrent. Rectius igitur facias, si Vossio nostro tuarum curandarum demandes provinciam. Observationes quoque tuas nec vidi hactenus, nec missas ad me scirem, nisi monuisses jam olim ipse. Immane quantum supinus est his in rebus Goesius. Totis fere tribus mensibus nihil ad me literarum dedit. Fasciculus, quem oblatum tibi Lauretanus voluit, in Bataviam jampridem advenit. Haeret inter sarcinas meas, quas Venetiis ad Goesium misi, a quo petendus est. Langermannus Romam discessit, ut absolvat, quae agenoa restabant
in Vaticana. Abiturus tradidit mihi excerpta trium primorum librorum Livii Medicei, quae ad te volebat mitti. Ego vero consultius existimavi me facturum, si tibi ipsi ea traderem in manus, quod viderem itinera non esse satis tuta, literasque minus diligenter curari. Ante menses tres Illustrissimi Puteani epistolam ad te dedi, nec scire possum hactenus, an curata sit. Interim vir ille eximius diebus proxime elapsis anulos duos misit mihi veteres, quorum alteri Titi Imp. caput est insculptum, alter leonem exhibet. Iis te donatum cupit, quos a me accipies. Post duos enim menses, aut tres ad summum, Italiae limites excedam. Moratur discessum meum munus, quod Hetruriae Princeps Leopoldus Reginae parat. Curavit colligi carmina Hetruscorum Poetarum praestantiora, quae lucem non viderunt hactenus. Tomi erunt tres aut quatuor. Ut autem commendet hoc munus, invitavit praecipua Italiae ingenia ad laudandam Augustam. Ipse praeivit aliis. Carmina sunt satis multa, quae operis vestibulum oecupabunt. Langermannum Venetiis aut Mediolani expectabo. Unde Genevam cogito, atque inde Bernam et Basileam, ut Bongarsianos codices excutiam. Velim et Augustam excurrere. Sed dubito, festinandum enim erit. Illa mihi via probabitur prae aliis, quae maximam de Ovidianis codicibus spem faciet. Mediceos fere omnes, quos olim neglexeram, jam evolvi. Tu si quid in adventum meum potes corradere, hoc, quaeso, age. Rottendorfianos praecipue. Codex Metamorphoseôn, quem ultimum mihi suppeditasti anno proxime elapso, satis bonus est. Inter alias unam in illo lectionem inveni, quam minime contemnendam puto, etsi a nullis confirmetur membranis lib. XI. in fabula Ceycis. Consulat ut sacras, hominum oblectamina, sortes. Sortes quandoque metum incutiebant consulentibus, ergo non semper oblectabant. At tuus ille codex habet homini lactamina. quae vana spe plemmque lactabant homines. Quid dici poterat elegantius? Sed de his jam satis. Ubi salvus rediero, obtundam te assiduis quaestionibus: haeret enim mihi aqua in plurimis. Quo enim diligentius attentiusque evolvo praestantissimum auctorem, eo mihi videtur inquinatior. Tu, qui Germaniae bibliothecas praestantiores lustrasti, mone, quaeso, ubi locorum tempus aliquod videar cum fructu magno exacturus. Schelius noster quid agit? Amicis omnibus ut me commendes rogo. Salutem illis, Alastori furcam et restim, de cujus corio comitia habebuntur, ubi rediero. [Note: Alex. Morus.] Aethiops sociennus ejus triumphurn egit, ut audio, in amici sui aedibus de subactis Britannis. Gazettae certe Londinenses fabellam narrant lepidissimam: palmam eam praereptam sibi dolet Alastor: quare simultates cum Aethiope nunc strenuas exercet, si quid famae creditur. Vale, decus nostrunr Floreniae. CICICCLII. X. Decembr.
QUid meis factum sit literis, quas ex hac urbe ad te dedi, non scio, Vir Clarissime, hoc scio, dedisse me frequentissimas: quarum ultimae ante dies viginti, si recte memini, Vossii nostri curae sint commissae. Ego vero, postquam totis quatuor aut quinque mensibus nullas a te accepissem, Goesiana tandem opera diebus proxime elapsis nactus sum, quas XIII. Kal. Decembr. exararas. In iis autem quod ad alias nescio quas responsum flagitas, jam tenes frusta te esse, cum eas non viderim. Quare si apographurn earum servasti, id ad me mitte, aut saltem indica, quid illae continerent rerum novarum, quidve exigerent officiorum, si quid exegerunt. Suas tibi redditas hesterno die monui Equitem Cassianum, cum illi forte scriberem. Ultimis meis jam credo intellexisti, penes me esse anulos duos antiquos, quos ille tibi oblatos cupiat. Accipies illos, tibi domum reversus ero. Observationum tuarum exemplaria nec vidi, nec quando visurus sim, scio. Mirum ni in Goesianis aedibus etiamnum morentur. Quod si ita res sc habet, adde, quaeso, illis Statios, quot inter Italos amicos voles dividi, et fasciculum Puteano inscribe, Romamque per Elzevirium mitti cura. Operam vir ille nobilissimus dabit, ut comitatis exemplum est et lex unica, ne alii liberalitate tuâ fraudentur. Venetias tamen aut Patavium si quid mitti cupis, feceris consultius, si recta illic id omne perferatur, non Romam. Carolum Datum nolim a te negligi, tui meique in hac civitate studiosissimum; qui jampridem gestit tibi innotescere. Observationum et Statii exemplar mihi destinatum, apud te in adventum meum fac servetur. Equitem Puteamum non frustra a me diligi ac praedicari Langermannus te docebit: qui nunc Romae est, ejusque comitatem experitur quotidie. Obiit illa in urbe ante menses paucos Vaticanae bibliothecae custos, vir longe humanissimus, et cujus operâ factum est, ut omnia nobis patuerint fere, nihilque negaretur, dum illam frequentavimus Successorem nactus est, insignis inscitiae ac rusticitatis hominem, quique Langermanni nostri patientiam indignis modis nunc exercet. Unde fit, ut nec amicus noster fructum magnum isto ex itinere sit laturus, nec ego etiam. In se enim receperat collationem gemini exemplaris Virgiliani, literis Romanis majusculis exarati, meae in spem gratiae. Quibus ego subsidiis instructus divinum vatem plurimis locis emendatiorem dare poteram. Nam tertii codicis ejusdem notae, qui in Medicea exstat, excerpta penes me sunt, quarti Palatini penes Reginam. Doleo laborem hunc non susceptum a me, cum Romae essem. Sed dum Goesio gratificari studeo, dies quatuordecim perierunt
in Agrimensoribus conferendis, idque sine utilitate ullâ. Amicus noster Amstelodamensis, civiliter mortuus, et a Stoico magistro occisus, quid retum gerat, si nescis, ego te docebo. Mutuum alienationem esse non potest concoquere, cum omnia contraria a praeceptore doctus sit iis, quae nunc magno suo malo experitur. Fortuna ejus quoque alienationem passa est, cum regia bibliothecae curam occuparit Naudaeus. Non desuerunt illi admonitiones meae, quas si tempestive amplexus esset, melius nunc secum agi videret. Sed innata quadam sibi securitate neglexit ac contempsit, quae fideliter sugerebam. Gaudebat iter Italicum a me magno studio urgeri, ac persuasum abebat, mc absente turbas fore omnes facile sedandas. Ego contra, quod omnem Alastoris iram ac rabiem solus sustinerem, augurabar fore, ut, post disecssum meum, faba ista in ejus caput cuderetur. Nunc vatem verum me fuisse agnoscit. De pecuniâ, pracsertim Alastoris filio, praestanda temerarium consilium saepe interpellare sum conatus. Meminisset se malo jam apud Alastorem esse loco, meminisset simultates nunquam poni ab Alastore, beneficia illi pro injuriis esse, aulam Gallis circulatoribus opplendam fore. Ad haec omnia ridere ille, et me melancholicum appellare. In mandatis praeterea regiis exequendis mira fuit supinitate. Mecum ita egit, ut oscitantius non potuerit. Vicies ad minimum ab illo perii, postquam Holmia profectus essem, ut ex ministris aliquem regiis per Germaniam conciliaret mihi, cui liteias meas, quas Reginae scripturus essem, curandas committerem. Id enim Domina fieri jusserat, suâque, ut fieret, interesse arbitrabatur. Romae demum doctus sum, Noribergam lireras ad Georgium Furstenheusen esse mittendas. Ita factum est, ut nec ego Furstenbeusium moncre potuerim, ubi locorum degerem, et ille mei ignarus ex quatuor regiis epistolis mihi inscriptis, unam tantum curarit. Cujus rei tora invidia nostro illi incumbit. Sed ut hinc digrediar; quantum intelligo (scribit enim ad me subinde) totus est in depectendo adversario, cui malum maximum minatur. Petit a me ut Solinos, Plinios, Historias Augustas, Tertullianos, conferam: omnium denique auctorum rationem habeam, quibus manum admovent Alastor, ostensurum se brevi, nihil in ullis scientiis illum vidisse, in Geographiâ esse asinum, in Graecis infantem. Nilum ab illo frequenter in Solinianis exercitationibus appellari [Gap desc: Greek words] , et in nominativo [Gap desc: Greek words] , hujus notae infinita alia se observasse. Haec in aurem tibi. Ego vapulanti favebo. Clamorem regii Sanguinis ab Anglo scriptam nescio quo, sed a Moro editam intellexeram. Morum tamen parricidae pro auctore ejus libri habent, ac egregie in Gazettis, ut vocant, Londinensibus defricarunt, tanquam compressa sit ab illo Alastoris pedisequa, addito hoc epigrammate, Galliex concubitu gravidam te, Bontia, Meri Quis bene moratam morigeramque neget? Agnoscis in ilio Ouweniani acuminis ineptias, quod Vlitius heros mecum communicavit. Alastoris scriptum contra Anglos avide expecto, de meo enim tergo quin illic comitia sint habenda nullus dubito. Sic promisit certe, cum Miltonum a me armatum persuaderi sibi passus sit. Haerent in insidiis Scazontes mei, mox provolaruri, ubi intellexero, locum mihi in cacatis istis chartis
dari. Vossio amoto nihil itineri suo Suecico obstare credi vult, praeter meas fortunas: ab iis metum sibi esse. Quapropter literas a populari ejus, regio archiatro, non ita nuper accepi, quibus ad concordiam me hortatur, pacisque conditiones valde ridiculas proponit. Excepi hominem, ut merebatur, salse satis. Audio valde nunc infensum mihi esse. Sed ego fortunas perire potius patiar, quam existimationem. Quanquam periculum non est, nisi regia promissa destituant. Semper enim est pollicita Domina, ad concordiam istam non fore adigendum me, invitum: nec ego de pace unquam spem feci, quod hominis mores et ingenium probe nossem. Verum de his satis jam ac super garrivi. Venio nunc ad Ovidium, et tuas in eo emendationes. Libro IV. Met. sedit humo nuda. Nihil mutandum videtur, quod pace tua liceat dixisse: similis est locus Epist. Hypermnestrae, Quaeque modo, ut posses etiam Jove digna videri, Dives eras: nuda nuda recumbis humo. Trist, lib. I. Ep. V. Aut ut edax vultur corpus circumspicit, et quod Sub nuda positum cernere possit humo, ex membranis, vulgo, Sub nulla. Met. IV. Fab. Persei. Anguiferumque caput nuda ne laedat arena, Mollit humum foliis, etiam ex MSS. vulgati, dura. Plura exempla collegi alibi. Altera correctio, Flagrantemque domum regis mare vidit utrumque, quantivis pretii est, nec dubitandum. Miror stuporem meum, qui non viderim, utrumque pro utroque edendum curavi, vetustiores membranas secutus. Epist. Phaedrae, Et tenuis tellus audit utrumque mare de Isthmo Corinthiaco. Ita est, mi Gronovi, nihil misero Ovidio inquinatius. Parum restat quin XVIII. Metamorphoseos codices Mediceos absolverim. Utinam istud tempus licuisset terere in Germanicis bibliothecis, ubi vetustiora reperiri exemplaria nullus dubito. Sed hoc fortassis dabitur aliquando. Una nonnunquam litera quantas turbas dedit! Sic ult. Amor. Elegia. Traditur haec Elegis ultima meta meis, ut editi et scripti omnes, cum Raditur omnino sit legendum, ut puto jam olim me monuisse, apud Propertium quoque alicubi Poma Tantalea tradere manu legitur, pro radere. Medic. faciei, etiam non juvant MSS. illo versu, Faemineâ vestri potiuntur lege mariti, at scripserat Ovidius, poliuntur Trist, lib. II. Nec male commissa est nobis fortuna reorum Usque decem decies inspicienda viris, [Gap desc: Greek words] usque friget, quare vel invitis membranis repone, Lisque. lib. IV. El. 1. Sic si quem nondum portarum sede receptum Barbarus in campis repperit hostis, agit. portarum sede non placet. Scribe sepe, pro septo. Met. XII. Fab. IX. Arce locus summa, fessis loca grata carinis, repetitio illa locus loca insulsa est. Lege, Arce focus summa. Pharon intelligit, sed duas ultimas emendationes a MSto confirmatas offendi. Ut et illam lib. VII. fab. Cephali, Dat mihi praeterea, tanquam se parva dedisset Dona, canem munus, cum perperam lectum sic hactenus tanquam si. Possem plurimas hujusmodi conjecturas proferre, quas in MStis postea offendi, sed ne mendax aut vanus videar, in notis ad Ovidium illas meis imputabo membranis. Ne in hisce levioribus pergam haerere, unum proferam locum satis difficilem Met. XIV. Fab. Pici. Par animus formae: nec adhuc spectasse tot annos Quinquennem poterat Grajam quater edere pugnam. Haec sunt inquinatissima, nec juvant MSti multum, nisi quod pro poterat, agnoscant quidam,
poteram, poteras, poterant, et Graia pugna. Ero aliquanto audacior. Certum est haerere mendum in [Gap desc: Greek words] edere, pro quo suspicor legendum Elide, sed nec dum sanus est locus, quare pro tot annos velim reponi per annos, ut totus locus sic se habeat. Par animus formae, nec adhuc spectasse per annos Quinquennem poterat Graia quater Elide pugnam. Vide an quid melius excogitare possis. de Rottendorfianis Ovidiis aurem jam velli tibi: eos inspectos mihi cupiam. Amanuensi etiam opus mihi erit, ubi ab vos rediero, rediero autem mense Aprili aut Majo ad summum, nam famulum hîc sum relicturus. Vide an probum aliquem invenire possis. A Fabricio habui mellitissimas. Vale. Florent. CICICCLIII. VII. Jan.
Quia nugas meas non fastidis, addam [Note: Editum lib. III. Silv. p. 200.] Epigramma, quo nuper Carolum Datum compellavi, cum donarem pugillares illi eburneos. Ultimis meis falsus fui, cum affirmavi tuo codici deberi lectionem istam, sacras homini lactamina sortes. Extat enim in exemplari, quod eodem tempore ad manum erat, in Sixtiniae bibliothecae auctione empto. Illud lib. I. Met. Cuncta prius tentata confirmat Mediceus unus. Notavi plura loca, in quibus eodem modo sic peccarunt librarii, quorum quo nunc succurrunt. Fast. lib. I. ubi festum Bacchi describit, Fastus inest pulchris: sequiturque superbia formam. leg. pulchrae, vel sine MStorum opc. Agit enim de Lotide. Amor. lib. III. Epiced. Tibulli; Durat opus vatum, Trojani fama laboris. imo, vatis. Cum de Homero adhuc sermo sit. et hoc sine MStis. Alia vellem. Sed finis sit nugarum.
EGo vero ne unas quidem tuas mihi conscius sum silentio transmisisse, quicquid tandem factum fuerit meis. Illustr. Lauretani fasciculum ab affine tuo petam. Exemplaria mei libelli discrucior nondum ad te pervenisse: nimis vereor, ne frustra ea in Italiam miserim. Excerpta Liviana, credo, recepero tempori cum adventu tuo: nam post Elzeviriorum mortes nondum intellexi filios id munus maturare. Ego tamen, quantum licet, progredior, ne, ubi volent, in mora illis sim. Aunulos antiquos, quos mihi muneri destinavit illustrissimus Puteanus, nullo auro, quantumvis excocto, commutaverim: itaque diligenter adserves, rogo. Literas ejus mihi recte redditas jam ter aut quater, opinor, scripsi. Respondebo illis, cum Statium adjungere illis potero: quem scis rogatu Lud. Elz. dudum me percurrisse, et reliqua ad Silvas, gustum ad Theb. Achill, addidisse. In fronte adoravi Dominam praefatiuncula, quam accommodatiorem auribus principum, quam sint aliae meae, judicat amicus noster,
qui has ad te curabit. Principis Hetruriae nobilitati in commendando Reginae pariter et suo erga literas et ingenia studio mirifice faveo et applaudo. Erit haud dubie illud tam illustre monumentum, ut ex nullo alio probatura magis sit nostrum seculum posteritas. Itaque fac, quaeso, si potes, ut, ubi redieris, et ego ad lectionem ejus admittar, mitius feram, quod nec Ferrarii nec Valesii Panegyricos adhuc videre mihi contigit. A Reinesio tandem senas uno tempore accepi, quas ille diversis temporibus dimissas, et cum diu subsedissent apud indiligentes amicos, ad se relatas, in unum conclusit fasciculum, et officii sui testandi causa, ut erant, venire ad me voluit. In illis tu quoque partes habes. XXVIII. Octob. Anno 51. Judicium, quod de Inscriptionibus fecit Ampliss. Heinsius, gratissimum est: utinam Vossianas videam quoque. A Donio Equite Flor. accepi plurimas per amicos: quasdam ejusdem inseruit libro de Don. et tabellis Thomasinus etc. Et in scheda addita: Cum signatas istas tabellario tradidissem, supervenerunt etc. Id altem ingenti laetitia me adfecit, quod Ampliss. Heinsium ejusque propensissimam voluntatem in iis conspicere mihi licuit. Gratissimae sunt Westcappellanae Inscriptiones etc. IV. Septemb. Anno 1652. Heinsium juniorem tuo, Gronovi carissime, monstratu cognovi optime: certat in Elegia cum veteribus, in Lyricis etiam novos superat. Critica vero ejus quam modesta mitisque: cum pro patre pugnat, ejusque filio, pietas fecit acriusculam: quam accurata et erudita! Luculenter de Claudiano meritum esse mussat etiam Lipsiensis momus: de Ovidio pariter nos speramus. In reditu si Augustam accedes, forte et excurres Reginoburgum vel Ratisbonam: invenies ibi Rottendorfium in comitatu Episcopi Monasteriensis, non cessantem, ut ipse ad me scripsit, colligere si quid possit veterum librorum. Salisburgi in palatio Archiepiscopi parvum scrinium est MSS. ubi Plautum, Caesarem, Celsum, Nepotem, Tibullum, Petronium, Statii silvas, et alios vidi: vix Silvas contuli. Monacii etiam Bavarica Septemviralis bibliotheca MSS. non caret: ut nec Caesarea Viennae. Schelius noster Hagae magnum virum praestat, et, quantum in ipso est, arcet dominatum, quem sane non pauci vix respiranti libertati obducere conantur. Vale, Heinsi nobilissime et optime, et feliciter ad nos redi. Daventriae. Non. Januar. CICICCLIII. quem omnem tibi secundissimum precor.
Ex literis hominis nequaquam male volentis tibi: Le ne voy aucune apparente de reconciliation entre Mons. de Saumaise et Messieurs Vossius et Heinsius, vouz scavez jusques ou portent les resentiments du premier, et qu'il a bonne memoire. Ces Messieurs peuvent a mon advis faire estat de ne plus retourner en Suede, ou le credit de leur partie est aussi grand que jamais, principalement depuis la venue d Mons Bourdelot, qui le sonstient puissamment etc.
REcte accepi tuas per affinem: tu interim, opinor, meas per Vossium. Profecto omnibus respondi tuis, meae si male sunt curatae, plane perierunt, nec enim exempla servare mihi, nisi rarissimarum, si quibus magnopere meditatis opus fuit, hae occupationes permittunt. De Statii exemplaribus, quae heri demum accepi, faciam quae praecipis. Nec obliviscar Nobliss. Dati, quem quod studii amorisque erga me complevisti, gratissimum est mihi. De [Note: Isaaco Vossio, ut credo.] fulgurito vaticinia tua haud scio utrum magis doleam, cum tam vera, an cum minime credita fuere. Sed putas sectam, quam induit, Epicurei aut Stoici dei passuram, ne jaceat inultus? Ego quidem praeclara illa, quae minatur, vereor ne eundem habeant exitum, quem [Gap desc: Greek words] [Note: Holstenii puto, qui fuit Hamburgensis. Hypsimedusa est Regina, quis vero sub nomine Bareae lateat nescio, nisi sit ipse Vossius. Gorgonem esse putem uxorem Salmasii.] Romani, popularis mei. Quin nec placet mihi jactari ista in literis, quae ad oculos Hypsime dusae perveniunt. Illa enim ipsa illa admiratione [Gap desc: Greek words] , quam Barea noster fecit, attonita imperavit sibi, ne quicquam in isto norit fastidiendum, ne in Gorgone quidem, quam comitem habuit, et ut omnia patiatur, dum recipiat hominem, itaque ut nunc est, maledici illi non potest pati, utique a Barea, quem ipsa vetuit has simultates exercere, et hunc praetextum fulminis sumit, quod hoc tantum edictum curae cordique non habuerit. Dixi hoc quoque ei jamdudum, sed, ut est sui consilii, flocci faciebat. Nihil exspecto, nisi a tempore et fortuna, cum poenitebit eam nugarum, quas evexit. [Note: Alexandrum Morum. Vid. Epist. 250.] Nigritam auctorem istius vociferationis esse agnovi statim e stylo. Frigidus ille rumor de Morata et inimicitiis inter clientem et patronum, qui ut duceret voluisset, manabat ante sex menses et Hagae et Amsterodami. Sitne quid veri, resciscere in hunc diem a Barea non potui, etsi omni eo tempore, non literas, sed bina involucra, unum Borharti, alterum tuis, ad me dederit. Mire placet epigramma, placent et Ovidianae emendationes: maxime Graja Elide, cum etiam paucis ante diebus locus ille me incassium cruciasset. Meas facies tanti, quanti vis, sunt enim omnes subitae et fortuitae, dum aliud agens locum aliquem inquiro. Lib. I. Quaeque diu steterant in montibus altis, Fluctibus ignotis exsultavere carinae. O quam vellem, si quo invenires in codice: steterant in montibus alni. Sed forte superfluum est ingenium. Eodem: adeunt pariter Cephisidas undas, Et nondum liquidas, sed jam vada nota secantes, lego: Ut nondum liquidas, sic
jam. Quid in concione Pythagorae: I quoque delectos mactatos? Nunquam hoc esse Ovidii credam, sed quid substituam, nihil constituere possum. Notas ad Livium repetitas perduxi ad Lib. XXIII. In decem primos de integro rescripsi: ita et mutavi et auxi: qui restat, levior labor, in quem nunc, quod vacabo, totus incumbam, nec interjungam, donec [Gap desc: Greek words] absolvero, inde omnia posteriora tragoediis Senecae. Vale, decus meum et me ama cum Langermanno, quem plurimum salvere jubeo. Daventriae. Prid. Kal. Febr. CICICCLIII.
INdigne pessimeque mecum agitur, Virorum Clarissime, cui tot tuae literae sint interceptae ac perierint. Quas Vossianâ operâ curasti, Nonis Januariis exaratas recte accepi. Alias a te multo tempore non vidi. Langermannus Neapolim se contulit, quam civitatem gestiebat perlustrare. Mediolani a me expectabitur, ut una in Germaniam excurramus. Ego Venetias nudius tertius adveni, post dies paucos Patavium abiturus. De Ovidio meo aliisque rebus proxime garrivi tecum verbosissime: quare Laconicum nunc me praestabo, idque eo magis, quod scriptionis desit argumentum. De Reinesio quae nuncias longe sunt gratissima. Velim profecto institutum viri optimi doctissimique singulari alioque officio fovere, si detur. Inscriptiones multas Langermannus noster collegit. Potero et ego non paucas suppeditare. Quae apud Donii haeredes, et Holstenium fere infinitae servantur, vix sperandum est, ut ex illorum manibus avelli possint. Cardinalis Barberinus suas omnes publici juris se facturum mihi est pollicitus. Sed cum totus sit in amoliendis insidiis, quas Barberinae familiae assiduas molitur hic Pontifex, per curas domesticas vix licet illi de re literariâ promovendâ cogitare. Barthio meas in Claudianum lucubrationes non improbari miror. Solebat enim gloriari, quantum ex Langermanno nostro intellexi, nihil alienae se diligentiae fecisse reliquum in isto auctore. Si Lipsiam excurremus, videndus nobis erit et compellandus. Ratisbonam ut videamus vix tanti est, mihi enim ob afflictam genitoris valetudinem ad vos festinandum. Si revertar in Italiam, ut futurum opinor, civitatem illam, Monachium, Augustam, Noribergum, Salisburgum aliasque perlustrabo. Nunc Helvetiam potissimum inspiciendam duco. Bononiae nactus sum Appiani Alexandrini Hannibalica et Iberica, quorum posterius scriptum ab Hoeschelio opinor editum. Hannibalica vix est ut credam prodiisse. Dux Salviatus ut MStos suos Graecos (centum sunt et triginta circiter) Reginae donaret effeci. De rebus Suecicis ita habe. Fortunas nostras assidue oppugnat
Burgundus [Note: Bourdelotius, ut puto.] histrio, Alastoris sociennus, strenue tuetur noster Bochartus. Somnum mihi machinationes istae non rumpunt: cum et innocentia mea fretus sim et regiâ benignitate. Agyrtae tamen isti per literas luculentas summam exprobravi perfidiam, qui cum olim in Galliis tanto apparatu ambierit ac captarit meam amicitiam, ut majori nemo: nunc nulla de causâ virus maligni ingenii in me convertat. Missis igitur aliis, quas ante struebat, insidiis, indignissimis modis se exceptum a me nunc quiritatur apud Dominam. Sed praesens optimae principi ostendam, quam in me fuerit injurius. Interim frendentibus ac invitis Sycophantis omnibus in aulam revertar. Non quod hoc cupiam vehementer, sed ut augures isti et aruspices omnes, qui male de me ominati sunt, rumpantur. Alastor magis friget illic terrarum, quam credas. Sed ea de re melius coram inter nos instituetur confabulatio. Ne tamen nescias non esse me apud Dominam tam malo loco, en excerptum ex epistolâ regii Cubicularii. Scripta est epistola pridie Eid. Januarias. Jay' monstre vos lettres a sa Majeste mesme, la quelle m'a temoigne grand affection pour vostre personne, ausi bien que pour Mr. Langerman. Elle souhaitte, que vous fussiez desia icy, et est fort aise que Mr. Langerman vienne avec vous. Il part avec cette ordinaire une lettre pour Mr. Bidal a Paris, par la quelle sa Majeste l'a commande de vous fournir de l'argent pour vostre voyage, tant que vous an aurez besoin. etc. Et haec hactenus. Literas tuas si in posterum ad Vossium miseris; recte ad me perferentur. Vale, amicorum flos. Venetiis CICICCLIII. Prid. Kal. Martias. Lauretanum necdum vidi, videbo tamen hodie, aut die crastino.
MOdo tuas accipio, Vir Clarissime, Florentiâ ad me missas, dum totus sum in exarandis ad amicos literis. Quapropter aegre ne feras rogo, si et breviter nunc et negligenter tecum agam, cum ipsae temporis angustiae hanc mihi necessitatem imponant. Jactura tuarum mihi permolesta est. Rogavi Vossium, ut apud tabellarium Daventriensem circumspiceret ac inquireret, si quid tuarum forsan istic literarum haereret, sed nihil unquam ad preces istas meas responsi dedit, etsi rogatus sit non semel. In caeteris diligentiorem se praestitit multo mihi jam tempore, quam solebat. Scribit enim frequenter, nec Laconissat amplius. Si quid illi credimus, res Alastoris magis in Sueciâ magisque frigent: quem inter et Aesculapium Gallum nescio quid occultarum simultatum nuper subortum. Nam de Moro dubitari non potest, cum lis Hagano foro jam sit credita. Nostras ille partes miro studio conciliare sibi nunc
studet. Utinam in vivis esset Spanhemius! Esset profecto, quo laetaretur maxime. Bareae succensuisse Dominam non dubito, quod ex amico inimicus Alastori sit factus. Ego miram odiorum constantiam semper prae me tuli illâ praesente, nec unquam aut promissis aut minis impelli potui, ut amicum me Sycophantae perditissimo fore pollicerer. Quod cum videret illa, meque valedicturum aulae citius animadverteret, quam admissurum aliquid indignum iis injuriis, quibus affectus eram gravissimis, nunquam ad concordiam adigemdum fore me invitum multis praesentibus promisit. In contraria illam cum conaretur Aesculapius rapere, officii illum admonui per literas, sin persisteret, amicitiam, quam ambivisset ultro, meam ne propitiam imposterum speraret sibi, addidi. Male se exceptum a me nunc argutatur unice, et apud Dominam jactat. Sed habeo ejus literas, quibus flagitii non temere a me insimulatum liquido appareat, quas ipsi Dominae aliquando ostendam. Interim dissimulandum, dum praesens omnes ejus machinationes possim retundere. Iis, quas ex hac urbe ultimas ad te dedi, accepisse me regio nomine mandatum significavi, ut in Sueciam contenderem, ac Langermannum mecum ferrem. Is Urbinum se advenisse salvum, ac brevi ad me cogitare ante tres hebdomadas nunciabat. Miror quid cunctetur in viâ ac moram trahat. Iter solitarium, quod sine ullo comite susceperit, probari mihi non potest. Spero tamen mox adfuturum: quando consilium capiemus de itinere nostro. In Helvetiâ aliquo tempore haerendum erit, ut bibliothecas illo in tractu praestantiores pervolvamus. Tu si quid ad me voles, aut Vossio, aut Goesio mitte, [Gap desc: Greek words] montibus alni, pro altis, ingeniosum est et vero simile. Illud certum, paulo post auras, non aurae, legendum ex uno Vaticano, et uno Mediceo, quod nescio an in textum receperim. In eodem Mediceo, sic jam vada nota secantes, non sed. Quod conjecturam tuam valde juvat, quam et a me in ora codicis cujusdam olim notatam videor meminisse. Sed hoc timide adfirmo. lib. XV. locus ille, I quoque delectos mactatos obrue tauros, valde me exercuit. Optimus Vaticanus, jam ante a me citatus, qui et Palatinae bibliothecae fuit, I quoque dilecto habet, alter Palatinus, In quoque dilectos, vel, Dis, tuus codex a manu prima, Hic quoque dejectos, quidam, Hos quoque, Hinc quoque, Dis quoque, et dilectos. Unus Mediceus, I quoque delecto. Puto legendum, I scrobe in egesta mactatos obrue tauros, vel, Inque scrobe egestâ. Aliquid certe simile latet. lib. VII. Haud procul egestâ scrobibus tellure duabus, in Fab. Medeae. Sed de his melius coram, ut et de rebus Suecicis. Senecae Tragoediarum geminum exemplar Mediolani emi: tertium ibidem venale ut mihi addiceret, patrem Sfondratum rogaveram, sed quid de illo promittendum mihi sit vix scio: adeo nutat ac vacillat. Quartum habeo dono equitis Puteani. Datus ut te sui studiosum intelligat, operam dabo. Praelium atrox inter nostros et Anglos commissum proximis diebus in Hetrusco Mari. Naves hostium captae tres bellicae, duae incensae: reliquae novem in fugam actae, quas nostrae insequuntur, sed ut puto frustra. Johannes van Gale, ductor Classis nostrae, pede uno mutilatus in praelio, incredibili animi constantiâ summam sui admirationem.
Italis extorsit. Post acceptum enim vulnus, loco se non movit, sed cum ossa tali omnia attrita essent, abscindi, vocato chirurgo, pedem jussit, pugnae nihilominus intentus, et cum stando non posset vincere, sedendo vicit. Langermannus MStos aliquot codices Neapoli nactus est, quos inter duos Martiales: cgo tertium in hac urbe, quartum Bononiae, ubi et Appiani Alexandrini Hannibalica inveni, quae lucem hactenus non viderunt, ut existimo. Vale, decus nostrum. Venetiis. CICICCLIII. XXI. Martii.
AGyrtas nondum omnia posse, id vero ego laetor ita, ut qui pote maxime. Utinam tamen eo veniatis, priusquam optimus ille defensor decedat. Non oportet nimium causae credere, quia suam habet fortuna rationem. [Gap desc: Greek words] et [Gap desc: Greek words] Appiani jam bis a Stephano editae, si quidem eaedem sunt, posterius cum versione. In excerptis Reinesianis hoc, ni fallor, oblitus sum: Ampl. Heinsi Claudianum tandem nactus sum, eoque impense delector. Verum esse quod scribebas, mille locis meliorem eum fecisse prae Asiatico commentatore, reapse experior. Utinam Ovidium ejus pariter videremus et Venusinas lectiones Rutgersii, quarum spem facit. Extremo elegantiss. Notarum meminit epigrammatis nondum editi, quod in Leidensi bibliotheca exstet. Esst vero id hexastichon particula carminis in nativitatem seu conceptionem [Gap desc: Greek words] , vel de Maria Virgine ad Rusticianam scripti ab Andrea Oratore et Poeta Christiano, et publicati cum Paulini et Prosperi poematibus a Th. Pulmanno Antv. Anno 1566. Integrum etiam legitur inter epigr. Christiana e membranaceo libr Bibl. Elect. Heidel. edita a Grutero Inscript f. 1174. sine auctoris et tituli mentione etc. Sic. 9. Novemb. 1651. Fasciculum Illustriss. Lauretani accepi tandem. Mandarem tibi quaedam ad illum, ut et Ferrarium, a quo nuper habui gratissimas: sed jam inde abfueris longe opinor, cum has acceperis. Meus fasciculus, quem te sperabram illic partiturum, jacet, ut scribit affinis tuus, etiamnum Amsterodami. Vale, nobilissime Heinsi, et bene ambula cum Langermanno nostro. Daventriae. X. Kal. April. CICICCLIII.
LAconicas tuas, amicorum decus, X. Kal. Aprilium exaratas modo accipio: ad quas pari oratione nunc respondebo. Sum enim in procinctu, ut cum Langermanno nostro Helvetios adeam, vobis mox adfuturus. Fortuna quod minari non desinit, aequiori, quam credas, mente fero: Quae si destituet, tanto arctius virtutem amplectar, ac omni opera cavebo, ne et illa partes deserat, aut a me deseratur. De Ibericis et Annibalicis sero errorem agnovi. Possideo enim utrumque Appiani libellum ab Henrico Stephano editum minori forma. Epigramma poetae Christiani, quod sub finem edidi notarum ad Claudianum, esse ab aliis jam in lucem prolatum nesciebam. Idque me ab eruditissimo Reinesio edoctum laetor. Non sum is, qui profitear Christianos poetas diligenter a me lectos esse, facile igitur labi hac in re potui. Tu, cum viro summo scribes, gratias meo nomine age, quod non gravatus sit, hujus rei me admonere. Conquisivi per omnem Italiam auctores diligenter, ex quibus inscriptiones antiquae depromi possint: horum opera institutum ejus ornari ac promoveri posse non leviter confido. Vale. Mediolani. Anno CICICCLIII. Prid. Kal. Majas. Salutat te Langermannus noster.
VEllem quidem ego, Carissimum caput, quotidie tecum multis: sed nec materia suppetit, et, ut nunc est, ad literas scribendas non nisi animo fesso fessaque manu accedo. Quid enim scribam homo minime garrulus, et inanibus effluens sonis ad similem hac parte mei? qui nec accipiam quicquam literarum, nec in sermones incidam, unde quod communicem tecum, gratum habeas. Meus autem dies omnis abit, dum excipio [Gap desc: Greek words] , labore magno sed jucundo, quia nihil audiunt, nisi ex quo ipse tractando proficiam. Quod superest soli mihi, cum Livio partior: nam quae ad ipsum rursus describo, correpta et circumcisa, quia visis, quae adornaveram, causati sunt Elzevirii, longe excessura unius tomi molem, et rogarunt, ut differrem in editionem, quam, si quando, promittunt maximam cum omnium observatis. Est et alius, qui eandem spem facit. Sic obsident tempora mea, et Senecam
prioresque observationes, quas vehementer ardeo, et multo auctiores, et demptis aetatis festinationisque pristinae notis reddere, dum volentem hîc typographum habeo, rejicere in serius cogunt. Reditum in Aquilonem nunc credo laetiorem fore, post casum Phaethontis Asclepiadae, de quo jam certiora, quam ego nuntiare possem, te accepisse opinor. Utinam cum ipso refrigescant scenae et pulpita, quibus introductis, ut veras Musas pelleret, pessimam famam, cui minime vellemus, hîc locorum circumdedit. In Ovidio tuo praelegenti nuper in lib. VII. Quodque suum securus arat Cromyona colonus: venit in mentem scribendum esse: Quodque suis securus. Sus enim celebratur Cromyonia: et nosti illud: securus amorum Germanae. Eodem libro in legatione Cephali ad Acacum: Postquam congressi, primi sua verba tulerunt Cecropidae. Tu dedisti, congressu primo. Nondum satisfacis. Vide an sit: Postquam congressus primi sua verba tulerunt, Cecropides Cephalus peragit mandata. Congressus primi tulerunt sua verba, dum legitima salutationum utrimque explicantur. Nec placere potest: omnis erat rerum status iste mearum: ut nec: superat mihi miles et hosti. Cognosce temeritatem meam: Nec dubie vires, quas haec habet insula, vestras Ducite, et (o maneat rerum status iste mearum) Robora non desunt: superat mihi miles: et hoc est, Gratia diis, felix et inexcusabile tempus. Ejusmodi tempus est meum, ut ejus praetextu sine auxiliis remittere vos non possim. Quamquam agnoscam illud, Omnis eat, modo ita distinctum, posse ferri. Eat pro sit. Sic procedant mihi omnes res, ut in promptu sunt robora juvenum, quae petitis. Haec ante tres propemodum hebdomades hucusque scripsi. Interea casus inopinatus ita domum meam turbavit, ut nec de his pertexendis, nec de aliis doctis literis scribendis cogitare potuerim. Juvenis e provincia Bremensi (Rosentagio nomen est, notum forte Lucae nostro: certe parentes inter se familiares satis) magno animo literis incumbens, mentis morbum passus et phreneticus, haud scio unde, factus, et noctes et dies anxios sollicitosque nobis habuit, donec tandem adveniens cognitus eum ad suos reduxit. Reinesius Inscriptiones accepit, tibique apud me grates agit, et pro his, et pro indicio de collectione Card. Barberini, seque eas ait jam contulisse in volumen suum, et notulas addidisse. A Langermanno unas Roma idibus Decembris datas heri demum accepi, Hamburgo missas una cum his ad illum, quas credo illi gratas fore. Vale, et me ama, Heinsi nobilissime. Daventriae IV. Kal. Quinctil. CICICCLIII.
CUm literarum nonnihil ad meos hodie in Bataviam pararem, paucis te compellandum duxi, Virorum Amicissime, quo itineris nostri successum
intelligas. Relictis a tergo Alpibus sum opinatus fore, ut sine mora ulla ad vos contenderem, sed res in Helvetiâ adeo turbatas offendi, ut sine praesentissimo discrimine viae committi non possem. Ita factum, ut mensem totum Geneva nos tenuerit. Per Gallias iter inltituere animus non deerat, ii perregios milites licuisset, qui Belligardae obsidendae destinati, non Burgundiam tantum universam, sed provincias etiam vicinas depraedationibus continuis valde infestant. Jacta tandem alea est. Basileam salvi advenimus ego ac Langermannus, per viarum ambages tamen et inaccessa montium, non sine magna difficultate. Bernates quod non licuerit adire, molestum omnino est. Si tamen post dies quinque aut sex hi motus componantur, eo excurremus. Certe jam captus ille, qui tumultuantes rusticos ducebat, unde magis indies magisque animos illis frangi videas. In Bibliotheca hujus Academiae codices Ovidii nonnullos inveni haud contemnendae notae, quorum primus conjecturam meam ex parte confirmavit illius loci; nec adhuc spectasse per annos quinquennem poterat Graiae quater Elide pugnam. Audacior visus eram mihi ipsi, qui pro tot annos, emendassem per annos. At codex ille hanc glossam habet adscriptam: Alia scilicet litera habet sic, nec adhuc sp. per annos Quinqu. poteram Grajam quater edere pugnam. Plures in eodem libro conjecturas confirmatas offendi, qualis et illa lib. XII. sub finem, ego sum sceleratior illo, Qui tibi morte mea mortis solatia mittam, cum legendum sit, ego sim sceleratior illo, Ni tibi morte med mortis solatia mittam. Codex ille [Gap desc: Greek words] Ni pro diversa lectione adscriptum habet in margine. Similis locus occurrit lib. XI. in fab. Alcyones. Crudelior ipso Sit mihi mens pelago, si vitam ducere nitar Amplius. Sed de his cotam fortassis confabulabimur. In Batavia enim post dies ad summum viginti me futurum confido, secundo Rheno illuc properaturus. Alastoris sociennum, Archiatrum dico, periisse in aulâ jam credo intellexeris, calumniarum convictum insignium, quas de viro quodam Illustrissimo, et regiâ affinitate conspicuo, sparserat, quare res suas habere sibi jussus est. Sic nos servavit Apollo. Ego Aesculapio Gallum, qui ab illo morbo nos liberavit. Vale. Basileae. Anno CICICCLIII.
[Note: Haec scripta erant Langermanni manu.] Si vales bene est, mi Gronovi, ego valeo. De me ut crebro ad te literas darem consultum non fuit, tum quod novi vix habebam quod te juvaret, tum ut otio tuo non nocerem, quod tu tam sancte collocas: adde quod responsi vix aliquid a te possim sperare. Interim te saluto, et cum omni domo tua valere te jubeo, propediem etiam coram te amplexurum promitto: sive Hagae velis, sive Amstelrodami, sive domi tuae: Vale, mi Cognate et me ama tibi [Gap desc: Greek words] dovotissimum.
CLarissime et Amicissime Virorum. Francofurto nunc a me compellaris, et quidem paucis, Basileâ compellatus jam ante. Moram in via diuturniorem traxi, quam fore putaram. Nam Basileae partim, partim Argentorati in Ovidianos incidi codices satis multos, quibus inspectis opus habebam: haec cunctandi fuit causa. Unus prae caeteris Berneggerianus magno usui fuit. Inveni in eo confirmatas tres aut quatuor conjecturas meas quantivis pretii, de quibus coram. Nunc enim festino. Si Rottendorfianos Ovidii codices etiamnum servas, eos quaeso aut Leidam aut Amstelodamum prima occasione mitte Non enim diu in Hollandiâ sum cunctaturus. Tui tamen conveniendi facultas, ut spero, dabitur. Argentorati in bibliotheca publica veterrimum Senecae Epistolarum exemplar servatur, quo uti non licuit proprer temporis angustias. Id inspexisses ipse vellem. Ante Kal. Augustas domi sum futurus. Vale. Salutat te Langermannus, qui parentem suum in acidulis Swalbacchianis heri convenit. Francofurti. CICICCLIII. XXX. A Julii.
DE successu itineris nostri, Virorum amicissime, deque meo in has oras adventu, ut multis nunc tecum agam, nihil necesse, cum ex Langermanni mellitissimo ore omnia doceri possis. Te complecti praesentem vehementer velim: non enim desunt, quae tibi tradam. Argentorato multas attuli epistolas Casauboni [Gap desc: Greek words] ineditas. Crastino mane Amstelodamum cogito; tum ut videam, an sarcinae advenerint Augustâ Vindelicorum, quos inter anuli duo veteres, tibi ab Equite Puteano destinati, tum ob aliud curandum negotium, quod familiam nostram spectat. Goesius hîc decumbit ex tertiana febri, satis periculose, nisi quod bene sperare nunc jubent medicorum filii. Ni melius processerit ejus valetudo, iter Suecicum promoveri a me vix poterit. Perendie Amstelodamo huc revertar, ut adsim aegrotanti. Arcas quatuor libris rarissimis onustas mihi periisse nuncio. Captae illae a pirata Anglo, mox a nostris recuperatae. Sed fama fert, prae dam omnem Liburni publice divenditam.
Ultimae tuae IV. Kal. Quinctiles exaratae Coloniam a Vossio missae, ea in urbe mihi sunt traditae. Alias tuas Heidelbergam se misisse adfirmat, quas necdum vidi. Non enim transire per illam civitatem mihi contigit: Francisci Junii opera ad me perventuras spes est. In Ovidio jampridem totus sum, ejus Metamorphoses nunc me exercent, ex occasione quatuor codicum scriptorum, quorum usum Balthasar Moretus mihi concessit. Locus ille, Quodque suis securus arat, jam a Dionysio Salvagnio notis in Ibin est occupatus, qui monuit sic esse restituendum. Idque mihi etiam probatur. [Gap desc: Greek words] congressu primo in nonnullis membranis inveneram, et veram lectionem credidi, postea animadverti vetustiores libros exhibere congressus primi, ut tu coniicis: unde ego tamen fingebam,
Postquam congressus primi sua verba tulerunt;
Cecropidum Cephalus peragit mandata.
Cecropidum mandata, mandata Reipub. Atheniensis. Illud, omnis eat rerum status iste mearum, corruptum est omni procul dubio. Scripti quidam ex antiquioribus habent, et omnis ait. Ego tuam conjecturam non improbo, dum deest melior: paulo post, superat mihi miles et hosti, cum scripti quidam exhiberent superest, tentabam olim, superest mihi miles, et o sit, pro o supersit. quia Cephalus mox reponit, Imo ita sit. Tuaconjectura, et hoc est ab excerptis Vaticanis confirmatur. Ego adhuc haereo. Libro XV. I quoque dilectos mactatos obrue tauros. Pro quoque, legendum Scrobe adhuc persuasum habeo. Sed cum veterrimus agnoscat dilecto, alii quidam delecto vel, delectos, simplicissima mimi lectio videtur, I scrobe detecta mactatos obrue tauros. Scrobe detecta, pro effossa. Sed modus non esset. Si ad nos excurrere non potes, ego ita iter fortassis instituam, ut per civitatem vestram transeam. Vale. Lugd. Batav. IV. Eid. Sextil. Gregor. CICICCLIII. Multa nocte.
NOn erat, quod nunc ad te scriberem, nisi forte illud (quod dubito num in mentem fuerit Asclepiadae, quippe cui gaudendum potius fuerit, quod cum spoliis opimis evaderet, quam dolendum, quod non ampliora exspectaret:) Invitus Regina tuo, cum sub ipsum tabellarii discessum literae ex Germania allatae me compulerunt de te [Gap desc: Greek words] mereri. Prodierunt enim (is titulus) Casp. Barthii Adversariorum Commentariorum tomi reliqui duo: secundus nempe et tertius: complectentes centum et viginti libros residuos, quibus auctor huic operi, senio et imbecillitate adactus, colophonem imposuit. Emendantur, illustrantur, constituuntur, universo hoc opere, centum octoginta commentariis
constante amplius duobus millibus Scriptorum ecclesiasticorum, aliorumque pusquam ducentis locorum millibus, quorum pleraque pars intacta fuit hactenus, vel sic tentata, ut melior hac opera exeat: praecipue Christiana antiquitas curatur. Lipsiae edente auctore. Et corollarium, [Note: Hi auctores prodiere Anno 1655. post ejus mortem, cura Daumii, ut ex ejus epistolis ad Bosium III. et seqq. discimus; sed volumina illa adversariorum Adhuc premuntur, et forte strangulata jam sunt.] Aeneae Gazaei et Zachariae Mitylenaei, Philosophorum Platonicorum Christianorum, de resurrectione mortuorum et interitu mundi dialogi plus quam aurei. Caspar Barthius Eques interpretatus est, emendavit, et animadversionibus illustravit. Lipsiae edente auctore. Habes propter quae vadimonium deserere velis. Julianum an paraverint mihi Langermannus et Bulsius, quos salvere plurimum jubeo, scire haveo. Cecnopitdum Cephalus magis placet, quam Cecropides. Vale, et feliciter ambulate. Daventriae prid. Id. Sext. CICICCLIII.
DE discessu in Sueciam meo vellem adfirmari a me certi nonnihil posset, Virorum amicissime. Nam nec consultum videtur sine sarcinis illis, quas Venetiis expecto, in viam me conjicere, nec illae tantopere expectatae comparent. Quid quod ne doceri quidem a mercatoribus possum, quando sint adfuturae. Adfuturas tamen brevi spem faciunt. Interim curae mihi erit, ne hoc otio abutar. Jam poematis meis manum admoverunt typographi, et supremam imponent, ut auguror, ante profectionem. Est enim pagellarum res paucarum. De Naudaei nostri morte jam ex Langermannianis intellexeris credo nonnihil. Ad Abbatis Villam (quod Picardiae oppidum) excessit, dum Parisios contendit versus. Novam Alexiadis adornari editionem a Possino, et hoc, puto, docuit te Langermannus. De Adversariis Barthianis gratus est nuncius. [Gap desc: Greek words] Cecropidum Cephalus peragit mandata probari tibi gaudeo. Paulo ante dixerat, Quae Cephalum patriaeque simul mandata ferebat, de navi Atheniensi. Statii tui sex exemplaria ab Elzevirio tuli, quorum primum mihi vindicavi: secundum accepit Langermannus, tertium Eques Puteanus, quartum Datus habebit, de quinto et sexto, quibus mittenda sint, videro post. Valerio forsan Chimentellio, eloquentiae Pisis professori, et Comiti Ferdinando del Maestro Florentino. Paucas pagellas percurri festinans, quae plurimum placuerunt. pag. 183. Mitior et senibus cygnis et pectore Phoebi Vox. Videtur pectine Phoebi legendum, quale mendum etiam Ovidio abstuli. Lactantius de Phoenicis cantu,
Quod nec olor moriens imitari posse putatur,
Nec Cyllemeae fila canora Lyrae.
P. 177. Sic erecta genas, aciemque effusa, trementi Sanguine. Puto, acimque offusa trementi Sangnine. Virgiliana imitatio est ex quarto Aeneidos. P. 178. nec numina desunt, malo deerunt, quod notis ad lib. II. de raptu Proserp. non tantum Claudiano, sed Virgilio quoque et Lucano ex MStis reddidi. Vale, decus nostrum immortale. Amstelodami. Anno CICICCLIII. a. d. VII. Kal. Septembr.
VEnerunt nuper ex aulâ Suecicâ Juvenes hi duo nobilissimi, quorum majorem natu ex fama jampridem noveram, probis omnibus probatum, et eruditione non levi tinctum. Alterius mores penitius licuit inspicere. Inserviit ille multis annis Augustae Principi, inter nobiles pueros adscitus, uniceque illi charus ac acceptus ob obsequia fidilissime semper praestita, quo in certamine reliquis sui ordinis omnibus palmam facile praeripuit. Major natu serius ad aulam accessit, cum ego jam inde discessissem. Haec cum ita se habeant, te per amicitiam nostram obtestor, Virorum Clarissime, per sacrum Christinae Augustae nomen, quod pari cultu uterque veneramur, ne illis studiorum causa ad te contendentibus desis. Missi sunt a Domina in Bataviam, ut inchoatis, quae dixi, feliciter studiis manum supremam imponant. Caeterum cum res Academiae hujus non sint eo, quo velim, loco, ac humaniores literae ob Boxhornii nostri diuturnum et pertinacem morbum valde inter nos frigeant, auctor illis fui, ut tuae disciplinae se traderent. Hoc igitur age, ac persuasum certo habe, non tam me, cujus causa omnia te velle scio, hoc officio fore demerendum, quam Dominam, quae collatorum in suos beneficiorum oblivisci nunquam solet. Vale. Dabam Lugd. Bat. CICICCLIII. Prid. Kal. Septembres. Festinanti ignosce.
DE Poematis tuis euge, nec potest illa, quam hîc interim pones, mora melius collocari. De exemplaribus Statii, quicquid statues, mihi placebit.
Sed cur omittis Lauredanum et Ferrarium? Alia igitur quoque duo sume, ne hi nobis praetereantur inhonorati, non enim sex tantum, sed quot velles, tradere tibi Elzevirium et adscribere meis rationibus jussi. Libenter vidi, quae animadvertisti in Statio; sed pectinem abstulerunt Apollini, et pectus, quod ab illis accipere dedignarentur, dederunt homines sine pectore, operae: nam omnes scripti et editi alii, pectine. Ego tamen fateor pectus me non habuisse, cum errorem tam crassum transii. A Fabricio accepi post longum utrimque silentium. Cogito illi respondere cum fasciculo, quem credo recte tibi, aut Langermanno commisero, qui in itinere undecumque curare illi potestis, nam qua alia ratione mittam, nullam scio. Nobiles juvenes fratres, quos mihi commendasti, excepi libentissime, et faxo, ne venisse illos huc poeniteat. Jam in conducto commodo illos collocavi, jam horam attribui, jam semel audiendum me illis praebui. Non dubito te Leidae fore, cum auctio fiet librorum Smetii. Video in ea familias Romanas Vrsini, Miscell. in fol. n. 3. quem librum, si non plane conturbatorem mihi fore putas, si pretium ejus arcam meam posse ferre, ne dimiseris, te oro. Higinum ibidem num. 37. non mihi peto, sed amico, qui valde desiderat. In quarto optarem unum de Occonibus num. 17 et 22. In octavo num. 89: Roberti Cenalis de vera ponderum e mensurarum ratione. In Medicis in Octavo. num. 10. video Penotum de denario medico. Nescio quid sit, et numquid faciat ad rem nummariam veterum aut antiquitatem quamcumque. Plures movent salivam, sed pauciores designavi, ut tanto fidentius scires in his me pecuniam contemnere. Recipies in aspero, simul significaveris, quid expolueris. Si tibi non vacat, do tibi ontionem delicias nostras Langermannum. [Gap desc: Greek words] Daventriae VII. Kal. Septemb. Jul. CICICCLIII.
MAgnusille [Note: Cl. Salmasius. Vide vitam ejus ante Epistolas. p. 54.] Pan, qui secundam Vossio ex Suecia fugam minabatur, mihi quoque malamulta, ac ipsi Dominae exitium, nisi nos a se abigeret, ut ex Moro intelligebas nuper, nunc ad plures abiit. Alii Spadae, alii Aquisgrani in balneo mortuum ferunt. Trajecti ad Mosam sepultum certe constat. Nimirum, qui armis tantopere delectabatur, inter arma sepeliri voluit. Hunc casum accidisse mihi non valde lugubrem fateor: non quod minas hominis edentulas timerem, sed quod tranquillitatem animi unice amem, quam ille mihi propriam ac perpetuam haud quaquam reliquisset. Erat etiam eâ aetate, ut nihil solidi aut eruditi ab eo amplius sperari posset. Ut ne literae quidem magnam
ejus morte jacturam fecisse sint existimandae. Sed de his satis. Nolo enim. Mori exemplum imitari, quem exultantem hoc nuncio modo vidimus. Causam is suam tenuerat contra Xantippen in Synodo Ultrajectinâ, atque hoc nuncio perculsum adversarium suum putat occubuisse. Vossius in Sueciam meus appulit, pristinae dignitati restituendus. Ego cras aut perendie eo etiam cogito. Tevidere in. via desideraram, sed per hasce pluvias vix. licebit. Quare si Schelius noster etiamnum Swollae est, eo mitte, si quid voles: sin minus, Hamburgum. Exemplaria Observationum tuarum sex cum libellis in fasciculos divisi, ad amicos Italos mittenda. Aliud exemplar, quod mihi servem, a tua liberalitate expecto. Poematis meis suprema tandem manus imposita. Rutgersianis quoque hac hebdomade imponetur. Ubi omnia erunt parata, Goesio curae erit, ut cum tuis libellis in Italiam mittantur. Tu ab Elzeviriis tot pete exemplaria, quot voles. Si moram apud vos trahet Schelius, illius etiam ratio a te habenda est. Hodie mercator spem fecit fore, ut Swollae inveniam sarcinas meas tantopere expectatas, quas inter et duos annulos, quos Eques Cassianus oblatos tibi volebat. Iis quid velis factum, fac sciam. Statii tui duo adhuc exemplaria ab Elzevirio petam, quae Ferrarius ac Lauredanus ferant. [Gap desc: Greek words] pectine gaudeo tuo suffragio probari. Erant plura hujus notae, quae differo in majus otium. Sum enim nunc occupatissimus, unde fit, ut doctissimo Grevaeo ne quidem respondere possim. Habui nuper a Valesio: is totus est in historiâ Eusebii ecclesiasticâ edendâ. Nobiles illos Suecos tuâ consuetudine non indignos fore spero. De libris in auctione Smethianae bibliothecae emendis utinam tempestivius me monuisses! Ursinus de familiis Romanis 20 Florenis est venditus. Puto illum tanti a te non fieri. Huc accedit, quod ex Elzevirio intelligam novam ejus editionem Antverpiae prodihTe. Caeteri. quoque libri nimis caro venditi. Penoti de denario medico scriptum nugatorium est, agit de decem methodis morbos curandi. Vale, virorum amicissime. Amstelodami CICICCLIII. 16. Sept.
Swollam cum advenissemus ego ac Langermannus noster, oportune illic deprehendimus allatam ex Italiâ arcam, quae sarcinas pretiosiores continebat. Depromsi inde confestim duos anulos, quos tibi destinarat Eques Puteanus: quamvis eâ ab illo ad me venerint conditione, ut mihi integrum esset, si placerent, mei illos juris facere, ut testis est Langermannus, qui viri humanissimi inspexit literas. Ego autem, etsi antiquariâ hac supellectile multum capiar, eos nequaquam invidendos tibi duxi. Reliquum est ut gratias viro optimo agas. Eas
enim differre, dum libri tui Romam perferantur, nimiae sit cunctationis. Nam nec naves Italiam aditurae sunt in promtu; et si maxime essent, tamen iter maritimum tardius plerumque nosti procedere. Anulum utrumque Anglo cuidam negotiatori, qui vicinum sese tuum adfimabat, tradidi, praesentibus Langermanno et Jurisconsulto alio, hospitae nostrae cognato. Anglum ipsum etiam sibi notum esse testabatur hospita. Si fefellit fidem, fac ut id intelligam, sin minus, paucis verbis hunc mihi scrupulum atque sollicitudinem exime. Rogavi te ultimis literis, ut duo poematum meorum exemplaria ab Elzeviriis peteres, quorum unum haberes tibi, alterum donares Schelio. Plura si desideras in Germaniam fortassis ant alio mittenda, non negabunt ea tibi Elzevirii. Ego certe tam malam mercem ultro tibi nolim obtrudere. Ultimum Elegiarum libellum si properanti oculo percurres, multum me demereberis; sed eâ lege, ut errorum libere me admoneas. Caetera, quae jam olim legisti, non sunt tanti, ut bonas horas in iis sinas tibi excutiendis perire. Si Hagam jam profectus est Schelius, aliud exemplar feret ab Elzeviriis. Id enim habent in mandatis. Trompio in viâ coepi parentare. Non potui eam mihi legem indicere, ut ab Anglis defricandis continerem manus, tam oportuna occasione. Interest enim bonorum omnium, ut flagitia gentis perditissimae innotescant posteritati. In ipsis poematis me nec illis pepercisse, facile deprehendes. Volebam in viâ te salutare: sed festinandum fuit. Plurimum me obstringes, si quocunque pretio in auctione Brinckianae bibliothecae Meursium de funere et puerperio emendum mihi cures, is enim unicus libellus mihi deest ex scriptis Meursianis omnibus. Volebam et Horum Apollinem Hoeschelii; sed eo carere possum. De pretio securus esto: nihil illius tibi perierit. De Smithianis libris doleo me gratificari tibi non potuisse. Serius enim ad me portatae sunt tuae literae. Quanquam eo omnes pretio sunt venditi, quo tuos esse nolles. Ursinum de familiis Romanis edi rursus Antverpiae monuit Elzevirius. Occonem etiam auctiorem Patavini parant. Amicus noster salvus in Sueciam advenit. Hospitio Legati nostri excipitur, donec pristinam in aulâ sedem invadat, quae ab aliis videtur occupata. Gratissimus Reginae adventus ejus fuit. Nam nec voluit revocare Princeps optima, quem ejecerat, ne poenitentiam facti prae se ferret: et laetata est summopere rediisse sponte, quem adesse sibi vehementer optabat. Beatum morte suâ Alastorem, qui haec ferre non cogatur. Ferenda enim fuissent. Plura erant, de quibus tecum confabularer: sed urgent comites. Hamburgo fortassis iterum scribam. Vale, decus amicorum praecipuum. Grevaeus ad Ovidium quae observavit, satis sunt jejuna. Respondebo tamen illi, ubi per occupationes licebit. Vale iterum. Bremae. Anno CICICCLIII. XXIII. Septembr.
Langermannus Amstelodamo ante abitum ad te misit Gevartii Electa, et Lexicon Henrici Stephani Medicum. Fasciculus Grevaeo fuit inscriptus.
IMperaveram mihi, ne prius ad te literas darem, quam, quod vides, alloquium ad divinam Principem una mitti posset: ea res me in officio tardiorem fecit. Cruciavi enim me multos dies (quid dico dies, quasi de solido die praeter unam alteramve horam reliquam faciant [Gap desc: Greek words] ) sed tamen aliquot dies abierunt, antequam incipere potui, et tot occurrentibus obtrectantibusque invicem exordiis in uno certo mentem omnem figere et collocare, dum in vulgari argumento omnium vulgarium taedet. Non diffiteor me multum aestuasse: quin parum observare mihi majestatem tantam et fortunae et ingenii videntur, si qui audent securi projicere, quod ad illam allegent. Nunc tuum est non minus acrimoniae in censendo, simplicitatis in monendo, si quid improbes ipse, aut jure ab aliis improbari intelligas, fidei atque amoris in commendando, quae probes, ut intelligantur, adhibere, quam ego adhibui contentionis in scribendo. Vossii quoque nostri humanitatem et subtiles aures tibi non defuturas existimo. Mortes hominum insignium vellem paullo aegrius ferri: vereor enim, ne alterum dicant rabere, alterum morari prima producta desiisse. Sed prior ille quantus foret luctus (poene inserui: quae de Priamo Juvenalis) si paullo moderatius egisset. Nunc vix extra domum, forsan ne ibi quidem pie satis lugebitur. Quin et adfertur nuntius horribilis de spectro viso, quod mandaverit omnia scripta exuri, praeter Antimiltonum, et de majoribus monstris, qui huic ludibrio paruerint. Sed eas fabulas censeo. Suollae invenisses exemplar Observationum, si tuae fuissent citius curatae. Sed quas die Lunae dederas, die Jovis demum in prandio mihi reddebantur, ut illo die nihil mitti posset, Servabitur hîc integrum tibi, donec accipere possis. Poemata tua exspectamus ego et Sthelius, qui in conventu Nobilium et civitatum nuper hîc occurrit, et aliquoties suaviter egimus. Anglus melior omni gente sua, certe quae imperat, recte curavit annulos, eoque nomine maximas tibi grates ago. Laudo pietatem erga Trompium. Dignissima ingenio tuo virtus viri, et gestio videre atque ostentare. Meursius de funere emptus est tibi. Jusseram et Orum, sed videtur deterritus pretio procurator meus, etsi justum non parvo excedendi potestatem ei fecissem: venierunt satis care. Ant. Augustini dialogos habeo quinque florenis, tantidem Vegetium Scriverii majorem, Thomam magistrum et Phrynichum tribus. Nunc Eusebium Scaligeri et Gymnasticam Mercurialis apud Trajectum venor, qui nescio quomodo in immensam Sophistarum turbam venerunt. Vale, decus et praesidium nostrum, et quamprimum me tuis bea. Daventriae. IV. Eid. Octobr. Jul. CICICCLIII.
ALterum fere mensem jam ago Holmiae partim, partim Upsaliae, Amicorum decus. Upsalia reliquam hyemem, si quis conjecturae non vanae locus, nos habebit; quod Holmiam pestilentia adflare pergat. Ea res, ut multis aliis, ita mihi permolesta accidit. Vitae enim desultoriae pertaesus post tantas itinerum molestias feliciter devoratas, de statione aliquâ certâ anxie circumspiciebam, cujus ope in gratiam cum Musis redirem Oppleta hîc omnia hospitia aulicorum confluxu. Tres aut quatuor simul in uno cubiculo, eoque angusto, vivimus. Meditationes omnes procul habendae. Vix scribendis literis locus, nisi inter continuas interpellationes hominum otiosorum. Felices vos, qui aetatem agitis tranquille, et procul a tam operosis ineptiis. Ex patria nuncios jampridem nullos accipio. Unde fit, ut ignorem hactenus, annulosne veteres acceperis, Illustrissimi Puteani munus, et meorum Poematum exemplaria. Scripsisse certe te, nec oblitum mei, ex iis, quas ad Vossium dedisti, nudius quartus mihi innotuit. Tradidit amicus noster dedicationem tuam Dominae, et placuisse testatus est. Si in meas manus ejus exemplar pervenisset (quod nullum hactenus pervenit, credo, Goessi supinitate aut absentiâ) pro eâ, quae mihi tecum intercedit, necessitudine, delevissem [Gap desc: Greek words] , D. Gustavi filiae, D. Caroli Nepti etc. Non enim ignoro, suis, quam suorum, laudibus censeri Dominam malle. Addebat Vossius, ne hoc quidem satis illi probatum fuisse, frontis imbecillitas, credo, quod dicti elegantiam non perceperit. In Versione Graeci carminis vide an metrum satis ferat, [Gap desc: Greek words] Propitiant. Johannes Schefferus Argentinensis Salmasio parentavit hesterno in hac Academiâ die, idque jussu ac mandato regio. Multis et superfluis laudibus onerabat defunctum, ut audio, (nam nugis istis non vacabat mihi interesse) nec ab adversariis ejus vellicandis sibi temperabar, quos vespertilionum decorabat elogio. Vossio bilem movit haec dicacitas, mihi risum. Vide quid libido possit supparasitandi. Mihi enim certum est homini non malo haec dicenda fuisse nolenti. Edidit is nuper suos de Re veterum Navali commentarios: opus elaboratum quidem, quod tamen omnium expectationi responsurum non sit. In aulâ non id est literis nunc pretium, quod fuit olim. Studiis se denuo invigilaturam quotidie minatur Domina, et faciet fortassis. Ego praemium non vile pro confecto feliciter itinere Italico jubeor sperare. Langermannus in Hispaniam destinatur. Sed de rebus nostris plura proxime: quae tibi uni dicta sunto. Vossius hac hyeme in Gallias forsan excurret. Quod si fit, ex ejus ore omnia plenius, quae hîc aguntur, cognosces. Scis enim quam
non tuto chartae ista committantur. Vale CICICCLIII. Nonis Decembribus Gregorian. Upsaliae. Meibomius Sueciam deseruit. Ferunt non placuisse illi titulum subbibliothecarii, nec [Gap desc: Greek words] sub hominem delicatum potuisse concoquere. A Rege Daniae plenum bibliothecarii titulum obtinuit, si rumori credendum. Has jam exararam, cum Schefferus me convenit. Multus fuit in excusatione panegyrici funebris. Respondi, gaudere me, quod laudasset mortuum. Vale iterum, et scribe frequenter.
SEro quidem, non inoportune tamen, tuae mihi fuerunt redditae diebus proxime elapsis, Virorum amicissime, quas a. d. IV. Eid. Octobr. exarasti. Dedicationem Livio praefigendam amicus noster Dominae jam exhibuerat, ut ultimis meis significavi: sed arreptâ occasione nequaquam commodâ, adeo, ut, vix paucis versibus perlectis, propositum abrumperet illa, et confestim quicquid chartarum erat, redderet, credo quod arbitraretur schedas illas a te expectari typographo committendas. Aderat tum Legatus Hispanicus, vir non malus, sed literarum rudis, cujus interventum intempestivum accidisse facile intelliges. Praeterea turbatum valde in aula fuit per menses duos continuos, et ipsa Domina praeter solitum difficilis ac morosa. Detumuisse tandem, aut saltem detumescere haec videtur procella nunc paulatim, postquam impetum convertit omnem in caput illius, qui quondam unicus erat in palatio. De Archiatri sycophantae adversario puta me loqui et subversore. Is nunc et ipse cecidit, non tam dignitatibus, quam auctoritate omni exutus, et aulam jussus deserere ac ruri latere. Funestum profecto spectaculum. Causae proferuntur variae, et fortassis justae. Sed hac de re aliquando confabulabimur, nunc non vacat. Ego patronum perdidi, sed nec praecipuum. Extat penes me atrox et plena fulminis epistola herilis, quâ culpam deprecanti et reditum in aulam captanti respondetur valde contumeliose. Sed de his non est hujus loci instituere narrationem. Ut igitur ad dedicationem tuam revertar, cum deprehensa esset a me Domina nudius tertius et sola et otiosa, tui mentionem injeci, quaesivique, an dedicationem legisset Livio destinatam. Cum negaret se legisse, obtuli legendam: quam illa avide arripuit, et attentâ lectione, quantum observare licuit, examinavit, et absolvit me praesente fere totam. Cum interpellaretur ab aulicis supervenientibus, complicatas chartas in sacculo recondidit majori, ut apparebat, cum otio legendas, nec hactenus reddidit. Locuta est de te valde honorifice: multa super te rogabat. An uxorem haberes? an liberos? an prolem masculam? an illa bonis artibus incumberet?
Cum annuissem, laudabat institutum. Inscriptionem dedicationis solam non probabat, qua de re proxime tecum egi. Inter legendum semel iterumque interrumpens negabat, tot suas laudes se vidisse unquam in unâ pagellâ. Atque haec de dedicatione tuâ. Venio nunc ad epistolam, ex qua maxima percepi cum voluptate, redditos tibi anulos ab Anglo vicino tuo. Officii memorem te fore confido, et gratias aut acturum brevi, aut jam egisse Puteano nostro. De Scythomaniae [Note: Boxhornio.] candidato facilis jactura est, postquam ingenio suo coeperat abuti indignum in modum. Alastorem diutius vixisse forsan praestitisset, nisi et ille omnem eruditionem nescio quibus ineptiis decrevisset imposterum dedicare, aut potius horrendis impietatibus, quas cum stupore aliquando ex me intelliges. Animam mortalem esse, mundum aeternum palam hîc non tantum professus est, sed minabatur quoque ingentes pro more suo commentarios illa de re se conscripturum. Sintne illae schedae, quas combussit uxor, non dixerim. De spectro res faceta est. Coniux vivum exagitarat, nunc ille conjugem mortuus. Appositum apud nos proverbium scis, Elcke Duyvel heest syn maent. Amicus noster pergit in proposito de Solinianis exercitationibus confutandis, praesertim cum intelligat Gallos Apotheosin mortuo parare. Tu inimicum perdidisti majorem, quam sciebas. Poemata mea necdum vidisse te miror, cum ante menses tres quatuorve jam prodierint. Si necdum vidisti, pete ab Elzevirio exemplar, vel plura, si voles. Judicium de iis tuum invidere mihi noli. Musteum inprimis illum Elegiarum libellum, qui novus accessit, cum cura lege, et quicquid a te in illo improbabitur, ad me perscribe, ut mutetur in secunda editione et corrigatur. Trompiani manes vellem accessissent. Luculenta est elegia, quam apud me videbis. Nunc enim describendi ejus otium mihi non est. Exemplar Vlitio miseram, necdum perlimatum: hoc illum cum aliis communicasse existimo. Vidi enim hîc literas, quibus Hagâ scribant, non placuisse. Boyis puta et Plantis, quorum magnus illic numerus. Peream, si nostri homines intelligunt, quid sit bene scribere. Meursium de funere a te emptum mihi gaudeo. Serva illum diligenter, dum adsim. Adfuturum enim me auguror ante aestatem proximam. Libellum supplicem paravi Dominae, non sine cura conscriptum aut meditatione, in quo magnâ verborum libertate causam meam ago, et officia a nobis in domum Regiam collata per annos fere quadraginta continuos, cum ingenti facultatum nostrarum detrimento et jactura, recenseo. Libellus ipse huc spectat, ut Rutgersianae rationes tandem expungantur, mihique confecto negotio recursus ad meos concedatur. Nolle enim me diutius cum inscitiâ mea conflictari, et studia negligere, quibus vitam ipsam longe viliorem duco. Invita, sat scio, perleget libellum: quod adesse me sibi malit, ut quem fidum rebus suis experta sit semper. Sed jacta alea est. Rationes non improbabis, quae me huc compellunt. Salutat te Langermannus. Vale, flos amicorum. Upsaliae. Anno CICICCLIII. Prid. Fest. Natalit. Tumultuariae scriptioni ignosce, quae properanda fuit inter continuos interpellantium aulicorum strepitus.
COmmercii literarii studia inter nos jampridem frigere, Amicissime Gronovi, longe molestissimum est. Nullas a te accepi, ex quo in has regiones sum reversus, praeter unicas. Goesius rarus est Amstelodami: cujus aedes nemo inhabitat, hero ut plurimum absente. Unde fit, ut quac illuc feruntur literae, majori ex parte in manus meas non perveniant. Hoc fatum cum et tuas subiisse existimem, recte posthac feceris, si eas Leidam ad paternos lares perferendas cures. Consilium, quod Regina cepit nuper, non potes ignorare ex publicis rumoribus, si literae, quibus rem totam nunciaram, aberrarunt. Post mensem, regiis insignibus depositis, privatae vitae addictam videbimus. Diadema successoris capiti imponet ipsa: quibus solemnibus peractis, in Pomeraniam confestim discedet, atque inde, quod minime forsan expectes, ad Spadanos fontes in Leodicensem agrum. Ab acidulis redeunti etsi perlustrandam fore nostram Bataviam nonnulli existiment, incertus tamen est is rumor, quem proinde a te divulgatum illic terrarum nolim. Si occurras illi in viâ alicubi, recte rebus tuis consulas: praesertim si Livio tuo manum supremam typographi imposuerunt. Nihil non egit universus regni Senatus, ut ab hoc proposito Dominam avellerent: sed nimis alte ejus animo haeret impressa sententia vitae privatae instituendae, quam ut tolli aut mutari ulla ratione possit. Me quod spectat: nihil prius habui post iter Italicum, quam amicos subornare, qui reditum in patriam meum a Regina impetrarent. Videbam enim ipsam Dominam parcius jam capi et delectari studiis, videbam trahi Rutgersianum negotium, videbam quoque non eam mei in itinere habitam rationem, quam discedens sperare jussus eram. Sed dissimulatis hisce causis, ad alias confugiebam, quibus domum revocarer, senectutem et adversam parentis valetudinem praecipue prae me ferens. Per amicos cum nihil proficerem, ipse causam meam libello supplici Reginae tradiso agendam duxi: in quo amplissimis verbis, quae dicenda videbantur, exaggerabam: de Rutgersiano potissimum negotio tamdiu contra datam fidem protracto questus liberrime. Paucis post diebus cum in Dominam incidissem, verbis humanissimis testata est lectum sibi libellum supplicem, meque adhortari coepit, ut consilium de patria repetenda projicerem. Ad quae satis frigide respondebam. Mox ejus nomine me convenit Joannes Holmius, qui de stipendio et dignitate seu munere aulico in me conferendis coepit disserere, animum meum exploraturus. Sed cum ad firmarem fixam mihi esse de discessu sententiam: honores et stipendia inter meos mihi non defutura: interjectis post nonnullis diebus denuo reversus
obtulit diploma jussu Dominae, in quo praeter expensas in Itinere Italico a me factas quatuor aureorum seu thalerorum Imperialium millibus donabar, brevi persolvendis pro officiis Augustae praestitis: adjecto etiam titulo Regii conclavis Secretarii ab epistolis Latinis. Egi gratias luculentas pro hac munificentiâ, ut debebam, Reginae: de Secretarii dignitate tamen admittendâ deprecatus sum onus, nisi Rutgersiano negotio finis imponeretur. Respondit illa, agrum jam se destinasse mihi in Pomeraniâ, qui aequaret summam debitae pecuniae, et fortassis excederet. Eo si satisfieri sibi pateretur parens meus, nullam in se moram fore. Annui oblatae conditioni, petiique effectum daret, ut rationes Rutgersianae quantocyus a Senatu excuterentur approbarenturque, si aequae essent. Aequas autem esse, jam intellectum sibi a Cancellario. Id autem me cupere, ne de agro controversia aut a Senatu aut a successore suo moveri mihi meisve posset, postquam regno sese abdicasset. Promisit et hoc et longe plura, sed ea conditione, ne clientelea suae me subducerem. Expecto anxie promissorum successum: quae si votis meis respondeant, cum Dominâ Spadam sum profecturus, id enim ut ego ac Vossius faceremus se velle jam significavit. Si destituent promissa, haerendum aliquo etiamnum tempore hîc mihi erit. Auctor enim est Illustrissimus Cancellarius, ne causae aequissimae partes deseram, trahi posse negotium rebus regni atque aerarii turbatis: non esse tamen de eventu prospero desperandum. Nec defuerunt ex proceribus, qui polliciti sint non contemnendos mihi in ipso regno honores, si e re mea putarem fore, ut sedem in Sueciâ figerem, et venturo Regi, quem bene mihi velle non nescirent, operam meam addicerem. Sed priores Dominae partes apud me erunt, si et promissa compareant, et ad intermissa studia curas denuo convertat: quibus vitam totam se destinasse reliquam ipsa vult credi. Habes hîc luculentam rerum mearum historiam, de caeteris aut coram, aut per literas: vides enim perplexa adhuc esse omnia. Langermannum quoque comitatui suo adscituram se Regina mihi adfirmavit jam non semel. Sed cum in omnibus patema is magis consilia sequatur, quam mea, parens autem auctor illi sit, ut domum se conferat, non video, quid de illo credi certo possit. Totus enim fluctuat, et impelli se modo paternis monitis, modo Reginae jussu, nunc huc nunc illuc patitur. Haec in aurem tibi omnia. Balzacius ad plures abiit nuper in Galliis, et alter epistolarum scriptor, cui Maresio nomen. Vale, decus nostrum, cum tuis. omnibus. Holmiae a. d. III. Kal. Majas. CICICCLIV.
Poemata mea an videris non scio. Malum nomen fuit Elzevirius, si eonun tibi copiam non fecit. Habes hîc responsorias ad Graevium, quas cures quamprimum velim. Salutat te peramanter Vossius, qui mihi hîc nunc adest, cras uterque Upsaliam sumus redituri.
EGo quoque mirabar sedulitatem in scribendo tuam mihi exaruisse. Nampost illas, quas anno praeterito pridie festi Natalicii dederas, nullum de te nuntium habui, etsi bis interea scripserim. Itaque avidissime arripui tuas venientes, resque et honores tuos (qui Deos oro ut proprii sint) libentissime, si quid unquam, cognovi. Etsi jamdudum me angit, sollicitat, cruciat transitus iste temporum, neque ullius solatii, nedum gaudii, compotem esse patitur. Quidquid admirer, quidquid voveam, quidquid ominer, nihil occurrit, aliud quam Mea Glycerium, qiud agis? cur te is perditum? Itaque aeger animus omnia fastidit, et mentionem etiam istius rei horrescit. Contextus Livii absolutus est ab operis. Praefatio quoque jam impressa est, ut erat initio concepta, nisi quod delevi C. N. G. R. quando ita voluerunt, qui persuaserant S. M. Germanismum esse, qui erat Romanismus purissimus, ut Fasti consulares loquuntur totis paginis, ut Caesarum quoque tituli et Inscriptiones. Immo Germani, saltem quos ego adii, omnes istam rationem ignorant. Theodori Johannis frlii Delphenses sunt. Notas, si libebit, aggredientur propediem, quas nunc quoque nimium crevisse queruntur. At me ita jamdudum longi laboris taedet, ut sive minuendi, sive augendi, sive adeo absolvendi, quod parvum in fine restat, causa manum illis, etsi mihi aliquoties imperaverim, admovere nequeam. Exspecto, ut pro libidine sua ipsi sceleste truncent. Ne tamen nihil agam, subinde me revocatres nummaria veterum, cujus poene nullam partem non attigi in tribus jam affectis libellis de Sestertiis, quos indies exspectat typographus. Nihil magis vereor, quam ne illi, qui solus haec scire videri volebat, obtrectasse videar: adeo mihi saepe occurrit. Videbis tamen quam nihil quaesitum, quam mollis ad omnia, et utsic dicam, in solum veniens occasio. Erunt et alia, spero, quae ubi videris, tibi placebunt. Non enim parum contendimus viriculas nostras. Etsi nunc totus langueam, torpeamque, nihil astute profecto cogitans; sed tantum dolens vicem gloriae, cui (non enim virtutis tantum, ut tu canis, hic exitus) in malum suum pronae diifque aemulac propediem [Gap desc: Greek words] . De occursu, si eatis ad aquas, recte suades, et ego equis, velis. Poematum tuorum ad me duo exemplaria misit Elzevirius, quorum alterum Schelio tradidi, etsi jam emerat. Non ignoras et tunc et aliquot postea congressibus certamen nobis fuisse, uter magis admiraretur genium tuum, uter plura, quamquam omnia sint, bene dicta annotasset. Vale, Heinsi nobilissime, et me ama. Vossii [Gap desc: Greek words] fuit mihi salutatio gratissima, et quam non levioris animi officio remuneror. Daventriae. IV. Non. Jun. Jul. CICICCLIV.
LAetatus sum, ut qui maxime, acceptis literis tuis, Virorum Clarissime, quibus intermissum multo tempore scribendi officium instauras denuo et auspicaris. Sedulitatem istam ut probare mihi pergas, etiam atque etiam te adhortor. Rerum mearum statu nihil est turbatius. Instabat Domina discedens, ut sese comitarer in viâ. Sed cum nec Rutgersiano negotio finis imponeretur, nec expensis istis, quas in Italiâ nuper fecissem, perperam consultuturus mihi videbar, si profectioni accingerer. Non enim exploratum habebam satis, quam diu domo abfutura esset Domina, aut quo haec ejus consilia spectarent, in quibus nihil observabam practer meras fluctuationes. Itaque amolitus a me sum itineris ineundi molestiam verbis, ut potui, mollissimis. Post discessum ejus optime de rebus meis incipiebam sperare. Nam animadvertebam curas procerum potissimas occupari in aere alieno, quod conflasset Domina, expungendo; nec nesciebam esse me haud malo apud [Gap desc: Greek words] loco: cum ecce funestus advolavit nuncius de bello apud Bremenses, exorto praeter expectationem. Quo impulsore saba haec sit cusa nescitur. Rege certe et Senatu invitis ad arma veniendum. constat satis, qui nunc toti sunt in cogendo exercitu. Si gliscit haec tempestas, de qua componenda spem vix ullam opinor superesse, ego caeterique creditores jubebimur plorare. Facile enim intelligis, sumtus ad bellum maximos esse faciendos, qui in nostros usus converti potuissent. Quicquid sit, aestatem reliquam hîc exigendam mihi proposui, ut rebus meis invigilem, quo tempore si literis tuis frequenter me conveneris, multum cepero solatii ex amicâ compellatione. De aulae hujus statu plura ex amico nostro intelliges, qui jam ante mensem alterumque ad vos rediisse debuit. Opima is spolia et amplissimam praedam, sed valde invidiosam, ex regia bibliothecâ secum in Bataviam reportavit. Fremunt enim hîc omnes, et illi uni imputant direptam bibliothecam, quanquam ultimus accesserit ad depopulandum agrum tam fertilem, cum reliqui praedando jam fatigati essent; nec quicquam abstulerit praeter spicilegia, post diligentissimani Gallorum messem. Langermannus toto, quo hîc haesit, tempore, subiratior mihi fuit: quod et se et alios literatos non eo esse loco in aula videret, quo suturos sibi promiserat. Qua in re nullam tamen culpam meam agnosco. Dominam certe nusquam conveni, quin fervide illum et accurate commendarim, neglectis meis fortunis. In eo peccavit, quod rogatus, ut in Hispaniam excurreret sub adventum in has oras suum, ad perlustrandas regni illius bibliothecas, demandatam provinciam non solum deprecatus sit, quo nihil deliquisset,
sed recusaverit satis praefracte et rustice. Nuper etiam abeunti Dominae et petenti, ut sibi operam suam porro addiceret, addicturum se negavit. Interim canonicatum Hamburgensem pro sororis marito obtinuit, et pro se locum, qui primus esset vacaturus, inter Assessores Vismarienses, etsi de Hamburgensi canonicatu rem dubiam esse adfirmer. Mihi autem cum non nesciat prorsus periisse longioris servitii tempora, tamen querelis suis molestus esse non desinit. Sed haec in aurem tibi. Amo enim juvenem egregium ex animo, et amabo semper. Tum suspicor haec parentis impulsu fieri, qui ad rem est aliquanto attentior. De Germanismo res est ridicula. Libere aliquando cum in gentem illam esset jocata, ut est dicax admodum, Domina amico illo nostro praesente, nec ille dicteria haec ejus concoqueret, monui ipsam et rogavi, ne id fieret imposterum. Illa vero post tanto fecit liberius, credo ut male esset auditori suo. Putat enim omnes eo debere esse animo erga patriam suam, quo est ipsa. De Germanismo tamen in dedicatione tua nihil illa apud me, sed apud Vossium. Nec ignoravi, qua auctoritate faceres. In tanto otio Ovidium secundae editioni adornabo hac aestate. De locis apud illum corruptis, qui sunt plurimi, velim subinde mecum agas. Vale.
PLuribus non ita nuper tecum egi, nunc paucis tantum licet. Instat enim atque abiturit, qui hasce ad te feret nugas. iis fraudandum te non duxi, Virorum amicissime, quo es erga me meaque affectu. De rerum mearum statu nihil ex Vossio nostro intellexisti, intelliges ubi Amstelodamum veneris. Opinor enim non neglecturum te oportunam Augustae conveniendae occasionem. Mihi haerendum hîc etiam, dum negotio paterno finis imponatur. Lento sunt ingenio plerique, quibus cum mihi res est. Multi in Senatu Fabii, Maximi pauci. Est tamen Heros [Note: Credo innui Oxenstiernam.] Bucephalus unus instar omnium, quem honoris causa nomine Miros, ut audio, ludos in itinere nostro illa Herois dedit. Doleo tam inconsulte rem geri. Sed quid agas? Suo relinquenda est ingenio. Sapiet aliquando, et ad se redibit, ut spero, utinam ne sero sapiat. Sed haec non sunt hujus loci. Langermannus jam in patriam reversus est, Duci Meklenburgico, Principi eximio, quem et tu nosti, operam addicturus creditur. Invitatus ab illo certe fuit sic satis benigniter: commendatitiis abeuntem prosecutus sum. Nos interim avidi expectamus, quid errabundae Isidi sit futurum; quo consilia ejus spectent. Etsi arduum non sit conjectare, divinos honores vitâ ista desultoria mirum si consequatur. Livius tuus
quomodo exceptus sit a patrona sua cupio doceri. Frigebant apud illam hîc literae. Incalescet forsan rursus pulcherrimo ardore promovendae eruditionis. Ubi literas a te accepero, copiosius agam. Vale. Holmiae. CICICCLIV. a. d. XIV. Augusti Gregor.
Tomum Ovidii primum editioni novae paravi. Multa observavi de novo, quae primam fugere diligentiam. Epistolas Sabini tres multis locis restitui, ut et Elegiam in Drusi mortem. Probabis sat scio sollertiam. Epistola Paridis ad Oenonem locus hic crucem figit, Vistaque post latam jacuit ulta deam. Nam MSt. desunt, ad quos confugiamus. Ultimum in eadem epistola distichon ita restituendum. Nunc locus Oenonae est: nunc illam ostende, paratis Sive meos ignes pellere, sive tuos. Multa sunt hujus notae: de quibus alibi.
IGnosce quaeso oblivioni meae; accepi epithalamium tuum, et cum ipse mecum, tum postea una cum Schelio nostro, pari utriusque admiratione et applausu, legi. Pro loco Glossarii gratias ago. Habui interea eundem, et plura in eandem rem ex Anglia, de quibus, quid sentiam leges in Addendis. Nam ille foetus propediem clamari coget Ilithyiam. Invenies pag. 636. Cacterum Torrentiani codicis varietates comniunicavit mecum Nic. Heinsius, non hac occasione modo, non admonitione perpetua consociatissimae voluntatis cum maxime animo praesens meo, sed etiam quia justissimum dolorem partimur, quando, dum ille in Sueonibus est publice, ego haec meditor, accipimus ambo juxta amaros nuncios, decessisse illi patrem, mihi hospitem incomparabilem, nomen ingens et sanctum, qua patet eruditio; suavitate carminis, facundia in utroque sermone, rerum divinarum et hamanarum scientia, genio et indole scriptorum, elegantia vitae, neminem infra suorum temporum, paucis aequatum: quamvis maturum annis, et omnibus qua munerum, qua honorum, quae ingenio procedunt, emeritis stipendis, felicem in primis, quia claram successionem inclitorun studiorum servavit abeunti domus, lugens intestinum funus pietate: nam orbitas literarum est, nisi tamen heic quoque trislis ei accessit gloria, quod ubi illas, perque illas sese, sideribus intulit, cum sequiore sui parte sepulcro conditas invitus et hoc unum (si qua relictorum Manibus cura) moerens abstulit. Est, opinor, tanti, ut haec otiosus legas, priusquam te copia illorum, quae cognoscere de nostris avebis, obruam. Rempublicam te egregie gessisse gaudeo profecto, et hunc animum tibi gratulor. Sed quid prodest te facere strenue, quum alii tanta peccent. Puduit nos nuper sententiae, cui vir praestantissimus, tibi non alienus, una subscripsit. Nunc multo magis pudet foedissimarum pactionum, quae de praefecturis
et imperiis instituuntur. Quid juvat nos in sympulo compescere ambitum, cum vos ultro tantos ei fluctus excitetis in Aegaeo mari? O Veneti, soli scitis sacram esse rempublicam. Sed mihi jam Cynthius aurem vellit et monet deductius canere. Itaque haec soli tibi. Senecam tuum recipies propediem. Absit enim ut morer Ovidium tuum: nullum meum incommodum mihi tanti est. Ipse num illum dare possim, dubito. Ita tempus est, et initare videntur labores mihi per ipsas ferias. Quod teque meque tantorum mendaciorum reos agit, quid dicam? Quis erit finis? Intenm nemo tibi plus debet, quam Succelibr, quippe quae manibus pedibusque laboret, ne quem poeniteat mutationis rerum. Vicofortium ut mea causa alloquare jam tibi remitto. Aliunde rescivi, quod scire desiderabam. De vestra auctione quid constituistis? Valetudo tua me cruciat. Amabo, da operam, ut eam in solido colloces. Vale, mi Heinsi, et amplissimum Affinem tuum cum candidissima sorore meo nomine observantissime saluta. Daventriae XV. Cal. Januarias A. C. CICICCLV.
Lipsi libellum, si diversus est quam Leidae aliquoties ediderunt cum tr. de Magistratibus Ro. et nescio quibus aliis, non vidi.
DEum testor, Heinsi carissime, in summa laetitia et gratulatione fuisse me et Schelium, ubi intelleximus (et ego quidem ab illo primo) tam honestam legationem tibi esse decretam, et quae proxime peccaverat urbs natalis tibi, ei omnia bona fide condonasse. Sed tardiorem ad scribendum, non amicis modo, verum et mihi ipsi, faciunt me assiduae recitationes, officia, domesticae curae. Te tamen, vel dum omnibus aliis cesso, eximium habuissem, si post Vossii discessum fuisset, cui ad te darem. Omnibus enim respondi tuis praeter binas: priores erant vetulae, Sextili datae, cum praecipiti Novembri mihi redderentur: posteriores nuper ad me misit Romerus. Livium nostrum emiserunt Elzevirii tribus tomis, causati Notas nimium crevisse: vendideruntque et distraxerunt (adeo contemnor ab illis, postquam nacti sunt, qui illis comparet Commentarios Reales (vidi hominis ipsius chirographo conceptum titulum istum) ad Herodotum, cujus ne unam quidem periodum intelligit Lipsii et Heinsii successor) totis tribus mensibus, priusquam ad me verbum de illo: tum quoque (acribus literis admoniti, pro XXX. quae poposci, tria mihi exemplaria misere, quae statim Antverpiam ego. Quae illis fortuna fuerit, juxta tecum ignoro: faxo tamen, ne me spes decipiat. Quicquid autem mihi vacui temporis proxime fuit, id occupavit pecunia vetus: quam ubi videbis, spero, non mirabere, dum ista investigamus, non aliorum esse nos potuisse. Vix
quarta pars est, quod dedimus antehac, et id omnibus partibus clarius, ornatius, auctius. Jam prima folia habet Lud. Elzevirius, qui suscepit editionem. Respublica nostra sane quam turbata est. Homines, qui gratia unius dudum fuere potentes, postquam regnum suum cessare vident, laborant manibus pedibusque, ut rursus imponant nobis unum, per quem ipsi possint omnia. Eo ut pervenirent, improbissimo ambitu, largitionibus manifestis, et coitione cum duabus civitatibus facta, invadere voluerunt duo honoratissima, et lautissima munera, alterum etiam, priusquam vacuum esset, in sortem mittende Restitit pars melior nobilium et haec civitas. Itaque per tumultum dissolutis comitiis, concilio ipsi per se, neque loco, neque tempore justo habito, omnia illa improbe facta confirmaverunt, tanquam plures, et insuper creaverunt Praefectum provinciae Auriacum, et dum ille pupillus est, amitae illius virum. Nos haec pro irritis habemus, et sic discidio prope insanabili separamur. Utinam mittere tibi possem libellum, qui pro hac causa cum maxime prodit! quem quidem eo libentius legeres, quia auctor ejus est amicus noster, quo nemo vivit reipubl. amantior. Tabellarii ordinarii operam sumere non audeo propter sumptum. Servabitur tamen tibi exemplar. In Ovidio gaudeo te pergere. Noli quaeso imitari amicum nostrum, qui postquam malis versibus decuriam comparavit, et scriptum facere coepit, curavit mihi nuper nuntiari, se in barbarorum castra transisse. At ego illum nunquam illis recte excessisse puto. Hanc tua constituit genitrix. Apostrophe est ad Tiberium, ut videtur. Rebus, quia ipsi Liviae concors cum Augusto matrimonium fuit, quod frustra tentatum fuerat in Scribonia, in aliis. Scis illud, Ergo ego vos rebus duplices pro nomine sensi. Quae tu notas, omnia mihi valde placent. In epistola Sabini et mihi pro desperato: Visaque post latam. Si pro jacuit reperire verbum aliud potes, sensum reperi. Scribo autem alia: Ipsaque postlatum, ulta deum. Martem nempe viro Anchisae posthabitum. Fabulam habet Servius ad II. Aeneid. vers. 650. Cum inter aequales exultaret Anchises, gloriatus traditur de concubitu Veneris: quod cum Jovi Venus questa esset, emeruit, ut in Anchisem fulmina mitterentur, sed Venus eum cum fulmine posse videret interimi, miserata juvenem, in aliam partem detorsit. Anchises tamen afflatus igne coelesti, semper debilis vixit. Vide an hinc possis aliquid exsculpere. In eadem lego: Si levat hoc iras, Item, Nondum tantus eram. Quo me genitore superbum Arguis, hos domino tunc. r. e. Priamo scil. Nec placet: Nec cecinit. Et fortassis etiam: Hanc cecinit Grajos illa tenere toros. Illa, Cassandra. Sub finem temeraria forsan est conjectura nostra: Ipse pater, curam natae male doctus habere. Tu videbis. Vale, et rempubl. privatamque bene gere. Daventriae. a. d. IX. Kal. Janu. anni venturi CICICCLV. quem tibi felicissimum voveo.
EX meis, quas anno proxime elapso ad te dedi, Ornatissime et Eximie Vir, quanquam omnes non sunt redditae, apparuisse reor liquido, quae causae me potissimum permoverint, cur post quinquennium commodis Augustae datum, de aliis mihi dominis circumspexerim. Mirum quam illa ab antiquis moribus et indole praeclara defecerit. Stoicam in aula laudari passim Philosophiam, Epicuream in usu esse videres. Theologiae nullum pretium, nisi unius Mezentianae. Cui perditissimae sectae quod aperte obloquerer et adversarer, id herili favore me fraudavit quidem, (ut Bochartum paulo ante) Regi tamen Senatuique reddidit ac bono cuique gratissimum. Adeo ut res meae nunquam magis floruisse viderentur, quam post discessum ejus. Accedebat favor obvius summi Viri Axelii Oxenstiernae, in integrum a Rege restituti; qui quod difficillimis temporibus addictum me sibi magnâ constantiâ esset expertus, cum primae etiam necessitudines domum ejus vitarent, vix credas quibus laudibus hanc fidem apud me aliosque prosecutus sit, ac praedicarit paulo ante quam in fatalem morbum incideret. Eo e vivis sublato in successore dignitatis paternae filio natu minore, quo familiariter jampridem sum usus, plurimum mihi praesidii erat, sed contemplatus magnas compilati indignis modis aerarii angustias, et nescio quomodo alieniores a gente nostra nuper factos Suecorum animos, melius me mihi consulturum sum arbitratus, si invitantes ultro ad id munus, quo nunc fungor, cognatos ac amicos audirem. Qui, quod ex meo didicissent responso, non fore ut recusarem Prolegati in hac aula provinciam, si a Patribus demandaretur, re in Senatu Hollandico proposita, effecerunt non modo, ut suffragiis omnium conspirantibus voto illic potirer, verum etiam ut Senatus ipse reliquis sex provinciis me fervide commendaret. Denique tanto impetu res confecta est, eaque celeritate, ut pene citius sim consecutus quod volebam, quam candidatum esse me scirem. Soli Zelandi et Frisones nonnihil obluctati sunt, idque pro more suo, ut sibi solis sapiant. Ita factum est, ut pro tempore delata sit dignitas, quam perennem ac perpetuam quinque provinciae mihi destinarant: addita tamen spe prorogandi ad vitam muneris. Hera autem, postquam animadvertit dominos non longe mihi quaerendos fuisse, (nam quod in aere meo esset, salutem a se solâ meam pendere habuerat perperam persuasum) nunc et honorifice de me loquitur, et suum esse vellet, ut ex aula ejus amici duo nunciant. Sed hoc frustra. Spem praeterea facit mox fore, ut debitum expungatur. Quare iidem amici hortantur, ut illi blandiar per literas, et frequentius scribam imposterum, quod
semel tantum a me factum est, ex quo hinc discessit, et quidem libere ac contumeliose satis, cum exprobarim pluris cytharoedos ac histriones ab illa fieri, quam homines literatos, in iis locupletandis dum exercetur, hos inopiae objectos esse et plorare jussos. Etsi autem tredecim florenorum nostratium millia mihi etiamnum debeantur, eos tamen ut consequar, nulla contendam parasitandi arte. Amicus noster floret apud illum gratia, hîc plerisque invisus est, quod illius, Alastorisque et Archiatri operâ heram periisse constans sit opinio. Nec de reliquis duobus dissentio. Tertium propugno ac defendo quantum possum, nullo tamen aut tenui admodum cum successu. Mezentiis tamen vellem paulo liberius se opposuisset. Sed de his omnibus coram aliquando confabulabimur. Audio enim senem nostrum in extremis esse, qui si supremum claudet diem, erit mihi ad meos excurrendum. Apud vos turbari doleo. Scriptum, quod polliceris, videbo. Sum enim et ego factus animal politicum: et quoties de publicis rebus in aula dissertandum est (quas tamen si dixero parum a me intelligi, facile mihi accedes, sat scio) magna audior attentione, tanquam Solon aliquis aut Lycurgus. Nec quicquam mihi deest praeter confidentiam, quo minus [Gap desc: Greek words] credar, et artes omnes patricias in numerato habere. Ovidianos ex Reginae bibliotheca codices amicus noster sperare jubet, eos ubi nactus ero, et simul otium, supremam lucubrationibus imponam manum. [Note: Legitur lib. II. Silvarum pag. 156.] Epithalamium Duci Mecklenburgico scripsi nuper trecentorum versuum, fuit enim arcta mihi apud Italos cum illo necessitudo, et studiis poeticis non delectatur solummodo, sed ipse versus linguâ vernacula scribit elegantes. Ipsum carmen ut videas operam dabo. Agnosces tenues reliquias veterum elegantiarum. Ad epistolas Sabini habes hîc nonnulla, de quibus sententiam tuam anxie imploro. Conjecturas ad minimum viginti te probaturum auguror, quas ipse minus aestimo, hoc signo in margine notavi. Mirus fuit stupor meus, qui non viderim, quid sibi vellet, [Gap desc: Greek words] Constituit rebus. Vale, et si me amas, scribe frequentius. Schelio salutem. Holmiae. Nonis Febr. CICICCLV.
Has jam exararam, cum Schelii nostri libellum accipio Herois Beuningii operâ. De ipso scripto plura proxime.
VIde quam sim factus barbarus, ex quo negotiosus esse coepi. Parum abest, quin precer pessime elegantissimis tuis studiis; quibus tam pertinaciter tamque mordicus adhaeres dies totos, ut mei tuique ac officiorum paene
omnium obliviscaris. Patrem optimum scis amisisse me, mi Gronovi. Justissimo huic dolori adhibenda erant a te solatia, si a quoquam adhibenda: cum isthic terrarum sit nemo, quem prae te amandum ac colendum mihi proponam. Tu vero, amicorum jucundissime, cum blattis tineisque strenuus fortasse rem geris, et cum larvis effoetae vetustatis luctaris, dum alii, quos modicae necessitudinis usus mihi conjungit, officia tua tuasque partes in congerendis solatiis non expectati occupant. Quantillae foret molestiae curas istas ad breve tempus abrumpi, et haberi procul, ne amicus amico deesses! Invitus, si te novi, audies, quod subjungam, cum tamen sit verissimum. Quae ultro citroque quondam commeabant non frequentes tantum, sed propemodum assiduae epistolae, adeo lente nunc procedunt, ut anno toto vix duae aut tres a te mihi exhibeantur. Illas quoque sine jurgiis convitiisque vix impetro. Pleraeque certe ex iis, quas postremas a te accepi, diuturnum istud silentium aut excusant aut deprecantur; et cum agnoscant culpam, nihilominus haud corrigunt. Cur enim frequentiâ et assiduitate literarum officium explere non mavis, quam frivolis ac longe quaerendis excusationibus? Si locorum intervalla, quîs sejungimur, frigus affundunt pristinae consuetudini, da quaeso ex antiquis illis sapientibus (quorum omnium praecepta in numerato habes, quosque penitus concoctos in succum ac sanguinem, quod ajunt, vertisti tantusvetustatis helluo) da, inquam, ex illis nonneminem, a quo edoctus sis absentes amicos esse negligendos. Fateor parum utilem minimeque fructuosam jure optimo tibi habendam meam amicitiam: nec aspernareris tamen, si antiquam meminisses. Patere enim, ut veteratorie me tibi commendem, quando digne non possum homo veterum urbanitatum transfuga ac desertor. Anplus lucelli ad te redundat ex supputatâ per lucubrationes continuas priscae monetae ratione? Laudem, inquis, et gloriam istis conatibus consequor, praeclaram omnino mercedem. Non nego. Recorderis tamen velim amicitiis constantibus et sua praesto esse ac fuisse semper praemia. Ago tecum ex lege ac privilegio temporis, cum nulla in te merita mea armare possim, quibus amorem debeas. Puerum olim dilexisti, mox et adolescentem et juvenem. Nunc virum ferme factum cur fastidis? Si necessitudini te subtrahis, necessitati non potes, quam continuatus tanto tempore benevolentiae alternae usus tibi praescribit, utcunque detrectes jugum. Sed dum in hanc aream liberius excurro, parum abest, quin exciderit injecta modo mortis paternae mentio, cui potissimum hanc epistolam destinaram. Illi parentandum esse si non intelligis, haud profecto capis quid te deceat. Quod sponte praestiterunt alii, etiam ignoti, tu familiaris et convictor noster, quo tandem colore denegabis rogatus? Latus profecto amplissimusque aperitur campus, quo ingenium exeras ac ostentes, seu ligata malis oratione, seu soluta. Absit enim ut fibulam imponam, aut praescribam terminum tuae facundiae: dum ne obliviscaris, quid pietati dandum sit. Nec mea magis interest, ut vir, in vita laudatissimus, laudetur mortuus, quam tuâ, tuique similium, ne Galli ac Itali et gentes reliquae falso persuadeantur, cum illo litteras atque eruditionem apud nos interisse. Mox quippe colligam,
sed magno cum delectu, et publicabo quicquid ejus exequiis erit datum. Audio Leidenses non defuisse officio; sed ne operose sint nugati metus est. Si per Patres licebit, ad vos Julio aut Augusto mense excurram: ut res familiares curentur. Rex enim expeditionem in Polonos parat, Borussiam, ut ferunt, invasurus. Quam oportunitatem elabi mihi non patiar. Si Malingkrodium aut Rottendorfium conveniendos Monasterii a me fore spes esset, per Westfaliam iter instituerem, bibliothecam utriusque excussurus, tum Helmstadiensem quoque ac Ducis Lunaeburgici illam celeberrimam. Langermanno nostro nuper impetravi a Rege, ut emolumentis Canonicalibus posthac fruatur non minus ac Capitulares reliqui, qui praefracte illum hactenus excludunt hisce reditibus. Ad Ovidium rarus deverto. Loca tamen tria vel quatuor ecce, quanquam levioris illa momenti, quae nuper sanabam. Vale, mi Gronovi. Dabam Holmiae. Anno CICICCLV. a. d. XX. April. Julian. Graevius ubi quaeso est? Scripsi ad illum copiose ante menses tres quatuorve: nec respondet. [Note: Addita erant huic et praecedenti epistolae, quaedam in Ovidium, sed cum omnia in notas sint relata, hîc omittere visum.] Saltuatim quaedam delibabam nuper in tuo Statio, nec sine fructu, sed quae corrigebam pleraque typographi errata esse suspicor, non enim ulla mihi ad manum editio, praeter tuam illam, in quam operis typographicis non parum licuisse animadverto. Mari hinc nonnemo ad vos proficiscitur: jam que in procinctu est. Illi epithalamium tradidi nuptiis ducis Mecklenburgici a me datum, ut ad te perveniret. Judicium de eo tuum, aut potius censuram, expecto. Humile dicendi genus selegi, quod Hymenaeum inter cothurnatos Deos non esse numerandum scirem. Ducem ipsum poeseos studiosum esse et literatum nosti, sed et uxor literas latinas est docta. Hoc nescire te nolui, ne mentitum me crederes aut adulatum. Vale. pag. X. Epithalamii bis Uranie pro Calliope reponendum, qui Iapsus est memoriae.
JUsjurandum arbitratu tuo dabo, Heinsi carissime, non esse illam silentii mei causam, quam diserta, sed invidiosa oratione fingis. Ego ne fastidiam, cui neminem mortalem ingenio, eruditione, virtute, moribus, comparem? neminem, cujus gratiam minus neglectam, aut velim pro animo meo, aut pro meritis vel tuis vel tuorum debeam? Legitima immo eximunt mihi totos dies: quod subsecivi est, non falso conjecisti subsecivorum (hunc indicem feci) pecuniae veteris vindicare curam. Non quod lucellum, quid enim sperem, postquam mihi Livius decoxit? Sed nec gloriam, qui numerare possim, immo
annulo inscribere, qui chartas istas lecturi et intellecturi sunt. Quid ergo est? tantum ut culpa caream, nec vanus in eum campum prodierim. Et crescit haec anxietas, quo propius est, cum nec bonis addere, nec ambigua corrigere licebit, quin derisorem nasum habeam testem. Quid ego tibi narrem, quanto sit opus tempore, dum de singulis quaestionibus omnes et omnium auctores consulo et expendo? dum in tumultum tantum tamque varium mentem mitto, meditor, concipio, enitor qnid verius, potius? dum saepe multorum dierum transacta una suborta dubitatio retexit et irrita reddit? dum quod placuit, ita scribitur, ut spes sit posse et a mediocribus intelligi, et doctis placere? dum tot infinitae supputationes vel fiunt vel dispunguntur? in quibus quanto gravius offendisse Scaligerum, Salmasium, Snellium, alios, deprehendi, tanto mihi magis ipse diffido, et omnem festinationem excludo. Quid cum revocor ad illa, quae pro conclamatis extra curam posueram. Ter aut quater deposui, quasi exhausta omni materia, cui aliquid in me opis. Mox tenui principio, et oboriente scintilla lucis, ubi spissas antea tenebras acie nulla perfringere potueram, illectus, renovato impetu quasi novam exorsus telam, integra capita adjeci, alia tota retractavi, quaedam magnis supplementis firmavi. Nuper in Hollandiam excurreram syngraphae gratia, et quia cum novis spoliis redierat Francisci nepos. In eo itinere incidi in Onuphrii et Gassendi abacos veterem nummum cum vernaculo comparantes, quos adhuc nunquam videram, nec sciebam exstare. Aggressus autem sum rem forte invidiosam, sed utilem, nec invidiosam, quia modeste et ratione ago: quia tot diversae exstant doctorum hominum aestimationes, ostendi quid in Aldo, Sardo, Ciacconio, Agricola, Savilio, Snellio, Meursio, Salmasio, aliis desiderem. Tanta nomina commode praetermitti non videbantur, et de posteriore urgebat Chanutus, apud quem primum librum vidi, qui etiam commodabat excerpendum. Haec contentio totos quatuordecim dies domum reducem attinuit, et conjecit in eas disputationes, quas adhuc tanquam inexplicabiles vitaveram. Vix hos dimisi, cum, quia medio tempore aliud agenti apparuerat via enodandi loci difficillimi apud Heronem Alexandrinum, citati et depositi a Scaligero, is me totum ad se traxit, nec integra hebdomada, quamvis semper ante oculos tuae versarentur literae, aliam cogitationem me admittere sivit. Erant enim haec circa illam partem, quam quotidie praela exspectant, ut nullus esset differendi locus. Jam in istis me operae pretium puto consecutum; at interea decem aliis observationibus mens gravida laborat, quam aegre sustineo, ut hanc tibi operam dem diu debitam. Et quot aliis me lentius etiam nomen esse censes? Sed haec paullo longius etiam eo, ut videas quam parum nunc sufficiam argumento illi, quod mihi justissime imperas. Scis querelam Ciceronis, interpretationem juris dicendi cogitationem auferre. Multo magis istae tot molestae minutiae. Fateor tamen me debere, si cuiquam mortalium, et faciam quod potero, ut primum his curis, quibus nunc turgeo et urgeor, me exoneravero. Haec me verior causa incitabit, quam illa, ne Galli ac Itali etc. Quid enim illi falso persuadeantur, quo nullum est evidentius verum. [Gap desc: Greek words] ,
mihi Heinsi: literae ab stirpe interierunt: nec duo vel tres supersunt, qui mediocriter de doctrina eleganti judicent: nec id quisquam magis, quam tu atque ego experimur. Cur tua poemata, qui solus hodie versus facis, illic, ubi tota theatra assurgere tibi et plaudere debebant, frigus sentiunt, ut nuper ipse querebare? Nam ego in solitudine relictus mihi viderer, nisi identidem ad me deferretur, ut deridear, quasi studiis et quocumque ingenio male usus, et criticus, ut stolide amans veteres, et obtrectator hodiernorum ingeniorum, quia in istis facilius correctiunculas inveniam, ut moleste scribens (quod utrumque scis communem nostrum et debitrici tuae et decessori, ubi nunc es, inculcasse, et illi ad omnem mentionem mei iterant) ut scribere nescius, quae verba meministi inimico suo de me tribuere Pontiae illusorem: sed ipsius hic erat sensus, ut ex certis postea auctoribus didici. Cui non inter haec omnes subsidant pennae? Profecto quod scribo, more potius vel morbo facio, quod non possim nihil agere, quam spe ulla commodorum aut honorum Et posteris forte in melius mutatis profuerimus. Nunc solus me Schelius novit hîc, sed pejus, quod et solus ego illum. Haec res sanctissimum funus tuum maxime facit lugubre, et in lugendo praecipue commemorari debet: tantum abest, ut dissimulanda sit. Caeterum tibi cum ipsi omnia consolationum genera in promptu sint, unum (quod forte modestia tua tibi occurrere non permisit) adhibebo, ut cogites te talem ab illo factum et relictum esse. Hoc et ipsi naturae necessitatem fecisse leviorem certum habeo, et tuae pietati moderatiorem praecipere luctum existimo. Uterque ex altero percepistis humano voto majora gaudia: uterque officiis et patres et filios omnes nostrae aetatis superastis, inter vos paria fecistis. Ille magnitudinis suae unicam imaginem in te transfudit: tu, qualia nemo, [Gap desc: Greek words] ei persolvisti. Cur doleas in breve tempus (breve voco, quamvis longissimum vitae mortalis spatium, quod tibi et ominor et precor) te disjungi ab illo, cui semper laetitiae fuisti? cur manes illius inquietes? Quae ad Ovidium et Statium notas, quantum considerare potui, omnia mihi vehementer placent. Nisi quod in tertia ep. Sabini non muto: Omnia vera vides: superant mea vulnera tantum, Utque tuam supplex. Intelligit enim, vulnus, quo Paris periit, dum moratur Oenone, quae sola id poterat sanare: de eo etiam cecinisse significat Cassandram. Scis fabulam. Nec dubium Oeten concoquere possum, si vel omnes MSti. haberent. At non habent. Graecis semper [Gap desc: Greek words] , non [Gap desc: Greek words] . Vellem, hanc posses opinionem mutare. Rottendorfium invenies Monasterii, non item Mallingrodium, cui aqua et igni Episcopus interdixit. Epithalamium tuum videbo libens, ut vidi etiam, quo Regi gratulatus es. Elzevirii tandem mihi concesserunt exemplaria Livii, ex quibus unum tibi servatur, et tradetur, si ea via uteris, ut spero, hospiti. Schelius noster est in suis praediis: quoties adest, vix ullus noster sine te, et te dignus, sermo. Graevium monui, ut ad te scriberet. Bonam mihi operam praestat in corrigendo libro meo, cujus tredecim folia excusa habeo: ad XL. fient. Vale, decus meum. Daventriae. XIII. Kal. Apr. Jul CICICCLV.
Licetne ridere. Scribis alicubi nunc virum ferme factum. Omitte ferme. Audi imus et fama fuit. Novimus et quae te.
MIrabar quid tam pertinaciter, Mi Gronovi, et quidem tanto tempore, qui Pythagoream sectam nunquam antea apud me professus esses; cum ecce hesterno tandem die elegantes ac luculentae a te comparuerunt, quibus motos fluctus indignationis meae facile sedasti. Nam quod veteris pecuniae supputationes te exercent, suda quantum voles in hac palaestra, dum nos etiam aliquo apud te numero simus, quorum explorato erga te tuosque adfectui non potes derogare pretium atque auctoritatem, tanquam annosae rei. Multa interim erudita ac hactenus ignorata a te expectamus in hoc argumento. Si adessem, poteram fortassis auctores nonnullos suppeditasse, quos necdum videris. Savotum tamen scriptorem Gallum esse tibi ad manus opinor. Tu quaeso verbis vel tribus doce, quando lucubrationes istae sint nobis expectandae, de meo enim ad vos excursu pergunt esse incerta omnia, quod nihil possim sine consensu Patrum, atque illi preces meas hactenus excludunt. Narro enim tibi incidisse me in tempestatem ac procellam nupera illâ Bremensi longe atrociorem. Nam per Polonorum latus Balthici maris imperium non clandestinis artibus, sed palam atque aperte petitur a Succis. Nostri homines id expedire nequaquam rebus suis existimant, nec imprudenter id sane aut praeter ordinem. Jamque rumor per aulam differtur, opem laturos Dantiscanis nostros, eoque nomine classem conscribi validissimam. Tu nunc cogita, quibus ego hîc jurgiis ac simultatibus sim objectus, quas tamen non minus fortiter concoquo, quam alapas solent parasiti. Quod unum enim poteram, partes boni civis mihi ipsi demandavi, animusque ut ad preces, pretiumque ac minas invictus et inconcussus esset, operam diligenter dedi, caetera Fortunae crediturus. Utrique parti ut satisfaciam, ac prober, non est mearum virium. Proxime praeterea me spectant eorum commoda, qui me suum esse voluerunt nuper, quibusque servio. Hoc institutum cum sine laude Senatus universi publicâ ac gratiarum honorifica actione non abierit, me totum sibi posthac vindicabit, stimulosque addet, ne a me ipso degenerem. Fremunt tempestive patuisse consilia sua, ejusque rei invidiam in meum praecipue caput convertunt, ut male mihi omnino sit sperandum de tot aureorum millibus, quae deberi etiamnum nobis haud ignoras. Vide quantus artifex perierim. Sed de his tutius coram tecum confabulabor aliquando. Rex post dies paucos in Germaniam discedet. Ego secuturus sim castra, an, quod malim, rediturus
domum, non liquet. Nihil certe non agam, ut adsim sub id tempus, quo parentis bibliotheca distrahetur. Quod placere tibi scribis omnia, quae ad Statium et Ovidium notavi, id vero mihi non placet. Nam si curate ea perpendisses, invenisses haud dubie nonnulla, quae jure optimo possent carpi. Minus liberaliter posthac proponam meas tibi emendationes. Nunc unam habe in tuo Statio, sed minime certam. Pag. 368. Gustuum tuorum ais, illum versum Epithalamio Stellae, Prendisti portus, tumidae sic transfuga Piscae, videri corruptum, et recte quidem: quid enim sibi vult Pisa illa tumida? Testaris praeterea in Veterum uno pro tumidae legi, miadae, in altero intiade, prima syllaba in tumidae repetita est ex superioris vocis ultima, scriptum enim fuit, Prendisti portum tum liado sic transfuga, prima quoque litera in miadae perperam ex superiori voce adhaesit, nam in intiade, m in in degeneravit, ex tiade fac liado, vel liadi et apparebit primam literam propter elisionem excidisse, postremam propter vocis sequentis primam. Scripsit igitur, nisi fallor, Statius,
Prendisti portum. Eliados (vel Eliadis) sic transfuga Pisae etc. Eliadas equas dixit pari modo Virgilius. Rogavi amicum per literas, ut Vaticanos codices hoc loco consulat. Illustrandus enim est locus Ovidianis in Notis. Sylvas quidem Statianas cum tribus quatuorve Vaticanis libris Langermannus noster contulerat, sed schedae illae naufragio perierunt, cum meis illiusque aliis lucubrationibus. Pluribus garrirem nunc tecum, nisi essem longe occupatissimus. Orationem funebrem, qua parenti meo est parentatum, accepi hesterno die. Tu illic Franciscus nominaris. Sed et alii sunt errores. Laudo interim adfectum [Note: Ant. Thysii.] hominis minime mali. Nobiliss. Schelium in oculis fero assidue. Nihil enim eo viro amabilius, consummatiusque. Tu Vale, mi Gronovi, et inconditae huic scriptioni ignosce. Dabam Holmiae. CICICCLV. a. d. IV. Eid. Quinctil.
Epithalamium meum jam pridem tibi redditum est, ut spero. Jam enim intellexi eum, cui id ferendum dederam, advenisse sospitem in Hollandiam.
ULysses ille, post captum Ilium non erravit, credo, magis quam ego, ex quo ante hos tres menses e Sueciâ sum profectus. Daniam petebam navi; atrocissimâ diu exagitatus tempestate in portum vix tandem Dantiscanum sum conjectus, et quidem aeger, Vir Clarissime; cum nihil praeter naufragium, et mortem certissimam mihi proposuissem. Nihil enim saevius, nihil pertinacius istis procellis, quae per dies octo continuos
nos exercuerunt. Jam quassa et rimarum plena navis fatiscebat violento commotorum fluctuum impulsu. Jam navales socii aquae egerendae detrectabant onus diuturnum, quos et potus defecerat, vasis doliisque omnibus, quae cerevisiam et aquam victui destinatam continebant, inquietâ navis agitatatione collisis ac confractis. Accedebat et aliud incommodum febris, quae navarchum primo, mox me, deinde complures alios ex vectoribus invaserat. Nunc littus Danicum nobis ante oculos, nunc Livonicum, Suecicum nunc denuo, aut Pomeranicum, ita crebro nostra relegebamus vestigia, donec Dantiscanus, ut dixi, portus omni periculo nos exemit. Hîc per dies triginta et sex decubui, nec solus tamen, sed quinque mecum alii ex vectorum numero. Officia Fabricii nostri singularia prorsus fuerunt. Nam et quotidianus me accessit, et illi deberi existimo, quod civitatis magistratus inusitata comitate me sit prosecutus. Confirmatis utcunque viribus denuo in navem me conjeci, qua Lubecam Dantisco deferrer, nec felicius id, quam ante. Tractum enim fuit iter in undecimum diem per procellas et ventos adversos. Ita factum, ut invalidus domum sim reversus, nec celsissimo hactenus Senatui me sistere potuerim, a quo in aulam Brandenburgicam destinari dicor, aucto et stipendio et titulo nuperae dignitatis. Sed haec etiamnum incerta, de quibus coram melius agetur. Vossius enim atque ego conspectum tuum valde desideramus. Quapropter vide, an res tuae ferant, ut huc excurras. Mihi quidem hisce in terris mora longa vix concedetur, nisi valetudo intercedat, quod nolim. Senecam Tragicum cum Mediceo codice a me collatum, si tecum tuleris, valde me demereberis. Opinor enim jam usum te eo satis. Epit halamium meum nuptiis Mecklenburgicis dedicatum an acceperis nescio. Nobilissimus Schelius quid agit? quid Sestertiis tuis fit? Romae ad sepulchrale C. Cestii monumentum columna nuper est eruta cum egregia inscriptione, quae penes me descripta extat. Vale, Vir eximie. Dabam Hagae Com. Anno CICICCLV. a. d. XXVIII. Octobr. Gregorian. Meursium de unere et puerperio mihi a te emtum expecto.
FElices et rei votorum sumus Heinsi dulcissime, quum te tot periculis et naufragii et valetudinis perfunctum patria incolumem recepit. Itaque ardeo ingenti desiderio te videndi, tenendi, audiendi narrantem per partes, quae compendio persultat tua gratissima epistola. Praesertim cum adsit illic auris tertia non timenda, illius dico, qui post deos spretos deasque, post homines sanos seriosque pulsos, ultimus piorum, credo, isti cubiculo excessit, ne quid cum
Scythide nisi barbarum et mimicum vagaretur. Sed sumus in medio cursu recitationum, quas interrumpere et mihi et adventoribus valde foret incommodum: et, quod maximum est, puerperam domi habeo septimo foetu foluto ante paucos dies salvam quidem, sed etiam languentem, quae me tam suspecto tempore nusquam ex oculis amittit. Meursii de F. et P. hîc habes. Senecam tuum coepi quidem cum annotatis meis conferre: sed post occurrentibus aliis negotiis, et quod brevi sperabam indies me istius operae totum fore, intermisi. Itaque paullum etiam sustinebis. De Sestertiis quod me appellas, bonum nomen sum. Nec illos tibi, sed et denarios et flavos dominos, et aeris varietatem, sed et siclos et obolos et drachmas cum minis et talentis, sed et solidos milliarenses, folles ita tibi aestimatos dabo, ut si quid istis exigendum habeas, in posterum ad Quaestores tibi recurrendum non sit. Quin et solidum habebis aureum argenteumque cum sui denariis Clodovaei et veterum Francorum, nemini quod sciam, etiam intellectum: non certe Scaligero, non Frehero, Lindenbrogio, Rualdo, Gassendo: ubi simul nosces descriptionem librae secundum Francos, et originem pecuniae, qua hodie tum nos, tum vicini utuntur: quid sterlingus, quid libra esterlingorum, quid marca medii aevi, unde viginti stuferi librae nomen acceperint: non pauca alia (haec ita apud te) quae tu nec a me, nec a quoquam, [Gap desc: Greek words] , exspectaris. Senecam Ph. Elzevirii coeperunt praelis reddere. Videbis notas, et meo non parvo et Rubenii egregio additamento auctiores. Schelius in hac urbe est, et una cum nostris proceribus rempubl. egregie suffulcit, quam mali cives pessum dare pugnant, te vero fert in oculis. Habes hîc et alia, quae debebam tibi, mea persona, quam tua digniora, quae boni consulas velim. Vale, decus nostrum, et me ama. Davent. III. Kal. Novemb. CICICCLV.
Ampliss. Affinem tuum cum uxore lectiss. et omni domo saluto. Si incides in D. Vicofortium, rogo, admoneas illum mearum, quibus inclusae fuerunt aliae meae ad D. Chanutum. Inclusas rogo, ut diligenter cures, agitur enim res magna mea. G. Vossius de Vit. Serm. in Sterlingus, jubet adiri eruditos Watsii labores, seu Glossarium ad Matt. Parisiensem. Eum librum si habes, ut puto, vel in tua, vel Affinis, vel hereditaria bibliotheca, cura mihi quaeso describi, quicquid illic habetur de Sterlingo. Etsi enim sero sit, et jam mea inpressa, cupio tamen scire, quid ille notaverit.
EX quo postremas ad te dedi, quae reditum in patriam meum nunciabant, Amicissime Vir, in recidivam incidi. Febris ipsa, postquam per dies complures
gnaviter me exercuit, nunc continuam mentita, nunc tertianam duplicem, in quartanam degeneravit tandem. Vides lentum valetudinis restituendae fore negotium. Haec causa est, cur missas faciam cogitationes de legatione Braridenburgicâ, cui me nihil minus expectantem destinarant Ordines Hollandiae. Eorum enim nomine unus in aulam illam brevi contendet Orator, alter alterius provinciae nomine: duo nimirum sunt mittendi. Tres praeterea ad Suecorum Regem, in Daniam totidem. Etiam in Hispaniam legatio paratur. Mihi intenm ignavissimus morbus aut lecto corpusculum adfigit, aut cubiculo. Pro solatio tamen est, adeo placuisse patribus nostris meas in Suecia molitiones (ubi provinciam duram omnino ac difficilem feliciter sustinui contentiosis hisce temporibus, homo negotiorum publicorum rudis atque inexpertus) adeo, inquam, placuisse Patribus molitiones meas nuperas est pro solatio, ut omni procul ambitu ultro dignum me nunc judicent, cui majora credantur. Sed de his coram. Spero enim te feriis proximis nobis adsuturum. Feceris certe rem mihi longe gratissimam, etiam Vossio nostro. Comitem si adducas Senecam Tragicum, quem utendum olim a me accepisti, multum te amavero. Eo enim mihi nunc est opus: quod in Italiâ satis diligenter editione istâ sim usus, plurimosque inde locos in margine Ovidii mei annotarim, adscriptâ tantum paginâ, quam consultam vellem ad illustrandum ipsum Ovidium, ut fieri a me solet. Quod si mihi Notas in Ovidium meas mox adornaturo desit ista Senecae editio, valde aestuandum erit ac sudandum, ut alibi inveniam, quod hîc sine molestia offeretur. Pro Meursii libello satisfcciam, ubi veneris. Viquefortium videre non possum, cum domo haud procedam. Chanutus jam discessit hinc in Gallias. Ad Graswinckelium quas commisisti curandas, recte curatae sunt. Quaerebam nuper an Epithalamium meum accepisses, hunc nodum non solvis. Pro Livio et Observationibus plurimum tibi debeo. De Sestertiis commentarium quando videbimus? Hoc enim Itali certatatim ac Galli ex me sciscitantur frustra. Heroina nostra, quam suaviter nugata sit Oeniponti, jam intellexisti. Sed nihil praeter ineptias illa jampridem machinata est. Vale. Dabam Hagae Comitum die. XXX. Novemb. CICICCLV.
Nescio an videris postumum Lipsii Libellum de Re numariâ, editum in Italiâ.
PAnde sinum, ut accipias divitias, non illas translaticias et vagas, quas tibi mihique abjuravit, [Note: Christina Augusta, Sueciae Regina.] quae debebat; sed perpetuas et innoxias, quarum et tu,
si velis, avidus, et ego, modo possim, prodigus erimus sine crimine. Quae tractantur dextra, non aere, sed chartis gravi digitis non collybo, sed forte sepia decoloratis, non in avaritiae solatium, sed ad ingenii cultum. Veniunt autem ad te magnam partem rudes et indigestae, quod necesse fuit accidere magis hauriendae venae, quam repurgandae balucis studioso, et copia aciem intentionis in singula abrumpente. Cur tamen non hoc quoque nomine tibi sint gratiores, quum non tantum spectaculo et voluptari erunt, sed etiam solertiam tuam invocabunt, dabuntque quod purges et polias, quod callidius et subtilius distinguas, quod peritiori manu administres. Vale, vir nobilissime et me ama. Daventriae. Idib. Febr. CICICCLVI.
VIde quo me socordiae redegerit adversa valetudo, clarissime ac summe Vir. Irascebar tibi jampridem, sed quatenus amantes irascuntur, quod literarum tuarum jucundissimo conspectu me fraudares in ultimo Septentrione vivenrem. Hoc, inquam, homini curis assiduis gravissimisque occupationibus distracto indulgere vix poteram. Nunc vero pari culpae coepi esse obnoxius, ex quo geminis tuis nihil repono praeter silentium. Tu autem hoc mihi credas unice velim, occupationes partim, partim morbum in caussa esse, quominus responsionis officio apud te sim functus. Nam quas ultimas ad me dedisti, eae mihi sunt redditae, dum rebus domesticis componendis apud Leidenses incumbo, idque ante paucos demum dies, una cum praeclaro Veteris Pecuniae munere. Caeterum cum spem certam Graevius faciat mox fore, ut nobis adsis, quae in sinum tuum effundenda habeo non pauca, in congressum nostrum differam. De libro vero tuo quid sentiam non possum, quin paucis tecum communicem. Cum enim tua omnia magni fecerim semper, ac vehementer sim admiratus, hoc tamen scripto quid possis in re antiquariâ liquido mihi visus es ostendisse. Tantum quippe reconditae ac diffusae eruditionis hoc in argumento illustrando contulisti, ut os quorundam calumniis obstruxeris, qui nihil posse te procudere praeter jejunas ac breves observatiunculas argutabantur. Nunc illi ipsi eruditionis tuae campum spatiis latissimis patere stupent et fatentur. Librum, quantus est, integrum jam perlegi semel, mox perlegendum denuo, idque majori cum attentione. Parentis mei mentionem illic fieri honorificam, ut vidi, valde sum laetatus. Ignosce, quaeso, honestae ambitioni. Pro hac pietate quantum tibi debeam aliquando intelliges, ut auguror. In auctione paternae bibliothecae non potui tuis commodis studere sic, ut volebam, quod libri plerique immenso pretio venierint. Ita factum, ut vix duos tresve tibi ac
amico tuo sim licitatus. Omnibus, quos desiderabatis, pretium adscripsi, ut intelligatis ipsi, ere vestrâ fuisse, ne quid temere hîc molirer. A Langermanno proxime literas accipiebam, quibus moneret, sanctissimam matronam, genetricem tuam e vivis excessisse, quo sane nuncio vehementer sum consternatus, cum et ipsam Hamburgi nec semel convenerim, et jactura tua non possit esse a me aliena. Sed nolo vulnus rescindere. Vale, mi Gronovi, et si venturus es, fac ego ac Vossius id tempestive sciamus, ne absimus forsan ab hac civitate, cum venies. Vale. Dabam Hagae Com. CICICCLVI. a. d. IV. April. Gregor.
LIteras a Langermanno nostro accepi, Vir Clarissime, easque paucos ante dies, quibus nunciat, applicuisse se animum novis amoribus. Habes hîc ipsam ejus epistolam, qua, nisi fallor, ad nuptias vocaris. Me certe jam vocavit, et quidem multâ cum prece. Nec obniterer, ni certus essem, sine nostra opera confici atque absolvi posse, quicquid ibi occurret agendum. Holstenium addit Archiepiscopatu Ravennati donatum a Papa. Augustam nostram graviter Romae aegrotare, ejusque valetudinem esse conclamatam fert rumor. Addunt alii conatam Romanis elabi, sed nullo cum successu. Quicquid sit, periit illa jam pridem sibi et nobis. De regis etiam morte nil certi hactenus ad nos perfertur. Res Suecorum prosperas damnare Fortuna incepit. Inde factum, ut Oratores nostri sint dimissi, quibus manum injecerant contra jus gentium Phrenetici Septentrionis filii. Sed haec jam ignorare non potes. Ego post paucos dies Amstelodamum rursus cogito, quando curae mihi erit, ut tuus de Pecuniâ veteri commentarius in Italiam mox mittatur. Nobilissimum Schelium salvere plurimum jubeo. Vale, flos et ocelle amicorum. Dabam Hagae Comit. CICICCLVI. a. d. XVI. May. Gregor.
VEteri meae culpae causa accessit nova: fui enim hos dies, sumque etiamnum districtior, dum quae institui cum auditoribus meis, absolvere festino,
priusquam eos disjiciat abigatque pestilentia, quae ingravescere indies incipit. De nobis quae statuerit Deus, patienter exspectabimus. Neque enim effugium datur: cum nec ipse domum in tanto periculo relinquere possim, neque etsi nonnulli in agrum invitent, numerosa cum familia quemquam onerare audeam. Jam proximus ardet Vcalegon, non quidem loco, sed gente: extulimus nudius tertius affinis mei uxorem, singulari probitate foeminam: cui aegrae quum soceri, affines alii, ipsa uxor mea, summa fide, contempto periculo adsederint, magnum erit, si ea sola defuncti fucrimus. Itaque vide, ne tibi propediem amico tuo sit condendum epicedion. Mihi animus satis aequus et fortis ad quemcumque casum subeundum: etsi frangit eum nonnunquam conspectus septem liberorum, intra teneros annos omnium. Sed fiat quod vult, qui nil nisi bene vult. Frisiorum [Gap desc: Greek words] coegerunt me nostri, et extraordinario congiario, et auctis annuis ad mille centum florenos, cum nongentos haberem, et promissis aliis centum annuis, si quid contigerit illi, qui nunc eos opera senio et morbis otiosa detinet. Detur modo frui. Quae nuntias postremis tuis, omnia mihi grata fuerunt. Secessionem nostram sanatum iri magna spes, postquam praesentibus nobilibus nihil profligabatur, sine his ter coierunt legati trium civitatum: licet enim, et semper habent hi conventus singulares. Quid actum sit, celatur: nisi quod magis magisque animos conciliari prae se ferunt. Tentabam his diebus in Ovidio tuo lib. X. vers. CCCLXX. et blandis inductae cornibus aurum. Quid blandis? Omnino pandis. Lib. XI. vers. DCLXXIX. Ingemit Alcyone: lacrimas movet atque lacertos Per somnum. Quidam legunt lacrimans. Forte: Alcyone lacrimans, motatque lacertos Persomnum. Lib. XII. vers. CCCXXII. In tanto fremitu cunctis sine fine jacebat Sopitus venis et inexperrectus Aphidas. Lego: junctis sine fine jacebat Sopitus vinis. Ut Statio, Junge puer cyathos. Auctionis Vossianae quando catalogum videbimus? Ipsum et omnem domum, nec non affinem tuum meo nomine fac quam officiosissime salutes. Schelius in praediis suis est, legit tamen tuas mecum, et illis laetatus est, priusquam discederet. Vale, carissimum caput. Daventriae. a. d. XII. Jul. Quintil. CICICCLVI.
VOcatus Amstelodamum nuper a Consulibus per literas. Vir Clarissime, cum nescirem primo quid isthaec sibi vellet invitatio, intellexi illuc adveniens destinatam mihi esse provinciam ab lis satis opimam. Significabat enim Consul primarius, qui epistolam, quam dixi, exararat, patere mihi aditum ea iu urbe ad occupandum Scribae munus, Secretarium nunc vocant, id
oblaturos collegas mihi suos seque, nisi dissentiam. Quid multis? Accepi conditionem; sed eâ lege, ut integrum mihi esset, nihil inconsultis foederatorum Belgarum Ordinibus, quibus servirem hactenus, de me decernere. Hagam igitur confestim advolavi, et, quod fore praevideram, Senatu foederato annuente, atque approbante hoc consilium, facile impetravi, ut Scribae cum munere dignitatem Residentis permutarem. Mireris forsan id institutum, nec primâ statim fronte perspicias, quo spectet. Rerum tamen gerendarum gnaris ac peritis caute omnino et circumspecte fecisse videor. Eram Sueciae pertaesus, ut qui maxime. De Daniâ adeundâ eventus apparebat incertus: nec, si mei ea res foret arbitrii, (nihil quippe a Proceribus adhuc statutum est) debebam tamen istam praeferre Spartam huic provinciae, quam nunc suscepi, etsi honorata magis videatur, et fortasse sit. Deerat mihi plena rei publicae cognitio, quam, ut verum fatear, vix primis labris delibararn. Eam nunc ut explorem ac rimer prorsus, neque otium defuturum est, nec occasio. Nam cum plures sint Amstelodami scribae, variasque rei publicae partes administrent, mihi [Gap desc: Greek words] negotia erunt curanda. Solis enim Consulibus sum vacaturus. Sed coram de rebus meis confabulari tecum malim. Nihil me moratur in hac urbe, praeter stipendii causam, quod debere quidem se mihi non diffitentur Ordines, sed unde solvant vix occurrit, nisi Dii adsint e machinâ Amstelodamenses, debitumque in se recipiant, uti recepturos sese jam quodammodo sunt polliciti. Cum plures essent in amplissimâ civitate, qui cum laude eam, quam occupavi, provinciam adornare possent, foris fuisse quaerendum, idque sine exemplo (satis quippe civibus suis patere locum Consules hactenus voluere) non tam glorior, quam miror. Post longos itaque peregrinationum fluctus componome, et recolligo ad pedem in patriâ figendum. Atque hacc quidem hactenus. Sestertios tuos non sine foenore ex Galliis ad te rediisse laetor, primus id mihi significavit Viquefortius. Quanquam nihil ad sortem haec usura. Est enim is commentarius tantâ eruditione refertus, ut te aestimare jam incipiant ipsi legulei et tenebriones scioli, qui, quis esses, minime hactenus intelligebant. Augusta nostra ex Italiâ in Galliam dicitur contendere, causata pestem, quae, Neapoli jam attritâ, Romam, proximasque civitates adflavit. Mirum ni ad nos excurntt. Non enim opinor fortunas ejus ferre istos sumtus, qui faciendi sint in aula Gallica, regio splendori pares, si moram illic diuturnam traxerit. Pontificem nonnihil offendisse dicitur dicacitate suâ, cum alias ob causas, tum quod Insignibus seu armis ejus, quae tres montes prae se ferunt, subscripserit, PARTURIUNT. Nosti caetera. Leidenses de te invitando ad professionem Graecae Linguae, quae Lamberti Barlaei morte vacat, denuo videntur cogitare. Sed cum constituti sint in re angustâ, tecum autem non male nunc agatur, potes invitantes negligere, quos necessitas ad te trahat, non tua merita, si te invitent. Venio nunc ad tuas, quae serius, quam par erat, mihi sunt redditae ante paucos demum dies, nec satis scio cujus culpa. Vestram quoque civitatem peius contagio obnoxiam esse, id primum invitusex iis intellexi, quare si salvas cupis artes, serva literis, quaeso,
eruditissimum caput ac scientiis, quarum salus a tua pendet incolumitate. Hoc mihi credas, ac certo tibi persuadeas velim. Si de aedibus jam mihi prospexissem Amstelodami, eas ut invaderes cum tota familiâ non tam rogarem, quam pro imperio juberem, et faceres profecto, nisi me iratum atque aversum malles experin. In Ovidio, quae notasti, placuerunt. Illud pandis cornibus animadverti jam olim adolescens. Nec dubitandum. [Gap desc: Greek words] junctis vinis non videram, et placet. Ingemit Alcyone lacrymans, movitque lacertos conieceram olim ex illo Ariadnes,
Nullus erat. referoque manus, iterumque retento;
Perque thorum moveo brachia: nullus erat.
Tu motatque maluisti. Sed jampridem totus mihi locus est suspectus, quod ex vetustioribus libri quidam mox exhibeant, Voce sui specieque viri, non sua. Quare metuo ne tres hi versus, quorum initium, Ingemit Alcyone, ab interpolatoribus sint. Nam et in Alcyones oratione nihil dignum Ovidio, praeter brevitatem. Tu perpende locum, et quid sentias mone. Illustri Schelio plurimam salutem dico. Vale. Dabam Hagae Comit. Anno CICICCLVI. a. d. XXIV. Junii Gregor.
VIr clarissime. Tuas nuper accepi cum libris Hamburgo allatis, in quibus nihil desideravi praeter Lucanum, cum scriptis codicibus a me commissum. Simultates, quae mihi intercedunt cum illa, quam ex fama nosti, aegre me habent, ex quibus ut me quamprimum expediam nihil non ago. Tu etiam juvare me possis. Notissima nostra illa fuit Crousiae cuidam virgini Trajectensi, quae postmodum nupsit Cosmanno cuidam collegae tuo intribunatu plebis. Ea quid sentiat de nostrâ velim me doceas, sed ingenue, et tua fide. Altera enim alteram habuit exploratissimam. Crousia autem impudicitiae suspectam postea cum haberet, omnem cum ea familiaritatem abrupit. Tu vide, quid ex ea possis indagare rei arcanae. Sed festinatione est opus. Sancte promitto, nihil tibi molestiae hasce turbas exhibituras. Vale. Dabam Amstelodami. CICICCLVII. a. d. VII. Febr.
DIebus proxime elapsis non sine voluptatc summâ ex Elzevirio intellexi sospitem atque incolumem Hamburgo te reversum ad tuos. Spero itaque literariam inter nos consuetudinem diu intermissam integrandam denno fore. Nisi tu praesentem nobis, quod malim, te stiteris. A Rubenio, quas vides, in Livium tuum animadversiones non ita nuper accepi. Filium is unicum, canis rabidi morsu necatum, inconsolabiliter luget. Habes etiam hîc a Langermanno. [Note: Vid. inf. Ep. 297. et 302.] Vossius noster Ruremundae etiamnum super agello nescio quo litigat. Mihi etiam, quod mireris et rideas, litem minatur puella longe quidem scitissima, et incomparabili praedita ingenio, quaeque pudicitiam suam Lucretiis antiquis illis aequare non dubitet: nisi quod sint, qui eam magno suo malo incidisse in Tarquinium non unum argutentur. Id illa prudenter pernegat, ego adfirmantibus facile accedo. Sed hac de re alias. Interim valetudo adfecta me hybernam hanc tempestatem assidue exercet. Nunc ad me paulatim redeo, usus Jesuitâ Medico, qui artem invenit atque exeogitavit novam, qua lieni obstructo medcatur. Vale, vir et amice summe. Nobilissimus Schelius si apud vos est, is, quaeso, meis verbis plurimum silveat. Dabam Amstelodami. CICICCLVII. a. d. IX. Febr. Jacobum Puteanum, dum abfuisti, amisimus.
JAmdudum exspecto, si qua commodiore, quam per tabellarium, occasione hoc quicquid est sarcinulatum ad te mittere possim: quam tandem nactus poene amiseram, priusquam intelligerem. Me Hamburgi quid egerim quaeris. Sane recreavi me post primi adventus lacrimas, et laetum fuit revisere incunabula, atque amplecti tot tanto tempore non visas, alias interea adjunctas et nunc demum visas necessitudines. Genio quoque curando potius omnia superfuerunt, quam defuerunt: ita sunt illic escae maximae, sed et electilis, vino veteri, et sive Grajae, sive Ibericae, sive Rhenanae salivae, non nisi optimae. At inter haec litigavi apud Stadense forum, et multa concurfatione
multoque labore poene pereuntes, hoc est, litigaturos, in concordiam redegi, et auctionatus sum tempore alieno, et magnas partes mihi debitas, ut gravior auctor essem, remisi et donavi, et (ne quid deesset damnosum) aedificavi, et mille curis animum lacerantibus saepe inter fictam laetitiam et regificum luxum distractus fui. Ad nostras Musas quis me revocaret, cum et ille, cui nos ambo, tu inquam et ego, dubium uter majore cum fide et majore profectu, eas tradidimus, frigidas habeat fastidiatque, in tantis opibus nil nisi lucra caninae eloquentiae somnians? Itaque abrupi tandem Phaeacum delicias, et speratis, si praesens forem, commodis fraudari malui, quam non ocius reverti in hanc aridam meam moestamque, et tot luctuum admonitricem, solitudinem, sed dearum plenam. Responsum tamen paravi ad bellam illam de Sestertiis epistolam, quod mitterem, nisi Schelius, qui jam ultra octiduum detinet, me nondum recipere pateretur. Opto, ut duobus magnis malis, medico et tali lite, propediem libereris. Vale, praesidium et decus meum. Daventriae. a. d. prid. Id. Februar. CICICCLVII.
Schelius te plurimum salutat.
COdices, quos Langermannus noster ad me perferendos tibi tradidit, recte accepi, vir clarissime: gratiasque tibi ingentes pro officiosa hac sedulitate ago. Miratus tamen sum Lucanum inter illos meum, quem Langermannus nominat, non comparuisse. Claudiani et Ovidii exemplaria manu exarata Rottendorphius nuper mihi suppeditavit. Idem scriptum A. Gellii codicem recens a se inventum tibi offert utendum. Ego totus sum in nugacissimâ lite. Mira profecto fuit apud magistratum nostrum scorti putidissimi auctoritas, mira de ejus castitate concertatio. Sed postquam primus ille impetus deferbuit nonnihil, ad castra mea multi quotidie transeunt, qui certissimis argumentis impudicitiae illam convicturus mihi videor. Ferenda interim ac concoquenda impurae faeminae mihi contumelia est. Quid agas? Magnis se testibus illa tuetur. Procerum certe nonnullos sibi devotissimos et tantum non obnoxios habet. Quod nisi rerum adversarum exitum quemcumque forti animo mihi ferendum proposuissem, omnemque potius fortunam statuissem projiciendam, quam pudendas ac obscaenas nuptias admittere, jam Messalina illa me possideret. Sed de totâ re praestat coram confabulemur. Vix credas quantam pecuniae vim in lite molestissima prodegerim, cujus tamen eventus nunc a me speratur optimus, cum flagitia et libidines occultae paulatim e latebris eruantur, quas illa (ut est mire vafra) clandestinis artibus diligenter hactenus celarat.
Petii nuper, ut ingenue ad me et sine fuco perscriberes, quid collegse tui uxor Crousia de hoc monstro sentiat. Fuit enim inter utramque summa necessitudo ac familiaritas. Vale. Dabam Amstelodami. CICICCLVII. a. d. XVII. Martii Gregoriani.
DE Lucano non intelligo quid velis. Certe enim in fasciculo erat Lucanus, et eum misi, neque hîc reperio. Numquid dub exemplaria exspectabas? Non intelligo etiam, quod scribas te a me petisse, ut perscriberem, quid collegae mei uxor Crousia sentiat de litigante tecum foemina. Neque enim collegam habeo, cui sit ejus nominis uxor (Dietio est Lennepia, Loenio Philosopho Holtia Swollana, Tichlerus Ic. caelebs) neque ejusmodi literas tuas vidi, qui post reditum non habui abs te, nisi unas IX. Febr. datas, in quibus mentionem quidem litis facis, sed nihil rale adjungis. Dederat mihi Langermannus et expressos in cera Hispanica nummorum typos, quos ad te curarem. Eos oblitus sum antehac mittere, et his inclusi. Vale et vinec. Daventriae. Raptim. XIX. Martii CICICCLVII.
Ab Ampliss. Rottendorfio si mihi Gellium Ms. impetraveris, gratissimum feceris. Ego ex quo librum de re nummaria cum meis ad illum misi, literas ab eo nullas habui, ne quidem, quibus significavit se accepisse librum, quod quidem valde miror. Solebat enim in scribendo impiger esse. Iterum vale.
Fasciculusille, quem Hamburgo redux ad me dedisti nuper, nihil continebat praeter Stephanum de urbibus, excerpta Ovidiana cum membranarum veterum fragmento, et Claudianum in minori forma. Lucanus nusquam ibi comparuit, quem ego cum variis collatum MStis Langermanno ante triennium utendum dederam, a Raphelengio in Octava forma editum cum notis Grotianis. Eum excidisse fasciculo, vir clarissime, vix persuadeor ut credam, cum ne nummi quidem argentei exciderint, quanquam minutissimae chartae involuti. Librum ipsum si Langermannus tibi tradidit, ut tradidisse se scribit, inter
sarcinas tuas neglectus etiamnum haud dubie hacret. Tu, quaeso, eas excute diligenter. Trajecto literas ad te dederam, quibus petebam, ut collegae tui uxorem Croesiam percunctareris super Margaretâ Wullenia, quod ei intime familiaris et arctissimâ necessitudine fuisset conjuncta. Ais te nescire, quem collegam designem. Opinaris nempe de Professore quodam bonarum artium a me agi. Sed heus! Adeone parum memineras Tribunum plebis te esse? Si literae Trajecto ad te datae fuissent probe curatae, jam de Kosmanni, hominis mihi ignoti, uxore me locutum scires, cui nomen est Crousiae, domo Trajectinae. Si hominis ejus mores non satis exploratos habes, noli te meâ causâ fatigare. Spero enim fore, ut mox defungar omni litis ingratae molestiâ. Jam enim Thaidi nostrae larvam Lucretiae detraxi, multis procerum frendentibus, qui eam sibi mecum communem, credo, fore optassent. Sed hoc in aurem tibi. Habuit certe fautores plurimos, quos partim morum urbanitate, partim eloquio sibi conciliarat. Quanquam quid eloquium ejus tibi commemoro, cum incesta facies abunde pro se peroret? Ad Rottendorphium si quas mox literas dedero, de Gellio faxo sim memor. Typos nummorum cerae Hispanicae impressos, quos mittete te narras, non accepi. Vale, mi Gronovi. Dabam Amstelodami. CICICCLVII. a. d. XXIII. Martii. Gregor.
DE Lucano, [Gap desc: Greek words] , nihil aliud tibi dicere habeo, quam tractasse manibus meis, et semper voluisse includere primo, quem ad te mitterem, fasciculo, et credere in hunc diem inclusisse me illi, quem misi. Haec sine fraude me agere Deus sit testis. In meis quoque sarcinulis et forulis, quiajam quaesitum non repperio usquam, esse puto nusquam, ut canit Naso tuus, quicquid etiam illo tactum sit. Si tamen quandoque aliter esse apparebit, nihil fiet citius, quam ut te et conscium rei et possessorem libri tui reddam. Trajectenses, quas dicis, tandem accepi, postquam hoc oppido transito Zutphaniae oberrassent, et intellexi quem diceres, collegam meum. Sane jamdudum ille [Gap desc: Greek words] , ex certâ, credo, spe ipserumores distulit, se jam esse. Hactenus tamen ea bona spes hominem destituit. Si haberet tantum ingenii, quantum illa, quae astutia sua eum irretisse dicitur, esset. Non sunt mihi familiares valde: nec tamen multum effecero: praedicant illam callidissimam, certe non tam stultam, ut nescierit uti ludo aetatis. Eventum, quem promittis, sperabo tecum et precabor. Dura enim est provincia, quam suscepisti. Ista, etsi omnibus de illis constet, difficillimae sunt probationis. Plerumque malunt privilegio amantum uti, hoc est, pejerare. Sed fortasse hic saltus obseptus tibi. Bene erit, quacumque evades. Vale, et vince. Daventriae. XXVI. Martii CICICCLVII.
ADolescens temerarius et incautus, qui Salmasianas nuper epistolas in lucem emisit, Goesium nostrum praefatione suâ offendit, ut video. Is itaque Vindicias hasce offerri tibi voluit. Lis mea foro necdum est credita. Primus itaque adversariorum insultus feliciter retusus est et fractus. Qui toti in eo hactenus fuerunt, ut me non adorirentur tantummodo imparatum, sed inermem quoque expugnarent. De litis eventu jam spero optime, Vale. Dabam Amstelodami. CICICCLVII. a. d. XIII. Aprilis.
PRo munere amplissimi viri, affinis tui, et illi et tibi grates ago. Satis monui hominem incedere per ignes suppositos cineri doloso. Sed quod potest illis utiliter consilium dari, qui, quod omnium erat optimum et verissimum, ut scilicet brachium etiam intra togam continerent, et multum legerent, priusquam scriberent, id prae famae siti capere non possunt? De Lucano aurem mihi vellit Langermannus: jubet si forte astute agam, et adhuc velim perlustrare, indicem saltem hoc tibi. Ego vero Deum immortalem juro, me nihil aliud de illo scire et credere, quam quod antehac ad te scripsi: fuisse in fasciculo, quem apertum mihi dederat cognatus, habuisse me in manibus hîc, non ut conferrem (neque enim hoc tunc otium) sed ut obiter inspicerem, misisse ad te cum Stephano et Claudiano et caeteris. Si quid aliud eo, me volente et sciente, factum, tum me salva urbe et arce Juppiter, ut ego quemcumque jusseris lapidem. Quare autem ad te non pervenit, si scio causam, fiat mihi quod potest atrocissimum perjuris. Non possum interim, quin accusem fortunam, quae me carissimis duobus amicis suspectum reddit. Observationum veteres tres libros mirifice mutatos et auctos habeo, jamque ita paratos ut, si fors fuat, praelo dare possim. Haec fuit una mea subseciva opera, ex quo redii. Nunc Notas ad Senecam secundae editioni, quam Elzevirii moliuntur, parare aggredior. Tu quando Ovidium? Numquid, ut ajunt, altera editio minoris formae sub praelo est? Vale, mi Heinsi, et inclusas Elzeviriis vel Curcellaeo
curandas trade, nisi forte tibi propior occasio est. Schelius abest, et abstulit secum musteum libellum affinis tui, vix ut eum saltuatim ac vellicatim percurrerim. Iterum vale. Daventrîae a. d. Xi. Kal. Majas CICICCLVII.
QUod unice cupiebam, praestare in rem meam non potui, vir clarissime, ut suavissimis tuis literis tempestivus responderem, dum domo frequenter avocor. Cave autem existimes parum a me intelligi, qui fructus, quae utilitas ad me redundet ex tuis alloquiis. Iis enim etsi dignum fortasse pretium non pono, pono tamen maximum. Exercuit me aliquamdiu negotium, quod nosti, domesticum: nec pro voto aut expectatione hactenus successit. Puta cum Sphinge rem mihi esse, aut cum Circe aliqua, quae miris modis Judicum animos excantet, et per ambages aenigmatum nescio quorum abstrusas assidue circumveniat. Causâ, igitur cecidi, sed sic ut ad forum Haganum certissimâ victoriae cum spe provocarim. Post judicatam enim litem nonnulla ad aures meas sunt perlata, quae si tempestivius scivissem, profligare partes adversas etiam in Amstelodamensium tribunali, quanquam non nihil iniquo, poterant. Impegere judices ad Sirenis hujus scopulos, quod illis mecum est commune. Nunquam credidissem tam durum telum esse mulierem venustam et ingeniosam. Sed vel sic de rebus meis optime a te velim sperari. Bullialdum Hagae bis salutavi, qui Legationi Gallicae est a fecretioribus consiliis, et convictor Illustrissimi Thuani. Timide tamen et parce conveni, quod aedes istae nunc nostratibus sint suspectae, cum Orator Hispanicus tuto conveniatur ab omnibus: Vide rerum vicissitudines. Vossius etiam ex Geldria est reversus tandem, sed sic, ut eo rursus videatur cogitare. Nam ne is quidem litem ex voto confecit. Interim oblatus mihi est Terentius Boecleri et Guyeti commentariis illustratus, liber sane musteus, et fruge refertissimus. Boecleri annotationes necdum vacavit percurrere. Neque enim is est vir ille, a quo mira sint expectanda in hoc studii genere: Guyetus multa habet praeclara: quanquam succinctus nimis in plerisque, ad Faerni exemplum, et totus in emendationibus. In iis autem nimius etsi videri possit nostris philosophis et politicis, fatendum nihilominus est plurimum acuminis ac perspicaciae ab eo collatum ad illustrationem auctoris tersissimi, in quo tam multa fuisse depravata nunquam credidissem. Sed de his alio tempore. Mox enim ad studia revertar, nimis diu intermissa. Auguror etiam fore, ut mox nobis adfis. sin minus, Augusto mense feriantem expectabo. Non poteris non venire optatissimus, quandocunque veneris. Totus enim ardeo et flagro tui
excipiendi desiderio. Salmasianae epistolae non eo cum applausu sunt exceptae, quem sperarat bonus editor. Quare vix est, ut tomum secundum hoc anno simus visuri. Xantippe [Gap desc: Greek words] abiit ad plures, ut audio. Nimis diu profecto vixit, quac supervixit marito. Lucanum meum mallem non periisse, fateor. De te tamen aut de tua fide saepius mihi perspecta ut sequius quid suspicer absit. Mitte igitur obtestationes istas. Ovidio mox manus admovebo. Frustratus est spem meam noster Vossius, qui nunciarat codices Auctoris ejus nonnullos manu exaratos a se inventos fuisse Ruraemundae. Sed solens ille lusit et imposuit. Haec nunc. Plura vellem, sed urget tabellarius. Vale, amicorum flos. Quando sis venturus, quaeso, tribus verbis me doce: ne inexpectatus adsis. Ego enim Hagam identidem excurro propter litem. Dabam Amstelod. CICICCLVII. a. d. XII. Junii Gregor.
A Quam adspersit mihi epistola tua, non illis modo quae nuntias, sed ipso etiam genere sermonis et imagine animi tui, qualem universa exprimit. Scito enim, mi Heinsi, ex quo huc attulit rumor, contra te pronuntiatum, nihil mihi suave fuisse, anxio et sollicito de summis et fortunis et Musis tuis? Quae foret, obsecro, tua vita aut in istam copulam conjecti, aut ne conjicereris, exsulis? et ubi tutum exilium acturi? neque enim Teucris addita Juno usquam abfutura videbatur. Haec, et quorum meminisse horreo, agitanti supervenit epistola tua longe gratissima, et hujus rei meliores eventus plane promittens, et omnis te praeferens [Gap desc: Greek words] et hilariculum. Age, exoriatur illa dies, qua istorum Areopagitarum ludibrium (nolo enim dicere perfidiam) religiosiores emendent. Quid si tamen illam occupares decidendo? Nescio quis retulit mihi prius te voluisse, tulisse bonam conditionem annuorum praestandorum, illam uti ea noluisse; nunc velle, sed te tergiversari satis in causa fidentem. Vide tamen, an non tutius sit crimine ab uno discere omnes, et habere illud argumentum semper in promtu situm, quo docemur,
Ne quid exspectes amicos, quod tute agere posses,vel aliquot millibus nummûm objurgatus. Bullialdum et Vossium Hagae me visurum, si dii volent, gaudeo. Recte enim praesagis, ante illum anno mihi tam feralem Julium non posse me domo abesse. Satis ista paucitas, quam reliquit nobis pestilentia, exercitum me habet. Indulsi omnia omnibus, ut occupato animo non vacaret attendere admonitionibus luctus et jacturarum rei familiaris, quae mihi reduci et multae et amarae occurrebant. Sic praeter publicas recitationes, et illa privata, quae singulis prope semestribus vel annis redeunt, Xenophontis [Gap desc: Greek words] tres, Plinii epistolarum octo libros
auditorio domestico commissos jam absolvi. Interim et ita retractavi tres priores Observationum libros, ut poene rescripti videantur: nullum caput sine accessione notabili, quibusdam integra surrogata, singulis libris nova adjecta. Responso etiam ad epistolam Salmasii Hamburgi deproperato secundam manum admovi: egi fortassis acriter, et vitiis hominis haud quaquam parcens; doctum tamen et magnum fuisse nec negavi nec negare possum. Nunc ipsum cum Scaligero et Petito de anno Numae et intercalandi ratione, ob Livii lib. I. cap. XX. locum litigabam. Vide vero, amice, ne magnum malum arcessas tibi, quum me desideras. Veniam enim comitatus tot meis Caesiis, Aquinis, ut tibi Guidetus, quem laudas (etsi multa summae et Palmerianae temeritatis atque audaciae ab homine tam [Gap desc: Greek words] exspecto) modestus fuisse videatur. At ista [Gap desc: Greek words] , Ovidio te mox operas redditurum. Redde vero, quas solus potes, et ut animo vacuo possis, Diique hominesque ad liberandum te illa, qua nunc coqueris, cura consentiant. Vale, unicum literarum, unicum meum decus. Daventriae a. d. VIII. Eid. Jun. CICICCLVII.
DE molestiis, quae me nunc exercent, libero te omni curâ. Non enim spero tantum, mi Gronovi, sed confido etiam et prorsus habeo persuasum, eum liti finem fore, qui si mihi non sit laudi, cum adversae partis maximo certe opprobrio ac dedecore conjungatur. Nam ex quo judices nostri a duabus faeminis consularibus impelli se sunt passi, ut contra me pronunciarent, quamquam diu multumque renitentibus sententiis; multa ad aures meas pervenerunt, quae victricem causam non oppugnent solummodo, sed profligent plane ac evertant. Reliquum est, ut Judicum Haganorum nonnemo huc excurrat, qui testes quosdam per praescriptam jurisjurandi formulam compellat ad veritatis ingenuam professionem, quam meis precibus hactenus non indulgent. Judices nostri si hac in parte mihi non defuissent, triumphasse nullo negotio poteram. De duabus consulum uxoribus quod dixi est verissimum: quae cum ipsae olim male audierint, crediderunt etiam hanc nostram immerito accusari impudicitiae. Sed utramque ajunt jam paenitere sui consilii. Tertius accessit causae meae oppressor Vir Consularis, qui nostram in deliciis habere aut habuisse saltem creditur. Sed censesne, mi Gronovi, tam abjecto me esse animo, ut Consules aut Consulum filios rivales feram, qui ne Jovem quidem tulerim? Haec in aurem tibi. Nemo adversariorum meorum opinatus est, tautum fore mihi confidentiae, ut ad tribunal Haganum provocare sustinerem, ipse pars magistratus ejus, a quo essem damnatus. Non desunt
quidem, qui ereptam propterea mihi velint eam, quâ hic fungor, dignitatem: sed ita res est acta in judicio, totque et tam validis argumentis, ut illi ipsi, qui me damnarunt, facile praevideant longe alium fore huic negotio apud Haganos exitum, quam quem ipsi praestiterunt. Multum praeterea fiduciae mihi addit ea ipsa, quae litem hanc mihi concitavit, quae quanquam victrix, cum ultro obnitentem me in jus primo rapuerit, nunc ita aestuat ac cunctatur, postquam ad rorum Haganum confugi, ut nil movere litium audeat, ne alimentum quidem pro pueris petere, quod judices largituros illi vix dubitem. Sed quando ipsa cessat ac sibi deest, ego res ejus quamprimum urgebo. Expectandus tantum Goesii reditus, qui in Zelandia jamdudum haeret, eo missus ad componendam seditionem male feriatae plebis. Propinqui nostrae illius componi litem misere jam velint, sed non componam ego, nisi victor. Hoc enim existimatio mea vehementer requirit, ut quam impudicitiae palam accusarim, etiam convincam. Sed de totâ re fusius confabulabimur, ubi veneris. Constans est inter multos rumor, eam ex alio nescio quo non conoepisse tantum, sed peperisse etiam jam ante: ejusque rei probe consciam esse Daventriensem illam, quam nosti. Quo magis vellem, rei ejus explorandae negotium a curâ tuâ ne putasses alienum. Judices Amstelodamenses a formâ ac ingenio sic commendant nostram, ut benignius splendidiusque non possint. Sed praestent mihi pudorem in eâ, ego formam et ingenium facile iis remiserim. De moribus mihi lis est, quos aequo liberiores nostrae esse, boni etiam judices non inficiantur. Atque haec hactenus. Videbis apud me testimoniorum magnam copiam, quibus illa graphice, quae sit, describitur. Quanquam ne multis quidem testimoniis opus, cum illa de nuptiis nihil a me petierit, nisi si liqueret, nullam sinistro rumori causam a se datam esse, nec aliâ ego conditione quicquam sim pollicitus, ut ex ejus epistolis penes me extantibus liquido apparet. Id tamen judices non viderunt nostri, aut quod est verius, videre noluerunt. Caeterum ut intelligas abstersum utcunque animo meo dolorem esse, quo exagitabar modis primo indignissimis, censurae tuae subjicio versus elegiacos, quos scripsi in gratiam [Note: Vide Poemat. Heinsii lib. III. Eleg. 5.] Gulielmi Pisonis. Is, Principi Mauricio Nassavio in expeditione Brasiliana a Consiliis et Medicinâ cum esset, historiam ejus tractus naturalem confecit, quam secundae editioni nunc parat. Non potui homini Musas meas satis intempestive imploranti obluctari. Quanquam in negotio hoc pessime de me meritus sit. Nam cum gratiosus sit imprimis apud Urbis hujus Magistratum, et Penelopes nostrae inter Alcinoos sit unus, valde causam ejus publice promovit et commendavit. Sed cum exprobrarim compressam ab eo Penelopes fororem, faeminam nuptam, id enim certissimis argumentis habeo compertum, susceptam imprudenter causam prudenter nunc deseruit. Caetera Vir mihi perquam amicus est, et moribus elegantissimis ornatus. Versus ubi legeris, quaeso, ad me remitte, sed sic, ut cum lima et censura tua revertantur. Nobilissimo Schelio plurimam salutem adscribo. Dabam Amstelodami. A. CICICCLVII. a. d. XXVI. Julii Gregor.
BEne habet: modo ne Sabini, aut qui amant. Interim, utcumque sit, tutissimum contemnere nummos et decidere. Quae est enim illa sinistra existimationis interpretatio, aut potius crudelitas, vindictam ad ultimum persequi, et quod ei reliquum est pudoris, si tamen reliquum est quicquam, id etiam per judicem eripere? Cogita dicentem:
Si bene quid de te merui, fuit aut tibi quicquam
Dulce meum.
Dein suavis esset fortasse qualiscumque vindicta, nisi tanto esset tuo cum periculo conjuncta. Scis te juxta bene sperasse de vestris Areopagitis, et tamen destitutum. Ego non plus committerem iis, quos nunc habes, quam illis, quos habuisti Recordor quam fuerint inepte misericordes in causa proditorum. Credo etiam honestius gratiusque id fore illis, a quibus provocasti, transigi potius inter vos, quam suam sententiam rescindi. Sed haec ego non nisi eminus, et per caliginem contemplans causam tuam: tu ipse propius inspiciens cum propioribus videbis, quid maxime sit e re tua. Ego cur minus adeam familiarem illius, quae te malo petit lasciva puella, causa oborta est nova. Habet sororem aetatis integrae, nec deformem: quae quum huc venerit salutandae, ut ajunt, germanae gratia, de industria detinetur a quibusdam, ut mecum illam conglutinent. Jam ad me verba fecerunt de conditione istius, et mirifice mores et ingenium commendarunt. Nam pecuniam non nisi modicam ultro fatentur. Mihi vero animus nondum, nec cordi fixa voluntas, de istis rebus cogitare, nec producere istam ac lactare, aut etiam hominum sermonibus occasionem dare libet. Meproxima hebdomade vel media vel ultima, si tibi videbitur, exspectabis. Carmen tuum haud quaquam prae se fert hominem, de capite et fortunis contendentem. Id Schelius (qui te plurimum salutat,) et ego libentissime legimus. Unum illud, Nerea classe fugat, aut nimium est, aut non intelligo. Sed et submoneo, satin'tibi audaciae sit scribendi Mauritius, quum Martialis dixerit, Probitate Marcos, aequitate Mauricos. Vale, decus meum, et me ama. Daventriae VI. Non. Jul. CICICCLVII.
NOvi optime virtutes magnas commendationis non egere, apud te praefertim, mi Gronovi, qui in aliis multâ cum ingenuitate suspicis ac miraris, quod ipse domi possides: quia tamen Vir hic et natalium et provinciae, quam apud suos luculentam est nactus administrandam, splendore illustris, non ingratum sibi fore est testatus, si aditum ad te liberiorem sibi conciliarem, injuriam meis moribus videbar facturus, si promtissimi obsequii gloriam ac laudem mihi ipsi interciperem modesta nimis operae demandatae deprecatione. Glorior enim, ne me nescias, et superbio imprimis tua necessitudine. Metuo interim ne contumeliose videar egisse cum obvia illa et exporrecta comitate tua, qui tibi, tanquam difficillimi aditus atque accessus viro, virum talem commendem, qui plurimis se nominibus commendet ipse. Natales primum sunt nobilissimi. Ipse dignitari amplissimae jam nunc destinatus et tantum non admotus, Praefidis spartam adornandam Aquis Sextiis est nactus. In Germaniam cogitat comitiis imperii proximis spectator interfuturus. E re tamen sua nequaquam fore est arbitratus, si pedem hinc moveret te non convento, cujus eruditionem ex scriptis et fama publica jampridem deprehendit. Habet in comitatu suo virum variis scientiis excultum, et quem novisse gaudeas. Sed quid ego tibi perspicacissimo ingeniorum atque exactissimo cognitori commendationem supervacuam obtrudo? Fore enim praevideo, ut neque te compellatum neque illos compellantes officii paeniteat. Acriter mecum expostulavit Alexander Morus, quod convivam suum sibi passus essem nuper elabi. Sed tu videris. Vossium hodierno die dimisi. Graevius in patriam advenit. Erfurdiae codices omnes falvos invenit, quibus Zinzerlingum scis usum. Ovidii inter illos varii. Sed et praestantissimum exemplar Senecae. Epistolarum. Quid thesauri reconditi sit allaturus secum mox videbimus. Barthium vivum sospitemque Lipsiae offendit: ad Reinesium cogitabat. Vale. Dabam manu praepropera. Amstelodami CICICCLVII a. d. XVII. Sextil. Gregorian.
REcte intelligebas nec nobilissimi istius honestissimique juverus personam, nec meam perpetuam consuetudinem, ad nos tales conciliandos medio aut interprete egere. Sed frustra vereris, ne male mecum agere putem interpositas literas tuas, quae si nihil aliud haberent argumenti, tamen nec supervacua nocent, ut IC. nostri loquuntur, et tui ingenii nihil est, quod supervacuum, quod non magnae rei sit. Itaque cum mulras ob causas gavisus tam honorifica salutatione, tum maxime, quod eadem et tibi facta est, idque per te, qui fecerunt, me doceri voluere. Sic enim cognosco, non forte me placuisse, sed eo judicio, quod tu merebaris, ego participavi, quia tu nescio quid viribus meis amplius illis de me promisisti. Morum nostrum expostulasse tecum puta, ut serio desiderasse nos, non verbis tantum inire gratiam voluisse videretur. [Note: Isaacus Vossius. Vid. Ep. 228.] Alter amicus noster quid illic negotii habuerit, demiror: nisi forte hoc transitu usus, dum redit in avitam patriam, et ei defert, quod adhuc debet, inanium impendiorum ludibrium. Graevium macte virtute esse jubeo, tantis thesauris inventis: modo sit otium fruendi. Haec ad tuas. De me quaeris, nihil habeo, quod magnopere tibi venditem: praeter illud fortasse primum justumque, ut repetam tibi grates gratissimas pro benigno hospitio xeniisque tuis, et jugem memoriam tantae humanitatis promittam. Nam (ne quid aliud exspectes) omne tempus, ex quo redii, cum oleo operaque perdidi in MS. illo Tulliano, stultus ego atque immemor, nullas domino ejus res suas, utcumque exiles, parvas videri. Jam dimidium voluminis absolveram, quum venit in mentem nudius quartus subducere rationes cum prioribus istius muneris curatoribus, ut scirem, quid mei collegissem, quid ab illis praecerptum ac delibatum. Quid quaeris? omnia cum pulvisculo conversa et occupata deprehendi, illa ipsa, quae pro illecebris ille ostentabat, temperaret tollere (quo delectabar valde, quod idem genus loquendi restitui Tacito lib. XIV. annal. cap. LXIII. temperaret dolorem aeternum suscipere: vide apud Pichenam scripturam Florentini codicis, nec dubitabis de hac correctione) et Dinonis in Perficis, non a Grutero tantum, sed jam a Victorio. Nec aliter prius illud in Tragicis fuis dedit Scriverius p. 162. Nihil mihi restat praeter varietates literarum libris antiquis suetas, obtumus, proxumus, filosofia, inploro, conprehenao, Hermione, Boetia. Nisi ipse Tullius ex intervallo repetitus haberet [Gap desc: Greek words] sua, nihil esset solatii pro tot tam opportunis horis tam nequiter exemptis. Harlemensem Codicem accepi. In ludo de morte Claudii, cujus ergo maxime desideraram, nihil juvit. Sed habet et Valerium Maximum. In eo duabus horis,
quas ei impendi, plura reperi notatu digna quam in isto, toto propemodum mense. Inter alia lib. I. cap. I. ubi EXEMPLA EXTERNA: QUOD QUIDEM ad Pleminii facinus pertimuit, bene a Patribus conscriptis VINDICATUM EST. Quod ad violantas regis Pyrrhi sordes attinuerat, SEIPSAM potenter atque efficaciter DEA defendit. Sic vulgo. At MS. QUAE, QUOD ad Pleminii facinus pertimuit, bene a Patribus conscriptis VINDICATA, quod ad violentas regis Pyrrhi sordes attinuerat, SEIPSA potenter atqae EFFICACITER DEFENDIT. Vides quanto rotundius et elegantius. Nam [Gap desc: Greek words] Dea, quod inseruerunt, ex praecedenti membro repetitur intellectu: pecuniam dea etc. recuperavit. Auctoribus sectionum et capitum in hos auctore, ut plures ejusmodi, haec corruptela debetur. Plura alias. Nunc vale et rem bene gere. Daventriae. XVI. Kal. Septemb. CICICCLVII.
Invito sane, si quid unquam, mihi accidit, ut suavissimae tuae epistolae serus nunc, cum fieri id jampridem oportuisset, respondeam. Nosti animi minime defaecati praesentes molestias, quae praeter votum efficiunt, ut nec amici jure optimo officiorum rationem curatam a me possint exigere, nec ego ea praestare possim, si morosius exigantur. Hagam nuper evocatus ob turbas familiares, quas nosti, differre ad tempus sum coactus, quas nunc mitto. Vir Illustrissimus, quem tibi non ita nuper commendabam, Marchionem de Bras se vocat, Regi christianissimo a consiliis status, et Senatus Aquae Sextii Praesidem. Literas Coloniâ Agrippinâ post congressum vestrum satis officiosas ad me dedit. Ajunt nescio quas simultates inter illum et uxorem esse subortas, per quas fiat, ut exilium sibi ad tempus indixerit. Hoc Morus asseverabat: nec scio an vere. Epistolas Lutetia complures nuper accepi, sed quae nihil nuncient, aut sperari ex typographiis Gallicis jubeant, quo res literaria ornetur atque augeatur, praeter Eusebium Henrici Valesii. Reliqua, quae nunc illic eduntur, ad illustrandum sermonem Gallicum praecipue spectant. A Graevio literas jam te nactum opinor, scripturum enim se tibi in postremis suis minabatur, nisi jam in eo est, ut ad nos recurrat. Ego certe nihil postea de rebus ejus intellexi. Crivitzius non semel jam mecum egit, de filio suo tuae disciplinae committendo, tuisque aedibus. De aedibusdixi, quod res erat, vix fore, ut precibus ejus speique consentires. De disciplina laudavi consilium. Sed cum rumor publicus hominem sordide avarum esse, et nimis ad rem attentum, vulgo disseminet, non video quid tibi sperandum sit pro labore molestiaque hac praemii, nisi ut pro bonâ mente, quam filius a te mutuetur,
mentis bonae sororem Pater, quantum in se, tibi reponat. Amicus noster nuper hac transiit, non tamen eo animo, ut ad avitos Geldros excurreret. Peregrinatur quidem nunc, sed, ut solet, in Pomponio suo; ex cujus atomis collectum meteororum opus mox procudat. Misere profecto metuebam, ne pro asello tibi diaria obtruderet, commodato Tulliano codice, atque ita rem sese habere facile jam nunc intelligo. Codex, quem ego volebam, optimus quadrata erat formâ, et annorum octingentorum senium prae se ferebat. Alter ille, in quo tu frustra sudasti, annos sexentos aut septingentos ad summum aequabat, quem ego paucis ad vulgatas editiones pagellis examinatis, facile deprehendi altero longe inferiorem ac valde depravatum esse. Tertium praeterea habet, literis Longobardicis descriptum, qui meus olim fuit, Regiae bibliothecae postea donatus. In Valerio Maximo operam melius feliciusque a te collocatam gaudeo. Extat penes me geminum ejus scriptoris exemplar manu exaratum, quod tuis usibus, si jusseris, libens suppeditabo, ut et fragmentum epistolarum Senecae, quamvis non valde antiquum. Aemilii Probi novam editionem Leidenses parant. Si quid addendum operi huic habes, conferri poterit. Ejus ego quoque scriptum exemplar, sed chartaecum, possideo. Velim me doceas, quid sentias de Ovidiano illo loco lib. I. Art. Amat.
Inde propinator nimium quoque multa propinat,
Et sibi mandatis plura videnda putat.
Est enim corruptissimus. Ut et alter in Epicedio Drusi.
Quidque pudicitia tantum inviolata bonorum,
Ultima sit laudes inter ut illa tuas.
Haec nunc. Vale, decus literarum certissimum, et me, quod facis, ama. Dabam Amstelodami. CICICCCLVII. a. d. XXII. Sept. Gregor.
Describebam nuper notas ad Penelopen Ovidianam, ubi occasio suborta est emendandi loci Propertiani, ejus quem nosti. Tantine, ut lacrymes, Africa tota fuit? Video ad istam correctionem praeivisse mihi Tibulliana ista, Non ego sum tanti, ploret ut illa semel. Si persistis tamen in proposito, facile tibi hîc, ut in caeteris, concedo. Vale iterum. Salveat quaeso perillustris Schelius.
VEllem crebrae illae itiones Hagam aut cessarent, aut aliam causam haberent, non tantopere, quod ut quereris, reliquatorem te amicis in scribendi officio reddant, quam quod animum inquietent tuum, et doctas curas impediant. Atque utinam vel nunc decideres, et jactura aliqua facta, quod tamen morae fori auferent, indigna et sordida lite exsolverere! Sed tu nosti melius
ipse causam tuam, et fortasse jam tantum profligatum est, ut de eventu satis confidas. A Marchione habui et ego Colonia perhumanas. Videtur ejus esse haec pulcra ambitio, ut gaudeat epistolis illorum, quos in studiis operae pretium facere putat. Quae sane alenda est in homine ejus loci atque ordinis, itaque statim respondi. Graevius redux Senecam Erfurtensem opportune mecum communicavit: sum enim totus in Notis meis ad secundam editionem parandis. Inspexi jam non sine fructu libros de beneficiis et de clementia illis locis, ad quae aliquid notatum habeo, nam ad literam omnia conferre non est otii mei. Epistolae non tam bonae notae videntur, quam isti libri, et hiatu ingenti laborant. Tuum fragmentum si prodesse mihi putas posse, non repudio humanitatem tuam: fac ad me commeat. Crivitzius filium suum si mittere huc in disciplinam vult, non deerit illi labor meus. De convictu, recte negasti, non domus mea fert, non rationes familiares, dum sine uxore sum, et si unquam aliam duxero, ne illa quidem, opinor, patietur. In Ovidii loco tentas, credo, me, et lepus pulpamentum quaeris. Dieam tamen, et ludibrium tibi debebo, ut meliora et tua me doceas. Subscribo libris, qui procurator et procurat, habent. Non tamen, ut Bersmannus, accipio de illo, cui uxor, sed cui quaecumque aut quotacumque res absentis domini mandata est. Ex eo, ex ea tuta frequentique, sed scelesta, via per amici nomen fallendi, est etiam inquit, quod procuratores amplius, quam debent et possunt salva fide, procurant, et ipsi specie amicorum fallaces, suoque lucro aut commodo, et plura sibi providenda et curanda sumunt, quam dominus mandavit. Videnda, ut Terentius: aliud lenius, sodes, vide: ut Cicero, mandavi ei, ut prandium nobis videret: et saepe huic. In Elegia in mortem Drusi olim ad marginem libri mei notasse me video pro inviolata ex MS. cod. Bersmanni, meruisse. Quidque pudicitia tantum meruisse bonorum etc. Ut frugalitas ultima laus est in Scipione et Paullo aut rege aliquo, teste Cicerone, ita pudicitia in foemina Principe, alios majores titulos nacta, et eos tamen merita ipsa illa pudicitia, quae scilicet prima Augusto in Livia placuit. Tantine ut lacrimes, habet sane Venerem suam, praesertim si solum per se audiatur. Quin et forte fatebor tibi, si hoc accepissem, priusquam aliud in mentem venisset mihi, de alio non cogitassem. Nunc corruptus ingenioli mei lenocinio nescio quomodo has lacrimas minus huc convenire existimo. Videtur enim id, cujus intuitu et comparatione non tanti sit Africa, jam prior versus pronunciasse, nempe ut mutaret puellam. Durus, qui lucro puellam mutare potuerit: tanti non erat tota Africa. Vides sensum plenum, cui illud, ut lacrimes, non potest inseri, nisi ut, prope dixerim, inepte abundet. At in lucris commodissime: foret enim tum: tanti non erat totam Africam lucrari, vel in lucris habere. Tum illud, At tum, significat proximo disticho de alia prorsus persona agit, a qua jam rursus ad illam, quam prius alloeutus fuerat, convertatur. Apud Tibullum quidem, luctus renoventur acerbi, et Nec lacrimis, respondent [Gap desc: Greek words] plorare. At in toto Propertii verbum nullum est, quod lacrimas istas adfirmet. Hae tamen non sunt [Gap desc: Greek words] ,
et tam facile a te confutabuntur, quam nunc a me ponuntur. Quid igitur? hieran faciemus, ut cum Seneca loquar. Vale lux mea, et me ama. Daventriae. a. d. prid. Non. Octobr. CICICCLVII.
NIhil quidem nunc occurrebat, quod scriberem, Vir et Amice summe, scribo tamen, ut valere etiamnum me scias, quanquam id ex Illustr. Schelio nostro jam nunc intellexisse te confido. Nam quod amici nostri mors inexpectata justum scriptionis argumentum est, esto. Malim hoc ex aliis, quam ex me cognoscas. Me certe ex ore Moreti exceptus primo nuncius, mox et per Gevartianas literas confirmatus adeo perculit ac consternavit, ut ne nunc quidem sim meus. Incomparabilem sane jacturam hoc tam funesto casu passae sunt Romanae antiquitates, heu quantum
Praesidium Ausonia, et quantum tu perdis, Jüle.
Vivet tamen in Livio et Seneca tuis Rubenius, si alii cessabunt in scriptis ejus postumis luci committendis. Graevium jampridem ex Germaniâ Duisburgum rediisse ex Criwitzio heri intellexi. Nos totis septem diebus Thuanum hîc habuimus, splendide a Magistratu exceptum. Morus discedentem oratione panegyrica prosecutus est, in qua adulationis multum, nec parum sane elegantiae. Ego paueos [Note: Editi sunt libr. III. Eleg. 9.] versus adventui ejus dedi, etsi aliud agens, et totus in sorore, ejusque marito, hospitibus meis, excipiendis occuparer. In catalogo Nundinarum Francofurtensium nihil video praeter Gulielmum Britonem Barthianis commentariis illustratum. Statium ejus proximis nundinis expectare jubemur. Vale. dabam Amstelodami. CICICCLVII. a. d. XVII. Octobr.
POstremae meae immaturam Rubenii mortem nunciabant, quas necdum videbaris accepisse, cum nuperrime me compellares, vir et amice summe. Gevartius tantum non imperiose epicedium a me flagitat, quod exigi ac requiri contendit a singulari illo adfectu, quo me measque quisquilias [Gap desc: Greek words]
solebat complecti. Etfi autem eo loco non sunt res meae, ut cantare mihi conveniat, nisi Eumolpi Petroniani exemplum mihi proponam imitandum, vix possum tamen deesse supremo officio: quod non tam amicitiae nostrae, etsi huic quoque, quam egregiis viri praeclari in rem literariam meritis a me praestari omnino est aequum. Videbis itaque proxime forsan nescio quid [Note: Legitur. lib. III. Elegiar. 6.] Elegidii: si telam jam inceptam licuerit pertexere. In carmine ad Thuanum, puto, aures tuas delicatissimas offendit istud, Tantaque quem virtus comeret. Morum certe offendebar, nec mihi ipsi satis arrisit, cum properanti calamo excideret; sed inter festinandum, curasque ab eo argumento prorsus alienas, meditationi locus non fuit. EX Criwitzio pauculos demum ante dies intellexi Graevium ex Saxonia rediisse. Nam noster ipse reditum suum diligenter hactenus nescio qua de causa apud me occultum habuit. Ovidianos, quos erat pollicitus codices confido illum adyexisse: idque eo magis, quod et Senecae tibi factam esse copiam significas. Utinam exemplar istud Epistolarum verterrimum evolvisses, quod in Argentinensi bibliotheca asservatur, hisce a me manibus tractatum! Sed non omnia possumus omnes. Meum interim hîc vides, de quo non ausim beneaugurari. Locus Ovidianus, quem optime interpretari visus es, enodandus mihi erat propositus a Peyraredo, is audacter emendabat,
Propinato nimium, quo plura propinet.
Ego contendi vulgatam lectionem non esse sollicitandam, quod ea veterrimorum codicum auctoritate nitatur. Nisi quod unus Oxoniensis literis Longobardicis scriptus secundo versu mandari pro mandatis exhibet. Recentiores tuibant mirifice. Tamen placuisse mihi non nego [Gap desc: Greek words] plura jubenda, quod est in nonnullis. Intelligebam autem de eo, qui procurabat convivium: quod meminissem Horatium Sermon, lib. I. Ep. VI. ni fallor, ubi de convivio agit, procurandi verbo quoque usum,
Haec ego procurare et idoneus imperor etc.
Nunc tibi in omnibus accedo et acquiesco. Alter locus a Peyraredo propositus erat ex lib. II. vers. 95.
Et tamen ulla viro mulier non expedit, inquit.
legebat ille,
Et tamen illa viro mulier non expedit, inquis.
Ego, etsi scriptis exemplaribus nil juvantibus,
Det tamen ulla viro mulier non expedit, inquis.
hoc est, sui copiam faciat. Meministi illorum,
Quae dant, quaeque negant, gaudent tamen esse rogatae.
Plura exempla sunt in promtu. Uter nostrûm locum rectius emendarit, tu judica. Versus proximus male intelligitur a Bersmanno de urina, nec verius ab alio interprete de semine genitali. Agit enim de aquâ, quam abluendis obscaenis partibus post coitum sumebant. Pluribus de eo ad ipsum Ovidium, quia video Scaligerum quoque falsum fuisse in hujus loci explicatione ad Propertium.
In Elegia de morte Drusi, cave Bersmanno credas, vetustos codices jactanti, dum pro inviolata reponit, meruisse. Nam primo vetustos ejus poematii codices qui vidisset hactenus, inveni neminem. Recentiores tres quatuorve ipse evolvi, tum ex primis editionibus totidem aut plures, Sed illo loco conspirant pro vulgata lectione. Existimo ego Bersmannum incidisse in exemplar typis descriptum, cujus margini conjecturas nonnullas illeverit aliquis ex turba literatorum, quod argumentis liquidioribus probari a me posset, si id nunc ageretur. Sed de hoc poematio alias plura. Locus Fastor. III. nuper in mentem veniebat fabula Didûs.
Vincitur ars vento: nec jam moderator habenis
Utitur: at votis: his quoque poscit opem.
Turbant libri veteres, alii, sic quoque, vel is, vel hic. Puto ego,
Utitur; at votis vix quoque poscit opem.
Ut sit, vix etiam votis locus est. Super loco Propertii nolim diutius luctari. Vale, Vir Clarissime. Dabam Amstelodami. CICICCLVII. a. d. XXIV. Octobr. praepropere.
LUgeo, mi Heinsi, lugeo, et quidem gravissime, immaturam Rubenii nostri mortem. Sane, ut scribis, incomparabilis est haec jactura et literararum et omnium, quibuscum illi aliquid fuit. Id meo exemplo sum expertus, qui tam fidum in Seneca et Livio optionem habuerim. Ubi quod tu eum victurum auguraris, (et cur non primo ponis loco Claudianum tuum? sed utcumque erit, nullum illi apud me meritum peribit, vivam modo) propemodum tristius, quasi de tot vigiliis nihil reliquerit exactum usque ad sua cornua. Nondum hoc credam: sed inquire, quaeso. Vehementer etiam me conterruit in tuis illa cum Eumolpo comparatio. Quid exspectem? An et illic sunt, qui noctibus sententiam vendant? Quod ne sirit Deus, nec patiatur Emporitanos tuos poenitere judicii sui, quod ducentis annis non melius fecerunt. Carmen tuum vidi libenter, et non mihi tantum, sed et multis amicis ingenium tuum probavi. Tantaque quem virtus comeret, et mihi et Schelio satis placebat. Recordabar quae ad Statii Silvas notavi cap. XXVII. Graevius non immemor vixit aut vivit tui: attulit codices Ovidianos, et nihil nisi occasionem mittendi exspectat. Codex MS. tuus haud dubie aliqua proderit. Nondum eo potui uti, qui domo abfuerim aliquot dies, dum consobrino Pinciero honores Academicos in jure Hardervici sumenti officium praesto: dein totus fuerim im mersus tractando loco Plinii lib. XXXIII. cap. III. de aureo Romano, quem
antehac tangere non audebam, praestrictus oculos undecim summomm virorum diversis sententiis. Puto me aliquid extricasse, et operae pretium habere. Videbis, quae in eam summam conscripsi, ubi volueris, et habuero, qui describat, quia te quoque et tuas antiquas divitias interposui. Locos Ovidianos ita continuas, ut non sit quod addam. Meruisse, si non est e MS. miror unde sit: haud facile aliquid aptius reperies. Inspice quaeso Tristanum tuum, et Antverpienses nummos, num quis occuparit explicationem illius TROBS et CONOB, quae in nummis aureis posteriorum principum toties reperiuntur. Occo [Gap desc: Greek words] CONOB prorsus ridiculam e Cedreno apponit. Videor rem acu tetigisse, nisi illi aut idem aut melius praeceperint. Vale, et secunda mihi quam primum de te nuntia. Daventriac Cal. Novemb. CICICCLVII.
CUm Hagae nuper essem, Christianus Hugenius, Constantini filius, significavit mibi in paternâ bibliothecâ extare codices nonnullos manu exaratos, qui Justi Lipsii olim fuissent. Atque inter illos exemplar unum alterumque Ovidianum, quod mihi utendum offerebat. Succurrebat tum mihi, laudatum me praesente a te exemplar Livii Lipsianum, quod ille in scriniis paternis una cum Senecae Suasoriis extare etiamnum asseverabat. Offerebat praeterea, se id mihi exhibiturum, simul atque pater convaluisset, quem adversa valetudo diu oppressit nunc paulo melius habentem. Hoc volebam nescius ne esses. Hagam post dies pauculos denuo excurram, faxo tum mihi curae sit ipsos codices inspicere. Rubenii nostri mortem merito luges. Erat enim vir ad ornandas literas unice natus. Vide, quaeso, quid exequiis ejus carminis dederim, et lectum ad me remitte. Addo et alteram [Note: Exhibetur inter Heinsii Poemata lib III. Eleg. 4.] Elegiam poematis Hugenianis dedicatam, eadem cum lege. Neutrius enim carminis exemplar mihi superest. Miraberis tam canorum me factum, sat scio. Sed idem nunc facio, quod viatores vacui coram latrone. Ne quid erres enim, archivorum elaves Consulibus jampridem consignavi, idque minime invitus. Videbam enim undique consurgentes in me Maenadas Amstelodamenses, nec multo mitius, quam Orpheum olim Thressae illae. Novi adfectus tuos, ut dubium mihi non sit, quin adversis meis sis indoliturus; sed noli quaeso. Jam enim bene jussus sum sperare; non defuturum meis fortunis patrocinium fautoris externi. Tentabo tamen prius, si quid in patriâ possim. Ego, mi Gronovi, in potissimâ voluptate hactenus duxi, ne quid cuiquam gravis essem: tum ab inimicitiis semper immane quantum abhorrui. Videbam autem non tam aemulos, quam invidos mihi hîc obtigisse plurimos: quos tamen poteram tuto
contemnere, si lupanar domi meae instruere voluissem. Sed tanti nova non fuit arbor. Hoc unum velim habeas persuasum, scelus ab ingenio meo abfuisse semper, et porro abfuturum. Maximam sim expertus perfidiam in iis, quos non tam esse mihi amicos credidi, quam quos esse oportuit. Sed illi viderint. [Gap desc: Greek words] Tantaque quem virtus comeret, Moro parum viriliter dictum videbatur. Nec obnisus sum. Soleo enim censoribus mearum ineptiarum plurimum deferre. Nunc gaudeo tibi Schelioque aliter esse visum. Quod nuncias a Graevio allatos codices Ovidianos, plurimum me beasti. Nam is ipse nihil hactenus ea de re ad me. Plus dicam. Criwitzii famulus nuper inde redux in hanc civitatem, nihil ab illo mihi attulit praeter nudam salutem. [Gap desc: Greek words] CONOB. nihil memini ab antiquariis nostris illustrando datum, praeter id, quod ex Cedreno parum congrue depromunt. Habes hîc Cenalem, quem Bigotius tibi promiserat. Trist. lib. V. El. III. ad Bacchum.
Sic micet aeternum, vicinaque sidera vincat
Conjugis in caelo clara corona tuae.
Zulichemianus liber, quod in aliis non inveni, exhibet, Cressa Corona. Nec dubium, quin vere: meministi illorum in arte amatoria,
Saepe reges dubiam Cressa corona ratem.
Vale, Vir summe, et praecipiti scriptioni ignosce. Dabam Amstelodami. CICICCLVII. a. d. XX. Novembr.
OBarbariem! o tyrannidem in medio sinu libertatis grassantem! o indignitatem foediorem priore! Quae enim si haec non contumelia est? honestam personam, de summa republica bene meritam, tanta nominis ac literarum fama, scorto condonari, quasi ad lenocinium damnari poena esset, ut ad bestias aut in metallum: dein, quia castior est judicibus, a republica removeri. Nimirum hi quoque, quod eleganter unum et raro exemplo fecerant, non judicio neque ex usu disciplinae et morum fecerunt, sed brevi impetu commoti, qui animos sordidos, humiles, angustos, nec tam bonorum sensuum capaces, cito deseruit. Aut locum facere tantummodo voluerunt, cui digniorem obstare credebant: instar illorum, qui fictis adoptionibus aut sponsalibus, ut ad provinciarum sortem admitterentur, subito patres aut mariti, post transacta comitia repudiis et emancipationibus Poppaeam legem eludebant. Quicquid spectarint, et illorum aeternum est opprobrium, et atrocissima virtutis ac literarum injuria. Tu tamen bene, quum constas animo, nec cum invidiosis illis clavibus tranquillae mentis ordinem raptoribus doni sui tradidisti.
Vetus querek est tibi non ignota: tristis virtus Perversa tulit praemia recti: castos sequitur Mala paupertas: vitioque potens Regnat adulter. Et, de pulvino surgat equestri... sedeant huc Lenonum pueri quocumque in for nice nati. Sunt salvae tibi sanctae artes sanctique mores: est recti conscientia: quicquid pateris, sustines, quia ab errore juvenili mature te revocasti, nec in barathrum impellentibus concessisti. Est patrimonium, cujus fructus si minus impendes posthac in nobiles delicias musei, at tolerandae frugalitati, opinor, tuae sufficiunt. Est gloria molita per omnes terras, nec egeres, etiamsi cum Simonide naufragus nudusque in littus ejicerere. Interim velim quam tardissime de patria desperes, et quamvis longum ei des in poenitentiam spatium. Ubique maligni, libidinosi, ingrati, barbari sunt. Quod jam expertus apud Isidem, et ipsa experitur in se cum maxime, stulte opinata exteris se magis placituram ingenio, quam suis potentia et quantacumque factione, nunc vaga, miserabiles et illis, quos laesit, poenas pendit, citius Epaphum, quam Aegyptum inventura. Nec tamen [Gap desc: Greek words] , undecumque apparuerint, [Gap desc: Greek words] . Sed non festinandum censeo, et his indulgendum aliquid temporis, si forte se colligant, et sanius consulant. Est denique Deus, qui castos respicit, et quantacumque mercede esse vult, seque etiam in ultimis casibus propitium exspectari jubet. Illi igitur commendemus fortunarum nostrarum vias, in quo ego te libenter et religiosissime juvabo. De Livio et Suasoriis Senecae mirifice mihi salivam movisti. Fac impetres, quaeso, mihi utendos, et beneficii memorem fore spondeas. Diu ante calamitatem domus meae et iter Germanicum jusseram Elzevirios ad summum et illustrem virum Pecuniae veteris exemplum mittere, literasque adjungendas miseram, quae curata adhuc non nisi illis adfirmantibus credo. Piget non scripsisse me Graevio, ut codices Ovidianos vel huc destinaret: si tamen ea moles est, ut tabellarius pedes Groninga Dusburgum commeare suetus, portare possit. Est apud J. Jansonium seniorem negotium mihi. Transiit nuper hac ex institoribus ejus Elias Ratelbant, et commonstrato mihi mandato procuratorio, quo nomina domini exigere jubebatur, nummorum aliquid, quod ei debebam, apocha relicta, abstulit. Jusseram Antverpiensia Imperatorum Numismata, XII. florenis, et Quintilianum Parei, duobus ab ipso taxatum, cum primo nuntio mihi mittetet. Undecim dies abierunt, et nihil comparer: itaque incipio male suspicari. Quid sit, ex Jansonio cognosce obsecro: nec tamen hujus rei mentionem facias cum Elzeviriis, qui forte aegre laturi sint, cum illo quoque mihi commercium esse. Haec scribebam ad lucernam ante lucem. At cum ipsa luce adsunt Numismata illa et Quintilianus cum literis. Itaque solutus hac cura sum, et te solvo mandato officio. Carmen utrumque impense placuit, non modo mihi, sed et Schelio, cui nudius tertius, (dies Dominicus erat) in prandio ea praelegi: etsi vellemus alterius materiam non incidisse. Inclusas rogo, ut jubeas servulum tuum curare. Cenalem vidi libenter: sed ubi nunc Bigotius? Vale, et fortis esto. Daventriae a. d. XVI. Kal. Decemb. CICICCLVII.
SI te colui et amavi unquam, quod omni mehercules studio a me fit hactenus, nunc certe est, cur in te obfervando modum posthac mihi non ponam, qui res et fortunas meas adfectu longe tenerrimo ac vere fraterno prosequaris. Noli tamen, Vir eximie, nimium mihi indulgere in exagitandis iis, quos infensos mihi in hac civitate sum expertus. Si blandiri aut adulari voluissem, et fucum obtrudere uni alterique ex iis, quos ejusdem reos criminis, eidemque mecum culpae obnoxios esse certo sciebam, poteram imminens naufragium securus elusisse. Nunc illos id merito exasperavit, quod nullo unquam verbo, nullâ compellatione supplicem aut dejectum me sunt experti. Divisum fuit hoc anno regnum inter homines non uxorios tantum, sed quod putidius est, inter ancillarios et meretricios. Sed fruantur illi suo ingenio. Unum in contentione molestissimâ probrum intimos mihi sensus, fateor, perculit et adflixit: immane enim quantum id cavi semper, ne quid ignominiosum admitterem. Fortunarum jactura minimum me movit. Ante exortum enim rixarum semper praedixi isti faeminae, quam fundi mei calamitatem jure appello, si quid turbaret publice, aut ad forum confugeret, nusquam se impetraturam, ut ego sedem imposterum hac in civitate figerem: hanc autem emigrationem fore conjungendam cum ultimâ liberûm suorum pernicie. Nec fore opinor, ut augurii hujus falsum me arguat. Exortis enim vix dum turbis jam tum e re mea esse sum arbitratus, ut foris circumspicerem, si quis herus se offerret, qui diu quaerendus non fuit, sed ultro se captandum dedit. Hic successus animos mihi suffecit addiditque, fateor, ut ganeonis feroculi minas et insultus insuper haberem. Tentabo hac hyeme, si conditio. hîc terrarum sit in promtu. Non enim desunt fautores, maxime inter Dordracenos. Sin minus, oblatam elabi non patiar, de quâ coram fortassis agendum, si huc excurras. Interim clam habere omnia sum jussus. Hesterno die Hagâ. in hanc civitatem sum reversus. Dum illîc essem, nihil prius habui, quam Lipsianos eodices in Zulichemianâ bibliothecâ excutere. Eos filius Christianus ostendit, ipso patre Zulichemio etiamnum aegrotante. Livianum exemplar geminum isthic vidi, alterum in membranâ, in chartâ alterum descriptum, neutrum vetustum. Membraneum tamen exemplar duas, ni fallor, decadas continebat diversâ manu exaratas. Suasorias Senecae nullas inveni, sed duos Declamationum codices sexcentorum circiter annorum aetatem prae se ferentes, et duos tresve libros, qui Philosophi opuscula nonnulla continerent. Si vis, ut utendi sibi concedantur, enitar. Extant ibidem varii auctores cum libris scriptis a Lipsio
collati. Multae etiam epistolae, Scaligeri, Casauboni, aliorum ad Lipsium datae. Praeter Tristium codicem, ex quo [Gap desc: Greek words] Cressa corona nuper depromebam, Metamorphoseôn etiam exemplar inde depromsi, caetera quidem non magnae rei, sed quod emendationem ex meis non pessimam confirmaret lib, VII. in descriptione magicâ Medeae,
Colligit exceptas lunae de nocte pruinas.
cum variare codices deprehenderem, atque ex iis tres quatuorve exhibere luna de nocte. Unum ex tuis, per lunam nocte. Alios aliter. Vetustissimum Florenrinum S. Marci, Lunae per nota, facile subodoratus sum legendum Lunâ pernocte. Quam lectionem interlinearem Zulichemianus ostentat. Sed heus! inveni ibidem ante paucos dies fastos Ovidianos cum veterrimo codice satis accurate collatos. Manum collatoris non cognosco, nec enim est Lipsii. Ipsum codicem indignis modis fuisse interpolatum fidem facit collator, qui passim monet, suo loco veterem lectionem fuisse abrasam, non tamen id tam pertinaciter, ut non multae lectiones optimae supersunt: quas tamen potissima ex parte jam occupavi, quantum primo conspectu apparuit. Sed exultavi fateor ad unam emendationem, quam isti codici debeo. lib. II. Fast. meministi sacra inferna deae Tacitae describi. Ubi inter alios hi versus occurrunt vers. 578.
Quodque pice adstrinxit, quod acu trajecit ahenâ,
Obsutum mentâ torret in igne caput.
Sic plerique codices. At vetustiores quatuor aut quinque, Obsutum mentae. Non expedivi me. Scio Mentam nympham a Persephone in herbam ejus nominis mutatam. Sed quodnam mentae caput? Codex Zulichemianus, ne diu te teneam, menae. Legendum maenae caput. Maena, quae Graecis [Gap desc: Greek words] , piscis minutus. Cujus et Persius Satyrâ III. meminit. Et Arnobius lib. III. ubi Neptunum pistricum et maenarum dominum vocat, et Cicero lib. II. de Finibus, ubi maenam acipenseri opponit, pisciculum vilem pisci delicato et pretioso. Meminit et Plinius passim. Nec quaerendum, cur piscis, animalis muti, caput adhibeatur sacris Deae Tacitae. Plus dicam. Eustathius in Homerum [Gap desc: Greek words] , deducere videtur etymon [Gap desc: Greek words] , quem audi, [Gap desc: Greek words] . Habes igitur alteram causam, cur hostiles linguas hoc pisce incantarent. Caeterum quod ait Eustathius ejus usum in sacris Hecates fuisse, etiam hîc ad rem facit. Idque ipsum confirmat Antiphanes Comicus [Gap desc: Greek words] apud Athenaeum lib. VII. ubi [Gap desc: Greek words] pisces [Gap desc: Greek words] appellat. Capita maenarum pro medicinâ fuisse Plinius te docebit. Plura non addo. Rubenii nostri uxor maritum est secuta. Distrahetur itaque bibliotheca [Gap desc: Greek words] . Habes hîc a Gevartio: quas mihi curandas commisisti, recte curabuntur. Bigotius an ad suos sit reverus haud scio, nusquam enim scripsit, ex quo hinc se proripuit. Nobilissimo Schelio salutem adscribo, cui me totum voveas velim. Vale, vir summe. Dabam Amstelaedami. A. CICICCLVII. a. d. XXX. Novembr.
QUod postremae meae pollicebantur, Vir Eximie, curae mihi fore simul atque Hagam pervenissem, quo excursum tunc parabam, ut quos in Zulichemianâ bibliothecâ Senecae codices manu exaratos offenderam, tibi impetrarem utendos, id quantâ potui fide ac sedulitate dedi effectum. Ac primo quidem ejus opuscula Rhetorica ut ad te mitterentur petii, quod meminissem ac certo scirem non delibatos esse a Lipsio hos codices. Lis ubi eris usus, reliquos ad philosophiam pertinentes non denegabit Zulichemius. Nam omnes simul si flagitassem, ne expugnatu difficiliorem is se praestaret metuebam, ac praevidebam fore, ut aegre postulatis meis gratificaretur. Codices sunt ante annos ferme sexcentos scripti, uterque Senecae patris. Opinor tres ad minimum superesse alterius Senecae nihil recentiores. Aveo doceri, ecquid instituto tuo emolumenti ex hoc subsidio accesserit. Commentarios tuos de Sestertio recte curatos ne dubita. Id ipsius Zulichemii literae tibi adfirmabunt pluribus, ni fallor. Ovidianos codices a Graevio nostro quatuor accepi, duos Metamorphoseôn, fastorum unum, unum itidem Heroidum, sed recentem. Fasti DC. annorum, nec tamen magnae rei, quantum primâ fronte apparet. Metamorphoseôn codex alter Fastis vetustior: sed nec ejus praestantia antiquitati respondet. Alter enim plurimis in locis melior. Ait tres alios in eadem bibliothecâ asservari cum Claudiano, quorum usus sit sperandus, ubi hos receperint Erfurtani. Lib. II. Metamorph, in fabula Callistûs,
Neve preces animos et verba precantia flectant.
Multum fateor me exerenit hîc versus. Nam quid inter preces et verba precantia intersit non video. Barberinianus, ni fallor, verba superflua. Sed ejus suspecta est auctoritas. Puto scribendum, Neve truces animos per verba precantia flectat. Truces animos, ut epist. Phaedr. Flecte truces animos. Sic et alibi. Excerpta Fastorum Zulichemiana sunt sane praestantissima, multasque correctiones ex aliis libris depromptas confirmant. Est tamen et ubi suggerunt quid novi. Ut in illo de maena, quod proxime tibi communicabam. Nunc ecce et aliud: sub finem libri V. Fastorum recordaris describi pugnam inter Apharei et Tyndarei filios commissiam, ubi isti versus occurrunt,
Liber ab arboribus locus est, apta area pugnae:
Constiterant illo nomina fida loco.
Nihil, fateor, de mendo subodoratus sum. At codex ille praeclare,
Constiterant illic. nomen Aphidna loco.
Intellige autem de Aphidna Laconicâ, non Atticâ. Ne dubites, vide Stephanum
in voce [Gap desc: Greek words] , ubi hanc Leucippidum patriam facit. Quanquam Pindarus et Theocritus in Messenio tractu prope tumulum Apharei pugnam fuisse commissam testentur. Sed inter horologia citius conveniat, quam inter poetas. Prodiit tandem eximium opus historiae Grotianae: nec dubito ejus jam tibi copiam esse factam. In poematis Herois nostri, quae hîc mitto, miraberis sat scio nimiam verbonun licentiam, obscaenitatem fere dixeram: in epigrammatis potissimum et eo dramate, quod operis totius est postremum. Velim id a te et nobilissimo Schelio attente legi, ut sit, quod rideatis. Mortualia enim non sunt, ne tu nugas esse dixeris. Venio nunc ad illum nuncium, quem mihi funestissimum, tibi etiam flebilem invitus, sat scio, excipies. Vir omnium longe optimus et maxime officiosus, Cassianus a Puteo, in vivis esse desiit. Nec ille tantum, sed et Natalis Rondininius Cardinalis Rondininii frater, juventutis Romanae doctissimus et condatissimus. Dignus tuis lacrymis hic casus, si virum novisses. Mitto ipsius Furstenbergii literas cum versibus nonnullis, politis sane: ut videas in aulâ istâ non prorsus jacere literas. Eos cum additâ epistolâ, ubi commodum erit, ad me reverti velim. Ad Zulichemium si quid responsi paras, mitte quamprimum. Ego enim Hagam post dies sex septemve sum recursurus. Vale, Vir unice, et Heroi Schelio, cujus quotidianam consuetudinem parum abest quin tibi invideam, me commenda. Dabam Amstelaedami. A. CICICCLVII. a. d. XXIV. Decembr.
Audivisti facinus atrox ab illa Principe perpetratum nuper, quam nos omnes in oculis olim tulimus. En quo crudelitatis recidit Mezentianae theologiae candidatus animus? Celtarum quidem publico odio haec laniena tantopere illam exposuit, ut ei urbe Lutetiâ, quo properabat, regiâ auctoritate sit interdictum, ne piacularis victima et ipsa indignabundae plebi mactaretur.
EGo vero non succenseam? non querar? non convicier? Atqui polliceor tibi, nisi demetur injuria, et fueris in integrum restitutus, nunquam fore, ut reminiscar tam foedi ac multiplicis facinoris sine precibus Thyesteis. Quid si nos taceamus, an etiam tacebit posteritas, cui nihil tuorum neque prosperorum neque adversorum potest subduci? Me miserum, in tanta multidine neminem reperiri mentis tam sanae, ut hoc cogitet? ut alios moneat terreatque? ne amicum quidem nostrum, nigellum illum cathedralicium ministrum! aut si quis cogitat, si monet, adeo hebetes ac stupidos immanesque esse caeteros, ut mordeant tantum frenum, et quid verecundia posteritatis sit, nesciant. Nimirum hoc nobiscum inique agitur, inter ignotos ignorantesque nostri vivimus:
qui per caliginem et e longinquo nos nosse coeperunt, hoc est, animadverterunt paullo plus valere vulgo, invident, et ne se contemnere videantur, nos nosse dissimulant. Si omnibus vinculis tenerere, tamen aequum foret te liberari querela, et frangi potius venerandam legum potestatem, quam hominem in exemplum natum summo jure, quod summa injuria est, perdi, ob pauxillum et sine malitia peccatum. Nunc innoxius damnaris, et ad injuriam obtinendam non contenti semel fecisse, quia interceditur saevientibus in caput, saeviunt in fortunas tuas. Non possum exprimere verbis, quanta labes seculo, quanta florentissimae urbi inuratur, quam denique me pigcat temporum. Laudo tamen, cum ad hominum insolentissimorum genua non jacuisti, cum ipsum scelus clementer fers, solo probro te angi confessus. Id quoque jam callum obduxisse debet, et tamen eo nihil tibi crimini datur, quam quod deceptus ore et fronte aetati ludum dedisti in ea, quam tota laeva (ignoscat mihi genius tuus) respicere non debueras. Tua probitas, et quod cum Cressa cretissandum sero vidisti, te prodidit. Igitur consiste, ac mane in hac animi lenitate, et nos potius quam te indignari sine, vel ideo, quod lenes in injuria se potius quam hostem cogitant, et tectiore latere discedunt, et tempora sua commodius opperiuntur, quam impatientes. Et quamvis expertus quorundam, quos fidissimos putasti, turpissimas proditiones, idenditem dic tibi, [Gap desc: Greek words] . Livios MSS. si commucare mecum dignabitur illustris Hugenius, habebo acceptissimos, et meritam ei laudem publice rescribam. In Ovidii utroque loco applaudo tibi mirifice. Maenam memini et Plauto appellatam in Poenulo a. V. sc. V. Deglupta maena. Ita enim MSS. quod cum probasset Turnebus, redit tamen ad degluptam, nescio quomodo, Maenadem, pro viro molli et obscoeno, quae et Salmasii sententia ad Tertull. de pallio pag. 34. Deglupta, inquit Turnebus, verbum turpissimum. Certe cum dicitur, Glubit magnanimos Remi nepotes. At non cum dicitur pecus deglubere. Deglupta maena simpliciter et sine obscaenitate est exuta pelle. Ut quem vocarem, een afgestroopten ael. Deglubuntur alii pisces, alii desquamantur, cum parantur culinae. Ad Gevartium hîc habes. Bibliotheca Rubenii si distrahetur, fac mature nanciscamur catalogos. Ex auctione Riveti consecutus sum Juliani opera, et Lysiae orationes, et Sirmondi Propempticon, Facundum, Augustini sermones, Alcimum Avitum, Goffredum, Petrum Cellensem, ne tu me putes desiisse libros emere. A Fabricio accepi fascem cum Salmasii ad ipsum epistolis: in quarum una exagitatur Boxhornii carmen in excessum Cunaei, sed fere, ut solet, cavillando. Vale, meum decus, et tempestatem illam, quae te premit, vince, non animo tantum, sed et fortuna. Daventriae. a. d. XV. Cal. Jan. anni, quem tibi feliciorem hoc praesenti ominor.
Est locus de bello Africano auctoris cap. XL. capti conservatique parem gratiam in fide partienda praestare voluerant. Vide quaeso num differat Torrentianus codex, nam ad illa, in fide partienda, aliquid notavit Lipsius in exemplari suo, et quidem praeposita T litera, quod assequi nulla ratione possum.
ZUlichemianas Musas meâ curatas operâ ad te jam pervenisse confido. Interim ex tuis longe jucundissimis invitus percepi, stomachari te etiamnum, et succensere iis hominibus, quos de me non bene esse meritos recte judicas. At illi mirifice in eo sibi placuerunt, mi Gronovi, et placere pergunt, ne tu speres fortasse meliora. Tecum hîc sentit Amplissimus Beuningius, et fremit ob indignitatem facti, sed nil propterea promovetur. Neque ego ita sum meus, aut tantum juris habeo in adfectus moderandos, ut concitatam haud raro mihi fuisse bilem inter tricas molestissimas versanti ausim negare: inveni tamen, quo commotos animi fluctus componerem recordatus istorum, Patria est, Pamphile. Utinam boni isti viri, quos potissimum causae meae adversos sum expertus et mihi insidiantes, impuras atque illotas manus, quibus perditissimam mulierem contrectarunt, rei publicae castius et religiosius admoverent! Sed illi jampridem pro scorto ducunt, quicquid publicum est. In me uno si quid peccarent, facile id iis ignoscerem atque indulgerem. At tu miraris nit praesidii mihi fuisse in illa [Note: Al. Morum intelligit.] arbore, sub qua non unam Thisben fuisse jugulatam rumor fert constantissimus, quasi colorem illa non mutarit jamdudum, et a candore degeneravit, si tamen unquam fuisse candidam sit verisimile. Est mihi in promtu querela multiplex de hominis istius nequissimi perfidiâ ac malis artibus, quas non tantum armavit ad me exponendum pollentis auctoritate faeminae inimicitiis, sed nuper etiam exeruit intercipiendis literis non unis, quae ex Galliâ atque aliunde ad me mittebantur. Relinquamus igitur illum suae indoli et Diris Britannis exagitandum. Quid multis? Patriam ego novercam experiri malo, quam illa me privignum experiatur. Non invideo hoc gaudium adversariis, ut laetentur me privatim peccasse, dum mihi integrum sit dolere, quod illi peccent indies in rem publicam. Tua alloquia, Vir amicissime, tantum solatii mihi ferunt, ut adversorum sensum magnâ ex parte si non tollant, mitigent certe ac obtusiorem reddant. Tanti propemodum erat esse infelici, ut experirer post res turbatas amicos mihi non deesse certos ac constantes, et quidem tales, quorum virtus et merita non sint obliteranda, nisi cum ipsis literis. Ad Ovidium quae notaram non improbari a te est quod exsultem. Multus ero imposterum in locis poetae difficilioribus tibi proponendis. In Fastis nuper eram, qui turpissime sunt depravati, etiam post meas lucubrationes Ultimum libri V. distichon valde me torsit. Agit ibi de ortu Hyadum, quae heliace sub id tempus emergant. sed cur eas Sidus Hyantis vocat? an a fratre Hya aut matre? Non video quî possit. Zulichemii codex et alius, Continuumque
dies sidus Hyantis erit, et Auferat in superiori versu, quod postremum amplector. Expedi me hinc si potes: tum doceas velim, an legeris tribunal diei aes, quod Tribuni militum in bello merebantur. De maena loci Plaurini oportune me admonuisti, est ea vox etiamnum in Halieutico corrupta. Nobilissimo Schelio velim significes Crispinum Passum spem facere de conficiendis hac hebdomade tabulis militaribus. Vale, et me amare tui studiosissimum perge. Dabam Amstelaedami. Anno CICICCLVIII. a. d. IX. Januarii. Gregor.
Ludovicus Elzevirius Senecam Tragicum tuis. illustratum notis velit edere majori formâ. Sed Leidae intellexi, te Moyardo cuidam eum reservare edendum. Fac, quaeso, sciam quid decreveris. Vale iterum. Tuas tres recte curavi.
Rubenianae bibliothecae catalogum jam vidi, libris optimis instructissimum, sed inspiciendum tibi non possum impetrare a bibliopola, qui ostendebat. Expecto eum a Gevartio: is certe promissit. Si non frustrabitur, acceptum communicabo tecum. Ad locum Caesaris nihil notavi ex V. C. qui mutilus sub finem erat.
Epistola Oenones Sabiniana sub finem, Ipse pater seu rem natae male tutus haberet, qui locus est mendosissimus, et te quoque exercuit, scriptum fuit ceu ren natae (unde seu rem factum) et pro haberet, babore, vel habere. Lege igitur non magna mutatione, Ipse pater Cebren natae male tutus ab ore etc. Omnia jam sunt perspicua. Cebrenis filiam faciunt Oenonen (vide Stephanum in [Gap desc: Greek words] ) Parthenius Eroticis Cap. IV. Apollodorus, alii. Iterum vale, et lituris ignosce.
Has jam exararam, cum ecce promissos a Gevartio Rubenianae bibliothecae catalogos, quorum unum ad te mitti voluit, per majus otium responsurus curate tuis literis. Auctio habebitur die IV. mensis sequentis. Ego libros nonnullos per Pluymerum bibliopolam, hominem probum et officiosum emendos curabo. Tibi quoque idem hic gratificabitur, si voles, sed adde singulis libris pretium, cujus intra terminos sit subsistendum.
HUgenianos codices remitto. Alter sane profuit: in altero ut tempus perderem, a me impetrare non potui. Si quid Lucii communicare dignatur, jam exspectabo, dein Livianos. Adjeci tuum volumen epistolarum, quod miror ita cum Erfurtensi et in ordine turbato et in defectu consentire. In utroque post LXXXIV. Itinera mihi, sequitur LXXXVI. In ipsa Scipionis: succedunt
LXXXVII. et LXXXVIII. post hanc ponitur LXXXV. Peperceram tibi: et inde alter, Expliciunt Epistolae, alter, Explicit liber Epist. Illustrium illorum etiam literis virorum ut excessus non parum me commovit, ita fuit aliquo solatio Romae doctos tam docte lugeri: et quidem ab illis, qui aula potiuntur. Grotii historiam majorem partem legi nondum editam, eoque patientius desiderium fero. Nomen viri faciet, ut appetatur etiam a barbaris et amicis, quos nosti, nostris, qui nolunt stilo sollicitudinem adesse. Secus quid ibi, quod aut isti intelligant, aut hi intelligere malint quam reprehendere? Facinus illud Amazonicum quis non detestetur? Sane et me jamdudum pudet tam falsa ominatum fuisse. Non poteram tamen excutere miserecordiam, et veniebat in mentem illius Tulliani: 2. ad Attic. ep. 21. Ut Apelles si Venerem, aut si Protogenes Ialysum illum suum caeno oblitum videret. Scis caetera. Et flagitia utcumque excusari poterant: in sceleribus quid faciemus? Nimirum satis exsultavit et illusit soccis: cothurnos indueret, oportebat, quorum exitus eo magis horresco, quia inevitabiles videntur, et exempli interest, ut sint. Noster quoque exulceratur dolor, quo allevari debebat, quod non una illa nobis decoxit. Quod ego minore interdum, tu ingenti cummaxime mercede expeperiris. Atque id eo indignius, quo nobilius et majore animo injuriam fers, quum et patriae ignoscis, et strenua ex literis solatia petis. Age, huc convertamur, et illi potius, ut Amyclae silentio nostro pereant, quam perpetua sint nobis querelarum causa. Non deerunt illis supplicia sine nostris diris. Et tibi citius melior hora veniet, si patientius eam, ut facis, opperiere. Truces animos per verba precantia rejicere nolo. Alioqui cogitaveram, et ita edideram in privatis auditoriis meis, et verba rogantia. Saepe apud Ciceronem, oro et rogo, quod non minus [Gap desc: Greek words] , si [Gap desc: Greek words] , quam preces et rogantia verba, Aphidna et Cebren extra aleam mihi videntur. In quinto Fastorum lego:
Auferat ex oculis veniens aurora Booten,
Continuumque diem, sidus Hyantis erit.
Ubi aurora amoverit occidentem Booten, si simul traxerit abstuleritque post se proximum vel continuatum sibi diem, illa nocte sidus Hyantis erit, nempe ortum vel conspicuum. Ut alibi, Luna fuit. Nec possum dubitare sidus Hyantis ab Hyante fratre denominatum, cujus memoriam fatali sibi luctu sorores sacrarunt. Si quid melius, ex te discam. Senecam Tragicum, in quo nunc omnis sum, fateor me Moyardo promisisse, mediis atque interpretibus discipulis meis, privatim a me enarratum exceperunt, et illius convictu Lugduni utuntur. Et maluissem quidem separatim auctorem ipsum a Notis poni, sed ille publica insania abreptus, ut hoc quoque remitterem, extorsit. Si scissem Elzevirium velle, haud dubie veterem amicum novo praetulissem. Et si ipse cum Moyardo ea de re transigere sustinet, praeda occupantis ero. Schelius noster te salutat oratque, ut interdum lenti istius tabularum promissoris latus tundas ac fodias: caeterum ut injuria tua vehementissime angitur, teque (netu infamia aliqua, quam apud sapientes habes nullam, nisi qua est infamia bonitatis, cruciere) omnibus partibus absolvit, ita de magno
et honesto pioque animo tuo tibi juxta mecum gratulatus. Libros notavimus Schelius et ego emendos, quos vides, modo ne sero. Pretium nescimus: itaque apponere cessavimus. Justum utique et justo aliquanto gravius, modo ne modum excedet, non recusamus. Si negat ille, cui mandas, suscipere, tu appone tuo arbitrio, nostro periculo: satis enim callentem hujus rei te fecit usus. Si incidimus in quos ipse malis, libenter tibi cedemus. Vale, magnum decus, et dolor noster, sed non si male nunc, et olim. Daventriae Postrid. Id. Januar. CICICCLVIII.
HUgenianorum codicum alter ille, quem negas tibi profuisse, expectationem, quantum video, meam est frustratus. Alium enim, Vir eximie, et quidem vetustiorem tibi seposueram, si quid memini, cum bibliothecam herois nostri perlustrarem. Erroris nuper admonui patrem liberosque, qui in se receperunt, curae sibi fore, ut fugitivus iste cum reliquis Lucii exemplaribus tibi destinatis ad me quamprimum veniat. Sed opinor frigus intensissimum hactenus obstare, quominus promissis tibi codicibus investigandis manum admorint. Paucis ab hinc diebus Hagam revertendum mihi erit; tum faxo, desideriis tuis ne quid obnitantur. Tragoediarum exemplar nullum illic occurrit, sive scriptum, sive cum scriptis exemplaribus commissum. Si quid ejusmodi ibi extaret, jam scires. Minime enim negligenter Lipsii omnia evolvi. De Historiâ Grotianâ recte judicas. Fortassis audebo aliquando in eadem palaestrâ desudare: scis enim annos propemodum quinquaginta nobis per [Gap desc: Greek words] reliquos esse, quos annos ille intactos reliquerit, a tempore induciarum. Sed aditus pateat oportet ad arcaniora reipublicae scrinia hoc tentaturo, et patebit mihi fortassis. Narro enim tibi ex collegio Ordinum Generalium nonnullos esse, qui me monuerint, Patres in eo esse, ut sibi addicant aliquem Romani sermonis non ignarum, cujus operâ in literis Latinis ad Principes exteros exarandis utantur imposterum. Urgent rem prae caeteris Legatus Gallicus et Petrus Grotius; ex Ordinibus autem Gentius et Amerongius heroes, quorum hic totus mihi militat, etiam in privatâ causa, oblato nuper testimonio, quo adfirmet virum nobilem ex cognatis suis se praesente fassum esse, pudicitiam Lucretiae nostrae sibi quoque substratam fuisse non semel. Sed haec in sinum tuum. Certum enim mihi fixumque est nil ambire. Slingelandus ex legatione Suecicâ nuper rem quoque promovendam suscepit apud Ordines Hollandiac, quibus idem debere curae esse contendit. Priapum illum Amstelaedamensem,
(qui aperte et impudenter nimis causam profligatissimae foeminae agit, subornatis nuper in me duobus juris consultis Thaidi patrocinaturis) turbare omnia, omnemque lapidem movere certus sum, ut hoc patrum propositum mihi intervertat. Sed vel sic alias non defore fortunis meis instaurandis oportunitates idem Amerongius auguratur, cujus ego benevolentiam optimo Beuningio refero acceptam, ut plura alia. Hagâ ubi reversus ero, plura forsan hujus argumenti nuncianda sese offerent. Litem, quantum possum, urgeo. nam adversaria mea an ex Fabiorum gente sit, quae antiquam nobilitatem tantopere jactet, nescio, cunctando certe rem gerit unice, nec persuaderi sibi patitur, ut ad accusationes meas respondeat. Jam ter hoc nomine notata, et tantum non damnata est a judicibus. Itaque quicquid ad illam accusandam facit, jam nunc in horum manus consignavi, ut rem omnem mense proximo confectam habiturus sim, nisi illa Pythagoricae philosophiae mittat nuncium. Me vero jampridem quaenam agant intemperiae haud scio; qui totos dies aut cantem aut poetas tractem, fortunis interim meis plorare jussis, de quibus quomodo ulcisci commodius me possim non video. In aula Danica confugium patebat mihi a Rege ultro oblatum, si causam non tenerem, sed vide rerum humanarum vicissitudines! Princeps optimus regno propemodum excussus in eo jam est, ut exulet ipse, nisi Deus rebus ejus adflictis adsit e machinâ. De Cebrene et Aphidna correctiones meas arridere tibi laetor. De sidere Hyantis oportune etiam mones, sic a fratre dictas Hyadas, idque ipsum noster alibi innuit istis, nomina fecit Hyas, sed an Continuumque diem rescribi possit dubito. Notant enim interpretes ortum Heliacum Hyadum sub hoc tempus incidere, si auctoritatem habent in promtu, qua id tueantur, nil ausim mutare, sed diligentius videbo. Alius est in Fastis locus, Dux mihi Caesar erat, sub quo meruisse tribunus Glorior, ubi idem Hugenianus liber et alter Patavinus probae notae, tribunal exhibent, quod an eâ significatione alibi occurrat tu docebis, aut nemo. In consolatione ad Liviam, sub finem,
Nec meritis quicquam illa juvant, magis adfuit istis
Mater, honos. titulis nomina plena vides.
Non intelligo, ut nec illa lib. I. Art. Amat. 428.
Si non esse domi, quos des, causabere nummos,
Littera poscetur, nec didicisse juvat.
Libri veteres, ne juvet. Unde videbatur scribendum, ne nihil esse juvet ne prosit, quod causaberis nihil tibi esse numorum. Illa quoque non capio eodem libro, de ancilla,
Et secum tenui suspirans murmure dicat,
Ut puto non poteris ipsa referre vicem.
Liber veterrimus poteras ipse. Senecam Tragicum quod Moyardo promisisti, in eo nihil a te peccatum est. Ejus exemplar MS. hîc mitto ex mea bibliothecâ, si sorte prosit, alterum praestantioris notae ab Equite Puteano donatum periit naufragio. Habui a Langermanno, is Consiliarium se creatum esse nunciat Ducis Mecklenburgici. Caeterum a Reinesio se habuisse, quibus significetur,
Barthium apoplexiâ correptum et mente captum esse. In Vossii Melâ jam totus est typographus. De libris, quos in Rubenianâ auctione emtos cupiebas, tempestivius vellem me monuisses. Scripsi tamen eodem die, quo tuas acceperam, ad Gevartium, idque illi negotium verbis seriis commendavi. Nihil hactenus responsi tuli, ne qnidem de iis libris, quos per alium mihi emendos curaram. Hagae post pauculos dies auctio habebitur bibliothecae Nomsianae, sive Arlandervenianae, in quo auctorum veterum, tam Graecorum, quam Latinorum editiones optimae ad unum omnes fere occurrunt, et pretio commodo hi libri vendentur. Catalogum manu descriptum vidi, cum Hagae essem, editum si haberem, mitterem, sed non habeo. Auctionem fortassis distulerunt, quam habendam fore die undecimo mensis hujus Gregoriano typographus indicabat. Vale, decus literarum et nostrum. Salveat illustris Schelius. Crispinum Plassium urgebo, ut mones. Dabam Amstelaedami. die. V. Martii. CICICCLVIII.
Crispinus Passius ait tabulam aeneam jam paratam esse: nec mitti hactenus potuisse, fluviis hoc gelu adstrictis. Doceas me velim, an Dare exequias usquam legeris, praeterquam apud Ovidium in Fastis.
Dat tamen exequias, nec jam suspendere fletum Sustinet.
NUdius quartus puerum ad aedes meas mittebat III. Thuanus, qui et festinatum die altera prandium prolixe excusaret, et te rogaret mecum denuo. Respondi, meam fuisse omnem culpam, qui intempestive te adduxissem. Promisi etiam me adfuturum, de te polliceri non posse, qui Leidam jam profectus esses. Invitaverat et Vossium, nullo praeterea vocato, credo ut de studiis nemine interpellante nobiscum dissereret. In prandio rursus petiit, ut se tibi excusarem, poculumque saluti tuae dicari voluit. Elzevirium audio libros ex Galliis accepisse. Percunctare, quaeso, quamprimum, an adsit cum iis fasciculus, quem Bigotius jampridem ad me misit, et si adest, fac confestim ad me perferatur, ut homini longe officiosissimo die crastino, quando tabellarius Lutetiam discedet, pro munere gratias agere possim. Librum Fabri protinus tecum communicabo. Vale, et hoc quaeso age. Dabam Hagae Comit. CICICCLVIII. a. d. XIX. Martii.
SEmel iterumque ante Haganam profectionem ad te scripsi, Vir Eruditissime: quas ego literas tuis oculis non fuisse fraudatas auguror. Addideram iis exemplar Tragoediarum Senecae manu exaratum, sed recentioris illud, nec probae admodum, quantum ex primo inspectu licuit observare, notae. Zulichemio multum negotii exhibui assiduâ interpellatione, ut Senecae, codices omnes, quotquot in bibliothecâ sua antiquos possidet, tuis usibus seponeret. Nec ille obluctatus est, sed demandata ab illo hac filiis provinciâ, veterum librorum minime peritis, eos obtinui codices, quos tibi minime profuturos ex charactere vitioso et recenti facile colligebam. Controversiarum Senecae duo alia exhibuerunt exemplaria, prorsus ejusdem notae, cujus exemplar alterum, quod negabas tibi profuisse. Itaque reddidi possessoribus, ne te inani ac superfluo sumtu gravarem. Tandem ad me missum est exemplar Controversiarum, quod vides. Id cum altero, quo jam usus es non contemnendo, seposueram ad bibliothecam inspiciendam primo admissus. Hinc si quid lucubrationibus tuis augmenti atque ornatus accesserit, gaudebo mehercules atque exsultabo. Plures sunt Philosophicorum operum codices huic aetati nil cedentes in istâ bibliothecâ, quos postea conabor impetrare. Nam hactenus flagitationes meae parum proficiunt, sive difficilius possessorum ita tulit ingenium, sive supinitas et in conquirendis codicibus segnities. Ego jam in eo sum, ut Amstelaedamensibus vale dicam, Hagam hinc emigraturus, ubi aestate proximâ, ut spero, te complectar. Partes adversas hoc consilium vehementer turbavit. In quibus profligandis multum proficere me existimo, quia responsum iis ad accusationes meas nullo hactenus conatu ac sudore possum exprimere. Ridebis, sat scio, si dixero ad Morum nunc a Thisbe confugi, cujus patrocinio se credat. Impendit vir ille bonus omnem facundiam isti rei, ut mihi persuaderet laudabilern esse clementiam. Pudicitiam ejus omnibus non solummodo suspectam esse, sed communi jam suffragio damnatam. Accedere causae pessimae inopiam atque egestatem faeminae perditissimae. Liti eam sustinendae non esse parem. Posse me defungi omni molestiâ, si sumtus utrimque factos ego unus in me recipiam. De pueris alendis facile mihi cum illâ conventurum. Hoc et plura ille, sed surdo omnia. Nusquam enim efficiet, ut opere in medio aratra relinquam defixa, finem lite jam spectante. Nam sive tacere perget nostra, mensis unius restat negotium, ut conficiatur penitus, cum soli testes de novo sint audiendi judicibus, a quorum confessione res pendet: sive respondebit, testes in promtu sunt alii, qui flagitiorum hactenus intactorum
eam convincant, et quidem enormium ac minime ferendorum, atque hi numero non pauci. Vir ex collegio Ordinum Generalium non postremus nominavit mihi cognatorum suorum nonneminem, qui fassus sit se rem cum illa habuisse, ejusque rei testimonium mihi obtulit. Circumfertur etiam ejus imago nuda per hanc civitatem. Neu figmentum credas, Apelles est in promtu, qui fassus sit coram teste non uno, se nudam expressisse ad vivum hanc Venerem; et ne quid Paridi concederet, utramque sororem addidit huic Gratiarum uni, egregius formarum arbiter. In eo tamen urbane fecisse nostra visa est severis Amstelodamensibus, non impudice. Sed plura sunt, et forsan graviora. Atque haec hactenus. A Rottendorphio accepi nuper humanissimas. Proponit mihi loca nonnulla satis feliciter a se restituta in Ovidio. Ex iis tres emendationes meam editionem jam occuparunt, auctoritate librorum veterum nixae. Quarta nihil reliquis est deterior, nec a quoquam observata. Trist. II. vers. 433. ubi rescribit probabili conjectura,
Quid referam Ticidae, quid Memmi carmen? apud quos
Rebus abest omnis nominibusque pudor.
Vulgata certe lectio sensum commodum non habet. Faber Leidam non est venturus, ut professionem linguae Graecae adornet. Jam denuo de te cogitatur, quod ego negotium fervide iis, a quibus pendet, commendo. Mirum, si bona sua intelligant. Vale. Dabam Amstelodami Anno CICICCLVIII. a. d. v. Aprilis.
Pomponius Mela amici nostri jam fervet sub praelo, etiam Ovidius meus.
BInis tuis responsum debeo. Priores codicem Tragoediarum comitabantur, octavo decimo demum, postquam scriptae erant, die mihi redditae, clausis viis per restagnantes aquas: ne omnem moram mihi adsignes. Tribunal videntur fecisse, qui parum intelligebant [Gap desc: Greek words] meruisse, non memini certe me usquam hac vi legisse. In consolatione ad Liviam lego:
Nec meritis (quanquam illa juvant magis) abfuit istis,
Mater, honos. titulis nomina plena vides.
Inducit ipsum Drusum matri pro solatio ingerentem res ab se gestas. Subjicit: etsi majus in his momentum, tamen et illud pro solatio valere potest, quod virtus mea illustri gratia excepta est, quod pro ea honores et praemia tributa sunt. Nec didicisse juvat, non videtur mutandum: sensus, et damno est scire literas. Nosti dictum Neronis. Nec juvat, exponendum, et inutile vel noxium est, quod didicisti scribere, si enim nescires, non poterat cautio vel obligatio
a te posci. Similis lusus Appuleji in Apologia: Jam illa inter virum et uxorem nota collusio: qui amplam stipem mulieri detulerunt, nemo eos observat: suo arbitratu discedunt, qui inaniores venere, signo dato pro adulteris deprehenduntur, et quasi ad discendum venerint, non prius abeunt, quam aliquid scripserint. Ut puto, nor poteris ita semper accepi: verba ancillae ad dominam jurantis hujus amore mori amotorem, tam fidum, tam deditum obnoxiumque dominae, ut vix illa par sit aequandae fidei ejus et affectui. Dave exsequias non succurrit nunc alibi lectum, Mojardus ipse fecit, ut peccarim facilitate. Renuntiavit enim conditionem mihi, quod intellexerit, Elzevirios brevi post edituros Senecam variorum, atque in eum addituros excerpta Notarum mearum, ita suum opus vendibile non fore. Hanc mihi reddit gratiam, postquam ipsos tres menses omnes horas meas subsecivas occupatas habuit. Gevartius significat Vivianum parasse quosdam ex illis libris, quos desideraveram, quasi sibi, sed paratum mihi transdere, quanti coemit. Illi nimio videtur, et bibliopolam (nam et illi mandarat) suum, non nostrum, negotium egisse. Non invideo homini lucellum, dummodo accipiam libros. Praebui ei mercatorem Hamburgensem, qui per nautam Amsterodamum missos (opinor enim hac illac sine periculo commeare naves) reciperet, eidemque solveret et librorum pretium et vecturam. Maluissem tibi hoc delegare, sed saepe aberas: maluissem Elzeviriis, sed verebar, ne negotium inter illos esset, et abhorreret pro nummis rationes accipere. Tu si Antverpiam scribas, urge, quaeso, Gevartium. Alteras Declamationum exemplar promittentes solas quidem, sed paucis diebus post ipsum cum alio fasciculo ab Elzeviriis aceepi. Nondum adhibui, sed satis primo aspectu se probat. De lite tua et spe, quae utraque epistola scribis, gratissima. Atque utinam tandem illa prorsus liberere, hac fruaris ex sententia! Placet autem mirifice ille impudicae patronus. Res agit uxoris? res agit ille suas. Illa etiam [Gap desc: Greek words] de Pomponio Vossii et tuo Ovidio: sed utrum vestitum notis tuis, an iterum solum minore forma exspectabimus? Lugdunenses quid de me cogitent, videbo. Si prius cogitassent, minus mihi deliberandum reliquissent. Nunc vereor, ne frustra imputent locum: commodis vincant, oportet. Nomen autem professionis privatis scholis sterile, et quibus hîc maxime juventutem juvo, vetabunt qui profitentur illa quidem, sed longe secus tractant. Sed nihil negotii est, si homines sint boni, et, quae praeferunt, agant. In tempore autem oppriment coelibem: nam si ad secunda vota transiissem, difficilius forsan erant moturi. Cogitabam excurrere istuc his feriis, sed rumor ille me domi tenuit. Et forsan evanescet, ut alias. Schelius abest: sed aderat, quum priores tuas acciperem, et pollicebatur se gratiam suam apud illos, qui ex hac provincia Patribus assident, pro te interpositurum. De conjectura Graevii (hunc enim designas, opinor, quem Rottendorphium nominas) libens assentior tibi. Migrationem tibi bene evenire volo, Vale, Heinsi nobilissime et amicissime, et rem bene gere. Daventriae. Nonis Aprilibus CICICCLVIII.
DUm rei familiaris cura me avocat, et transferenda in aliam civitatem sedes, voluptatem coactus sum mihi intercipere, quam ex te per literas convento cepi semper maximam. Nunc majorem partem defunctus hac molestiâ, redeo, Vir Clarissime, ad officium, quod mea sponte nequaquam ihtermisi. Leidenses nostros tandem aliquando frugi factos esse, et cum bonâ mente si non penitus in gratiam rediisse, inducias saltem pepigisse, qui te ad se evocarint, gaudeo. Quo tamen loco res sit, quid de admittendâ conditione oblatâ sperare nos tui studiosissimos jubeas, doceri vehementer velim. De stipendio ut tecum anxie velitentur, tam sordidos fore non auguror. Quanquam ea sunt tempora, ii mores, ut ultro munificos vix sis experturus, nisi a te ipso, quanti sis, sentiant intelligi. De collegiis privatis domi tuae instituendis, per quae juventutem erudias, si paciscaris cum Academiae Curatoribus, ut id agi a te liceat, facile obtinebis, ut per amplissimos historiarum ac politices campos, ac universam antiquitatem, hoc est per regnum tuum, tibi inoffenso pede, intra privatos parietes praesertim, liceat spatiari. Oportune nuper e vivis illic excessit e grege consultorum nonnemo, qui, quantum in se fuit, barbariae atque inscitiae patrocinium minime negligenter suscepit, ac pomoeria ejus late extendit. Is erat Jacobus Maestertius. Sed de his coram aliquando confabulabimur. Nam dubium mihi non est, quin excurras mox ad nos, sive prospecturus tibi de aedibus, quas occupes apud Leidenses, sive etiam praesens cum Curatoribus acturus. Expecto sane adventum tuum fervide; sed eâ lege, ut apud me devertaris. Idem contendet a te noster Vossius, sed habet ille matrem et anum et aegram, cui religiosius sit obsequendum, domi suae. Ego solus sum, nec ad cujusquam nutum me compono. In Consolatoriâ Elegiâ ad Liviam, feliciter reponis, quanquam illa juvant magis. Quam ego castigationem loci turbatissimi veram esse censeo. Nec didicisse juvat quomodo capiendum esset, datis jam ad te literis, serus deprehendi. Sic Trist. II.
Hei mihi! cur didici? cur me docuere parentes?
Litteraque est oculos ulla morata meos?
Dare exequias habes Fast. IV. 849. Sed cum in optimo codice erasa esset haec syllaba, ita tamen ut prima litera appareret J, Jt scribendum esse judicavi. In Elegia tamen ad Liviam habet, si locus est integer, At pedes exequias reddit equesque duci. Ex illo ejusdem Elegiae loco minime me expedio, vers. 103.
Te queritur, casusque malos, irrisaque tales
Accusatque annos ut diuturna suos
Artis Amatoriae lib. II. vers. 308.
Ipsos concubitus, ipsum venerere licebit,
Quod juvat, et quaedam gaudia voce notes.
Ita scripti quidam etiam, quaedam gaudia vocis habe. Sensu parum commodo. Vulgata lectio commentum est criticorum, cum de querulâ voce jam praecesserit. Vetustiores, quaedam gaudia noctis habe. Tu videris. Sed nec illum locum intelligo Amor. lib. II. El. XIII. Qua cingit lauros Gallica turba tuas. Hoc unum video, de Isiacis Sacerdotibus, quos Gallos, seu Gallicam turbam vocet. Plura erant, de quibus proxime. Nunc enim me totum accingo ad editionem adornandam optimi poetae. Accedent notae, sed breviores. De Graevii conjectura quod augurabaris, frustra fuisti. Rottendorphius erat. Is Martialem nuper ad me misit MS. sed non bonum. Declamationum Senecae exemplar inveni inter libros meos, quod mox accipies, cum Tragoediarum altero codice, sed illo recentiori. Libros Bruxellenses jam accepisse te opinor. De Graevio totos jam quinque menses nihil audio. Non minus in uxore totus esse videtur, quam parasitus ille apud Comicum in patinis. Vale meum decus. Dabam Hagae Comit. CICICCLVIII. a. d. XVI. Maji. Egeram cum Typographo Amstelaedamensi Plumerio de editione Scheliani commentarii, qui videbatur ab hac cura non alienus. Tu nobilissimum et optimum Virum meis verbis quaeso saluta. Festinationi ignosce: erat enim ad Lud. Elzevirum paranda epistola, cujus expectationem frustrari in diem crastinum diu nimis elusam, non audebam: ei addo, quam a me nunc accipies. Locus est Statii vexatissimus Epicedio in Patrem, qui cum ad partes esset vocandus in Notis Ovidianis, in transcursu eum illic emendavi. Sed volo prius scire, quid tu de conjectura nostra sentias. Si Thessalicis Admetus in oris, Silva una retro Phylaceida rettulit umbram. Sic vetusti libri. Una litera mutata habebis veram, ni fallor, lectionem. Si pro Silva reponas Si lux. Unus enim dies indultus Protesilao ad superos redeundi. Vide dialogos Luciani mortuorum, ubi Protesilaum cum Plutone inducit loquentem. Ibi bis terve ejus rei mentionem invenies. Iterum vale.
QUod transtulisti vasa, et ex tumultu eo ac trepidatione ad ordinem vitae familiaris redisti, gaudeo, mi Heinsi, atque ut haec sedes tibi propria sit et auspicatior, Deum veneror. Vellem, tu paria omina meis votis reddere posses. Quod quidem futurum brevi te vehementer tibi promittere intelligo: ego autem, quam mox futurum sit, atque adeo an futurum sit unquam, indies decerno minus. Vocarunt illi quidem, sed ea formula, qua,
satis sciebant ipsi, neminem fore tam stupidum, ut pellectus cum Aesopeo cane corpus dimitteret, umbrae inhiaret. Nam quam possint orexin facere ista frigida: op de tractamenten en emolumenten daer toe staende? Exspectabam, atque id aequum censebat fidissimum mihi consilium Schelius (hinc noscas, quod etsi me invitissimus hinc mittat, tamen ob spem restituendarum literarum vult migrare, modo honeste fiat) nos igitur exspectabamus, ut publicis illis litteris accederent aliquae privatae, puta unius Syndici, quibus istud aenigma explicaretur, et siquidem non placeret conditio, aliam juberer ferre. Nihil apparuit. Confirmant autem omnes mihi, qui volunt videri satis id certo scire, istum, cujus in locum nominatim vocer, non percepisse, nisi mille annuos. Quod si est, serione agunt, an derident? Respondi tamen publice caetera humane, sed ut intelligerent frustra arcessi me, si vectigalia mihi fierent deteriora. Addidi privatas ad Syndicum: ostendi quanti hîc docerem: id augeri oportere, et quidem pro ratione diversae utriusque loci annonae. Mensis est solidus, ex quo cursorem cum hoc responso dimisi. Nuntii interea prorsus nulli mihi, tanquam poenituisset. Et excurrissem forte isthuc sine invidia post primam appellationem: nunc vero, praesertim, cum ita rescripserim, id haudquaquam mihi decorum duco. Denique si nihil habent amplius summates viri significandum nobis, nec ego quod rogem illos. Neque enim aut loci hujus, aut hominum aut morum taedet. Domum publicam colo, mihi et familiae satis sussicientem et commodam. Salarium annuum mille centum floreni. De centum accessuris in certum et non longinquum casum diploma habeo. Allegerunt in secundum ordinem, et deliberationibus voluptatibusque publicis adhibere gaudent. Dicavi libellum: laute remunerarunt. Livium: Senecam, alios non dicatos obtuli tamen in viginti exemplaribus: (tot enim assident in Curia) receperunt, et edocti de pretio voluminum, id ita renumerarunt, ut plerumque C. plus minus florenos donarent. Pecuniam veterem oblatam centum Philippis, eandem Delegati Ordinum (eo ipso tempore hac in urbe congregati: novem erant exemplaria, quae distribui) CXXV. florenis prosequuti sunt. Neque impudenter haec illis obtrusi, aut humili adulatione obrepsi, sed ab ipsis ultro semper haec facere jussus sum, quaerentibus occasionem testandi, quam grata voluntate labores meos excipiant. Hanc ego tantam gratiam temere effundam? et quasi per viatorem vix au imperandum, ut loquebantur veteres, accitus occurram sollicite, et ad limina fastidiose admittentium excubabo? Non ea frons mihi, nec si auderem, probarem, opinor, mores meos tibi, ut adhuc probasse me puto. Frisii cum darent mille quingentos annuos, censebam conditionem meam meliorem non fieri, et censuisse laetor. Quotquot autem hîc plurimum in me possunt, et aequissime mecum agunt, ita sentiunt, si videant notabilem fortunae meae accessionem fieri, se nihil me moraturos: sin, cogent et vincent amare praesentia. De collegiis spes honesta, sed incerta, nec minimi laboris hîc mihi fuit, ut adsuefacerem juventutem bona pati consilia. Etiam insusurratum mihi, ne mentionem ejus rei facerem apud Curatores: facile adsensuros illos quidem, sed pro magno imputaturos,
nec citra invidiam collegarum, quum interim femel in ordinem receptum nemo impediturus sit, partim ob commune jus Professorum, quibus in quaque facultate, quicquid ad eam pertinet, privatim docere permittitur, partim ob ingenuam pigritiam illorum, qui aemulari possent. Haec in sinum tuum effudi, ut scires, quam parum etiam de eventu polliceri possint sibi tua Vossiique et mea desideria. Neque enim negare possum longe desideratissimam esse mihi vestram amborum viciniam. Cupio etiam esse, qui pro virili, si possim, nobilissimo conventui
Vindicet antiquam faciem vultusque ferinos
Detrahat.
Sed paterfamilias sum: sed mutatio sedis sine magno emolumento gravis: et retinent hi omnibus viribus, illi petunt tanquam Caesaris candidati. Igitur haec fatis relinquemus. Locum Elegiae video me olim ad marginem ita tentasse: Dequeritur casusque malos injustaque fata. Quod nescio an possim tibi probare. Dequestus scis esse Statii. Ad Ovidii duo loca nunc quidem nihil est in promptu. Conjectura in Statio haud quaquam displicet. Libros accepi, idque illos jam rescivisse opinor pecunia soluta. Schelius abest. Fessus sum, et vix in haec duravi, proximum triduum ita vexatus destillationibus, ut vix caput rectum gerere possem. Postquam respiravi, quod primum potui seriae cogitationi attendere, tibi dedi. Nobiliss. Vossium plurimum salvere jubeo. Vale, meus amor. Daventriae a. d. V. Eid. Majas. CICICCLVIII.
Concitarunt mihi bilem, quae scribis de frigidâ istâ invitatione Leidensium. Tu vero, Vir Clarissime, quanquam mei consilii nil eges, hoc tamen tibi mihique des rogo, ne hominibus tam tui ac literarum ignaris fasces ullâ ex parte submittas, aut quicquam vel minimum indulgeas. Valeant potius, et eant in malam rem cum suâ illa bonarum artium pernicie, (eam enim in sinu fovent) quam ut tu in spem esuritionis et praesentissimi damni vasa transferas in eam civitatem, quae nihil nunc ostentat, praeter funus et cineres suae gloriae. Tanti non sunt, quos tu cum fortunarum tuarum dispendio vel levissimo eripias ex eâ tempestate, quam quia non satis assequuntur, aut capiunt sibi imminentem, eo stupidiores, mihi crede, sunt habendi. Aliter sentit amicus noster, sed inconsulte prorsus. Qui ex collegiis domesticis magnum tibi lucrum adfore auguratur. Sed recte tu atque ordine hoc, ut caetera, qui privati laboris emolumenta publico gravaris imputare. Mecum tecumque sentit Golius, cum quo de rebus tuis hesterno die mihi erat sermo. Volebam tum
et Syndicum juniorem hac de causâ convenire, ut sanam, si possem, mentem ei inculcarem, sed illum nuptiae instantes et sponsa Delphos domo avocarant. Intelligo tamen proximis diebus convenisse Curatores, ac tum de tuo negotio nonnihil denuo inter illos esse deliberatum. Sed quid consilii ceperint haud scio. Tu jam scis haud dubie. Strevelshoeckius, et gener ejus Slingelandius, literarum satis amans, jam compellati mihi fuissent hoc nomine, sed uterque hinc se proripuit, soluto expectatione meâ citius nupero Ordinum conventu. Redituris mense proximo non desinam iis commendare salutem Academiae. Quanquam operosus satis, nec semel, jam in hoc argumento fui. Joannes Elzevirius Senecam Tragicum Notis tuis illustratum eâ, quâ volebas, formâ sese editurum minatur. Jamque operis specimen mihi ostendit. Si persistet in proposito, recte sibi consulet: nam solebat fluctuare, nec esse, cui tuto multum crederes. Optat tamen fore, ut sedem Leidae figas. Nec detrectet ex suo dare tibi annuum stipendium Philipporum centum, si operâ consilioque tuis possit uti in eâ, quam minatur, veterum auctorum editione. Utinam curatores nostri, quid sibi de te sperandum sit lucri, tam probe intelligant. Vossii nostri Mela satis jam promotus est. Ante proximam caniculam, si sic pergat, omnia habebimus confecta. Quae ad primum Ovidii tomum pertinent, omnia hodie mitto ad Elzevirios. Notis tamen meis manum admovere different, dum ipsi Ovidio nihil amplius cum praelo sit negotii. Multa sub manum nascuntur, quae ante non videram. Vellem de multis convenire te, sed metuo gravis esse. Locum in Epicedio Drusi, de quo proxime egisti, depono tanquam conclamatum. Poteram proferre conjecturas nonnullas: sed non libet esse ingenioso in alienis scriptis, quando lectionis pristinae ductus abeunt longius a meis conjecturis. Ad reliqua loca tibi proposita nollem [Gap desc: Greek words] accessisses. Aliquid enim dicendum mihi erit, et quando meo ore loqui non possum, alieno libenter loquor. Vide igitur, an comminisci aliquid apposite possis. Et poteris, modo vim ingenii intendas ac nervos. Libro primo Metamorph. ipso statim initio locus est foede depravatus
Quaque erat et tellus illic et pontus et aer.
Nec constant sibi codices vetusti, Gifanius ex quatuor suis Utque legebat, quod et alii probarunt, et nostri nonnulli exhibent. Alii ex nostris, et quidem vetustiores, Ut qua erat, Qua erat, Atque ubi erat, Quaque fuit, Utque erat tellus, Qua erat, Utque erat, Atque ubi erat, Ast ubi erat, Quaque ubi erat, Quanquam erat. Et quid non? Quaque fuit etiam Porphyrion agnoscit ad Od. IV. lib. III. Horatii. Sed nihil est, ad quod [Gap desc: Greek words] Sic referatur in sequenti versu. Pudet initio pulcherrimi operis locum tam turbatum occurrere. Et erit tamen ex hisce omnibus lectio seligenda, quam probemus. Tu videris. Eram proximis diebus in Phaedro, eram et in Martiali. Multa occurrebant in utroque auctore, quae visus sum non infeliciter restituisse, plura, quae intacta reliqui, quod otium non esset de singulis deliberandi. Bullialdo jam Mazarinianae Bibliothecae cura quodammodo erat demandata, ut ex ipso Thuano intellexi. Nunc bonus Cardinalis videtur denuo tergiversari. Romae novas inscriptiones
curat edi Barberinus. Haec hactenus. In re tuâ, si operam meam opinaris tibi utilem fore, eâ unice velim utaris. Nobilissimum et nunquam satis laudatum Schelium velim salutes meis verbis. Vale. Dabam Hagae Comit. CICICCLVIII. a. d. XXVI. Maji Gregor.
PEndebam animi exspectatione judicii tui, et verebar, ut tua duorumque benevolentissimorum nobis, Vossii et Schelii (hoc est, heu me! omnium, qui in libero Belgio literas norunt) vota pro eo ac debeo curae cordique habere viderer. Vultis enim, opinor, uno animo, ut illa mater ac nutrix ingeniorum, quantum per unum potest, in locum restituatur pristinum. Nunc bene habet. Postquam probavi tibi sententiam meam, nihil recuso. Utantur ingenio atque instituto suo, dum mihi maneat non me prodere, nec nubem pro Junone aut Helena amplecti. Si nihil est illis subiti, ego vel Fabius: si ocquexerunt, cevebo simul: si dormiunt, nunquam a me excitabuntur. Tu quoque ne verba perdideris. [Gap desc: Greek words] , et subornatum putabunt, si censent peccasse me, qui non sine exceptione ad primam sollicitarionem me dederim. Sin consuetudine et negotiorum mole contantur, sponte resipiscent, et eandem meam simplicitatem experientur. Nec spem ullam facilius projiciam, immo magno aestu me liberatum credam, si de poenitentia hominum quicquam certi intellexero. [Gap desc: Greek words] , quodcumque sit, quod eo levius feremus, dum Ovidio tuo et Vossii Mela animum avocabimus. Hos multo impatientius exspecto, quam fastidiosos Palladis vocatores. Quaque erat et tellus, mihi quoque suspectum tanta reddit varietas. Nec tamen video, quod ei, non dico praeferam, sed vel comparem. Nisi forte Quaque fuit. Nam [Gap desc: Greek words] sic non indiget alia superiori particula, sensus enim: ita fiebat, ut tellus esset instabilis, unda innabilis, aer caecus. Eadem prorsus in parte, serie, et congerie indivisa indistinctaque erant terra, mare, coelum: ita eveniebat, ut etc. Schelius in praediis suis, ni fallor, aedificat. Vale, [Gap desc: Greek words] , et me ama. Daventriae Kal. Jun. Julianis CICICCLVIII.
DE delato tibi a Leidensibus nostris honore lentum esse negotium et video et indignor. Sed raro illi conveniunt, nimirum vix semel toto trimestri spatio, idque aliud agentes plerumque, et festinanter, ut re infectâ ut plurimum discedant. Egi cum Slingelandio nuper reipubl. Dordracenae Syndico de ista invitatione, apud quem ego et Vossius noster tum prandebamus. Est autem literarum gnarus supra vulgarem captum. Dixi omnia pendere a nutu soceri Strevelshoeckii, apud quem si rem urgeat, dubium non esse, quin egregie sit consulturus bono publico. Promisit se facturum. Atque ita discessimus. In Vossii Melâ pars fere tertia typographis conficienda restat. In Ovidio meo parum promovent typographi. Adeo cogitationes meas avocat ac avertit lis molestissima. Est enim mihi pugna cum belluâ multorum capitum. Sed vel eo triumphum mihi spondeo solidiorem. In Ovidio Quaque erat ferri non posse, cum idem verbum proximo versu denuo sequatur, diu est, quod vidi. Quare aut fuit, aut ierat tellus reponendum existimo. Caetera recte se habere tibi assentior. lib. III. Art. V. 61.
Dum licet et veros etiam nunc editis annos,Ludite. Quid sibi volunt isti veri anni? an juveniles ac proinde amoribus apti? Videtur id paulo durius. Nec juvant libri veteres. Ego tamen vernos annos reponi debere conjicio. Fast. in. 216.
Jam steterant acies ferro mortique paratae,
Jam lituus pugnae signa daturus erat.
Libri duo ex vetustioribus, Jam tubicen lituo signa etc. Eleganter sane. Nisi quod parum proprie videtur locutus, qui lituum det tubicini. Tu judica. Suspicabar ego latere lectionem magis reconditam, quam non intelligentes mutassent librarii: eam ecce. Jam liticen pugnae signa daturus erat. lib. IV. 353.
Cur vicibus factis ineant convivia quaero,
Tum magis indictas concelebrentque dapes
Illud Tum magis (sic enim veteres; non tunc) valde me offendit. Utinam et te! videtur enim otiosum. Quare suspicabar vocem aliquam latere, qua convivia ista designarentur, eamque vetustam ac obsoletam, quam ejecisset aliquis sciolus. Inire hujuscemodi convivia Megalensibus mutitare dicebant veteres, aut mutuitare. Quod ex duobus Gellii locis discimus. Itaque ipsa etiam convivia mutuita fuisse dicta opinabar. Libri veteres habent ex parte ineunt, et concelebrant. Quare conjiciebam
Cur vicibus factis ineunt convivia, quaeso,
Mutuita; indictas concelebrantque dapes.
In sequenti etiam versu ad id nomen manifeste alluditur. Apud Varronem teste Nonio mutuiter pro mutuo poni scis, puto. Haec sunt somnia mera, ne forte censeas pro oraculis a me venditari. De maena multis suo loco disserui. Sed plurimum negotii mihi exhibuit Plautinus locus ille
Deglubta maena, sarrapis sementium.Ita vetusti libri, in postremis nihil capio. Nam de Sarapi nugae sunt. Latet nomen aut piscis aut alterius rei spurcae foetidaeque. Ex illo sementium exsculpebam meientium. Idque Vossius noster postea ostendit in veteri codice extare, qui et ipse haeret in hoc loco. Jam nimis sum, fateor, nec tamen te dimitto. Apud Propertium lib. IV. Elegia occurrit, cujus initium,
Terra tuum spinis obducat, lena, sepulcrum;
Et tua, quod non vis, sentiat umbra sitim.
Mihi versus posterior visus est menda laborare. Aliter sentiebat amicus noster. Nam cum priori jam versu dixerit, tuum sepulchrum, illud tua umbra me offendit. Quam aio esse otiosam et ingratam repetitionem, nec cultissimo Propertii ingenio dignam. Tum illud, quod non vis, quam frigidum ac jejunum! Fuisse longe depravatissima ejus auctoris exemplaria jam ab aliquot saeculis vel non juranti facile, si te novi, credes. In iis scriptum fuisse puto Et tua (vel tula) invisam. Tenebrionem postea aliquem, qui videret hiare versum, reposuisse, quod non vis. Quod apud Ovidium ac Martialem non minus insulse quoque inculcatum memini. At quantilli erat negotii refingere?
Et vetula invisam sentiat umbra sitim.Neglexerat nimirum geminare librarius [Gap desc: Greek words] et lapsu frequentissimo. Damnat amicus noster, et pugnat pro vulgatâ: Tu utri accedis? Sed alio tempore proponam tibi conjecturas in illo auctore, quas magis probes. Vale. Nobilissimum Schelium nuper hîc vidimus, sed in transcursu.
Romae novum volumen inscriptionum veterum auspiciis Cardinalis Barberini editur. Urbinensis bibliotheca in Vaticanam est translata. Sed id jam ante a me monitum fuisse existimo. Sub exortum caniculae hîc te expectamus.
QUi tradituri sunt has tibi, egregii juvenes, Henricus ter Borch et Gosuinus Hogerus, Daventriae bono loco orti, et olim perpetui fuerunt auditores mei, eo profectu, ut te Vossiumque nostrum, non modo ex consuetudine mea, sed etiam ex scriptis vestris intelligant atque admirentur. Itaque quum exacto hîc quoque, quod visum est, biennri, opinor, et quod excurrit, tempore, in Galliam iter meditentur, non ausi sunt communi patria excedere,
nisi parata, qua sciunt se una maxime magnis in peregrinatione viris conciliatum iri, tessera, notitia vestri. Jamque promiseram, praesentem me illis ad vos deductorem fore: sed quia et nunc vehementer impedior, et alioqui aut fine hujus, aut initio proximae hebdomadis isthuc mihi eundum est, impetravi, ut apud te literis meis, apud Vossium tua commendatione contenti essent. Ne poeniteat illos novisse causam meam, in tua est manu, si quae me saepius de amicitia nostra praedicantem audierunt, eorum fructum adventicium illis non invideas, et simul te, simul incomparabilem amicum nostrum, paullo propius atque interius inspiciendos praebeas. Feceris gratissimis, et mihi non minus quam illis beneficium expensum feres. Vale, literarum et seculi decus unicum, et me ama. Lugduni Batavorum a. d. IV. Cal. Octob. CICICCLVIII.
Burgius et Hogerus mirifice praedicarunt mihi singularem utriusque vestrum humanitatem, quo nomine et ego me plurimum vobis debere profiteor. Oden hanc me vobis recitaturum putavi, sed quia profertur dies, nolui diutius vobis honorem et voluptatem, amico plausum ingenii invidere. Compellunt me mandare typis, quod hîc primum publice dixi. Vix tria implebit folia. Quod si imperare posses tibi, ut accineres aliquid, quo augerentur chartae, et saltem hoc boni haberent, faceres mihi gratissimum. Nam, ne ambitionem putes, quamvis amplum est a te laudari, et ignoscendum, si quis cupiat, ultro hoc unum precor, ne amori indulgeas, et quidvis potius interponas, ut Simonides apud Phaedrum gemina Ledae sidera: nec enim quidquam nunc magis vito caveoque, quam invidiam. Debueram te et Vossium invitare ad haec solennia: sed primum majorem vestri reverentiam habeo, quam ut possim vobis coram inepte facere: dein (fatebor vobis indigentiam meam) possum vos invitare ad prandium, aut ad coenam, invitoque quoties huc accedetis, constituoque vobiscum, ne alio hospite utamini, sed non est, ubi vos collocem noctu. Consuevi enim habitare in aedibus, ubi dominus praebet lectos, quales jam fastidit Batavus nitor, nec vult nisi mobiles, quos ipsi apportant auferuntque inquilini. Itaque vix in usum sufficit, et in quo ipse cubo, a Bornio nostro commodatum sumsi. Hanc igitur culpam mihi condonabitis. E rit forsan, cum erimus lautiores. Vossii Melam, opus tot linguis praedicandum, quot complectitur illud vastum, quod Mela descripsit, accepi libentissime, et nunquam inspicio, quin recedam doctus. Valete, patroni mei indulgentissimi, et me amate. Leidae, pridie Liberatae urbis A. CICICCLVIII.
VIr Clarissime. Complures jam sunt dies, quod aedes meae occupantur a nonnullis hospitibus, ex numero testium, quorum fide mihi nunc est utendum. Quae causa est, cur ad suavissimas tuas nihil hactenus respondeam. Ut intelligas interim, nihil esse quod aut velim aut possim tibi negare, ecce [Note: Quibus Gratulatur Gronovio in Academia Batava Graecas et Romanas antiquitates publice professuro. Leguntur inter Poemata lib. III. Eleg. ult.] versus, tumultuariâ quidem operâ et aliud agendo effusos, quos tamen spero meae erga te observantiae obsides qualescunque fore. Habebis eos fortassis aliquando magis limatos: nunc trahere te longa exspectatione nolui. Rogo has Amstelodamensi nautae cures quam primum tradendas. Est enim periculum in morâ, et quidem grande. Crastino die, si fieri possit, ut tradantur illi, ad quem destinantur, mea maxime interest. Vale. Plura proxime. Iterum commendo tibi negotium de curandis sine mora literis. Hagae CICICCLVIII. IX. Octobr.
QUi tradet has tibi, Marquardus Gudius, juvenis eximius, ingenii politissimi et rarissimae eruditionis, et scriptis editis clarus et majora moliens, Reinesii, Freinshemii, Boecleri perfamiliaris, tantis nominibus te Vossiumque adjungere gestit. Mihi autem tantum honorem habuit, ut quod exquisitissimis ejus studiis obvia vestra tribueret humanitas, ejus me quoque ponere voluerit in gratia. Admittite: reperietis dignissimum, cui vos totos aperiatis, et quem de praeclaris suis inceptis facunde disserentem audiatis. Vos quidem ille non nunc primum discet, sed quales dudum didicit et miratur, agnoscet. Ne quid ei denegetur, non tam illius, quam literarum interest, quas non potestis non fovere, quum propemodum soli earum dignitatem sustineatis. Valete ac salvete, Lugduni Batavorum a. d. VIII. Idus Decembres CICICCLVIII.
INjectâ forte apud Bigotium nostrum mentione veterum auctorum, theologorum imprimis, qui in bibliothecis hîc antiquis hactenus inediti delitescunt, inter illos Polycratem recensui, scriptorem Graecum, quem Amstelodami me vidisse inter libros rarioris notae non paucos memineram apud Cl. Junium. Ejus autem filius, cum institutione tuâ utatur, teque quotidie accedat, non opinor arduum tibi fore, ut certiora me de codice isto doceas, quam quae petenti Bigotio possum ultro respondere. Ait salivam de scriptore hoc per meas literas sibi motam esse, ac serio fervideque instat et urget non titulum solummodo, et initium voluminis describi, verum etiam percupit doceri, uniusne tantum Polycratis, an plurium auctorum scripta eo in exemplari habeantur, tum cujusnam argumenti, et quam multa ea scripta sint. Praeterea ullisne argumentis possit colligi, hunc esse Polycratem, Ephesium illum, magni in antiqua ecclesia nominis scriptorem, cujus meminit Eusebius, prolato ex ejus epistolis fragmento. Ex ipso praesertim operis initio describi nonnulla optet, quae speciminis sint loco, et ex quibus de praestantia auctoris ipsius conjectura fiat. Auguror hominis utrique nostrûm amicissimi desideriis non gravate te subscripturum. Erit enim et illi et mihi hoc officium longe acceptissimum: praecipue si omni mora ac cunctatione posthabitâ, quamprimum hîc nobis gratificeris. Vossius noster Apologiam suam praelo jam commisit; quae adversarium ejus et adversarii plausores non modice irritabit. Est enim asperior, quam velim. Etsi ego et Illustris Beuningius auctores illi fuimus, ut rationibus potius, quam maledictis pugnaret. Dedit quidem manum nostrae sententiae ex parte, nec tamen per omnia, nunc jacta alea est. Speraram fore, ut diebus proxime elapsis praesentem te nobis sisteres: sed non comparuisti. Trist. V. El. V. in Natalem Uxoris occurrunt illa.
Omnia nunc credo: cum tu non stultus ab Arcto
Terga vapor dederis.
[Gap desc: Greek words] non stultus parum probatur. Tu videris. Rhodius abiit ad plures. Vale, Vir Eximie. Leffenium quaeso bibliopolam mone, aut moneri per tuos jube, ut, si quos mihi libros in auctione postremâ addixit, eos ad me perferri quamprimum curet. Maxime si inter Theologos in folio scripta Theologorum Wittebergensium amoebea, et Hieremiae Patriarchae Constantinopolitani emta sunt, quod negotium affinis tuus in se receperat. Est enim post dies pauculos liber ille in Gallias mittendus. Iterum vale.
Dabam Hagae Comit. CICICCLVIIII. a. d. XII. Maji.
JUnio ostendi, quod scribis de Polycrate. Promisit curaturum, ut aut quae petis, notata, aut ipsum librum propediem hîc habeamus, quo ipsi notare possimus. Leffenius pollicitus est te cras habiturum, et quos ipse, et quos affinis meus emit. Sed Witebergensium et Hieremiae scriptorum volumen elapsum est ipsi, dum Golio producenti horam operam dat. Habet Hackius, et haud dubie, non tam parvo dimittet, quam nactus est. Accepi hodie mane literas a Maresio, in quibus haec erant: Ante paucos dies mihi aderat amicus vetus Ampliss. Graswinckelius, qui referebat se audisse quasi ex ore tuo, me calamum stringere in celeberrimum Vossium. Miratus sum, unde ille rumor: nam ut patrem habui, quoad vixit, inter amicos, sic nihil minus cogitavi, quam filium lacessere vel effendere. Ad haec ut jam senesco, ita compono me paulatim ad quietem, tantum abest, ut velim extra meum chorum saltare. etc. Fac quaeso haec resciscat amicus noster. Fac etiam credat pro certo inter illum, quem indigne fert, dixisse de bonis sociis, et alterum, nihil prorsus intercedere familiaritatis, etiam propter factiones, adeo ut toto anno non videant se, nisi in senatu. Nec se immiscebit alter, nisi lacessatur. Vale, meum decus. Raptim III. Id. Majas CICICCLIX. Si fieri poterit, die Saturni adero.
MOdo tuas accepi, Vir amicissime, ex quibus lubens intelligo, de Polycrate negotium tibi curae fuisse. Reliquum est, ut alterum de Hieremiâ Patriarchâ, si fieri possit, conficiamus. Urget enim scriptorem illum et feride flagitat Bigotius. Tenta igitur quaeso, an Hackium expugnare possis, qua vales apud illum auctoritate, ut librum a se emtum, eo, quo distractus est, pretio, tibi concedat. Sin minus, adde aliquid pretio, ut amico gratificemur. Quas feceris hac in re expensas, eae tibi apud me paratae jam nunc sunt, et adventum tuum operiuntur. Quo minores tamen erunt, eo acceptiores amico nostro futuras facile intelligis. Doleo affinem tuum auctioni non
potuisse vacare sub id tempus, quo liber est distractus: hic enim unus mihi instar reliquorum erat omnium; quod non mihi posceretur, sed amicissimo capiti: cujus operam in officiis longe majoris rei utilem mihi et necessariam quotidie experior. Certus igitur esto fore, ut duos una hac operâ demerearis, me, inquam, quem multis jam ante beneficiis tibi addixisti, et illum, qui virtutes tuas ac eruditionem summam pro magnitudine suâ mecum metitur. Vale, et, ut polliceris, die Saturni proximo expectandus veni. Vossium nostrum monebo de iis, quae Maresium spectant. Apologiam ejus, si stato die nobis aderis, typis descriptam haud dubie hîc offendes: in eâ enim se exercent operae. Dabam Hagae Comit. CICICCLIX. a. d. XIV. Maji.
POlycratem illum falso creditum tractavi et inspexi. Nec diu, quum clamavit se non Polycratem, sed Athanasium esse. De quo ne dubites, en tibi duplex principium et indicem operis. Est etiam credibile, hoc ipso codice usum esse Comelinum, quum Athanasium ederet. Nam ex auctione Sixtini comparatum audio. Cras, Deo volente, aut perendie me videbis. VIII. Cal. Jun. CICICCLIX.
COmmendatitias, quas affinis tuus hesterno die a me petebat, Vir Clarissime, ecce, mitto. Eram praeter solitum tum occupatus, unde factum, ut eas praesens praesenti non tradiderim. si tempestivius paulo me monuisset, ad plures amicos scripsisse poteram. Nunc instar omnium sit noster Bigotius, qui, cum bibliothecas et viros urbis eruditos omnes in numerato habeat, et ubique sit admissionis intimae, qua est benignitate, affini tuo facile in omnibus gratificabitur. Plura in rem ejus si praestari a me posse opinaris, noli dissimulanter mecum agere. Vossii nostri responsio, puto, jam prodiit in lucem, aut prodibit hodie. Apud Ovidium lib. VII. Met. in fabula Aesonis,
Verba simul fundit, terrenaque numina lenit.
Non constant sibi libri veteres, quorum plurimi, numina poscit. Alii mulcet,
et similia. Duûm veterrimorum alter levit, alter livit: et pro fundit, fudit. An linere pro ungere cibo, aut perfundere et aspergere? Si exemplum similis locutionis habes in promtu, juva me, quaeso. Vale, Dabam Hagae Comit. CICICCLIX. a. d. IX. Julii.
Bigotium affinis tuus apud Menagium inveniet, cujus est convictor au clostre nostre damme, nisi Rhotomagi etiamnum haeret apud patrem, qui illic praeses est: eo enim mense proxime elapso est profectus, nec hactenus inde in urbem rediisse se nunciavit.
NArro tibi, Heinsi Nobilissime, fortunam hesternae diei. Venit ad me Criticus novus: Johannem Guilhelmum Capoferreum se vocat. Pollicebatur in Tragoediis Senecae nihil a se mendarum relictum, et petebat quod hujus rei causa scripsisset, typographis commendarem. Miranti et ambigue respondenti ostendit jam editum Lipsiae [Note: Hunc Ovidii editioni novae adjiciendum curavi.] animadversionum in Classicos Auctores lib. I. qui est in Ovidii Metamorphosin: sed multo splendidiora promissa, in reliqua Ovidii, in Corn. Nepotem, Petronium, Vellejum, Plinium, Curtium, Claudianum singulos libros: tum praeterea in varia loca omnium. Sunt quidem nonnulla tibi jam aliisve observata, quaedam confidentiae ingentis: reperi tamen primo intuitu locum similiter a me emendatum, quod etiam contestim in exemplari meo illi ostendi. Scis in lib. XIV. Achaemenidae
Hac mihi si potior domus est Ithaceque carinâ.
Ille hanc e levissimis suis conjecturis se ducere ajebat, et longe nobiliores certioresque in libro suo proditas. Monui omnino te illi sautandum esse: quicquid in Ovidio tibi probaret, in eo me quoque plausorem habiturum. Et promisit se facturum, ubi Amstelaedamo rediisset, eo enim prius excurrendum sibi. Volo, resciscas per famulum, an ille, quem ajebas vicinum affini tuo habitare, sit Adolphus Henricus de Raesfeld, Dominus in Twickel, et gener Comitis de Flodorp: habet enim duos fratres, ex quibus alter, ni fallor, etiam jam rempublicam tractat, et legatione aliqua fungitur: dein, nunquid in praesens sit Hagae. Vale, decus meum. Lugduni a. d. VI. Cal. Quinctil. CICICCLIX.
BEavit me profecto tuus ille nuncius de novo e Germaniâ Critico. Vix tuas attentâ lectione hauseram, cum is ipse, quem tu ad Amstelaedamenses profectum esse narrabas, supervenit hesternâ vesperâ. Hodie, ad Ovidium quae notavit, perlegi omnia. Quid quaeris? Saepissime aberrat a scopo. In multis tamen verum mihi dixisse visus est. Nec offendor ejus erroribus. Miror magis, hominem ludo literario innutritum, et rebus adversis oppressum, tum, quod rei caput est, omni veterum exemplarium ope destitutum, adeo sagacem fuisse in indagandis errorum fontibus. Frigidâ, sat scio, hominem perfudi, qui tot ejus observationes jam aut a me, aut ab aliis deprehensas invito, quod facile credas, ostenderim. Sed vel sic hortari non desinam, modo me rursus accedat, quod jam pro virili feci, ut telam, quam feliciter auspicatus est, pertexat. Fraudatus fuit hactenus, quantum apparet, consuetudine literatorum hominum. Quod cave credas vitio a me verti. Nam vel sic causas mihi aequissimas esse agnosco, cur hominis a fortunâ parum instructi ingenio adsurgam. Denique ne quid virtutis aut eruditionis in illo desideres, etiam poetam se profitetur. Vir est liberrimi ingenii, et qui hac potissimum de causa Saxoniae solum se vertisse prae se. ferat. Tu hortare illum, ut pergat in auctoribus antiquis illustrandis esse diligens. Et de typographo, si potes, illi prospice; cui specimen aliquod lucubrationum suarum committat edendum. A Seneca tamen manus vellem abstineret, ne post te Roscium saltaturus deridendum se praebeat. Atque haec hactenus. Rasveldius ille, quem quaeris, non is est affini meo Goesio vicinus, sed alius nescio quis, qui frequenter quidem ad nos ex Geldriâ excurrit, nunc tamen neque est in urbe, neque quando sit huc venturus satis scitur. Ita ex iis modo intellexi, quorum hospitio solet uti. Nihil tamen impedit, quominus vel sic nos te quamprinum hîc videamus. Es enim venturus et mihi et nostro Vossio optatissimus. Vale, decus nostrum certissimum, et si Capoferreus te accedat, fac quaeso intelligat, esse suas virtutes mihi commendatissimas. Dabam. Hagae Comit. CICICCLIX. a. d XXVI. Junii.
QUid circuitione apud te utar, frater sanctissime? Daventriae fui nuper, et mansi in sextum diem, et redii sponsus: neu dubites, Schelius Graeviusque subsignarunt mecum tabulas. Nomen matronae est Catharinae Glagoviae: pater olim urbi ab archivis, et alterius filiae maritus in eodem munere successor: junxerat priorem torum cum Conrado Nilandio, bono et primario cive, cujus frater Aegidius XXXVII. jam annum honoratum in curia, et nunc ipsum primum septimo tenet locum. Hujus Aegidii filia major nupta est fratri meae defunctae conjugis, et horum utriusque sororem duxit uxorem ejusdem filius major. Vides qui pro me absente sint procati. Maxime optimus senex auctor his nuptiis affinem (nam et alteramvel tertiam Glagoviam conjugem habuit, et in hujus haeredibus liberos suos fore sperat) gavisus est penes me deponere, et postquam veneram manifestus amator, ne differrer, considerans ille, quam parum hoc tempore anni nobis ab operis ordinariis otii sit, institit. Ipsa meae aetatis, forma sufficiente in uxore, moribus laudatis et commodis, orba et testamento libero, cui haec accedit laus toti civitati cognita et testata, tres mariti prioris filios (jam cives locupletes, in his unum non modo causarum patronum, sed et eleganter doctum, et per triennium auditorem meum) ab infantia sic educasse, ut illi se novercam sensisse sancte negent. Hoc quantum apud me potuerit, facile intelligis: neque enim tam mihi voluptatem et opes, quam praesidium quaesivi meis, quibus me mitem et tenerum esse fateor. Ergo quibus commodum dicere Hymenaeum Gronovio et Glagoviae, hem tempus est: nam ut spero, tertia hebdomade genialem lectulum calfaciemus. Vide an hoc ad te pertinere patiantur tempora tua. Graevius, ut audiit e soceris meis antehac me venturum, festinatis literis jussit me poscere Vossium nostrum duos libellos, per Fr. Junium sibi dono missos a Mer. Casaubono. Feci quatriduo ante discessum, et quo magis mulcerem, Lexicon illud Anglosaxonicum, quod nomine avunculi a me repetierat, simul remisi. Responsi accepi nihil. Dixit autem mihi coram Graevius, aliis ex Gudio literis intellexisse se, nescio quomodo, libellos istos a Vossio tibi curandos datos. Quod etsi uterque mirabamur, visum est tamen operae pretium, quid ejus sit, ex te resciscere. Ipse et Schelius te peramanter salutant. Vale, meum decus et me ama. Lugduni III. Non. Decemb. Anno C. CICICCLIX.
INcredibili gaudio perfusus sum, accepto de secundis nuptiis tuis nuncio, quas instare postremae tuae significabant. Vellem equidem res meae ferrent, ut Epithalamion justum tam auspicato festo conscriberetur. Tu vero, vir amicissime, cum abunde exploratum habeas rerum mearum statum, cumque satis intelligas quantâ nunc verser in charybdi, ignosces facile laetitiam omnem aversanti, cui vix vacet aut integrum sit plorare. Habes versus paucos, si non expectationi tuae respondentes, at tenerrimo cum adfectu effusos. Amicus noster argutatur Epicteti Enchiridion et Casaubonianam de Homero dissertationem libellos Graevio destinatos mihi fuisse traditos, in eo injurius et falsus est. Obtuli operam in iis curandis meam avunculo ejus Junio, qui cum responderet, se post biduum Leidam cogitare, et tum fore, ut libelli tuas in manus traderentur, nolui pluribus rem urgere. Ne interim Graevius noster fraudetur suo Casaubonianae dissertationis exemplari, meum en mitto. Ex Anglia Galliave si quid rerum novarum, quod studia nostra spectet, didicisti, imperti quaeso. Holstenius convaluit, ita Roma ad me scribitur. De novo Inscriptionum antiquarum volumine lentum omnino est negotium, quae praelum Romanum hactenus exercent, et tarde procedunt. Haec nunc. Vale, flos virorum. Dabam Hagae Comit. CICICCLIX. a. d. VIII. Decembr.
Lis mea etiamnum trahitur, et trahetur in menses duos aut tres proximos.
PErtaesus vidui Gronovius otia lecti,
Frigidaque in vacuo regna peracta toro,
Conjugis abruptos per fata resuscitat ignes,
Et quam sopierat Styx inimica facem.
Officiosa paret thalamos Cytherea secundos,
Progeniem dignam qui genitore ferant.
Diva, fave: veteres si te coluere Pelasgi,
In Latium quicquam si modo juris babes,
Aeneadumque lares, priscum quibus ille nitorem
Pervigili felix sedulitate dedit.
Hunc tua Roma tibi Phrygios sortita nepotes,
Hunc tibi conciliat Graecia magna virum.
Divide cum Musis socias et Pallade noctes,
Quas tetrico nimias voverat ante choro:
Ut, qui conspicuis perrupit saecula chartis,
Non minus in docta prole superstes agat.
NICOLAUS HEINSIUS, D. F.
TAndem solennibus peractis, victis matronalibus moris, circumcisis sarcinis, per vias vix prae altis nivibus noscendas, cum nova nupta domum evasi. Ego, ne diutius abessem a sacris, illa, ut familiam, quam intrat, interim cognoscat. Supellex omnis relicta, quam, ubi primum navigabiles erunt aquae, si Dii favent, delectu habito arcessemus. Officium nuptiale omne mirifice exhilaravit disertissimum tuum carmen, quod cur excuses causa nulla est: tam tuum est, quam quod jure optimo: hoc est perfectae omnibus numeris elegantiae, quae etiam barbaris meis Potitiis, sane quam bonis hominibus, aurem scalpere potuit. Inveni redux hic literas a Mer. Casaubono, in quibus haec: De Gruteri Criticis errorem vestrum ab aliis, opinor, intellexisti. Verum est Criticos, seu Philologi potius dicendi, qui in SS. commentati sunt, haud vulgari diligentia conquisitos, multis tomis, magnis impensis, excusos, brevi in lucem prodituros. Sed ad Gruteri Criticos nihililli, quod sciam: de quibus altum hîc silentium: nec adeo ista studia in honore ac pretio apud vulgus, qui docti aut doctores hic audiunt, ut cuiquam in mentem venire probabile sit. De Aeschylo quoque aliud agamu, licet, quando Junins vestras hinc abiens, ab illis rogatus, quorum intererat, partes illas in se suscepit, et credo jam illum perfunctum esse. Caeterum idem quoque vir doctus et amicus, nobili vivo et amico meo summo D. Johanni Cottono de Anacreonte, si quid illius hactenus ineditum, in publicis aut privatis apud vos bibliothecis reconditum, se procuraturum, saltem indicaturum recepit. Si quid tua cura hîc posset, vel, ut ille memor sit, vel quod in te situm sit ipso, rem mihi feceris gratissimam. Salutem ab Heinsio, viro doctissimo ad paternam famam feliciter adspirante, gratissimam
habui. Ei omnia fausta et pacata precor, et si qui sunt alii apud vos, qui rem litetariam ornant ac tuentur. etc. Haec ille, quorum parrem velim cum nobiliss. Junio communices, et meum illius responsum. Etiam Lutetia quaerit Menagius, sintne penes Nobiliss. Vossium, Porphyrii scholia in Homerum, rogatque ut libri titulus mittatur: parasse enim se aliquid in Homerum. Accepi etiam Parisiis specimen [Gap desc: Greek words] , in qua promittenda toties ostentavit se Salmasius, quod ad te mitto ea conditione, ut bene custoditum diligenter remittas. Primo res inexplicabilis mihi videbatur: dein saepe retractando penetravi et pervici. Atque adeo en tibi duos primos versus: [Gap desc: Greek words] . Hoc est latine: In septendecim solidos exige dicerati nomine quincuncem: (I. V. milliarenses) hexaphollon solidi triens (IV. milliar) sicilicus (sex folles) simul cum dicerato et hexaphollo solidi octodecim dodrans (IX. milliar.) sicilicus (VI. folles.) Sic et reliqua. Videtur, nisi aliud tibi, dignum, quod Pecuniae veteri addam: haud scio enim, simile an ullum monumentum exstet. Vides me non ita immersum fuisse amoribus, ut Musas interim non respicerem. Vale, decus meum, et me ama. Lugduni prid. Cal. Flor. Tan. Faber Aeliani varias propedum praelo daturum se minatur. Si plura desideras exemplaria, posce, quotquot libet.
DUm responsionem protrahit quotidie et procrastinat Bontius, multum temporis elapsum est; quam cunctationis meae causam et originem fuisse non falsus tibi persuade. Nam si tempestivius responsum tulissem, jampridem nonnihil reposuissem jucundissimae tuae epistolae, quae multâ profecto me perfudit voluptate, quod secundas nuptias ex voto tibi cessisse testata est. Epithalamion meum quod laudas, pro caetero facis affectu et summâ benignitatc, qua mediocritatem ingenii mei fovisti hactenus et prosecutus es. In eo emendes haec tria velim, Coniugis abruptos post fata, pro per fata, deinde Graecia cara pro Graecia magna, et sub sinem, super sit amans pro superstes agat, quanquam nullius pene sunt momenti. Quae doctissimus Casaubonus ad te perscripsit de nova Criticorum operum farragine, Junio nostro legenda exhibui. Is vero ex Biaeo typographo, nescio an alio, se didicisse affirmat commendantibus rem Miltono et Gattackero de supplemento facis criticae Gruterianae edendo cogitatum esse. Nam quod primo affirmabat jam tomum unum alterumque esse editos, id nunc ex fama se audivisse ait, cum videretur ante ea de re loqui tanquam
testis oculatus. Quare Casaubonianae epistolae dandam fidem esse censeo, falsos rumores de edendis Criticis jugulanti. Porro de Anacreonte quae Joanni Cottonno, viro nobilissimo et literarum egregio fautori promiserit, ca se jam praestitisse mihi significavit, missis ad illum nonnullis suavissimi poetae versibus, qui lucem necdum videre. Vale.
QUi has tibi tradet, coniugis meae sororis filius est, et Assueri Strockelii, urbi Daventriensi a secretis, olim discipulus meus, nec literarum ignarus. Cupit autem ediscere quaedam de itinere legatorum, qui in Gallias ad gratulandum destinantur: quippe suo sumtu se comitem iis adjuncturus. Vide an ipse haec illum doecre possis, an alium ei monstrare magistrum, per quem discat. Et facies mihi gratissimum. Vale, vir nobilissime et humanissime, et me ama Lugduni. XXVIII. Aprilis CICICCLX.
VIr et amice summe. Epistolium hoc rogo ad Cl. Fabricium, a quo per literas hesterno die sum compellatus, perferri cures. Agit mecum de Theologo, quem valde laudat, et credo sane laudanti. Sed cum nostri idiomatis usus potissimum requiratur, apud nostros homines, quilonge plures sunt Holmiae, quam Galli, aestuo, et amplius deliberandum censeo. Quando te visurus sim ignoro: sunt enim, quae me pedem ex hac civitate efferre non permittant. Regina Suecos suos denuo adiit, quo successu mox intelligemus. Vale, et me ama. Dabam praepropere. XIII. Sept. CICICCLX. Hagae Comitis.
NEgotium, quod proxime commendabas, curae mihi erit. Sed ne spei fallatur amicus tuus, Vir Clarissime, jam nunc moneo, Legates hinc non profecturos, nisi post factas nuptias, quarum videndarum desiderio potissimum illorum comitatum is mihi visus est ambire. Coram illi sententiam meam de re tota ingenue et sine fuco exposui. Si propositum nihilominus premit tenetque, nil obnitar, aut obluctabor, paratus tibi illique in omnibus gratificari. Habes hîc [Note: In nuptias Susannae Hugeniae, quae nupsit Philippo Doubletio. Vid. lib. IV. Eleg. 1.] epithalamion, quod jussus et coactus proximis diebus scribebam, cum ab ineptiis nugisque hujusmodi abstinere maluissem. Addo et [Note: Vid. lib. III. Silvar. pag. 204.] versus alios, sed majoris rei, quia regiae imagini addendos. Quare rogo censuram tuam, et quidem severam experiantur, ut tempestive mutetur, quicquid mutandum esse censebis. Extorserunt eos mihi familiares regii, qui nefas fore argutabantur, si herilis imago sine meo elogio prodiret in lucem. Librum Geometricum per cursores Florentia ad me perlatum, a praelo etiamnum recentem, diu est quod Cl. Golio legendum misi, et Schoteno, ea lege, ut mox lectum ad me remitterent, cum ejus excutiendi desiderio magno Amplissimus Witthius ac Christianus Hugenius teneantur, quibus eum exhibere non minus, quam Golio et Schoteno sum jussus. Mone quaeso Golium, ut libri examen maturet absolvere, ne sua cunctatione Italos suspensos tenere pergat, jampridem scire cupientes, quid nostris mathematicis de isto opere videatur. Vale. Dabam Hagae Comit. CICICCLX. a. d. XXX. April.
COnsuetudinis tuae desiderium impatientius, quam credis, fero. Sum praeterca in aere tuo, ut nosti, et usuram praestari jampridem tempus est. Fac igitur tribus ex te verbis intelligam, an res tuae ferant, ut diebus proximis huc excuiras. Sin minus, ego tibi mox adero. Volo enim confabulari super re non una, quam in sinu premo. Epithalamium Nuptiis Susannae
Hageniae a me nuper dictum jam misi, una cum epigrammate, quo Regiam imaginem commendabam. Censurarn tuam imploravi; sed frustra. Nunc aliud quid [Note: Carmen in Monckium, quod legitur lib. III. Eleg. 10.] nugarum mearum accipies. Vale. Dabam Hagae Comit. CICICCLX. a. d. VIII. Junii.
CArmina tua disertissima omnia recte accepi, et sane quam illis delectatus sum. Postremi etiam argumentum magnopere probavi. Euge, inter tot etiam corvos poetas et poetrias picas apparuit unus, qui sacro ore honesta canere, quam fortuita maluerit. Quare nihil commovere te debent, qui ajunt parum [Gap desc: Greek words] . Ita enim hodie loquuntur, ut [Gap desc: Greek words] dicant, quod Cicero [Gap desc: Greek words] . Quisquis non omnia facit, dicit, cogitat in rem suam quaestumque, is parum [Gap desc: Greek words] . Necesse igitur et partim [Gap desc: Greek words] sibique inutilis fuerit, Tempore sustinuit. Quod pulcerrime abs te dictum, nec ego hos quidquam [Gap desc: Greek words] senseo. Neque enim hoc titulo dignor, quod non sit cum salute et securitate patriae et civium conjunctum. Immo jam et audio ita, sive indita et jussa, sive quia blanda putant, loquentes, ut videantur velle verum reddere illud Cornelii, beneficia eousque laeta sunt. Ita extenuant, quo nihil ego fortius, fidelius, sapientius, felicius hoc seculo gestum existimo: et coactum poene fecisse, neque aliter potuisse. Absit, ut ita sentiant, quo palpantur. Sed utcumque est, tu laudasti meritam, et laudibus, quas agnoscet posteritas. Eadem judicio tuo pariter et ingenio gratiam rependet. Si venire voles, eris mihi hospes gratissimus. Ego, nisi aliquo Saturni die, veniam mihi nullam video ante ferias caniculares. Elzevirius tandem bona fide aggredi videtur Tragoedias Senecae. Vale. Idibus Jun. CICICCLX.
Casaubonus iterum ex me quaerit, numquid Fr. Junius praestet de Anacreonte.
IN versibus meis, Vir Clarissime, quibus Monckium laudavi, ut mihi visus sum, merentem, nihil a te spectari volui, praeter animum res praeclare gestas
mirantem. Quod ut successisse mihi lubens agnosco atque intelligo, ita voti summam excessit, quod non argumentum solummodo, sed in ipsis quoque versibus nitorem ac elegantiam commendasti. De Casaubono omitte sollicitudinem. Adfuit enim Cottonus ipse nobis, cui ego et gemina Euripidis exemplaria, manu magni Scaligeri passim emendata, tradidi utenda, et Anacreontem a parente meo locis non paucis castigatum. Si a Vossio nostro non impetravit, quae desiderabat, Anacreontis [Gap desc: Greek words] , Langermannus ea mihi petenti facile concesserit. Hoc, quaeso, doctissimus Casaubonus ex te intelligat. Quanquam et tu desiderio ejus potes respondere, qui Palatinum codicem descripsisti. Franciscus tamen Junius jam non semel mihi serio affirmavit, se nonnulla Anacreontis Londinum misisse, et quidem inedica, quae qualia sint haud scio. Nam amicus noster ad hujusmodi quaestiones raro, ut scis, accurate respondet. Cum tamen illo praesente spem fecissem nobilissimo Cottono, fore ut a Langermanno obtinerem Anacreontem auctiorem vulgaris editionibus, regerebat is, se longe plura Anacreontis habere, quam Langermannum. Sed et Cottonum ab edendo cultissimo poeta revocare enisus est, dum praetendit, virum nobilem, et ad haec opibus affluentem fovere literas debere, et bibliothecam domi instruere, ipsas literas non esse tractandas, nisi a minorum gentium dis, aut, ut ejus utarvoce, magistellis. Haec quo consilio ille Cottono persuasa voluerit haud scio, scio non persuasisse. Specimen Senecae tui ostendit mihi Elzevirius, quo viso haud rnodice sum laetatus. In meo Nasone procedunt operae, sed ticstudineo gradu. Videbis tamen, quando huc te conferes sub proximas ferias, quae ad primum tomum notavi pleraque typis descripta. In Valerio Flacco sum nunc totus, quantum per alias licet occupationes ac litem molestissimam, et, nisi mihi blandior, multa feliciter restitui. Initio operis velim me doceas, quid sibi velit, quod agens de laboribus Herculis, addit, olim Lernae defensus ab angne Arcas. Cum Arcadiam non vastarit Hydra, sed agrum Laconicum? quid illa
Sceptra tui toto Pelias sub nomine; Phoebi
Maxima etc. tenens?
Nam reliqua tu egregie emendasti? Quid sibi vult sub finem operis de orbatis sive Bacchis sive vaccis, quas cum jejunis comparat Leonibus? Hujusmodi infinita sunt. Graevius noster Martinii libellum tibi feret, quem memini te desiderare. Monente Vossio nostro rem militarem Patricii tibi emi duobus florenis totidemque assibus, quod affirmaret eo tibi libro opus esse. Si aliter res se habet, mone quaeso quamprimum. Est enim Wallius, sunt alii, qui cum vehementer exoptant. De codicibus Noricis Nasonis salivam mihi movit hinc discedens Gudius. Si opinaris eos impetrari poste, scribam vel ad Arnoldum, vel ad alium quemvis. Sed de his plura ex Graevio nostro intelliges. Vale. Hagae Comit. CICICCLX. a. d. XXVI. Junii.
DE Patricii Re militari curasti probe: sed unde isti amico nostro tanta cura mei, tam bonum consilium? Non tale certe, quod Britanno nobili dedisse scribis. Tu vero mitte quamprimum, et meae arcae confidito. Nec ingratus ei comes erit Ber. Martinius, si quidem in promptu est. In [Gap desc: Greek words] num quid sit Anacreontis, male memini, qui a multis annis non inspexerim: sed persalutabo. In Valerii Flacci loco memini pro nomine me olim limite subjecisse: nec illud non interdum cogitavi pro Arcas, legendum Argos, sed quid fiet [Gap desc: Greek words] defensus? Hoc tu me docebis. Tertium locum nondum inspicere potui. Nec nunc etiam scripsissem, nisi veritus essem, ne silentium meum Patricio alium faceret dominum. Mitte igitur. Audio Professorem Franequeranum Christianum Scotanum, in edito 1. tomo Historiae Ecclesiasticae late disnutasse contra aetatem mundi, et quidem prius, quam factum est a meo collega. Arnoldum salutabo tuo nomine: nam commodum adfuit, qui mihi ab illo literas. Quia brevior sum, producam hîc inclusis. Forsan docere me potes, quod illi respondeam. Vale, meum decus, et perge in Ovidio, in Virgilio, in Valerio Flacco, quo te fara vocant. Lugd. Bat. prid. Cal. Jul. CICICCLX.
PArabam ad te literas, Vir Celeberrime, cum, ecce, a te adferuntur longe gratissimae. Patricium gaudeo acceptum tibi esse: eum hîc mitto. Utinam et Martinium possem! quem ex Galliis ad me nuper ab amico missum, et huc perlatum, tibi seposucram in bibliotheca meâ. Nunc illo loco, quo reconditus erat, non comparet. Memo ne quis furacem illi manum injecerit. Nam et Justini exemplar diligenter a me perlectum, ac frequenter versatum nunc frustra quaero. Martinius tamen ille fugitiviis sicubi occurret, ad te mittetur, ne dubita. Holstenius auctores aliquot antiquos edidit, sed rem ecclesiasticam spectantes, in quibus nihil tui gustûs. Capellanus te assidua salute impertit in suis literis. Valde sollicitum habent virum optimum et officiosissimum
fortunae affinis tui, quantum video. Narrabat non ita nuper legisse se partem poematis Latini ab illo Regiis Nuptiis dicati: et laudabat venam atque ingenium adolescentis. Bigotius Romae et Florentiae menses nonnullos dedit, variosque auctores tam in Vaticana, quam Medicea bibliothecis descripsit, annum proximum in Italiâ exacturus. Notae in Heroidas Nasonianas meae jam ad finem a typocrapho sunt perductae, quas apud me, ubi voles, videbis. Amorum libro I. El. VI. locus est, qui non parum me torsit. Excute: sic nunquam dura religere catena. Atqui religatus jam erat catena Janitor, ut ex ipso elegiae initio satis apparet. Libri veteres praestantiores constanter, sic unquam longa relevere catena. Quare corrigo, sic unco longae relevere catenae. Neque tamen satis exploratum habeo, uncosne vocet annulos illos ferreos, ex quibus catena erat contexta, quemadmodum hamos ferreos vocant in lorica, qui revera anuli sunt in orbem coeuntes, an de unco capiendum sit, qui catenam aut parieti aut vecti affixerat. Expedi haerentem, quaeso, vel tribus verbis quamprimum. Urget enim typographus. Alter locus est eodem libro El. XIV. Non anus Haemonia perfida lavit aqua. De aqua hac magica ecquid observasti? Sin minus, patere reponi, lacsit acu. Nam laesit est in nonnullis libris scriptis. De acu, puto, intelligis quid velim. In Valerii loco Arcas Lernae defensus ab angue gaudeat fortuna sua. Habebam in promptu conjecturam satis speciosam, quam valere nunc jubeo. Nam ejusdem libri 108. Arcadio armata veneno tela Herculis vocat. Quod utique de Lernaeo veneno intelligendum, et habuit haud dubie Flaccus auctores suos, quos secutus est. Defendere ab angue ut lib. VII. Audeat atque meum casu defendere ab omni Aesoniden. Sed is loquendi modus satis obvius ac protritus. Alio loco, V. 484.
Sceptra tut toto Pelias sub nomine Phoebi,
putabam [Gap desc: Greek words] nomine cognatam vocem Haemoniae absorpsisse, quales ego mendas plures in Valerio observavi.
Scepra tui Haemoniae Pelias sub numine Phoebi.
sub numine: ut alludat ad benevolentiam Phoebi erga domum Admeti universam, aut etiam quod greges in Thessalia paverit. Tertio loco VIII. 457. apage Bacchas interpretum et Barthianas hyenas: vaccae etiam cum leonibus et lupis non bene comparantur. Ego scribendum suspicabar orbataeque trahant suspiria tigres. Quam vocem duae syllabae posteriores in suspiria non absimiles abstulerant. De orbatis tigribus comparatio obvia apud poetas. Meministi illorum Juvenalis,
Tum gravis illa viro: lunc orba tigride pejor.
Acris mihi disputatio erat cum amico nostro hodie super altero Flacci loco, qui ipso operis initio occurrit. Cum jam genitor lucebis ab omni Parte poli. Negabam me probare [Gap desc: Greek words] ab omni parte. Quod in omni turre paulo ante praecessisset. Deinde genitorem hîc appellari Vespasianum, quem modo sanctum patrem appellasset, otiosum mihi videri asseverabam. Ac proinde pro genitore forte scribendum senior, quomodo apud Nasonem Met. XV.
Nec nisi cum senior similes aequaverit annos,
Aethereas sedes cognataque sidera tanget.
Ille vero clamabat, hoc esse urere et secare. Quanquam et alios poetarum locos adferebam id ipsum confirmantes. Magis vero efferbuit, audito alio loco sub finem libri VIII.
Si Pagasas vel Peliacas hinc denique nubes
Cerneret, et Tempe viridi lucentia fumo
Ego enim contendebam nihil esse nubes Peliacas, nec pluris a me fieri viridem illum fumum. Itaque pro nubibus, rupes a me reponi, et viridem dumum, pro fumo. Nihil potui excogitare convenientius, fateor, nam et dumi rupium proprie sunt, et Dumosas rupes Maro dixit Ecloga prima. Amicus tamen noster omnia antiquitatis scrinia excutiebat, ut fumum illum viridem mihi venditaret. Nam et in summis montibus Tempe Thessalicornm sacrificia solere fieri, et hinc fumum illum viridem promanare. Com omnia illi concederem de fumo praeter viridem colorem, ad opticem confugit, in qua ait plurimum se videre, de Iride deinde multis disseruit, deque repercusso sole a nubibus ac silvis. Poterat compendiosius nugari. Tandem, postremo apud Valerium versu cum affirmarem legi oportere, tempora quaerere dictis, pro currere, ne hoc quidem impetravi, sed amplius deliberandum esse respondit. De codicibus Nasonianis, quos in bibliotheca Norica asservari, atque unum in his veterrimum, Gudius mihi persuasit, velim negotium tibi curae esse. Tum de illo, quem Nicolaus Rittershusius, vir doctissimus possidere dicitur. Totum huic rei Gronovium velim impendas: a clarissimo Arnoldo hos, ut spero, facile impetrabis, quem si vicissim demereri possum sive communicatis iis, quae ad Diras Catonis fide veterum membranarum notavi, sive alia quacunque in re, non hercle negligam speratam occasionem. Sed festinatione opus. Hoc enim anno lucem Notae meae videbunt. De codicibus ipsis, si qui mittentur, curae mihi erit, ut quamprimum, et quidem tuto, meis impensis Noribergam revertantur. Nec de fide mea erit periculum, quam nosti. Dabitur hîc oportunitas publice laudandi Cl. Arnoldum, cujus eruditas in Catonem notas nuper evolvi. Vale. Dabam Hagae Comit. CICICCLX. a. d. XXIX. Junii.
Dum loculos bibliothecae et scrinia diligentius excutio, ecce Martinius diu frustra quaesitus sese offert. Locum Nasonis in Arte Amatoria, macie male viva sua suggerebas olim a Dousa sic emendatum. In quo commentario Dousae restitutio illa loci Nasoniani exstet, velim me doceas. Illa enim occasione vapulabit Faber in Notis meis. Iterum Vale.
LIbros accepi, et in altero studium tuum, in altero liberalitatem agnosco libens. Capellani humanitati cultum mutuum rependo, et unum illum jamdudum esse autumo, penes quem Gallici carminis hodie summa constet. Si regibus hymenaeum dici justa licentia est, ipse suam illani tum nobilem uberemque veniam fodicet stimuletque, censeo: adolescentem, quem ab illo amari scribis, rectius fecerit, si monuerit, ut ludibrium debere eaveat. Sed scis pruriences versisi catores quam aegre addiscant se poetas non esse. Sic unquam longa relevere catena, haud video, cur conjecturis indigeat. Haemonia acu nihil neque elegantios neque acutius videtur. At Valerii, quorum meministi, pleraque talia sunt, ut nisi urendo et secando sanari nequeant, eoque pro desperatis semper habuerim. Tamen tempora quaerere dictis perplacet. Genitor etiam apud Statium et in tragoediis, quae sub manu habeo, [Gap desc: Greek words] Senior vulgo obtinuit. Quid si tamen, cum jam, meriti. Ab omni parte vix videtur sollicitandum: non enirn Cynosura nec Helice ab omni parte: et propterea his potius novum sidus futurum. De male viva haud scio an mihi imposuerit memoria. In Centurionatu et ad Horatium est aliquid de male vivere: sed alio sensu. Gevartius autem in Electis Dousae tribuit male nisa. Nec tamen evadere tibi ille potest, si dignaberis meminisse Pallii Claudiani. Ei ego acceptum retuli ad Epist. 87. Senecae. Et ne nihil subjiciam eorum, quae iste post alios, ita flentibus adflent, conjecit olim Piccartus Peric. Crit. cap. XXIII. Cum Arnoldo agam diligenter: sed miror non statim te mihi remisisse epistolam. Velim etiam si quid resciveris de Manasse. Schefferus absolvisse scribit librum Lectionum Academicarum, in quo Notae ad nonnullas Plinii epistolas, in Pacati Panegyricum, Matthiae Camariotae synopsin Rhetoricam, Senecae apocolocynthosin: item commentarium in Taciti Agricolam. Tum Graphicen, seu de arte pingendi, qua ab ipsa pueritia in hunc diem se delectatum ait. Nunc Phaedrum sub manibus habere in usus scholaslicos. Promittit quoque ad officia Ciceronis, de re vehicularia, de philosophia Pythagorea, de permutatione literaram. Matthias von der Laghe, juvenis, ut ibi creditur, eruditus jam ante biennium publicavit pro Barthio adversus Vlitium Lipsiae forma, quam in 4to. [Abbr.: quarto] vocant. Idem in nescio quem hymnum Prudentii aliquid edidit. Legavit ei Barthius tomum secundum Adversariorum, quod cum aegre ferrent haeredes (quippe aestimatum tribus aut quatuor millibus florenorum) lite vincendi fuerunt. Statianus commentarius sudat etiamnum sub praelo, mole aequaturus bina Volumina, quale occupat Claudianus ejus. Vitam
Barthii parat Christianus Daumius. Hulsemanmi laudatio funebris in eundem lingua Germanica jam exstat. Vale, et me ama. Lugduni prid. Id. Quinctil. CICICCLX.
INcuria, fateor, mea factum est, quod Arnoldi epistola necdum ad te rediit. Eam, Vir Clarissime, nunc mitto, teque iterum ac iterum obtestor obsecroque, ut negotium de scriptis codicibus Noricis omni cura urgeas. Bibliopolae nostrates proximas nundinas Francofurtenses adituri quicquid erit sarcinarum nullo, ut scis, negotio perferre huc possint, si tempestivius occasio libros mittendi non dabitur. Quod si subveretur forte doctissimus Arnoldus, ne periculum libris sit a longiori viâ, quanquam nihil tale metuendum est, si tamen aberrent, nec ad possessores suos revertantur, fidem do, pro unoquoque codice duo me repositurum scripta exemplaria nihilo deterioris notae. Scis enim ex amicorum munificentia ac dono non paucos penes me extare codices Nasonis manu exaratos, qui nulli aut exiguo sunt usui, cum eos jam abunde sim perscrutatus. Hoc, quaeso, officium praesta non tam mihi, cui longe majora praestitisti, quam Nasoni. Quid detrimenti passus fit a [Note: Intellegit Herculem Ciofanum.] populari suo recordaris. Qui dum maximam vim codicum scriptorum vana crepat ostentatione, omnes deterruit a medicina optimo vati admovenda. Idem ne et nunc eveniat metuo, cum tamen infinita propemodum supersint in eo castiganda. Quare non gravabor subire laborem quemcunque in conferendis scriptis exemplaribus Sulmonensis nostri, dum illum paulo cultiorem, quam nunc circumfertur per eruditas manus, praestitero. Nolim enim Ciofanis annumerari, ut ambitionem meam ingenue tibi aperiam, quem nihil mearum ineptiarum soleo celare. De unco catenae nihil necesse esse oportune me mones. Vellem tamen paulo tempestivius monuisses, sunt enim ea jam a typographo descripta et praelo commissa. Sed cum ipse demum dubitarem, timide conjecturam istam proposui legentibus. Utinam in hoc uno peccassem! Ssed alia erunt haud dubie majoris rei. Quare nolim de hac Nasonis editione praeclari aliquid tibi pollicearis. Animo enim defaecato haec studia erant tractanda, qui nullus mihi adfuit. Itaque curas fecundas feliciores fore auguror. In ista de unco observatione alium Nasonis locum tentavi in Ibide vers. 166. ubi pro Infixusque tuis ossibus uncus erit, contendo scribendum esse faucibus, quod uncus gutturi soleret infigi. Si hoc bonum habet ista observatio. non prorsus est superflua. In Valerio plurima castigavi, sed cruda etiamnum et immatura,
nec satis percocta. Interim designavi locos mendosos, ut aliorum quoque conjecturae sit locus. Nec satis mirari possum bonorum interpretum sive oscitantiam, sive securitatem, qui tot loca pessime a librariis affecta transiliant, nulla aut medicina admota, aut interpretatione, unde possit liquere ea illos intellexisse, quae ego non assequi me lubens agnosco. Ab omni parte poli non esse sollicitandum tibi prorsus assentior. Tamen inconcinnum [Gap desc: Greek words] omni bis occurrere tam sibi conjunctum. [Gap desc: Greek words] genitor otiosum esse videtur, cum jam dixerit, sancte pater. [Gap desc: Greek words] senior suam vim habet, ut in illo Horatiano, Serus in caelum redeas, ad Augustum, et plus dixit, quam si senem appellasset. Nec tamen meriti respuendum. Quae sequuntur velim scire an satis Latina tibi videantur, neque enim in Tyrias Cynosura carinas Certior. Habeo enim et in illis quod emendem. Caeterum ex elisione literae unius, aut syllabae, praesertim concurrentibus duabus vocalibus, saepe in illa peccatum est a librariis festinantibus: ut vers 66. jussos sic tandem quaerere colchos. Libri scripti sectantem: sic tandem conjectura est Baptistae Pii, ut puto. Lege, jussos sic tandem avertere Colchos. Jasonem sibi gravem amoliri et amovere cupiebat. vers. 68. Creditus ignaras. Nullus est sensus, nisi reponas, Creditae ut ignaras Cereris. Creditus primo scriptum erat. Credere Cererem terris elegans et dignum Valerio. vers. 89. dabit auratis et cornibus igni. Quid est dare colla igni? Scio quid velit. Sed durum est et inficetum. Transpositas opinor esse voces, et reponendum, dabit aurato praesignia cornu Colla pater. Sic et Nasoni, Vittis praesignis et auro Victima. mox pro altaria cingent libens castigarim, tingent. Sed hoc leve. vers. 342. in pulcherrima Aesonis oratione, ut dent nostro tot in aequore reges: scribe, video en nostro tot in aequore reges. Sed quod sequitur, tales, tales ego ducere suetus Atque sequi. Tales ducere honorificum Aesoni, illud atque sequi, ineptum est, cum crescere potius oratio debuerit, quam tenuari. Repone meo periculo
- - - tales, tales ego ducere suetus,
Statque equidem nunc ille dies, (det Jupiter oro)
Ille super: quo te etc.
Sed modus garrulitatis non esset. Mirabar stuporem Carrionis, qui libro V. pro dedere labores non vidisset corrigi debere edêre. Sed nunc video id te occupasse. Illud vero opinor mihi integrum relictum libro III. vers. 963. pro Fert dolor etiam est reponendum esse. Addam aliud. Auroram scis Tithoni conjugem esse, tamen Tithoniam non posse dici autumo. Quomodo a Nasone, Statio tuo, hoc ipso Valerio, aliis tamen non uno loco appellatur, nisi addatur uxor vel conjunx. Quomodo apud Maronem,
Te potuit lacrymis Tithonia flectere conjunx.Quid ergo? Quoties [Gap desc: Greek words] Tithonia simpliciter positum pro Aurora apud poetas occurrit, id in patronymicum Titania mutari debere contendo. Hoc si tibi persuasero, omne equidem tulero punctum. Sed pergamus de Aurora bene mereri. Apud Flaccum nostrum libro II. 73.
Jamque sub Eoae dubios Atlantidis ignes.
hoc est Pleiadum inquiunt interpretes. Credo quod Virgilius Eoas quoque dixerit Atlantidas. Sed aliter iste locus Maronis est intelligendus, quam opinantur. Ego Eoae Pallantidis censeo corrigendum. Tu videris. In Italia, Romae praefertim, quid fiat, haec Bigotii epistola te docebit: quam perlectam mox remittas velim, cum rescribendum sit proxime. De Scheffero quae nuncias fuerunt accepta. Matthiae Lagii nihil hactenus vidi. Amico tamen nostro non possum non favere vapulanti, qui crabrones istos irritarit. Ad Graevium si scribes, rogo commendes illi rem de codicibus Saxonicis Nasonis. Notas meas ad Heroidas Medonio inscripsi, ad Amores Mario Senatoribus, huic Divionensi illi Tolosano, ad Artem Amatoriam Menagio, quae Artem in primo, tomo sequuntur Bigotio, Tibi, Langermanno, Graevio, Notas ad tomum tertium destinavi, quorum cura ac officio haec studia egregie sunt ornata. Phaedrum Schefferi videre opto. Observavi nonnulla ad elegantissimum scriptorem, quorum nonnulla inserui lucubrationibus ad Nasonem. Velim sit, qui Rhemensem codicem diligenter excutiat. Nam Rigaltium in multis supinum fuisse animadverto. Certe schedae Vossianae paucarum pagellarum in multis a vulgato Phoedro discedunt. Fabrum tentabo ad bonam mentem revocare, si possim. Non poterat locus oportunior offerri illo in Arte Amatoria de male viva macie. Qui locus cum variis conjecturis sit exagitatus, sic ut nullus in toto Nasone magis, ille tamen audet negare locum cuiquam hactenus suspectum fuisse. De Menasse agam cum Vossio nostro. Sola enim ex fama is mihi notus est: quem in Zelandia ante biennium e vivis sublatum videor intellexisse. Rem fregisse nesciebam. Amstelodamo tamen emigrarat. Vale. Dabam manu propera. Hagae Comitum CICICCLX. X. Julii.
SPero perlatas ad te esse, quas nuper dabam. Erant illae solito loquaciores: ita tum factum est, ut negligerem rem tibi commendare, super qua amicus quidam non semel jam me convenit. Is literas mihi exhibuit a Joanne Holmio, homine apud Suecos, ut scis, opulento: qui filio suo praeceptorem circumspicit, juvenem aliquem literatum, cui et studia ejus committat, et mox in oras exteras abiturum credat. Si quem nosti apud vos, aut alibi morantem in vicinia, quaeso, mone. Graevio nostro haec sparta vellem ornanda obtigisset. Opinor impetrari ab Holmio posse, ut praeceptori filii sui praeter victum quingentos florenos annuos stipendii loco assignet. Praesentem te videre gestio, quando venturus sis, nam venturum hisce feriis te promisisti, fac sciam: ne absim domo, cum venies. Vale et me ama. Dabam Hagae
Comit. CICICCLX. a. d. XIX. Julii Gregor. Paginas Senecae tui recentes a praelo velim tecum feras.
IGnosce quaeso, quod tam tarde remitto Bigotianas, quibus profecto immensum quantum me oblectasti. Plerumque sub tempus exeuntium recitationum occupatiores sumus, dum incepta utcumque finiri desiderant auditores. Ad Arnoldum tamen, ut jusseras, statim dedi: et inserui excerpta e tuis, si magis eum movere posset tam honesta oratio. In Valerio infinita esse corrigenda fateor, sed vide tamen ne lascivias ac sufflaminandus sis. Certus in me, hoc est, erga me, pro fido fidelique, cur non dicam? Sic certa Cynosura in Tyrias carinas est fida illatum dux. Qua jussos sic tandem quaerere Colchos Arte queat. Equidem ars erat Peliae Jasonem amovere volentis. Sed nihilo mollius decurrit oratio: se odiis cogi immania in freta, qua arte possit se (Jasonem) Pelias avertere Colchos. Nec jussos, nec queat hîc commode poni videtur. Potius dicere debuerat se averti Colchos, qua arte cogatur in freta, ut ibi pereat. At vulgatum ego semper sic accepi. Mox intellexit Jason, dolum huic imperio subesse, nec velleris curam esse Peliae, sed ut Jasonem irato objiceret mari, rem quidem spe esse humana majorem. Qua enim arte, via, ratione, se inventurum dictos illos Colchos? Interdum optabat plantaria Perfei, aut Triptolemi currus: interdum cogitabat de seditione movenda: interdum, tentandum tamen, saepe unde periculum quaesitum sit, gloriam provenisse. Nam quaerere acoipio cum effectu, pro invenire, nancisci, parare, acquirere, ut saepe solet. Conjeci etiam aliquando: qua jussos sectando quaerere Colchos Parte queat ? qua parte terrarum. Aut curru saevos frenasse dracones Creditae ut ignaros Cereris, non audeo repudiare. Illud, aurato praesignia cornu, prorsus [Gap desc: Greek words] . Quid ni Igni sit aris, vel ad aras. Scis Justini 22. expositis ignibus Cereris tactisque. Tingent facile admiserim, nec non, Video en. Atque sequi non persuades ineptum esse: nec illa incrementa, ut quibusdam locis, ubique necessaria. Sequi, nempe seniores, et est [Gap desc: Greek words] . Nec valde pulcrum, Stat super. Est dolor non incommodum, sed nec Fert spreverim, est enim fert in diversas partes, differt, distrahit. De Tithonia non inanis est scrupulus, quem injicis, et valde blanditur Titania. De Pallantide quoque facile tibi subscribo. Proximae hebdomadis initio spero me ad vos excursurum. Hoc quod nunc est otii impendo notis Variorum ad Senecam recensendis, hoc est, stabulo Augiae purgando. Rejeceram eam curam in bonum
[Note: Cornelium Schrevelium.] C. S. sed is adeo negligenter in primo starim folio rem egit, ut viderem, nisi vellem turgescere opus nugis, et certis Flor. codicis dictatis tanquam paris fidei passim opponi cassas conjecturas, aut librariorum errores, mihi ipsi id praestandum esse. Bigotium sibi fidem dedisse de variis Josephi testatur Coccejus. De praeceptore, habeo quidem unum aut alterum, quem commendem: sed absunt, Groningae alter, alter Franequerae agentes. Sed haec coram. Mallincrotius ex obsidione sua teque Vossium amicissime et officiose salvere jubet. Vale, [Gap desc: Greek words] , et me ama. Lugduni a. d. XI. Cal. Sextil. CICICCLX.
CUm exploratum habeam, Vir Amicissime, non ingratos tibi esse nuncios, qui de rebus literariis peregre nonnunquam ad me perferuntur, Bullialdi et Menagii epistolas nuper admodum mihi traditas hîc mitto, quas ubi perlegeris, ut ad me remittas enixe te rogo. In Nasone meo lentius, quam velim, festinant operae. Tanaquillum Fabrum pro meritis excepi: nec operam me perdidisse opinabor, si magis ingenuum se posthac candidumque nobis praestabit. Injuriam ab editore epistolarum Sarravianarum nobis factam illa occasione non tam ultus sum, quam ulturum me praemonui. Longam enim digressionem de privatis simultatibus loco alieno instituere consultum non videbatur. In Seneca tuo an pulchre negotium tibi ac studia procedant, tum quando excursum ad nos tuum sperari jubeas, fac sciam. De Horatio quoque ut memineris rogo. Ad nobilissimum Schelium die crastino sum scripturus, debitasque acturus gratias pro praeclaro munere. Vale, et me, quod facis, ama. Dabam Hagae Comit. CICICCLX. a. d. V. Sextil. Gregor.
NOn fefellit te conjectura, quum lectionem tam literatarum epistolarum mihi gratam fore putasti. Nisi quodvellem te parciorem in exspectatione opusculi, quod mihi in manu est, doctis facienda, ne et tuae existimationis periculum adeas, et mihi laborem augeas. Praesertim quum ego nihil afferre
possim boni, quod non praeceptum animo, cognitumque habeas: nihil nugarum (quam majorem opinor partem fore) quod non tibi ante omnes alios putescat et sordeat. Guideti Senecam excipiam libens, et quod juverit, quum ipsi, tum Cl. Menagio acceptum referam. Sed properato opus: neque enim cessant operae. Nec tamen poenitebit me, quae suis locis poni non potuerint, in appendicem conjicere. Ego quicquid mihi temporis praesens cura donat, in Homero Vossiano contero. Noto diligenter (mihi puta, ne tu censeas me manus sancto codici afferre audere) quid habeat commune cum Eustathio et Didymo, quid peculiare. Et utriusque generis invenio non pauca. Non possum etiam pati, quin ex rubricis illis, quas versiculis singulis interjectas habet, quasdam exemplari meo allinam. Atque utinam id incepissem facere jamdudum, nec discessus domini in Britanniam (hunc enim mihi terminum liberalitas ejus constituit) me occupet, maxime ardente ejus laboris siti. In Priapejo videtur legendum:
Ille vocat, quod nos psolon, psoloenta ceraunon.
Est enim [Gap desc: Greek words] verpus. Atque etsi nos eam vocem in Latinis non reperiamus, non est tamen incredibile in ejus generis epigrammatibus alicui placuisse, ut inter Latinas adscisceretur. Distuli has ad te dare, dum MS. Horatio insidior, sperabam enim me hesterno, dum patet bibliotheca studiosis, eum ablaturum inscio illo, qui summum in ea jus habet. Id frustra fuit, cum scripti omnes propriis armariis sint inclusi. Itaque etsi valde invitus homini quicquam debeam, tamen in tuam gratiam vincam pudorem meum, ut hominem compellem. De meo adventu nihil etiamnum est certi. Vale, Decus meum. Lugduni VI. Id. Sextil. CICICCLX.
In Hercule Oetaeo vers. 1821. Lipsius notat ex libro: Ubi negata est. Delrius scribit eum conjecisse: Ubi ei negata est. Et sic editum in Lipsii notis a Scriverio. Ego suspicor codicem habuisse, Lipsiique manum fuisse: Uni negata est. Dissentio autem ab illo in adjecta vocula Est. Quanto enim rotundius: Hic pax cruento rege prostrato data est, Uni negata. Vel, data, Uni negata est. Considera adhibita, si quam habes, vetustiore Lipsii notarum editione. In eodem vers. 1792. Totus uretur dolor, conjicio notus. Nempe Junonis, hoc est, Ipsa Juno noto dolore uretur. Notavi ad marginem exemplaris mei, nescio quid ad eum locum notare Barthium ad Claudian. p. 822. Vide quaeso, quid illud sit: et nisi nimium est, transscribe. Quum haec scripsissem, nuntiatum est mihi legationem tibi esse decretam, quam ut tibi et reipubl. fortunet, Deum opt. max. veneror toto pectore.
DE Guideti Seneca, recte te facturum opinor, censeoque scribas ad Tennuylium vel tribus verbis, jubeasque ejus ulum a Menagio petat. Quem codicem, Vir Clarissime, ut tempestive nanciscaris, hodierno die rem Tennuylio commendes velim. Est enim in procinctu, excursurus ad nos mox, Bullialdus, quo latore codex ad te curari possit et tuto et cito. Peterem hoc ipse a Menagio, nisi scriptionis officio nuper admodum defunctus essem. Homerum Vossianum pro ingenti thesauro habendum censeo. Atque utinam ex discipulis tuis aut familiaribus nonneminem subornare possis, qui vicariam in ejus editione procuranda operam tibi praestet? Nisi feceris, laudem, ut praevideo, divulgati hujus tam docti commentarii Britanni sibi vindicabunt. Eustathium multa inde in commentarios suos transtulisse sum certus, cum fateatur ipse: persuasum tamen habeo non pauca illic superesse, praesertim [Gap desc: Greek words] , quae Eustathius vix delibarit. De discessu amici nostri in Britanniam nescio an ante hyemem aliquid expectandum sit. Locum in Priapeis recte a te emendatum judico, atque adeo confido omnia in illo epigrammate jam bene se habere. Nam vers. 7. nisi res non munda vix satis explicat, quid velit, quare opinabar reponi debere, merda huic non munda. Dedecent enim salacissimum Deum, et cui crassa erat Minerva, circumlocutionum ambages, adde quod ipse apud Horatium dixerit, merdis caput inquiner albis. Lectioni Senecae tui necdum licuit incumbere, nisi quod hesterna nocte, dum somnum experior difficilem, nonnulla in Hercule Furente summis labris attigi, quae mire placuerunt. Choro actus primi disputari et quaeri ab interpretibus video, quid intelligatur per baccas Cadmeas; at mihi vix est dubium Cadmeas Bacchas a Seneca nobis hîc loci datas elle, nec Thebanas intelligi debere, quanquam has quoque, sed Cadmi filias Ino, Autonoen, et Agaven, quae Pentheum discerpserint illo loco. Erat enim locus ille in agro Thebano notissimus, et peregrinis ostendebatur, ut ex Statio tuo liquide apparet: ad caedem Penthei illum respicere ut credam, versus ille facit, Aspersa die dumeta rubent, ac si occulte vellet, quae ante Penthei sanguine aspersa rubuerunt. Fuit etiam, cum scribenbum putarem, incita Bacchis, ut in illo versu, plausuque pedum gemit incita tellus. Sed hoc vix necessarium videtur. Dum has scribo, perferuntur ad me pagellae illae notarum ad Nasonem mearum, quibus Fabrum defricui. Vellem profecto vehementer hunc contentionis scopulum praeternavigare licuisset. Sed os homini semel obstruendum fuit, ne pergat imposterum sui similis esse. Illa occasione curam adhibui toto disticho lib. II. Art. 659. illustrando, cujus
primam partem nemo, quod sciam, mendi hactenus suspectam habuit.
Si paeta est, Veneri similis: si flava, Minervae.
Sit gracilis, macie quae male viva sua est.
Pacti oculi in Venere commendati, in Minerva flavi. Notus Priapejorum versus, Flavo Minerva lumine est, Venus paeto. atqui Naso vult vitia puellarum proximitate boni alicujus excusanda esse. Si flavi igitur oculi in Minerva, in Venere paeti boni ac laudati sunt, cur non et in puella? Sane Naso excessum aliquem vitiosorum oculorum respexit, quod ex vulgara scriptura tamen non deprehendas: jam dixerat fuscas vocandas, quibus sanguis esset pice nigrior. Non multis te morabor. Scripti majori numero,
Si crassa est Veneri similis, si parva Minervae.
Quidam Grassa, et Grossa, et laesa, sed illi recentiores, et pro parva, unus prava. Conjeci igitur,
Si qua straba est, Veneri similis, si rava, Minervae.
Nam omnium veterrimus Regius, Si crasia est. Militat pro hac conjectura locus Horatii libro I. Sat. III.
At pater ut gnati, sic nos debemus amici,
Si quod sit, vitium non fastidire, strabonem
Appellat paetum pater.
Ravi quoque oculi pessimi habiti, ut ex Festo docemur, qui medii erant inter flavos caesiosque, quales Palladis credebantur. Pluribus hanc conjecturam in notis asserere sum conatus. De legatione conditionem nondum accepi. Habui a Langermanno nuper, quibus de adversa valetudine queratur, seque exauctoratum a Principe Mecklenburgico post longas preces affirmet. Lipsii ad Senecam Notas habeo ex editione Raphelingiana CICICCLXXXIX. in iis quoque legitur, ubi ei negata est. De altero Senecae loco Barthius ad Claudianum censet, non esse eum culpandum cum Heinsio, esse enim eruditius dictum, quam sonare vulgo audiatur. Sic famem pafcere Eucheriam dixisse Paraenetico ad Valerianum, hoc interno ac salubri cibo disce animae famen pascere, nihil praeterea. Mitterem nunc catalogum bibliothecae cujusdam mense proximo hîc divendendae; sed interpellor, mittam igitur proxime. Vale, decus nostrum. Dabam Hagae Comit. CICICCLX. a. d. XI. August.
[Note: Ant. Thysium, Bibliothecae praefectum.] CUstodem Palatini nostri Apollinis bis domi conveni. Ille contumeliam interpretatur, semper adiri abs te per allegatum, se etiam veterem familiarem
tuum esse: denique cum heri in templo assidentem monerem, forsan hac hebdomade me istuc iturum, repetebat. Ad me scribat. Oportet huic ambitioni indulgeas, et ad ipsum des literas quamprimum, si habere vis. In Homero non poenitet laboris. Sed quod ego maxime venabar, quodque vos tam magnifice praedicastis, de fabulis alibi non proditis, frustra fuimus. Duos libros absolvi tanta diligentia, ut nullam literam me fugere volens passus sim: folium cum maxime LII. tracto: intelligo autem folia duorum laterum paginas: nullum nomen ibi fabulare occurrit, nulla narratiuncula, quae non sit eadem in Didymo. Verbum aliquando unum aut alterum discrepans, sed ita ut nunc scriptus, nunc Didymus editus meliora habeat. Tamen non poenitet operae, et velim me omnem percurrere posse. De Cadmeis Baccis an Bacchis scito cadem in mente fuisse mihi, et prioribus quoque interpretibus, ut videre potes vel apud Farnabium. Sed non potui mihi satisfacere. Itaque omist rem, et distuli in alium diem. In loco Ovidii et miror te, et valde places. Vale, nobilissmum genus et ingenium. Lugduni a. d. X. Cal. Septemb. CICICCLX.
AD collegam tuum, quando aliter Horatius obtineri non potuit, scripsi, usumque desiderati libri in dies paucos poposci, qui tamen tanti non est, cujus causa excursum ad nos tuum differas aut trahas, Vir Clarissime, si collega tuus eum ad te mittere cunctabitur. Scholiasten Homeri votis tuis atque expectationi non respondere doleo, cum ego nunquam perlegi, aut evolvi, sed amico nostro de fabulis reconditis et penitus ignoratis magno illic numero occurrentibus multa jactanti credidi, fateor, et quidem temere, cum ille saepenumero in similibus os mihi subleverit. Exprobravi hoc illi praesente Ludovico Fabricio, viro doctissimo, et epistolam tuam majori ex parte praelegi. At ille confidenter dicta sua, quod mireris, etiamnum tuetur, atque asseverat, si nondum invenis fabulas aut historias ullas Didymo intactas, inventurum tamen te: nec quinquaginta paginas, quas pervolvisse te scribas, de toto opere sententiam posse ferri. Hoc quoque scholiasten suum laudandum, quod unicuique fabulae auctores suos adscribat, qui a Didymo dissimulentur. Caetera, quae narranda habebam, in congressum nostrum, rectius rejicientur. Si juvenem quem apud vos nosti ex candidatis Theologiae, qui et literatus sit, et verbum divinum utraque lingua, hoc est Gallica ac vernacula, coram populo interpretari possit, hunc mihi dispicias velim. Stipendium ei a republ. assignabitur. Inquirendum tamen occulte, nec mei mentio
fecienda: cum munus legationis Suecicae necdum admiserim, et fortassis admissurus non sim. Si admisero tamen, festinanda erit profectio ante hibernam tempestatem. Itaque in antecessum de theologo mihi prospicere volui, ne ea res moram objiciat Droperaturo. Vale et veni. Dabam Hagae Comit. CICICCLX. a. d. XXVII. Augusti.
FRaudare te nolui lectione hujus epistolae, quam mihi nudius tertius a Gudio tulit tabellarius Parisiensis. Commendaram illi hinc discedenti Remensem inter alias bibliothecam, quod eam codicibus manu exaratis instructissimam esse in Burgundia e Divionensibus olim intellexissem, nec excussam esse ab hominibus literatis probe nossem. Secutus ille consilium meum, quos studiorum profectus illic fecerit malo ex ejus epistola, quam ex me intelligas: ubi perlegeris epistolam, ea ut ad me mox revertatur, da quaeso operam. Bullialdum die Lunae aut Martis proximo cum Illustrissimi Thuani uxore hîc expectamus. An Senecam Guyeti secum ferat, ubi venerit, faxo ex me intelligas. Juveni Gallo, quem mihi commendas, gratificari multis nominibus optem. Unus de sermonis nostri vernaculi cognitione est scrupulus, qua si vel modice sit instructus, cum alteri, quem Scultingius commendat, praetulerim. Tuum est hoc arbitrari. Si integrum tibi non est ad nos excurrere, vobis ego proximis diebus adero, quando pluribus de hac re agemus. Qui profectioni ad Suecos meae praefracte apud Amstelodamenses ac pertinaciter obnitebatur, victus est suffragiis universi Senatus, ac manum dedit. Postea Ordines Hollandiae me mittendum eo censuerunt, ac cum iis Zelandi conspirarunt. Reliquas provincias quoque consensuras auguror. Sed an profectionem auspicaturus sim ante tempestatem hibernam dubito. De Nasone quoque meo lentum est negotium. Notas ad Fastos meas jam describere inceperunt operae typographicae. Elzevirium Leidensem rogo moneas, famulo suo ad nundinas Francofurtenses profecto quamprimum in mandatis det, ut si quid fasciculi aut sarcinarum tibi mihive inscriptarum ea in civitate acceperit, id ne caeteris adjungat sarcinis, sed ocius huc secum ferat. Nam si Norimbergenses membranas Nasonianas meis usibus concesserint, eas ante profectionem Suecicam a me pervolvi est necesse, ac propterea festinandum, ne cum reliquis libris huc missae, ac proinde tardius perferendae, meis usibus subtrahantur. Vale, vir amicissime, et mihi bene velle imposterum perge. Vossius noster graviter aegrotavit: sed jam convalescit. Dabam festinus V. Octobr. Hagae Comit. CICICCLX. Menagii versus, quorum Gudius meminit
ac copiam mihi fecit, misissem una cum literis; sed eo mox reddendos Christianus Hagenius heri a me abstulit: redditos, si jubebis, mittam: ut vide non immeritas nimiae libertatis poenas amicum nostrum dedisse.
Quum Limogius noster, (hic est, quem Fabricius egoque nihil profecto supra meritum tibi laudavimus) negotii cujusdam causa Hagam excurreret, auctor illi fui, ut te salutaret. Nec renuit ille, et epistolam, quam alioqui debebam tibi, poposcit. Videbis an tibi satisfaciat. Legationem tandem bona fide etiam ab obtrectatoribus tibi decretam ex animo gratulor. Goedii literas vidi libentissime, et cum gratiarum actione remitto. Elzevirium monebo hoc ipso, opinor, die: nam proximum triduum domo egressus non sum corpusculi curandi ergo, quod horrores morbi minabatur. Cl. Vossium convalescere gaudeo. Cl. Bullialdus si secum tulerit Senecam Guideti, ut quam primum mittat, rogo, cures. Ne nihil tibi reddam pro epistola Gudii, en conspectum curarum Mallingrodii in Hieronymum. Menagii verius exspecto. Vale, meum et literarum unicum decus. Lugduni VI. Idus Octobr. CICICCLX.
TArdius ad tuas respondeo, vir summe, quam fieri oportuit. Sed dum Bullialdi nostri adventum ac congressum operior, officium scriptionis differre sum coactus. Is ergo, quod mirere, nihil mihi tibique a Menagio attulit, cum tamen tibi Senecam Guyeti, mihi Virgilium manu exaratum obtulisset. Credo hominem existimationi contra insultum Senatus tuendae intentum de promisso non potuisse cogitare. Accepi tamen poematum ejus novam editionem, pro quo munere cum giatias ill sim acturus perendie, de Virgilio non missio obiter mentionem injiciam. Si quid de Seneca Guyeti vis additum, tempestive monendus sum. Limogius me convenit, placuitque. Sed hominem sermonis Belgici vix gnarum, quî commendare possim Proceribus haud video. Nos de re tota coram aliquando confabulabimur. Nam de profectione mea, quantum video, lentum erit negotium. Mea enim interest ne pedem
hinc moveam, nisi lite judicata, quae sola me moratur, quod cum proceres nostri intellexissent, heroes Wittius ac Bellimontius instructi publica auctoritate Judices convenerunt, monueruntque interesse rei publicae, ut causae meae discutiendae suprema manus quam primum imponatur, idque se facturos judices sunt polliciti. Interim ambitiosis, quaeso, titulis abstine imposterum. Menagii versus hîc habes, cum Gudii epigrammate apologetico, nimis certe bono in mala caussa. De codice Norico multa magnifice amicus ille noster erat pollicitus, qua in re alienis potius oculis, quam suis, credidit. Est enim codex recentis notae: an castigatus sit et fidus, necdum affipmare possum. Mox intelliges. De codicibus Remensibus plus spero. Lucani tria exemplaria a Rottendorphio accepi, quatuor ab Illustrissimo Thuano. Spanhemius interim, ea de re non semel per me monitus, praefracte tacet. Utar igitur illis codicibus mihi. Anacreontem Fabri habeo, sed necdum perlegi. Meis in Fastos animadversionibus supremam manum post biduum triduumve typographi imponent. Vale, flos et ocelle elegantiorum literarum. Dabam festinus Hagae Comit. CICICCLX. a. d. XX. Octobr. Gregor.
Christianus Hugenius Lutetiam profectus est, ante disccssum proposuit mihi castigationem in Nasone suam, quam puto esse verissimam, libro XII. Met. initio fabulae de singulari Achillis et Cygni certamine,
----- Hectorea primus fataliter hasta,
Protesilae, cadis: commissaque praelia magno
Stant Danais, fortesque animae, neque cognitus Hector.
Itane vero? non cognitus Danais Hector? qui virum fortissimum Protesilaum interfecisset? Legit feliciter, si quid video, Hugenius, fortisque animae nece cognitus Hector, ut per fortem animam Protesilaum intelligat, cuius paulo ante meminerat. Pro ipecimine editionis S. Hieronymi Malincrotiano multum tibi debeo: de Capellani nostri ode judicium tuum fac ex te audiam. Nam et ad illum proxime sum scripturus.
PRoxime praeteritis diebus uberius ad te scripsi, Vir Clarissime. Hasce nunc paucis verbis, et quidem festinans, sed magno cum affectu exaro, commendaturus tibi Nobilissimum hunc juvenem, cujus pater primis in republica Gedanensi dignitatibus fungitur, uti ex Fabricii nostri epistola plenius intelliges. Cum ante quinquennium in portum Gedanensem tempestate atrocissima compulsus in urbem aeger me recepissem, atque illic multo tempore decumberem, Pater fraterque generosi hujus juvenis plurimis officiis me sunt
prosecuti, quibus paria facere cum non possim ipse, ad te aliosque amicos est confugiendum, ut officio partibusque meis succedatis, et egregiam animam omni ope praesidioque vestro foveatis. Vale. Dabam Hagae Comit. CICICCLX. a. d. XXI. Octobr.
ITa me circumstrepunt diripiuntque adventores et auditores quotidiani, ut longinquis et absentibus respondere parum possim. At te diutius carere minime decet, quae benignissime mecum communicasti. Placuerunt autem omnia valde, in primis ode Capellani nostri, quae et ipsius cum ingenio, tum fama et nobilitate dignissima mihi visa est. Vellem unum, non contemptos novos soceros. Sed in hanc partem apud suos peccare non potest. Vossius [Gap desc: Greek words] Homerum suum repetiit, cujus usum certis verbis mihi concesserat usque ad iter suum Britannicum. Si, quia ad inquirendum aliquid ipse indigebat, facile patior: sed ita ut quamprimum remittat, quod, ubi eum videris, te pro me oratorem esse velim. Conjectura in Ovidio non displicet: nescio quid tamen retinet, ne extra aleam eam ponam. Gedanensis mihi est eritque commendatissimus. Vale, mi Heinsi, et bene rem gere. Patribus causam tuam curae esse gaudeo. Iterum vale. VI. Kal. Novemb.
PRo Bigotii epistola ad me remissa multum tibi debeo. Habes hîc Menagii; quam postulabas, ea quoque cum commodo tuo mox ad me revertatur licet. Ad Tennuylium, cum literarum non nihil dabis, memineris velim odes nuptialis a Capellano nuper editae, meaque opera tibi traditae, ut jussus eram ab auctore ipso. Poteris autem gratiarum actioni laudis nonnihil inserere, si quod encomium versus illos meruisse judicabis. Hoc officio hominemtui studiosissimum demereberis, et ad res Tennuylii porro fovendas provehendasque, quod multa cum sedulitate fecit hactenus, de novo accendes. Si notum habes nomen bibliopolae Amstelaedamensis, apud quem vaenales exstant Reinesii epistolae,
id, quaeso, ut sciam fac quamprimum. Vale, mi Gronovi. Dabam Hagae Comit. CICICCLXI. a. d. III. Februarii.
MEnagii epistolam vix ad te miseram, cum ex proceribus nostris maxima sane cum voluptate intellexi, dignitatem illam, quam votis omnibus tibi destinabam, in te collatam esse. Serus tamen gratulator te accedo, quod mihi visus sim, longe majori jure hoc officio apud Academicos vestros functurus, quam apud te. Ad quos, si bona sua intelligunt, honoris tibi habiti pars potissima profecto spectat. Vnum doleo, integrum tibi per hunc magistratum vix fore, ut ad nos excurras, tuoque conspectu, quo frui ante abitum in meis aedibus unice optabam, me quodammodo fraudari per demandatam tibi hanc de novo provinciam. Caeterum exactâ illâ sedulitate tua atque accurata diligentiâ fit, ut nemini Leidensium vestrorum libentius molestus obstrepam ac importunus, quam tibi. Duas accepi nuper epistolas, ex Galliis alteram, alteram ex Italia. Utramque ubi legeris, facile agnosces, ut puto, nihil tibi cum iis negotii esse, sed quicquid illic a me postulatur et contenditur, ad Cl. Golium majori ex parte pertinere. Atque hoc ipso nomine nunc te compello, ut illi utramque harum, quas nunc mitto, epistolarum aut tradas ipse aut tradendas cures, simulque effectum des, ut et de Indice operum Vietae ineditorum serenissimo Etruriae Principi quamprimum gratificetur, et V. Ampl. Bernardi Medonii Senatoris Tolosani, de illustranda veteris Urnae inscriptione, defideriis satissaciat. Character urnae inscriptus est Arabicus, ni fallor, sed antiquus. Nam quod eam ad Neronem trahunt, nugas maximas opinor esse. Sed vos videritis. Si aqua hîc haeret doctissimo Golio, alium esse apud vos linguarum Orientalium probe gnarum intelligo, cui Nisselio sit nomen. Vale, vir et amice summe, atque operam da, ut ambae mox epistolae cum responsione ad me revertantur, ne praeter fas et aequum preces hominum optime de me meritorum odiosa procrastinatione ludam, aut frustari pergam. Senecam Tragicum quando videbimus? Dabam Hagae Comit. die X. Febr. CICRCCLXI.
QUod mihi gratularis hoc annuum collegii nostri magisterium, habeo gratiam. Sane si a multis annis hoc cuiquam nec cupido nec optanti obtigit insperatum, is ego sum: sed non nabuit omnem fortuna campum, in quo tu quoque suffragator fuisti. Video umbram honoris, aliquid praesidii ad rem familiarem, molestiae invidaeque satis, adversum quas an semper hominibus, incertum est, animo certo meo et instituto, Deo benevolente, satisfecero. Ad Golium, quae jusseras, statim detuli, et tundere hominem non destiti, donec, quod vides, ab eo nanciscerer. Tituli exemplum arbitratus est se jure suo retinere. De Pythagoricis non aufert omnem spem convertendi, sed praecipuam difficultatem ait esse in nominibus propriis, quae sic primum Arabes, deinde et librarii contorserint ac depravarint, ut quid Graece sonent, aegre post multam meditationem reperiatur. Senecam operae, vel earum dominus, morantur. De centesimis usuris et unciario foenore [Gap desc: Greek words] dedi alii typographo, et jam tria folia sunt expressa. Capellani memor ero. Nomen bibliopolae, unde emptae epistolae Reinesii sunt, est Pieter van den Berg. Glandorpius in Onomastico scribit Rob. Titium lib. I. controv. locorum cap. IV. legere apud Festum: Raviliae a ravis oculis, quemadmodum a colore fusco Sullae. Scaliger ad Festum hoc Turnebo tribuit. Velim scire, utrius putes, et ut verba Titii in hanc rem describi mihi cures. Vale, vir nobilissime, animo et genere, et me ama. Lugduni a. d. XIII. Cal. Mart. CICICCLXI.
Nobilissimum Vossium plurimum salvere jubemus ego et Junius, qui grates illi agit ingentes, nec potest induci nunc quidem, ut delatam conditionem accipiat. Hoc coram illi vel ego vel ille renuntiassemus, si redux Amstelacdamo domi nos heri invenisset.
DE urnâ veteri rem diligenter a te curatam esse gaudeo apud Collegam tuum, Amplissime et Magnifice Vir: quo officio cum me, tum Medonium quoque, hominem tui studiosum imprimis ac observantem, demeruisti.
De indice operum Vietae ineditorum vellem pari passu negotium processisset: quem si a Cl. Golio frustra speramus, aut a Schoteni [Gap desc: Greek words] fratre, aut a Johanne Elzevirio obtineri posse non despero, nisi is a civitate nunc abest. De Pythagoricis Arabum scriptis promissa Golii flagitare et convenire Datus non desinit: cui praecipuae curae est, ut ipsos libellos Arabicos consequatur, si sermone Latino donatos impetrare non dabitur. Nec quicquam causae est, cur morae multum nectat Cl. Golius in depravatis nominibus propriis; quae in integrum restituenda et vindicanda a mendis ipsi Dato malim relinquat. Affinis tuus ad me scribit, se nunc in Porphyrii Pythagoricis occupari, quorum codicem vetustum ex Memmiana bibliotheca depromptum sit nactus. De centesimis usuris quae commentatus es, avide expecto. Locum Festi Titius libro I. cap. IV. locorum controversorum adducit, sic ut in epistola tua exhibetur, quo vulgatam in Plutarcho scripturam contra castigationem Sigonii tueatur. Sed nihil in Festo se mutare aut corrigere monet, aut addit, ut verisimile sit Turnebi conjecturam esse, quod tamen ex indice adversariorum haud liquet: disputat autem Titius contra Sigonium super nomine Sullae, quod is in vita Coriolani, ubi agitur de cognominibus Romanis, [Gap desc: Greek words] reposuisset, contenditque nomen Sullae a colore corporis derivari. Holstenium graviter aegrotare, et tantum non conclamatum esse narrat Bigotius. Silvercronius ex Suecia redux, asseverat Heram suam Aprili mense nobis adfore. Quae Vossio nostro significari jubes, significabuntur. Vale, decus immortale literarum. Dabam Hagae Comit. CICICCLXI. a. d. XIX. Febr.
Sed heus! Menagii epistolam, quam nuper a me flagitabas, necdum ad me rediisse velim memineris.
JUssit noster Graevius, ut hoc commentarii in Statium Barthiani specimen ex Germania recens allatum ad te mitterem. De Adversariorum tomo inedito necdum decisa lis est. Quid ex Italia nunciet Bigotius, ex ipso, quam ex me malo intelligas. Quare literas ipsas hîc mitto, sed ea lege, ut ante diem Mercurii proximum ad me revertantur, cum responsum illis sine mora sit parandum a me, ne id Romam perferatur, post amici nostri ex illa urbe profectionem, quam ante festum paschale parabit. De Indice operum Vietae edendorum aurem rursus tibi vello, aut si nihil expectandum est a Schotenii fratre et ab Elzevirio, fac id sciam quamprimum. Bacchanalibus hisce si diem alterumque poteris vacare mihi, et ad me excurres, multum me demereberis. Lectissimam quoque uxorem quominus hospitam mihi adducas, nihil, ut
opinor, obstat. Commentarium tuum de centesimis usuris fac brevi videamus. Vale, Vir Magnifice, dabam Hagae Comit. CICICLXI.
De Menagii quoque epistola velim memineris. In Schotenio aut Elzevirio compellandis operam vicariam doctissimus Junius non invitus tibi, ni fallor, praestabit.
DE Arabicis Pythagoreis diem profert, et spem convertendi redintegrat possessor. Scoteni fratrem percontatus sum: negat putare Vietae alia habuisse aut novisse fratrem, quam quae ediderit: tamen schedas ejus se perlustraturum. A Golio antehac accepit, Spagnetum fuisse Senatorem Burdigalensem, qui complura inedita Vietae habuerit, et missurum huc, ut typis describerentur, pollicitus fuerit: eum postea excidisse gratia regis, et Burdigala exsulare jussum: inde nescire, quid homini, quidve scriptis Alis acciderit. De Menagii et Bigoti literis amo te plurimum. Priores quod accipis tardius, memoriae et festinationis meae vitium est. Auxit hoc triduo negotia nobis Capuzellus, qui fatuus, quum et capite census esset et proletarius, putavit decoquere sibi licere: quod jure suo primae centuriae faciunt. Hodie Deo volente primum praesidebo in tribunali, et offendendum aut [Note: Haec ut intelligant lectores, sciant in Senatu Juridico Academico primum locum Rectori cedere, qui ad dextram habet quatuor ex Professoribus Assessores, ad sinistram quatuor urbis Consules, et duos Scabinos. Quod vero se non posse utriusque cornu gratiam tenere queratur Gronovius, idem nobis adhuc evenire solet, qui saepe memores indeiras sentire cogimur, cum solius aequi et legum rationem habendam esse censeamus.] dextrum aut sinistrum cornu; medii nihil est. Non sum avidus simultatum, nec modestiae, ut spero, fines egrediar: sed quia evadere non possumus, ita potius agamus, ut si qui oderint, bonos tamen viros fuisse sentiant. Tibi, puto, probabo rationem meam. Vale, mi Heinsi, Lugduni VI. Non. Mart. CICICCLXI.
Ad Spanhemium scribendum est. Puto me optime per te literas commendaturum Grotio. Iterum vale, decus meum.
ASpanhemio has hoc ipso temporis momento accepi, quibus cum perendie sit respondendum, nihil tamen te ignaro atque inconsulto agendum mihi putavi. Quid responderi velis tute praescribe, de tuo enim capite comitia, ut vides, habentur, et de tuo corio luditur apud Heidelbergenses. De indice operum Vietae ineditorum non posse me gratificari Etruriae Principibus vehementer doleo. Egi ea de re hesterno die cum ipso Elzevirio, cum forte in hac civitate se mihi obvium dedisset: sed et ille perplexe dubieque respondet. De Chapuzello risum movisti. Fatuum tu appellas, et subscriberem ego huic elogio, nisi homines longe magis se fatuos invenisset, de creditoribus me loqui facile intelligis, quamvis Sphingem domi non habes, quae hariolari te doceat. Vale. Dabam praecipiti calamo. Hagae Comitis. CICICCLXI. a. d. III. Martii.
IGnoscendum viris bonis, quando, ut praeco Granius, non contemnunt se. Nec necesse est, ut nos contra fastidiamus. Ego in fine epistolae adjeci post illam scriptam te egisse mecum, et me aegerrime ferre, quod non equis, velis. Sed cogitare ipsum jussi, uxorem me habere, et ex priori conjugio quatuor liberos: illam haeredes, hos avitam haereditatem habere Daventriae. Hoc tantum, et his poene verbis. Tu adde, quae videbuntur, dum ne illos videamur spernere. Vale. Lugd. Batav. CICICCLXI. a. d. V. Martii.
NArro tibi, Magnifice et Celeberrime Vir, Holstenium nostrum e vivis excessisse, maxima sane jactura rei literariae. De operibus ejus postumis in lucem proferendis cum cogitent Cardinalis Barberinus et Bigotius noster, atque horum nonnulla typis nostratibus describi velint, tu quid censeas ante explorandum duxi. Jamblichum et Hieroclem non opinor multum vendibiles fore. Stephanum Byzantium et Geographos ineditos reor praestare ut seligamus. Sed tu videris, quid de te polliceri aut possis aut velis. Nam me in Sueciam avocari meministi. Certe si rei literariae commodis consultum non cupis, quod te cupere, et quidem maxime, sum certus, et aliquid gloriae popularis tui dandum esse haud ignoras, nec pietati erga illum tuae defuturum te auguror. Caetera Bigotii ipsius plenius te docebit epistola, quam hîc mitto. Mitto et alteram, quam a Gudio accepi hesterno die. Perendie summo mane Bigotio sum responsurus, nec procrastinationem res permittit, cum ille Roma ante exactum quadragesimalis festum jejunii sit discessurus. Fac ergo, ut vel tribus verbis die crastino intelligam, quid responderi velis. Vale, et me totum tuum ama. Spanhemio tuas jam misi. Dabam manu praepropera Hagae Comit. CICICCLXI. a. d. IX. Martii Gregor.
CUm pedem jam fixerim in Sueciâ, Vir summe, ejus rei si te ignarum esse paterer, nequaquam facturus videbar pro arctissima necessitudine, quae mihi tecum intercessit hactenus. Occurri in ipsa via Reginae nostrae, quae omni officiorum genere me prosecuta est, sic ut invitum quodammodo ac nolentem compulerit ad relegendum leucarum quatuor Suecicarum iter; idque in Halandia provincia. Helmaestadii diem unum est morata, quod dolores dentium causaretur. Adfui illic ei assiduus, atque una pransus sum. In viâ multus nobis de te sermo fuit, rheda enim sua me exceptum interrogabat plurima cum cura, quid tu, quid caeteri homines apud nos literarum periti ageretis. Opuscula Holstenii postuma, Stephanum Byzantium imprimis ut ederes, officii
tui contendebat esse, seque per literas hac de re tecum velle agere asseverabat. Hamburgi in autumnum proximum est moratura, inde per Bataviam nostram iter Romanum meditatur. Mores et sermones satis compositos prae se ferebat, tum literarum quoque amorem. Mortem Holstenii multum deplorabat, ac querebatur eo e vivis sublato vix esse, cui bibliothecam suam posset committere. Commendavi illi Meibomium, quod is Hafniae paulo ante me convenisset, nonnihil jam mutatus ab illo Hectore, qui arroganter omnia solebat agere, orbatus enim Gersdorphio patrono, alium circumspicere se haud dissimulabat, cujus in clientelam transiret, aulae Danicae pertaesus, et egestatis, cum qua nunc ibi conflictandum est. Admisit commendationem Regina: petiitque ut per literas cum Meibomio hac de re agerem. Sic post protractos in multas horas sermones ab illa discessi, quod Holmiam mihi esset contendendum; ipsa Danicum iter prosequeretur. Omnia ex sententia apud illam cum mihi cesserint, illud unum parum pro expectatione contigit, quod in aere meo se esse non quidem inficiabatur, sed dissimulabat. De paterno negotio, cujus ipse mentionem injiciebam apud proceres Suecicos a me urgendi, sic disserebat, ut cum multo rubore culpam suam agnosceret, seque male omnino de me meritam fuisse fateretur. Cum asseverabam, eo nomine me peccasse, quod rarius se curis gravioribus distractam de hoc negotio interpellassem, cum totos interim dies a praefrictae frontis hominibus obtunderetur, reponebat, modestiam meam non debuisse mihi nocere, seque pudere facti indignissimi, quod si revocari posset, libentissime se mihi gratificaturam. De successore suo sic loquebatur non semel, ut notis minime occultis ejus odium proderet. Praesertim temeritatem ejus culpabat, stultitiam, ut verbis ejus utar, qui nostros homines infensos sibi reddidisset, et cum illis navali certamine ausus esset congredi. De praelio Finonico laudabat fortitudinem et bellandi peritiam in milite nostro, tum addebat, [Gap desc: Greek words] primum omnium orbi universo revelasse horribile arcanum, Suecos videlicet non esse invictos. Plura hujus generis commemorare possem, si essent ea hujus loci. De litis meae eventu cum ultro me compellaret, respondi victoriam adhuc ambiguam, ac in dubio palmam esse. Sed quid si succumbas, inquit, herbamne porrecturus es adversae parti, et in judicum sententiam concessurus? Minime, inquam, cum pateant non quidam altae caligantesque fenestrae, quod ille ajebat, sed amaenissima terrarum Italia, et tuum patrocinium, quo confugere possim. Subrisit illa, et accipiens omen, utinam hac lege vincaris, ait, hospitemque me sibi fore longe gratissimum addidit. Ita frontem ultro citroque in via exporreximus. In laudibus meis ad nauseam usque apud Italos suos operosa erat. Me scilicet unum esse, quem Latinae Musae hac tempestate benigniter respexissent. Dum sic nugabatur illa, vix a risu temperare mihi poteram, cogitans ac mecum perpendens, quanti laudes illae mihi constarent. Mallem certe gratis negligi ac contemni, quam praeconiis tam pretiosis cumulari. Et haec hactenus. Elzeviriis Amstelaedamensibus in mandatis jampridem dedi, ut Nasonis mei exemplar quamprimum ad te mitterent, quod ab illis jam factum esse opinor. Scis
ipse, quam non defaecato animo me accinxerim ad notas et castigationes in hunc poetam meas chartae illinendas: quas curis secundis aliquanto limatiores dabo. Tuam interim censuram avide expecto. Non enim dubium mihi est, quin multa improbaturus sis in istis observationibus. Lucani Amstelaedamensis cum editis codicibus conferendi si memor es, bonum factum est. Ego exemplaria ejus membranea quinque Hamburgi apud Langermannum nostrum inveni, et diversas lectiones ex totidem codicibus excerptas. Jamque multa restitui non infeliciter, ut mihi visus sum, in hoc scriptore, partim ingenii alis innixus, partim membranarum fretus auxilio, de quibus alias tecum agam. Regem et Reginam matrem ab hac civitate absentes necdum salutavi. Senecam tuum impatienter expecto, illum, et si quid praeterea ad me voles, Elzeviriis Amstelaedamensibus crede. Codices nonnullos ex Rhodianis Hafniae apud haeredem ejus Thomam Bangium, Theologiae professorem, vidi, atque in his Livianos tres quatuorve, et Senecae philosophi unum, qui Cardinalis Bembi fuisse dicebantur, non tamen antiquos. Si quid ex Galliis aut aliunde rerum novarum didicisti, imperti quaeso. Vale, flos literarum. Dabam festinus Holmiae Suecorum CICICCLXI. a. d. XI. Junii Gregor.
VV. CLL. Rusius, Vorstius, Golius, et Bornius ut exemplar Nasonis ferrent meo munere, Elzeviriis injunxi: officium si negligunt, ejus quaeso admoneantur.
TEneo tandem et cum sacro horrore tracto Ovidium, tersum, politum, et ut illi loquebantur, sub ascia dedicatum: qualem ante mille et quingentos annos si legerunt Romulidae, magnum est. In Notis vero quid prius mirer? laborem inaestimabilem? an divinandi in tam perplexis ambagibus sagacitatem? an multiplicem reconditamque eruditionem? an tot lectorum locorum memoriam? an tot alios auctores feliciter restitutos, ut vel sine Ovidio satis gloriosum tibi volumen facerent? Denique penu quoddam uberrimum omnis Latinae elegantiae nobis dedisti. Tanto in publicum merito addidisti amplum mihi, ut et in parte operis aeterni titulum mihi poneres, et passim hoc nomen velut adjutoris celebrares.
Tunc et meas respexit Alcides manus.
Scis ubi dicat Theseus: sed ille necessitate, tu benevolentia: quam propemodum praefers nimiam, et quae mihi benigne tribuis, gratiae suspecta reddis. Sed et hoc mihi proderit hactenus, ut placabiliorem invidiam experiar: ego interim et pro ipsa benevolentiâ satis tibi debeo. Rusio, Vorstio, Golio, Bornio, quae jussisti, exemplaria tradidi: et illi grates magnasagunt, Vorstius etiam
se scripturum pollicitus est. Congressum tuum et colloquium cum Regina legi summa cum voluptate. Si Stephanus Holstenii huc mittetur, satis confido nos inventuros typographum. Lucani lib. I. contuleram exiguo fructu, cum institerunt reposcere Amstelaedamenses. Tragoedias Senecae (in quibus cura nostra tantum relinquitur a tua proxima, quantum ab Ovidio Seneca) nihil moratur, praeter picturatum instar Indicis. Fac proximis tuis nomines mihi, ut fecisti antehac, quem procuratorem suscipiendis, quae ad te destinabuntur, Amstelaedami constitueris: nam et apud Vossium e Gallia est fasciculus, quem cui commendemus, ignoramus. Tan. Fabrum explevisse mortalitatem Cadomo scribit mihi Mat. Beuningius. Est hîc familiaris ejus, qui narrat hominem a convictoribus ac discipulis collegisse paucis annis 50000 flo. et non inopia, sed lucri desiderio, et illius pecuniae fiducia petisse locum inter mancipes: habuisse etiam emptum 12000 fl. suburbanum, quo saepe excurrere et mirifice delectari sit solitus. Laboribus perpetuis eum succubuisse putat. Evasit ille quidem sensum poenae, quam sibi pro tanta malignitate debebat: fatendum tamen est literas in eo haud mediocre damnum fecisse. Heribertus quoque noster, si hoc ad curam tuam pertinet, nuper decessit, postquam triduum siccus esse, et aversari vinum coepisset: jamque ab tuto bonis affinibus agnoscitur. Rittershusiani codicis ob morosum dominum spem omnem tibi praecidit Arnoldus. Vale, ingens literarum incrementum, et Deo juvante effice, ut qui virtutem tuam et studia reveriti non sunt, revereantur in republ. gerenda felicitatem, Lugduni in Batavis a. d. XVI. Cal. Sextil. CICICCLXI.
DE affectu erga res meas meaque studia tuo nunquam dubitavi, Vir summe: non enim poteram nisi ingratissimus. Quod tamen tam profusis laudibus meos in Nasone illustrando conatus ornas, non praeter expectationem solummodo meam est, sed spem quoque omnem longe excedit. Fuit, fateor, non minimi laboris ac taedii in tanta veterum membranarum sorde tanto tempore jactari ac volutari, sed quis haec digne praeter te unum aestimabit? Ingenii ac eruditionis laudem aut nullam in hoc opere, aut admodum exiguam mihi vindico. Plurima etiam meliora fieri posse curis secundis et scio, et meliora, si Deus vitam concedet, praestabo. Caligavit mihi in densissima quisquiliarum nube frequenteranimus, effecitque, dum minutiora nimis anxie consector, ut quae majoris momenti erant nonnunquam minus feliciter sim assecutus. Partem operis non minimam, et in qua omnium felicissime sum versatus, tibi inscriptam dicatamque volui: quod curis secundis plenius apparebit,
quando praeliminari epistola mihi eris compellandus. Nunc instituti hujus vicem nomen tuum occupavit, ac palam facit in hoc majoris operis gustu, quid postea sim facturus. Inchoatus certe labor nunquam me fatigabit, quamdiu exemplaria probae notae in manus meas de novo venient, quorum ope tersior prodire possit hic auctor. Viris Clarissimis, collegis tuis, Rusio, Vorstio, Golio, Bornio, grata fuisse exemplaria gaudeo. Apud Golium utinam de impetrandis Arabiris Pythagoreorum scriptis aliquid proficias. A Dato totis jam sex mensibus nullas accepi, cum soleret ante diligentissimus ac frequentissimus scribere; metuo misere, ne hominem tot irritis pollicitationibus offenderim, qui in mea causa semper officiosum ac paratum se praestitit. A Bornio, cum occasio feret, repetas velim Nardii in Lucretium commentarios, et Septalium de cura rei familiaris, quos ille libros jamdudum apud se servat, cum centies interea temporis eos perlegere potuerit. Nardii quoque commentarios a Brunello munus jampridem accepit, ut meo exemplari commodum carere possit. Fabricium nostrum Hamburgi fuisse Langermannus me docuit, eum postea in latrones incidisse, atque amissis sarcinis vix sceleratas evasisse manus, rumor nescio quam verus ad nos tulit. Regina optime se mihi velle fingit, sed non ego credulus. Claudianum secundac editioni adornare incipio. Si illa aeque negligenter res meas curat ac promovet, ut fecit hactenus, etiam hîc novum patronum mihi fore quaerendum video. Aurem illi super debito vellebam nuper. Hodie officiosas ad illam scripsi literas, ne me hirudinem argentariam appellet, etiam de Stephano Byzantio tuae curae credendo monui. Si nihil respondet, non patiar me diutius vanis promissis ludi, quae Silvercronius pleno ore jactare non desinit. Senecam tuum impatienter expecto: quare fac, quaeso, quamprimum is ad me perferatur. Quicquid ad me voles, nulli tutius, quam Elzevirio Danieli aut Ludovico commiseris: cum illi frequenter ad me et scribant, et sarcinulas mittant. Literas etiam tuas Strykero in eadem civitate degenti possunt tradere, cui munus incumbit, singulis ad me hebdomadis publico nomine scribendi. In Lucano Amstelaedamensi si perdebas operam, quod totum cum vulgatis libris non contulisti, recte atque ordine a te factum est. Ejus codices viginti jam aut plures antiquos evolvi: nec multum inde frugis hausi. Unus Vossianus instar omnium est: in quo lectiones aliquot optimae exstant, quas frustra alibi quaero. Ex ingenio nonnulla in melius mutare sum conatus. Versus multos adulterinos deprehendi, quos miror virum summum Hugonem Grotium fugisse, de quibusdam tamen non miror, ut de illo loco sub finem operis, ubi de Pothini morte, qui sic legendus
- - - non factum meriti poenasque Pothini
Distulit ulterius, sed non, qua debuit, ira;
Non cruce, non flammis, rabido non dente ferarum,
Magni morte perit.
Nam iste versus ante ultimum insertus,
Heu facinus cervix gladio male caesa pependit,
Ineptus est, et totum loci acumen atque elegantiam plane intervertit. Quasi
vero nemo intellecturus esset, qua morte ceciderit Pothinus, cum Magni cum morte cecidisse dicat, nisi cervicem ei gladio abscissam esse addidisset: deinde quid hoc est, gladio cervix male caesa pependit? pendere pro nutare alicubi dixit Lucanus, sic domus illi pendent, quae ruinarn minantur. Sed hoc hîc locum non habet. Illud elegans ex Vossiano Codice, quod pag. 132. Notarum in Metamorphoses protuli de percutiendi verbo textorio: illud etiam libro IX. Lucani vers. 475. Stat certior illic
Jupiter, ut memorant: non corniger, cum tortis cornibus Hammon mox sequatur, quae [Gap desc: Greek words] prorsus inconcinna est. Erant plura, de quibus alibi. Nam illud quod conjeceram libro II. pro Hinc et Sidoniae gentes legendum esse, Hinc Essedoniae gentes, non et Sithoniae, ut alii voluere, plane confirmant excerpta veterrimi codicis S. Germani a Langermanno mecum communicata, in quibus, hinc Isadoniae gentes, etsi reliqui omnes a me inspecti pro vulgata stant lectione. Fabrum obiisse nollem, erat enim, ut tu recte censes, qui ornare literas posset. Interim spero censuram meam alios officii admonituros, si illum admonere non potuit intempestiva morte praereptum. Pluribus volebam garrire tecum, sed urget abitum tabellarius. Vale, vir et amice sum me, et frequentes fac in ista, quîcum nunc luctor, solitudine, et a te et ab aliis amicis videam. Dabam manu praepropera. Holmiae Suecorum A. CICICCLXI. a. d. XX. Augusti.
VIr magnifice et clarissime. De Theologo, qui verbum divinum et mysteria religionis nostrae in aedibus meis interpretetur, negotium mihi commendare non desinunt, quotquot ritibus ecclesiae nostrae in hac urbe initiati sunt. Et quia proceres nostri de stipendio rem ab aerario suo videntur velle amoliri, ut frugalitati impense nunc student, promittunt illi, qui Theologum desiderant, ex suo censu annuum illi stipendium trecentorum scutatorum fore praestandum: praeterea de victu illi prospiciendum fore suis impensis, si ne eas quidem in se receperint proceres nostri. Vides conditionem satis lautam, quae in scutatos quadringentos augeri atque excrescere possit, si Gallici sermonis etiam sit peritus, ac duplici idiotismo seu sermone, hoc est tam Gallico, quam vernaculo, sacras scripturas commode interpretari possit. Erunt praeterea in promptu alia emolumenta, de quibus polliceri nihil nunevolo. Id dixisse susfecerit. Ludovici Gerii Theologum Bernatem domo, qui post duodecennem moram nuper hinc discessit, abiisse ditatum censu octies mille ad minimum scutatorum. Communica quaeso rem cum amicis, et vide, an hominem idoneum
invenire possis, sed ita ut alienae commendatiori parum, tuis auribus plurimum hîc tribuas. Ex eorum numero, qui Curios simulant, neminem desidero. Juvenem probum, pium, literatum et disertum inveniri opto, qui sine ostentatione ac rigidâ severitate divinis praeceptis inhaereat. Atque haec de Theologo. A Scheffero epistolam habui nudius tertius, qui et salutem tibi plurimam dicet, et Senecam tuum avide ac impatienter a se desiderari testatur. Secundae Nasonis editioni manus jam nunc admovissem, nisi ab hoc instituto me publicae occupationes avocarent, quae solito nunc densiores instant, sub hybernam tamen tempestatem, mari videlicet clauso, nonnihil, nisi fallit augurium, remissurae. Horis tamen subsecivis vix temperare mihi possum, quin ad hoc pensum identidem recurram. Istis cogitationibus ubi totum me dabo, fore praevideo, ut observem multa, de quibus primae curae non cogitaverant. Notis ad Epist. Heroid. IX. vers. 78. Aequaque formosae pensa rependis herae, multas diversas lectiones ex codicibus antiquis congessi, qui locum de mendo suspectum reddunt. In additis tamen, vulgatam lectionem ex illo Propertii tueri conor,
Et graviora rependit iniquis pensa quasillis.
Nunc adducor ut credam Nasonem scripsisse,
Netaque famosae pensa rependis herae.
Consule diversas lectiones a me prolatas, et scripturae hujus vestigia in iis deprehendes. Est autem id verbum saepe corruptum, ut Notis ad Eutropium Claudiani, et Nasonianam Ibin jam docui. Ad Epist. XVII. vers. 16. Nec sedeo duris torva superciliis, Nec videor in aliis scriptis legi jam monui. Utrumque otiosum videtur. Opinor autem ab oscitante librario primum fuisse exaratum, rideo pro rigeo, atque inde videor et sedeo fuisse conflata: versu proximo non placet illud, Fama tamen cara est. Otiosum enim est, quod famae celebritatem hîc jactat, cum de pudicitia sua agit. Quare vide ne scripserit Naso, Fama tamen cara est. Caram habeo existimationem meam. Famae studeo. Sed haec levia. Not. ad Metamorph. XIV. vers. 334. Ancipiti Jano, multi ex melioribus scriptis Jonio Jano. quod interpretari sum conatus, nunc parum abest, quin Inoo Jano censeam scribendum esse. Janus enim Palaemon seu Portunus nonnullis dictus. Vide duas inscriptiones apud Gruterum pag. XCV. et Festum in Claudere. Quid quod Venilia, quae uxor Jano hîc datur, nonnullis Salacia est dicta, ut Varro nos docet libro IV. de LL. et Servius ad vers. 76. libri X. Aen. Quae omnia in Notis nostris pluribus adstruemus. Est enim tota Jani Historia valde etiamnum intricata, et quam non nisi obiter tangant, qui de diis Gentium ex professo scripsere. Sed quid Marciano Capellae agemus, qui initio operis Argionam Jano dat uxorem? quod nomen alias mihi non est lectum, nec dubito mendosum esse, ur alia infinita in scriptore doctissimo, sed pessime, si quis alius, habito: cui utinam manum aliquis admoveret! Castigavi certe plurima ex ingenio nuper illum percurrens, et si vacaret attente singula examinare, nulla esset pagella, in qua non errores multos possem exhibere commissos: quid pag. 8. ed. Grotii, sibi volunt illa? tertia liventis plumbi
fusili robore videbatur. Nisi me fallit conjectura, scribendum, rodere vel rodo. Nam Rodus, raudus et rudus dicebatur: plumbi paxillum rodus Lucilio apud Festum, quem vide in Rodus, atque illic Scaligerum. Simile mendum sustulit ex libello Apulei de deo Socratis elegantissimus Mercerus p. 94. non secus quam plumbi rodus, et lapis suopte nisu caducae terris illiderentur. Apud eundem Marcianum pag. 336. quid illud?
Artes creagris vix amicas Atticis
Forte theatris Atticis. Sed verius choragis, oblique perstringit Satyrico dente Athenienses, tanquam scenae addictos. Sed in toto illo carmine nihil sani est, quod alibi emendare conamur. Nunc ad Lucanum, in quo nunquam placere mihi potuit libro VI. vers. 356. Atque olim Larissa potens, quare minimum abest, quin refingendum censeam, Atque soli' Larissa potens, nimirum, ut in superioribus, ita etiam hîc Homericum epitheton est aemulatus, cui [Gap desc: Greek words] non semel dicta, quod et Horatius imitatur illo, Larissae campus opimae. Libro. VII. vers. 607. Jam Magni deseris arma, Successor Domiti? Acuta sunt et docta, quae vir maximus illo loco protulit, veriora tamen fortassis, quae nunc ego in medium fero. Scripti fere omnes Succensor. Optimus Vossianus Succentor. Succentorem belli civilis vocat, quo modo, tubam belli et similia dicimus. Succentores, qui alteri praecinenti accinebant, ita oblique secundas Caesari in bello civili facit Domitius, Pompejus primas. Succentores quinam dicti, docet Varro libro I. cap. II. de RR. Incipit nempe hic philosophiae magister sive Stoicus, succinit beatulus hic, sive discipulus. Papias, Succentor est, qui subsequenter canendo respondet. Horat. libro I. Epist. XVII.
Est fundus nec vendibilis, nec pascere firmus,
Qui dicit; clamat, victum date succinit alter,
Et mihi dividuo findetur munere quadra.
In choris incentiva dextra, succentiva sinistra. Magni igitur Succentor Domitius, qui Magno assentabatur. Plura ad rem in Adversariis congessi.
Sed desino ineptiarum, quarum me non omnino paenitebit, si tuarum vicissim observationum aliquid elicuero. A Bigotio nuper habui Mediolano missas, quem jam ad suos reversum esse arbitror. Ait literas Octavii Ferrarii apud Bernandinum sibi visas fuisse, quibus significat adfuisse sibi Spanhemium nostrum. Addit praeterea quatuor postremos Polyaeni libros in gratiam Graevii, a se cum codice Vaticano collatos esse, unde multa praeclara eruerit. Themistii quoque Ambrosianum codicem se excussisse magno cum successu, idque in gratiam Cossardi, cujus Themistius Lutetiae jampridem sub praelo sudet. Vide ut ab Boeclero obtineas aliquando excerpta, aut diversas lectiones, ex codice Epistolarum Senecae Argentinensi, qui longe veterrimus in publica civitatis illius asservatur bibliothecâ, vocibus ut plurimum inter se cohaerentibus exaratus. Amicos omnes jubeo salvere. Cl. Bornium velim cogitare de Lucretio Nardii restituendo, et Septalio de cura rei familiaris. Scripsi etiam ad Syndicum juniorem Leidensem, et libros duos tresve repetii, tibi tradendos, cujus opera ad me perferantur. A Clariss. Golio nihil expectandum video, de toties promissis
Arabicis Pythagoreorum scriptis. Metuo ne haec repulsa amicissimo Dato me invisum fecerit. Totis enim octo mensibus nihil ad me scribit, qui solebat esse diligentissimus. Vale, nostrum decus. Dabam festinans Holmiae Suecorum. Anno CICICCLXI. a. d. XVII. Sept.
De Vlitio nostro miror tanto tempore me nihil intellexisse. Nam Vossius quod nihil scribit, in eo antiquum obtinet, ac solens facit. Lis illa, quae Academiae vestrae cum Leidensibus intercessit, quem eventum sortita sit doceri vel tribus verbis cupio.
BInis tuis cave putes mihi quidquam suavius fuisse, Heinsi maxime: sed quod tardius respondeo, ignofee, quaeso, catenatis laboribus, qui me exercere ac propemodum enecare non desinunt. De sacrorum famulo egi cum Coccejo; et commendavit mihi quendam ex veteribus discipulis Borsmannum: cujus ea de re quae sit sententia, ex inclusa scheda cognosces. Golius modo dat spem, modo aufert: postremum rogabat, numquid Porphyrium de vita Pythagorae ex editione Rittershusii et Holstenii haberem: et se illis ad hoc ipsum, quod desideras, ubi vacuus foret, usurum. Bornius ait, libellos tuos in fida esse custodia, nec se adhuc Nardium, unde sperabat, accepisse. De Fabro noli vereri: vivit et valet, sed animo dejecto ob casum Fulqueti. Nec tibi iratus est, ut ex Graevio aut cognovisti aut cognosces. Rumor de morte ortus est ex Beuningii literis, Cadomo ad Vossium et me datis. In Lucano nondum persuades versum illum esse [Gap desc: Greek words] . Quotidie contingit in suppliciis, ut non omni cervice divisa haereat exigua male caput amputatum parte, ut etiam meministi apud Senecam esse. Et, absque illo foret, obscurum et ambiguum maneret illud, Magni morte perit: nesciremus enim, confossus, an capite truncatus esset: quod utrumque passus Pompejus. Nec possum probare illud insolens, Succentor, de Domitio. Annon habes apud Suetonium, in Julio cap. 34. L. Domitio, qui per tumultum successor ei nominatus. Appianus: [Gap desc: Greek words] Et, opinor, alii. Sed nec Creagris moverim, sic enim solet ille per ostentationem doctrinae ad ineptias prolabi. Pelasgos vocat, quos Barbaros Poticios Plautus, Romanos. Hoc ex Cicerone habet: hos dicit se velle docere artes, quae vix ab Atheniensibus vel Graecis, ad studia natis, comprehendantur. Caetera et in hoc, et in Lucano, et in Ovidio facile mihi probas, et applaudo ingenio tuo. Bredam rediit Vlitius, nec elegantiora loquitur de aula, quam reliquit, quam caeteri. Aemulationem ejus erga [Note: Franciscum Junium.] F. I. in Anglosaxonicis hac peregrinatione
mirifice crevisse non est quod dubitemus. Lis nostra trahitur artibus, aliorum sperantium, morae nos pertaesum iri, aliorum, gaudentium se nactos, quo homines suae sententiae, et semper in alia omnia euntes vincere consilio possint. Congredimur tamen in conviviis, et hilare invicem Concordiae publicae propinamus. Meus ille [Note: Est Martinas Schoockius, qui in Exercitationibus sacris, Exer. XXVIII. n. 4. disputat contra Gronovium; cui opposuit Gronovius Antexegesin de centesimis usuris et foenore unciario, cui vindicias illas opposuit Schookius, et respondit iterum Gronovius. vide illas Antexegeses ultimae editioni de Pecunia veteri additas.] provocator edidit Vindicias serias suae opinionis de foenore unciario, satis contumeliosas, et gloriarura plenas; in re omnia [Gap desc: Greek words] . Contemnebam hominem, et me satis explicasse quaestionem illam arbitrabar. Pervicere amici (in his Rusius) ut secundum cum illo congrederer. Successit res praeter exspectationem: nata sunt quacdam, quae non erueram prius: et erant ab illo nonnulla, non docte, sed callide et obscure dicta, quae decipere improvidos possent. Responsum jam est in mundo: sed nondum emitto, ut poliam, et non illi modo grave atque acerbum, sed et vobis suave ac jucundum faciam. [Note: Isaaci Vossii.] Amici nostri [Gap desc: Greek words] o prodiit. Undique coeunt crabrones, hinc jam duo minantur, H. et V. Nescio quis et Delphis aliquid moliri dicitur. Observationum mearum praelo reddi coeptarum Elzevirianis typis, sumptibus Gasbequii, folium primum jam exstat. Senecae duo exemplaria Elzevino misi tibi destinata, quorum alterum serves ipse, alterum Scheffero cures. Vale, vir nobilissime, et me ama. Lugduni in Batavis IV. Cal. Novemb. CICICCLXI.
SEnecam tuum impatienter quidem, sed frustra, quantum video, expectavi hactenus. Per hibernas quippe tempestates claudendo mox mari ut liber huc perferatur non est sperandum. Rari etiam sunt, qui sub id anni tempus ex Batavia itinere terrestri huc excurrant, ut ne sic quidem spes affulgeat, voti compotem me fore, nisi sub aestatem proximam fortasse, quando terrâ marique iter oportunius fiet. Duas non ita pridem longe verbosissimas epistolas ad te dedi, in quibus Lucani, Nasonis, ac Marciani Capellae loca nonnulla in vulgaris libris male affecta tentabam: quibus cum nihil a te reponatur, facile intelligo aut conjecturas ipsas se tibi non probasse, aut nimium me fuisse in venditandis hisce ineptiis. Interim perlatus est huc rumor Hamburgo, qui ab Electore Palatino te evocatum esse, ac Freinshemio destinatum successorem spargat. Hujus rei nil latere me debebat, Vir Eximie, si per occupationes
densissimas liceret tibi pristinac consuetudinis nostrae meminisse. Prandebat nuper hîc mecum clarisumus Schefferus, et cum illo Coyetus ac Figarelius, Regi a studiis ac moribus formandis, cujus de Statuis antiquis exstat luculentus commentarius. Plurimus tum de te tuisque virtutibus fermo nobis fuit, libato etiam saluti tuae poculo. Sedem eX quo hîc terranim fixi, de Musis vix cogito, nisi in transcursu, et aliud agens. Metamorphoses Apulei nuper in manus sumebam, elegantissimum mehercules scriptum, sed pessime a librariis habitum. Nullibi latiorem campum conjecturis et hariolationibus apertum fuisse affirmo. Quod si vetusti codicis copia in promptu foret, auderem fortasse post tot viros insignes in hac palaestra desudare. Interim Claudiano recensendo coepi incumbere. Libro II. de laudibus Stilichonis vers. 141. non tempora somnus agendi Frustratur, rectius fore videatur, si reponamus, Furatur. Sed Claudianum nunc missum faciamus. Apud Nasonem Fast. 1. vers. 451.
Ergo saepe suo conjunx abducta marito
Vritur in calidis alba columba focis.
Miror non vidisse me jamdudum, scribi oportere,
Vritur Idaliis alba columba focis.
vel in Gnidiis focis, cum optimus Mazarinianus ignitis praeserat. Nam cum anserem Isidi, gallum Deae Nocti immolari solere mox dicat, cur non et hoc loco aram exprimat, cui columba immolaretur? Plura hu jus farinae in medium proferre nunc poteram, sed desino nugarum, ut tu aliquando incipias loqui. In Lucani tamen loco ut me expedias haerentem velim. Is est libro IX. vers. 809.
Utque solet pariter totis se effundere signis
Corycii pressura croci.
Neque enim satis percipio vim comparationis hujus, aut quid sibi velit, effundere signis, quid pressura croci. Tu videris. Ex Galliis Italiaque diu est, quod literarum nihil accipio. Bigotium tamen ad suos rediisse Capellanus nunciat. Vale, Vir summe, meque, quod facis, amare constanter perge. Dabam Holmiae Suecorum. CICICCLXI. a. d. XXVI. Novembr.
CUm proxime ad te scribebam, Vir summe, de silentio tuo nonnihil subquerebar, quantum memini, quod nullas a te multo jam tempore accepissem. Postea mihi traditae sunt, quas a. d. IV. Kal. Novembr. ad me dederas, longe jucundissimas, et plurimarum rerum fruge refertas. Iis ne nihil reposuisse videar, en Schefferi nostri epistolam, quam per me curari voluit. De sacrorum
famulo, gratum fuit quod significasti, et multum te ob sedulitatem hanc amo. Vide tamen ne clarissimus Coccejus amori erga discipulum nimium indulgeat. Non sum is ego, qui divinum esse me aut credam ipse, aut aliis persuasum cupiam, ex ipsa tamen, quam tibi scripsit vir bonus, epistolâ facile conjicio, oratorem illum esse subfrigidum et minime vehementem; nisi tu conciones ejus audivisti forte, atque iis auritus testis aliquid deferendum censes. Scribam proxime ad Patres nostros de hoc negotio, et ubi desideriis meis indulgentes habuero, de eligendo homine idoneo nec trivialis facundiae curatius cogitabo. Golium miror a te postulare Porphyrium de vita Pythagorae, quem a Vossio jampridem me praesente utendum accepit: quique passim apud bibliopolas invenitur facili negotio vaenalis. Sane vir ille, dum omnibus officiosum se praestare contendit, magno conatu neminem demeretur. Bornio asseveranti libellos meos esse in fida custodia facile accedo: sed sic, ut tamen habeam persuasum, apud me tutiores fore. Nec sane video, quid homini alie na quadra viventi, utilitatis adferre possit Septalii liber de cura rei familiaris, mihi certe lectionem ejus fore utiliorem non negabis sat scio, cum familia satis numerosa nunc sit alenda. Nasonis mei exemplar tuto quoque apud illum deponi credebam, cum donavi. Expectabam tamen fateor ab homine, et aulico, et Ethicam publice profitenti, ut levem gratiarum munusculo reponeret actionem. Quod quia non fecit, per me licet aulam Ethicenque suas sibi habeat imposterum: aliter profecto nostri rure solebant. Tanaquillum Fabrum revixisse gaudeo. Dabit enim aemulus iste uberrimam mihi materiam, ut auguror, de aliis apud Nasonem hactenus corruptis locis cogitandi, qui manum medicam frustra expectant; modo pergat fovere consilium et pronositum de caeteris epistolarum tomis, quos est pollicitus, in lucem proferendis: a Graevio hujus rei me admonitum cave opmeris, nihil enim prorsus epistolarum ab illo ad me perlatum est, ex quo domo absum; etsi hominem ad scribendum bis terve jam provocarim. Nunciavit tamen optimus Schelius Aemilio illum successorem a Trajectinis destinari. Itaque, quicquid id est, quod ad Graevium de me perscripsit, et de meo Nasone Faber, fac cognoscam. De Lucani versu, quem spurium esse opinabar, manum tibi do, quia tamen pro rapuit in multis veterum, etiam in optimo Vossiano legitur avido non dente, in aliis quibusdam rabido, proxime sequentem versum suspectum habui. Truncatum sive Pompejo, sive Pothino, caput morti eorum non videbatur accensendum, cum uterque post mortem capite truncatus sit, si tamen capite truncatus Pothinus: gladio occisum Pothinum videtur designare. Nam si capite plexus est Pothinus, quod versus ille, gladio cervix male caesa pependit, videtur velle, non occubuit ille Magni morte, cui caput post mortem demum sit ablatum. Si abscissum post mortem Pothino caput, versus ille, quem suspectum habui, mentem auctoris sui non satis exprimit. Perpende quaeso locum, et si persistis in proposito, scito me tibi cedere. Certe plures in Lucano hîc illic versus spurios offendi, de quibus, uti spero, mecum aliquando senties. De incentoribus et succentoribus locus luculentus est apud Varronem libro
I. de RR. c. 11. p. 57. Ed. Comel. ubi inter alia, Et quidem pastorum vitam esse incentivam, agricolarum succentivam. Quocirca succinit pastorali, quod est inferior, ut tibia sinistra a dextra foraminibus. Avienus, scriptor doctissimus, Orbis maritimae descriptione. p. 272. ed. Pithoei,
Caucaseas arces et dumicolas Arienos
Incentore canam Phoebo.
Sed et Succentores in choro praecentoribus opponebantur, quorum meminit Apulejus et Columella, vide Indicem Elmenhorstii Apuleianum in Praecentor. Incentivum apud Jul. Firmicum. libro. I. cap. III. Hinc intelligi datur stellarum quidem esse quod patimur, et quod nos incentivis quibusdam stimulat ignibus. Incentor igitur pro stimulatore. Succentor, qui incentori vicariam operam praestat. Potissimum me movit ad locum sollicitandum, quod in plurimis veterum codicum Succensor, in nonnullis Accensor. Glossa Peraviani, Succensor, qui eadem arma succendebat ad bella civilia. Vossianus autem, qui aut raro aut nunquam imponit, Succentor disertim. Vulgatam lectionem optimis auctoritatibus tueris, quod et vellem vir summus praestitisset, qui nimium brevitati hoc loco studuit. Geminam igitur scripturam olim in veterrimis exemplaribus exstitisse opinor, aliis, Successor, aliis Succentor praeferentibus. Expectabam fateor, ut et tertio loco vulgatae scripturae causam agendam susciperes, Atque olim Larissa. Sed olim et quondam uno eodemque versu minus convenienter poni agnoscas. Fuit cum conjicerem ovium Larissa potens. Sed alterum Homerico epitheto magis respondet. De variis Lucani et Apulei locis nunc vellem judicium tuum explorare, sed in immensum abirent quacitiones. Claudianum recensere coepi. Nascuntur sub manum nonnulla, de quibus curae priores non cogitaverant. Libro I. in Eutrop. vers. III. Corruerat passa facies rugosior uva. [Gap desc: Greek words] Corruerat offendit aures. Prieaeum Aruerat reposuisse video. Mihi rectius videtur Marcuerat. Plinius libro XV. cap. XIV. in rugas marcescere de pomis dixit, atque hinc Marcentes uvae apud Martialem libro V. Epigr. LXXIX. intelligendae, pro passis aut ruga obsitis. Orientius commonitorio,
Pendula quae marcent rugis deformibus ora,
Protulerant quantum conspicienda decus?
Ita scribantur versus illi. priore loco male legitur maerent pro marcent, posteriore vanum pro quantum. apud eundem Claudianum paulo post,
- - - tantone libet mortalia risu Vertere?
Vertere risu inconcinne dictum. Quaere nisu censeo reponendum esse, quo modo apud Lucanum, tantus ne evertere, dixit, Me superis labor est. In Marciano Capella minus me pudet errasse, quam in Lucano. Est enim scriptor ille operose in multis ineptus. Vlitium rediisse ex Britannia tu primus me doces. Vindicias tuas avide expecto; sed Senecam impatientius, quem, utinam paucis diebus citius, mari necdum clauso, ad Elzevirium misisses! Nunc vereor, ne hybernae noctes sine hoc contubernali mihi sint agendae. De amico nostro Hebraicae veritatis oppugnatore quid dicam, nisi Catullianum forte illud? Otium Catulle tibi molestum est. Scheffer cras aut perendie de Seneca
tuo spem faciam. Vale, decus literarum immortale. Exarabam Holmiae Suecorum. Anno CICICCLXI. a. d. XIV. Dec. Gregor.
In Phaedro suo me nonnunquam exercet Schefferus. libro IV. Fab. LX. ed. Rittershusii. Sic valeas, inquit, ut farina es, quae jaces, nihil video leporis aut acuminis, nisi scribas, quae neces. Sic tu, inquit, valeas, ut alii per te valent, quos sub farinae specie necasti. Fab. LXIV. p. 57. Quae saevum ingenium variis involvens modis. Emendabam, variis dolis, hinc a [Gap desc: Greek words] Medea Apollonio Rhodio dicta. Apud Nasonem Met. VII.
Neve doli cessent, odium cum conjuge falsum
Phasias assimulat, Peliaeque ad limina supplex
Confugit.
Apposite ad hanc Phaedri narrationem.
Adjecta erant huic epistolae duo carmina in Delphinum Ludovico XIV. natum, quae leguntur in Poematibus Heinsii lib. IV. Eleg. 4. et lib. III. Silvar. pag. 205.
BInas tuas recte accepi. Quia nondum videris decrevisse de sacronim curatore. Johannes est Hogersius, meus olim per triennium discipulus, et tantundem puto temporis Heidani atque Cocceji, cum maxime ex Gallia redux, juvenis Hebraice, Graece, Latine supra vulgum doctus, frater Gosvini Hogersii, qui nuper Graevio Daventriae successit: et prorsus ille, quem designavi in meis ad Senecae Nat. Q. notis pag. 305. Non audivi quidem publice verba facientem, testantur tamen mihi, qui Daventria veniunt, cum plausu audiri. Nec scio, an conditionem accipere velit: est enim in re bona. Sed si velit, neminem nunc nosse me puto, qui et studiis tibi placere possit. Has autem properavi, ne decernas, priusquam, si videbitur tibi, cum illo egero. Ex Epistola Tan. Fabri ad Graevium: Legi nuper notas V. CL. Nicolai Heinsii, quae mirifice mihi placuerunt, in illis etiam ipsis, quae contra me dicuntur. Tu conjicito caetera. Si quid autem sit, quod in illo egregio opere displiceat, hoc unice unicum est, quod putavit Vir clarissimus, me Salmasii notas ad lib. Tertulliani de Pallio legisse, cum tamen nihil Salmasii unquam legerim, praeter nescio quas Notas, quae una cum aliorum notis ad Plautum apud vos editae fuerunt. Sed uti dicebam modo, quae a V. Cl. scripta sunt, adeo me non moverunt, ut contra, si quid unquam otii mihi fuerit ab aegritudine et molestiis, quae mihi animum exedunt, reliquas omnes meas conjecturas ad Ovidium descripturus sum, et ad eum missurus. Harum certe nonnullae, ut ex perlectis Cl. V. notis, intelligo, maximo poetae utiles esse poterunt. Sed quod Elzevirii vestri splendorem chartae ac nitorem characterum in editione tanti operis neglexerunt, id vero est quod mihi [Gap desc: Greek words] dolet, si quid est, quod mihi nunc praeter illustris amici casum doleat. Hic enim liber, si quid in eo genere
sapio, vivax erit: neque enim minus emendatoribus debet Ovidius, quam Gronovio debet Livius etc. Ad reliqua epistolarum tuarum, ut et ad Cl. Schefferum otiosior. Vale, dulcissime rerum, et me ama. Lugd. Nonis Januar. CICICCLXII.
PErlatas esse ad te literas binas, Vir Celeberrime, quas sub exitum anni proxime elapsi exararam, animo minime invito ex tuis tandem intelligo. De Theologo negotium, quod commendas, curae erit. Sed rei totius caput est, ut Patres hoc mihi postulanti indulgeant: quod difficiliores nescio quam ob causam in aequissima petitione sum expertus. Interventu tamen amicorum impetrari posse confido, ne ultra obnitantur. Quod ex Fabri epistola non es gravatus excerpere, quae ad me pertinebant, plurimum te amo. Post tantam malignitatem candorem hunc, fateor, non expectaram. Vidit nimirum vir sagacissimus se teneri, et procacis linguae paenas jure dedisse. Nihil ergo impedit, quominus cum illo redeam in grariam. Certe, si promissum praestabit de suis ad Nasonem observatis huc mittendis, laude debita non fraudabitur. Ego vineta illa subinde caedo per otium, nunc addendo nonnulla observatis prioribus, nunc eradendo, in quibus lapsum me esse agnosco, quale illud est ad vers. 715. libri VI. Met. nam [Gap desc: Greek words] subnixa minime sollicitandum fuit. Met. XII. vers. 466.
Qui clypeo galeaque Macedoniaque sarissa Conspicuus.
Non patior mihi persuaderi, ut secundam in [Gap desc: Greek words] produxerit accuratissimus scriptor. Quid igitur? Opinor ab illius manu esse,
Qui clypeo, et galea, Lacedaemonsaque sarissa.
Sciolus interpolavit, qui sarissam Macedonum telum esse meminerat. Atqui sarissis aliae etiam gentes sunt usae. Bistonias sarissas in Tristibus habes. Lacedaemonios certe sarissis usos fuisse vel unus Plutarchi locus evicerit, qui Cleomenem eas invexisse militiae Spartanae, cum hastis antea uterentur, testis est. Possem et aliorum auctoritate conjecturam adstruere, sed festino. Trist I. El. II. vers. 102. Si satis Augusti publica jussa mihi. Nihili haec sunt. Adi, ni molestum, scripturae discrepantias, quas illo loco congessi. Videbis in optimis membranis visa exaratum exstare, non jussa, et tuli pro mihi in non nullis. Opinor antiquitus scriptum fuisse solenni errore visalus pro visa salus. praeterea pro satis repono laris.
Si laris Augusti publica visa salus.
Si salutem domus augustae non duxi alienam a rei publicae salute: si arbitratus
sum ab ejus incolumitate publicam pendere. SALUTI DOMUS AUGUSTAE; scis quam frequenter ea formula in Inscriptionibus antiquis occurrat. Si quid melius excogitare potes, communica, quaeso. In Claudiani loco recepta scriptura Frustratur defendi nullo negotio potest. Furatur tamen magis appositum fore censeo. De Lucani versu, in quo pressura croci occurrit, quid arbitreris aveo doceri. Cui accedat Phaedri locus iste Fabularum libri v. initio. Detrito Myronem argento. Fabulae exaudiant Adeo fugatae: nam neque numeri neque sensus constat versibus. Tentavit locum Salmasius Solinianis Exercitationibus pag. 406. sed infeliciter, si quid video, dum reponit, Trito Myronem argento. Fabulae exulant Ideo fugatae. Egregia sane ratio, cur exularent fabulae. Faber in editione sua nodum Gordium secuit, omissis, quae non intelligebat. Fab. LXIII. Sub finem, Quacunque summa tradet luxuriae domum, opinor mendosa esse, nam cur luxuriae domum appellat? scribebam,
Quacunque summa tradet licituris domum.
Observavi satis multa ad tersissimum scriptorem, quae Scheffero tradam. Is enim ejus editionem novam molitur. Ad Statii Sylvas amoenissimas otiosus nuper devertebar. Utinam secundis aliquando curis eas perpurges! Plurima in iis restituisse mihi non infeliciter sum visus, de quibus tecum acturus sum, cum audire nugantem vacabit. Non possum tamen, quin pauca nunc ex iis delibem. Risu Saturnalitio ad Plotium, vers. 24. Caesis pilea suta de lacernis. Scribo Scissis. Proximo versu cur luridas mappas appellet, velim me doceas; fuit cum sordidas reponi debere censerem: sed [Gap desc: Greek words] . vers. 27. Nusquam turbine conditus ruenti, cur ruentem turbinem dicat, nemo est qui sit interpretatus, nec opinor esse, qui commode possit. Reor scriptum fuisse, ruventi, pro rubenti, atque hinc natum errorem. Coctana enim et pruna in vas testaceum rubrum recondebantur, et turbinatum. vers. 29. non replictae bulborum tunicae yix opinor sanam esse scripturam, tuum est me erudire. Proximo versu, ne illud quidem placet, ova tantum: olim tandem legebam; nunc ova matrum emendo. vers. 33. lardum grave, et versu proximo graves Falisci non quadrant. Quis enim credat elegantissimum poetam bis eodem epitheto, nullo fere orationis interstitio, fuisse usum? vers. 44. Cumano patinas in orbe tortas, malim, vel orbe. Rotam figulinam innuit, quanquam et vulgatum defendi potest. vers. 45. cur albos calices dixit? vers. 4. Si post hoc aliquid mihi remittas. Usus Latini sermonis videtur postulare remittes. vers. 9. [Gap desc: Greek words] Praeter me nescio an satis sanum sit. vers. 13. Aut Byzantiacos colunt lacertos. [Gap desc: Greek words] colunt offendit aures meas. Vide ne scripserit Statius olent, sie vers. 40. pro cercos nitentes vetus editio Parmensis, quae penes me exstat, olentes agnoscit, nec male. Omnia enim deprimit Statius, nisi olentes pro odoratis interpretaris, quomodo Naso: solvit odoratas pennarum vincula ceras. vers. 47. eadem editio, Nil mittis, pro Nil mutas vers. 49. pro Illatam salutem conjeceram Illotam, quod id optime [Gap desc: Greek words] semicrudus videretur respondere. Video id et aliis in mentem venisse, et a te damnari. Velim tamen exemplum suppeditari, quo Inferre salutem veteres dixisse
liqueat. Vides quaestiones sat multas tibi solvendas proponi. Sed addam plures, libro II. Epicedio Pileti vers. 53. cur Haemonium Pyladen appellat, quem Phocensem fuisse constet? cur libro III. ad Claudiam Uxorem vers. 48. Aegialen castis uxoribus accenset, quam im pudicam fuisse non est ignotum? Sed in duobus istis conjunctis versibus nihil omnino est sani. Nam et Meliboeae nomen inter praeclaras faeminas est obscurum, et Ariadna nuptis perperam accensetur: cur libro. V. Epicedio Patris vers. 130. posteriorem in Maeon corripuit? cum [Gap desc: Greek words] Graecis sit. Sed ea scriptum Domitii somnium est, nam in Parmensi editione Mater ejusloco deprehendi occurrere, in alia Major. Hunc tamen scopulum securi interpretes praeteriere. libro II. Epicedio Glauciae. vers. 130.
----- brevibus constringere laenis
Pestora, et angusta telas arctare lacerna.
Quid est telas arctare lacerna ? Spero me habiturum te conjecturae meae obsequentem, qui corrigam, talos arctare. Ad talos enim lacerna descendebat: de instita Horatius, subsuta talos tegit instita palla. Libro V. Abascantii Pietate vers. 215
----- praereptaque templis
Tura, Palaestini simul Hebraeique liquores.
Recte tu Palaestinis, sed nihil opus id [Gap desc: Greek words] simul construi, praerepta tura templis Palaestinis, ut ad victoriam Vespasiani de Judaeis alludat: nam Palaestini liquores et Hebraei eidem: quanquam vix persuadeor ut credam, [Gap desc: Greek words] Hebraei a Statiana manu esse, cum nullus, quod meminerim, poeta meliorum temporum hac voce sit usus. Coercuissem nonnihil hanc profusam loquacitatem, nisi defunctum magistratu Academico jam scirem. Carolus Datus aurem pervellit denuo de Pythagoricis Scriptis. Sed jubebo virum optimum de hoc negotio desperare. Vale, magnum literarum decus. Holmiae Suecorum. a. d. IV. Febr. Gregor. CICICLXII.
REctoris tandem invidiosum nomen evasi. Nondum tamen rediit sperata vacuitas: adeo multa ex superiori tempore dilata, et quasi reliqua officiorum et curarum certatim ingruunt, et se quodque primum vult. Sed tuarum querelarum, Heinsi dulcissime, justam invidiam diutius ferre non possum. [Note: In Delphinum Franciae natum.] Genethliacon tuum quotquot viderunt, mecum admirati sunt. Ingesta enim et alia erant, sed quae vidisse statim piguit, et jam ab amicis reposci tuum illud
os magna sonaturum, quum repente tua epistola non modo illis satisfecit, sed et omnium exspectationem vicit. Cum convivas habuisti, quos commemoras, credo vobis fuisse frui votis usque ad invidiam felicibus: nisi dum me, tanquam [Gap desc: Greek words] , interposuistis. Et credo venisse alicui in mentem: Nulli homini perpetuum bonum. jam huic voluptati hoc adjunctum est odium. Non indignor tamen me tanti esse fautoribus, ut tot Veneres et Gratias voluerint parum suavi mentione interpellare. Fac, quaeso, omnes a me per occasionem quam officiosissime salutes, Laetatus etiam sum, quod cognovi primum ex tuis, Ampliss. Figrelium tenero Achilli Gothieo datum Phyllyriden. Soli profecto reginas et reges pupillos recte edutant Sueones. Hogersium tentavi: sed corpusculi sive imaginaria, sive vera imbecillitas, tenet hominem inter suos: quemadmodum et vix visam Galliam, Fabrumque et Amyraldum curriculo deseruit. Bornium raro video: jam enim [Note: Principem Arausionensem Gulielmum III. cujus studia regere jussus fuerat.] discipulum ejus taedet hujus secessus, et cum ipsum, tum cohortem omnem percepit Lotos Comitatensis. De loco [Note: Intelligit Professionem Heidelbergensem, quam Gronovio oblatam fuisse rumor sparserat, natus forte, quia Senecam Tragicum Carolo Ludovico Electori dedicaverat. Frigus vero Magistratuum Leidensium (quos, cum Rector esset, offenderat, dum jusjurandum et decreta Ordinum tueretur. Vid. supra Epist. CCCLXVI.) non effecturum tamen indicat, ut [Gap desc: Greek words] , id est, Pallada Leidensem deserat, aut minis etc. deterreatur a recti tramite. Quid dicemus? eamdem fabulam, mutatis actoribus, saepe in Academicam hanc scenam relatam videmus, et dolemus.] Apollinis Palatini supplendo nihil aliud scio, quam quod tu ipse ad me olim detulisti. Sic etiam ex Sicambris, Saliis, Frisiis mihi gratulati sunt, tanquam ad magnum emporium ituro. Ego vero haec spargi ultimus rescisco, nec ullo aut dicto aut facto rumores lacessivi. Suspicantur aliquid homines ex superioris anni actis, dein id quasi certo futurum narrant. Sed egerint, tulerint nos terriculis, minis, sumptibus, tardato salario judicibus. At vivere et stare in frivolis nostris, at medios et quosdam ex ipsis bene sentire de nobis patiuntur: frontes quoque, utcumque sit animus, obviis exporrigere sustinent. Itaque, ut nunc est, ut descrendum censeamus [Gap desc: Greek words] , quum praesertim tu et pauci hoc homine vehementer illam indigere judicetis, nondum a nobis impetramus. Et quis est, a quo caveamus, ne vitantes [Note: Respicit ad Horat. I. Sat. v. 79.] villae Trivici lacrimosum fumum ad Beneventanum hospitem et macros turdos ardeamus? Praeterea si non ad summam illam Epicteti accessimus, ut accusemus neminem, gradum tamen hunc tenemus, ut libentius nos, quam alios accusemus. Itaque si quid fuit acidi, id ipse me mihi miscuisse debeo credere. Quid enim? non merito plectimur, qui magistratum, jusjurandum decreta Ordinum esse aliquid putavimus, et pro his tanquam rebus praeclaris pugnavimus, ubi jamdudum ista omnia mera ludibria sunt, et nil nisi nomina sine corpore ac specie? Posthac igitur alio conferetur gratia: hoc est, opera dabitur, ne sex, aut, ut mire bene se habeant res, septem millibus nummum sestertium tentemur ad serviendum et fidem prodendam. Sit ita: hoc fortem animum
tolerare jubebimus, nec fugiemus quae effugere non est. Sed haec in aurem tibi. Quid est autem, cur te tantopere offendat illud: Nec tempora somnus agendi Frustratur. Immo perbelle dictum autumo, quod sit, eximit, eludit, ut irrita et sine actu elabantur. Scis fallere, decipere diem. Scis apud Plautum, sopor manus calvitur. Sed nec displicet Corruerat: certe magis placet, quam Aruerat, aut Marcuerat. Stantia pectora cogita in puellis laudata. Sic stat facies plana et non rugosa: rugosa et pendula corruit. Facit huc et Statii: totas duxere in lumina frontes. Satis etiam fero: tantone libet mortalia risu Vertere. Non utique jungendum vertere visu, sed vertere, tanto risu hominam accidente, aut tam ridicula mutatione aut vicissitudine. Nullus hîc nisus, nullus labor: ultro volvitur fortunae rota: sed saepe cum magnis ludibriis. Phaedri autem: Sic valeas, inquit, ut farina es, quae jaces, sine magno peccato non potest sollicitari. Est enim dictum, ut Antonii apud Suetonium Octav. cap. LXIX. Ita valeas, uti tu, hanc epistolam cum leges, non inieris Tertullam, aut Terentillam aut Rufillam. Deos oro, inquit, ut non alia conditione tibi bene sit, quam si es, quod esse te simulas. Si satis Augusii publica jussa mihi, non putavi antehac esse nihili: sed si jussa Augusti mihi satis publica, intelligebam, si pro republica mihi satisfecerunt Augusti jussa: si non optavi vetera, contentus praesentibus. Nam qui priora malebant, iis non publica, quae Caesarea. Lucanus, Usque ad thessaliam Romana et publica signa. Tacitus: postquam nulla jam publica arma. Obsecro te, ne lomento et nitro nimis utamur, et dum sordes eluimus, venas ac viscera auctorum aperiamus. De caeteris non habeo vel quod dicam, vel cur tibi adverser: aut si quid erit, cognosces proxime, quando nunc satis garrivi. Vale, unicum literarum et amicorum decus. Lugduni Non. Mart. CICICCLXII.
PUto mihi hoc apud te licere pro jure necessitudinis nostrae ac pristinae familiaritatis, ut quae in buccam subinde veniunt, ea sine delectu ut chartis illinam, quoties per literas mihi compellaris. Nam quae ipse pro certis habeo, nec in discrimen voco, tanquam indubitata, iis te obtundere quid attineret? cum is mihi propositus sit scopus, non tam ut doctum doceam, quam ut proficiam ex tua institutione, quo nihil neque jucundius neque honorificentius in vita mihi potest obtingere. In Claudiano quae annotaram displicuisse tibi haud miror, cum unam ex tribus conjecturis a me quoque ipso minus fuisse probatam, cum postremas ad te exarabam, potueris agnoscere. Somnus enim tam frustratur tempora, quam furatur, ut tu optime mones. Corruere
quoque facies prae macie potest dici, quomodo et labi. In epistola Cydippes, apud Nasonem habes, Concidimus macie: color est sine sanguine. Postremum illud, tantone libet mortalia nisu vertere pro evertere interpretabar, tu ad rotam Fortunae maluisti referre. Conjecturam illam ne penitus damnem, facit auctoritas duum codicum Vaticanorum, quos inter unus omnium optimus, in quibus [Gap desc: Greek words] nisu, cum Claudianus novae nuper admodum editioni a me pararetur, eamque in rem diversas veterum membranarum lectiones excuterem, scriptum exstare deprehendi. Sed major tua apud me est auctoritas. In Phaedro elegantia [Gap desc: Greek words] Sic valeas, inquit, non me praeteribat, ad quam confirmandam Suetonianus locus oportune omnino et apposite a te productus est, sed concoquere vix poteram [Gap desc: Greek words] jaces, in istis, ut farina es, quae jaces. nam et farina ipsa jacebat per pavimentum dispersa, et videbar autem jure meo requirere verbum aliquod, quo mustela a farina discerneretur. Alterum, quod postremis literis suggerebam, ex eodem Phaedro Quacunque summa tradet licituris domum, vereor etiam ut se tibi probarit. Luxuriae domum si retineri placet, credatur dictum, quomodo Victus luxuriae in Petronîo, Luxuriae victu Martis marcent maenia. Ita enim illic scribendum esse opinor, pro rictu. Quanquam domum splendide atque affatim supellectile lauta instructam, non propterea luxuriae domum dicendam esse contendo. Atque utinam cadem opera Lucani locum, quem tibi proposueram, enodare voluisses! nam mihi plurimum negotii exhibuit. Quid enim est, pressura croci signis effusa. Non desinam aurem tibi vellicare, donec mihi hîc satisfeceris. Atque adeo, ne impune silentium id feras, ecce alium in Martiali nodum libro Epigr. v. 10.
Sic veterem ingrati Pompeji quaerimus umbram,
Et laudant Catuli vilia templa senes.
Quinam hi Catuli senes ? quae vilia templa ? nam prior versus difficultatis habet aliquanto minus. Quae interpretes de Capitolio, quod Catulus refecerit, huc congessere, ea [Gap desc: Greek words] mihi videntur. Cur idem Martialis libro X. 64. Reginam vocat Pollam Argentariam? Cur viduam platanum libro V. 104? nam si propterea viduam dicit, ut volunt interpretes, quod fructum non ferat, cur non et aliae arbores sic dicantur, quae haud sunt frugiferae? Quae prima cervix illi dicta, et quare, libro I. Ep. 52. Sed ohe jam satis est! In Statii tui Silvis proximae meae sese occupabant, vereor ne et nimiae fuerint. Risu Saturnalitio illud Praeter me subobscurum est. Versu quarto scribendum, Si post hac aliquid mihi remittes, nam hoc proxime praccesserat. De caeteris meis conjecturis agam uberius fortasse, cum intellexero, quas ex nuperis illis damnes, quas probes, aut verisimiles arbitreris. Genethliacum placuisse tibi, gaudeo impense. Quis enim est ex numero mortalium, cui conatus meos aeque gestiam probatos, quam tibi? Senecam tuum impatienter expecto: qui tamen ne perierit nobis, video subverendum esse. Negat nimirum ille, cui librum se tradidisse huc perferendum scripserat Elzevirius, de re credita quicquam sibi constare. Cujus tam inopinati responsi certiorem jam feci Elzevirium, quid ad haec ille sit repositurus cupio
quamprimum cognosse. Figrelii quia mentionem injicis, non possum quin narrem, ejus curae creditam esse bibliothecam regiam, cui ingens incrementum accesserit ex praeda Danica Polonicaque. Vidi illic Meursii complura inedita. Praecipue magnam collectionem Antiquitatum Atticarum, tam editarum jam ante, quam edendarum. Tres praeterea peculiares commentarios de antiquitatibus Rhodi, Cretae, ac Cypri, praeter alia, quibus recensendis nunc non est locus. Imprimis Regni Laconici, sive legum Spartanarum librum singularem, quam Justus Pluymerus Miscellaneis Laconicis debebat addidisse, et ut addat operam dabo. Confido enim proceres compelli posse ad permittendam editionem eorum, quae ex lucubrationibus Meursianis illic supersunt [Gap desc: Greek words] . Lutetiae eduntur familiae Romanae Fulvii Ursini, cum auctuario trecentorum et plurium numismatum ad id argumentum spectantium, quae lucem hactenus non viderant. Curat nummos etiam suos publicare Comes Briennius filius, Regi Christianissimo ab Epistolis. Spanhemius Romae aetarem agit. Eodem quoque contendit nuper deserta Gallia noster Gudius. Expectari illum Florentiae sub aestatem proximam scribit Carolus Datus. Ab Apolline Palatino miror nec gratiarum actionem, nec redhostimentum ullum hactenus ad te venisse pro donato Seneca. Nostri homines quod merita tua parum intelligunt indîgnor. Sed quando eam institisti femitam, quae paucorum solo sit trita, ferendum et concoquendum a paucis te capi et digne aestimari, quorum in numero me esse ac fore semper persuasum habe. [Note: Isaacus Vossuis, qui de aetate Mundi, edidit A. 1659. librum, cui cum Hornius, Calvius, et Schotanus se opposuissent, ille A. 1661. itetum edidit, addito etiam libto de IXX. interpretibus, et de eorum Versione et Chronologia dissertationibus.] Alopecius noster commentarios Chronologicos Reginae munus non ita pridem miserat. Rescripsit illa, hominemque tetigit paulo asperius aculeatis verbis, ac serio hortata est, ut a vepribus et spinis theologicis contineret male feriatam manum. Mirari sese vehementer, quo consilio argumentum tam invidiosum suscepisset pertractandum. Esse quippe mortalium plerosque eo ingenio, ut juniores videri gestiant, quam revera sint. Illi hoc esse propositum, ut senium orbis ac mundi universi aggravet, oneretque bis mille annis. Facete quidem hoc illa; sed amicus noster, si quid video, mallet illam cogitare aliquando de solvendo debito. Virgilio manus admovere jam coepissem: sed metuo ne mihi sordeat omnino Claudianus et negligenter tractetur, ubi divina giavissimi scriptoris majestas in venerationem suam me pertraxerit. Claudianus igitur praemittatur praestat. Quamquam jam nunc non sine taedio huic cogitationi incumbo, praesertim post decursum Barthiani operis latum illum ac sterilem campum, quem quamvis summis, quod ajunt, pedibus vix delibavi festinans, tamen temporis plurimum mihi absumpsit. Bornius ne discipulum suum magno pretio nihil scire doceat valde metuo. Invasit spartam ejus de Lucretio edendo Tanaquillus Faber. Idem commentarium de poetis antiquis vernaculo sermone conscriptum divulgavit. Apollodori quoque bibliothecam, additis notis illustravit, sed brevibus, ut solet, et opera perfunctoria.
Dionysius Salvagnius Boessius suos in Ibin Nasonianam Commentarios longe auctiores publicavit. Libellum necdum vidi, sed ex Galliis expecto. Graevium sic oblitum mei esse equidem miror, ut toto jam anno nullis literis ter quaterve compellatus me dignetur. Diversas tamen Polyaeni MS. lectiones illi impetravi a Bigotio, quas Danielem Elzevirium secum e Galliis esse allaturum spes sit. Hoc ex te intelligat velim. Langermannus Viennam Austriorum ad aulam Caesaream ante menses hosce tres profectus est, promisitque Hamburgo discedens bibliothecas veteres per illos terrarum tractus diligenter libi excutiendas fore. A Vlitio literarum nonnihil habui. Queritur ille panegyrioum suum surdis Britannis cecinisse. Sed manum de tabula tolli jam tempus est. Vale, decus Musarum. Holmiae Anno CICICCLXII. VIII. April.
Apologeticon tuum adversus Schoockium an lucem videat cupio doceri. De Theologo impetrando nihildum promovi apud Patres, et sane rem istam hactenus urgeo parum fervide, quod alia sint, quae me exerceant, non minoris momenti, praesertim causae jurgiorum de novo exortae in littore Africano inter utramque gentem. Velim me doceas, quid sint penaces in veteri epigrammate Turcii Rusii Asterii Apronii, quod Virgilio suo praefixit, qui in Medicea bibliotheca servatur longe vetustissimus. Distinxi emendans gratum mihi munus amici: Suscipiens operi sedulus incubui. Tempore quo penaces circo subjunximus, atque scenam Euripo exstulimus subitam, etc. Vale, Vir summe. Exarabam Holmiae. CICICCLXIII. X. April.
Juvenem aut adolescentem si quem nosti, qui amanuensis spartam apud me adornet, Latini ac vernaculi sermonis non ignarum, mei memineris rogo. Nam is, quem ex patria mecum abduxi, vix ullam literarum Latinarum cognitionen habet, ut quarum primis tantum elementis leviter imbutus sit, et cum spem mihi fecerit fore, ut studiis totum se daret, nihil minus cogitat, quam de promissis praestandis, Bacchi quam Musarum studiosior. Agam igitur cum Parentibus ejus, ut illum ad se revocent. Iterum vale.
NAe tu odiosam in me loquacitatem, et ineptas quaestiones cordate et sapienter vindicasti, mi Gronovi, qui nodos hosce Gordios non gladio, ut ille, sed oportuno silentio perquam simpliciter, et tamen ingeniose omnino, solvis! Pervenit interim ad manus meas Seneca tuus, exoptatissimum munus: pro quo et ego, et Schefferus tantum nos debere tibi agnoscimus, quantum maxime obaeratos par est. Ei perlegendo jam me totum coepi accingere, atque in proposito tenacissime persistam, dum observationes tuae ad me perferantur,
quas sub praelo typographico sudare Graevius jampridem signisicavit. Ego Maroni manum mox admovebo, non quod huic telae inter publicas occupationes detexendae nunc par sim; sed quia flagitatores obstrepant assiduum Elzevirii, quos toties repellere non est meae frontis. Circumspicio igitur, si quid membranarum veterum indagare possim, quae conatibus meis nonnihil auctoritatis ac gratiae apud fastidiosos lectores addant. Membranis Mediceis longe vetustissimis me usum esse in Italia meministi, quem librum sub Virgilii Carpensis nomine Aldus Manutius in Orthographia, aliique homines eruditi frequenter laudarunt. Est praeterea nunc in manibus mihi Mentelianus liber ante annos DCCC. exaratus. Sunt et quinque alia exemplaria, sed recentis notae. Vossianae bibliothecae duo aut tria praeter haec expecto. Leidensem codicem evolvisse me recordaris, puto. Exstat in iisdem scriniis aliud Maronis exemplar, et quidem eo, quo jam usussum, vetustius, nisi imponit memoria; sed quod nisi obiter a me inspectum est, cum Servii commentarios, quibus annectitur, perlustrarem. Boeclerus suas in Maronem curas jampridem pollicetur, si quid certi de iis rescisti, impertire, quaeso. Langermannus Vienna nuper admodum rediit. Nasonis et Claudiani nonnulla in Caesaris, ac Bavari Ducis bibliothecis, meae in spem gratiae, se commisisse cum vulgaris editionibus narrat, eaque se missurum mihi pollicetur. Addit praeterea, quod rideas, Lambecium ducta uxore quinquagenaria, mox conjugii pertaesum, tertio nuptiarum die, amicis et marita insalutatis, se clam proripuisse ex aedibus, atque ex civitate, nec sciri, quo se contulerit, sed suspicionem esse, legi ab illo vestigia heroidis Christinae, quae biduo triduove ante Hamburgo esset profecta. Haec in sinum tuum, dum certiora nunciare possim. Spero enim fugitivum nostrum post carecta alicubi latere, nec animum revertendi penitus amisisse. Carolus Moronus de novo Inscriptionum vetustarum opere, quod praelo commisit, spes nostras fovere pergit, idque Gruterianum volumen ipsa mole facile aequaturum esse minatur. Si verum dicit, toto decennio illi opus erit ad provinciam hanc administrandam, nam et ingenio admodum lento est, et Holstenii ope consiliisque destitutus, valde metuendum, ue portum contingat inter tam vastos fluctus. Ferdinandum Furstenbergium, mihi quondam amicissimum, perquam elegantis ingenii virum, Episcopatu Paderbonensi auctum jam puto significavi. Dionysius Salvagnius Boessius secundam editionem Commentarii sui in Ibin Ovidianam vulgavit. Librum ipsum ex Galliis expecto Phaedrus Schefferi praelo mox committetur. Vale, decus immortale literararum. Exarabam Holmiae CICICCLXII. a. d. XXIX. May Gregoriani.
AScheffero, quas nuper admodum accepi, tibi inscriptas, hîc mitto. Gratias, ni fallor, agit pro Senecac Tragoediis, a te recensitis, praeclaro mehercules munere. Ego sane maxima cum voluptate observationes tuas ad gravissimum scriptorem jam perlegi.
Nec satis est legisse semel: juvat usque morari.
Relegam igitur iterum iterumque, dum aliud quid muneris literarii a te adsit, quod de novo in eruditionis tuae admirationem me impellat. Mitte, quaeso, quamprimum quicquid minaris. In Seneca mentionem mei honorificam non semel a te fieri agnosco cum pudore meo. Nonnullas ex iis, quae videntur tibi non displicuisse, conjecturas retractavi ipse. Quale quod mones ad Herculem Furentem vers. 89. Supernas sedes. Legendum enim,
I nunc superbas caelitum sedes pete.
Claudianus bello Gildonico de Roma, Jovem apud superos conveniente --- talique superbas Irrupit clamore fores, ubi perperam olim Supernas ex veteri libro placebat reponi. superbae fores apud Virgilium non semel occurrunt, et postes superbi. Sed de his ad ipsum Claudianum. Oedipo Actu II.
Incipit Lethaea vates spargere horrentes comas.
Lethaeae vati nullus hîc locus, non improbabas meum illud ejus loco repleta vates, sed cum in vetusto codice Mediceo sit, loeta vates, literis transpositis emendo, Letoa vates, cujus glossema est, quod in nonnullis codicibus apparet, Phoebea vates. Letous pro Latous in vetustissimis membranis Nasonis, Horatii, Ausonii passim exarari ad ipsum Nasonem jam monui Trist. III. El. II. sed [Gap desc: Greek words] Lethaea ut hoc loco perperam inculcatum est, ita male Actu III. ejusdem Tragoediae ejectum.
Et obsidentem claustra lethalis lacus.
Lethaei lacus opinor: apud inferos enim nihil lethale, et post mortem. Medeâ choro actus secundi, monere oblitus es, in membranis Florentimis legi, Attica tardus plaustra Bootes, non Arctica. Ego quidem [Gap desc: Greek words] Arctica pro Arctoa apud nullum primi aut secundi ordinis poetam legisse me recordor. Attica plaustra hîc prorsus oportuna et tempestiva mihi visa sunt, quod meminerim Booten hunc a multis credi Jcarium Atheniensem, qua de causa Valerius quoque Flaccus Actaeum Booten dixerit. Sed de Seneca alias videbimus. In Lucano non potui concoquere illud, lib. V. vers. 771.
Utque solet plenis se effundere signis Corycii pressura croci.
Crocum in theatris per fistulas expressum fuisse, et in spectantes sparsum haud
ignoro, sed tale nihil comparatio ipsa videtur admittere. Quid si legas, plenis se effundere sinis Corycii sparsa aura croci, vel spissa aura, vel denique versa aura, a vergendo. E sinis enim et canistris crocum quoque in theatris effusum ac sparsum fuisse quid prohibet? pressura, pro spissa aura ex elisione natum, vel pro sparsa aura; certe in vetustis Nasonis aliorumque poetarum exemplaribus pro spissus non semel, pressus et sparsus exaratum offendi: jam aura croci pro ipso croco solemne Martiali non uno loco, et Statio in patrem Epicedio vers. 41. Ipsi Statio quod manum post te admovere sum ausus, ignosce confidentissimis conatibus. [Gap desc: Greek words] turbine rubenti non improbabis omnino, si recordaris, quae de coctanorum vasis prorsus similia occurrunt apud Martialem, apud quem etiam ova matrum non semel habes, ut et apud Juvenalem ac Nasonem, ita factum ut ova tantum minus placeret. Albos illos calices si mihi sistere non potes ex antiquitate depromptos, lege meo periculo,
Obbarum, calicum, atque cacaborum.
Obbas et calices Varro quoque conjunxit apud Nonium in Obba. Occurrunt et obbae in Persio. Plura volebam, sed immensus dolor ex repentina Sororis optimae morte conceptus totum me sibi vindicat, et nondum excidit, jam menimium fuisse in hisce apud te nugis. Vale, Vir summe, et feliciter rem gere. In Virgilio, quantum per occupationes licet publicas, diligenter pergo, et video ex membranis antiquis plura depromi posse, quam olim habui persuasum. Suos codices ut ad me mitteret Vossium rogavi, sed tuli repulsam, cum minetur de Virgilii nova editione paranda sibi quoque cogitandum mox fore. Lambecius vetulae suae elapsus Viennam Austriorum advenit, ad castra pontificia transiturum nullus dubito, modo conditiones satis lautae offerantur. Vlitius obtundere me cum non cessaret, Runicis, Gothicis, Islandicis libris flagitandis, ut ineptire desineret, aut saltem ut minus operose nugaretur hominem sum hortatus. At ille serio mihi succenset, magnumque malum minatur. Iterum vale. Holmiae. XXVIII. Junii. CICICCLXII.
NIhil tuum mihi senio esse potest, Amicorum suavissime: nihil quod ulcisci debeam: sed continua praesentium occupatio me absentibus pro voto servire non patitur, et ad hos adigit comperendinatus. Quod si de modo conjectandi verbum adspersi, id non proprie dictum tibi putabis, sed unum ex promiscuis et translaticiis, quibus vulgo in tali re uti solemus, quaeque ad mediocria ingenia pertinent. Tuos autem igneos impetus cave me sufflaminandos existimes putare, aut ita interpreteris, quasi minus apud me tibi licere
postulem. An adeo me invenustum credere potes, ut impedire ausim progressus meos, qui tuas nunquam deponam nisi doctior? Nam et sicubi te sequi et capere altitudinem sensus tui non quimus, addiscimus et admonemur multa, quae nemo alius suggessisset. Itaque hujus rei me vel maxime poenitet, quod non parata semper vice tuum illud promptum et exsertum excipere, saepiusque ad me convertere possum. Tu ergo scribe quicquid et quoties libuerit, et fer indulgenter me respondere, quoties breve otium, et quod ingenii tarditas permittit. De Meursii ineditis beata nuntias, et opto, gloria intret animos possidentium, ut tantum boni publico non invideant. Epistolam Heroidos non nimium placuisse olim suspicabar. Profectus erat ad salutandum [Note: An. J. G. Graevius, ? qui in Daventriensi professione successerat, sed paulo post Ultrajectum vocatus erat.] brevis successor meus, et quia non offenderat, reversus huc narrabat accepisse ab seniculo exsultante, allatam e Gambriviis. Eopse die hac transiens redierat ille domum. Recurrit ergo eadem Gr. sed redux alto silentio acceptam dissimulari ferebat. Ant. Hulsii pro Hebraica veritate scriptum acre prodiit, cum Fr. Plantae acerba magis, quam auctore indigna elegia, in qua jactat nunc Bavios et Maevios se vindicare. Ita exedundum est illi etiam, quod non intrivit. Terharius me nuper allocutus mentionem habebat Virgilii, cui multa Scaligeri manu adscripta fuissent, apud Car. Labbaeum visi. Vossianos MSS. paratos esse mihi dixerat Elzevirius, modo inveniretur, qui hîc locorum conferret. Itaque ego cum contubernali meo Junio, et is id facturum se recepit, si codices impetratos sibi tradidisset Elzevirius. Quo magis miror eum, qui tantam Camerinam movit, cogitationi de Virgilio edendo vacare. Nec tamen hoc prae se ferenti fidem omnino abrogare audeo, quia videtur ea solum velle tentare, quae tentaturum nemo sperasset. Nam et de aestu maris promittit. Interim et meus aemulus in illum prurit, jamque aliquid aut edidit, aut sub praelo habet. Quae rogas, pleraque sunt ejus generis, ut ego potius, quid tu de illis sentias, cognoscere, quam ipse de illis sentire velim. Ut tamen nonnulla, quae me intelligere putavi, acceperim, libenter tibi fatebor. Martiali dicuntur senes, non Catuli, sed Romani, qui scilicet per aetatem videre potuerunt stans Capitolium Catuli curatione exstructum, antequam bello Vitelliano conflagraret, tum quoque illud laudare, non ratione, sed fastidio praesentium, quum vile fuerit, si cum eo, quod restituerat Domitianus, compararetur. Reginam Pollam vocari puto, quod Martialem salutatorem crebro sportulis aut rectae coenae partibus prosequeretur: ut, quum canit,
Qui me respiciet, dominum regemque vocabo.
Viduam platanum, quae sola umbram faceret, inter myrteta et tonsilia buxeta, quae non intelligimus, nisi pluribus arbusculis conjunctis et in se flexis, maritata. Cervicem primam, quam habet primae formae fera aut pecus: etsi facile possis opima: quod tamen nolim. In Statio, Praeter me, est, praeter laborem ingenii et temporis, quem ei impendi. Caesas lacernas dixit, ut Martialis rasa sagis vellera de lanis, quae forcipe aut pectine demebantur sagis vel lacernis
novissimo purgamento, ut loquitur Plinius: nam ex illis tomenta pileique et olim, et hodieque fiunt. Luridas mappas accipiebam pallidas, paullo minus quam albas: etsi lucidas possis, et de purpureis interpretari: nisi hae nimis pretiosae. Turbinem ruentem interpretor metam inversam, vas inversae metae figura: videtur enim ruere dixisse pro deorsum fastigari. Hîc ego, quum heri jam concubia nocte sisterem eo animo, ut hodie caetera persequerer, inque his lugerem tecum ornatissimam matronam Sororem tuam, quam semper singulari reverentia dilexi, ecce subitum fulmen nuntii, incomparabilem Schelium nostrum fuisse: quo quidem ita concidi, ut vix quidquam jucundum in vita sentiam. Nec quomodo in tanta reipublicae ac literarum clade, inque tanto meo dolore aut taceam aut loquar, scio. Tua Melpomene lugubres cantus praecipiet. Vale, mi Heinsi, et salvus honestusque diurna. A. d. XIII. Cal. Sextiles Gregor. CICICCLXII.
JAm contabueram prae desiderio tuarum, Gronovi jucundissime, cum post longam expectationem epistolium a te accepi, in quo habenas omnes dilatac multo tempore confabulationis effusurus esse videbaris, nisi telam inchoatam abrupisset superveniens de morte Schelii nostri intempestivâ funestus ille nuncius, qui me quoque plus quam credas afflixit. Poteram lamentis inanibus nec profuturis indulgere, nisi pulchrius laudabiliusque nostrûm utrique fore arbitrarer, si ad aeternitatis praesidium hîc confugeremus, et tam desiderato capiti, quantum in nobis, vitam redderemus, huc collatis omnibus ingenii instrumentis. Quod ut felicius praestem, diem a publicis occupationibus feriatum unum alterumque jam nunc circumspicio. Caetera suavissimis acceptissimisque literis tuis unice id defuit, quod de Observationum tuarum nova editione, quam Schelius [Gap desc: Greek words] Graeviusque, jampridem jusserant sperare, nullam omnino fecere mentionem, quasi nihil ad me pertinerent curae tuae immortales, aut eas aestimarem pro illorum captu, qui nil admirantur, praeter tenebrosam Lucis suae obscuritatem. Virgilium plurimis locis ex veterum membranarum fide castigatum jam misi ad Elzevirios: quos editionem divini poetae mox paraturos esse praesagio, nisi promissa illorum me ludunt ac frustrantur. Notas et observationes etiamnum premo, dum plures membranae hinc inde ad me perferantur. Codices Hamburgo duos Langermannus se missurum esse pollicetur, totidem a Rottendorphio proximis diebus accepi: nonnullos e Gallia, praeter jam missos, jubeor sperare. Nam suos amicus noster [Gap desc: Greek words] mari se crediturum negax aut terrestri viae, et preces meas non
oblique reppulit. Si quid per hibernam tempestatem otii concedatur (et solent proceres sub brumam Decembrem Januariamque rusticari) Valerio Flacco et Silio Italico recensendis supremam manum imponam, dum ad Maronem observata maturescunt atque elimantur. Amici nostri [Gap desc: Greek words] nuperum scriptum a Gallis Italisque exsibilatur, me nolente. Ego, quo magis indies magisque comperio, mortalitati hanc inhaerere labem, ut nimia ingenii nostri indulgentia transversi agamur, et in scopulos frequenter impingamus, eo constantius te amicum gratulari mihi soleo, qui luxuriantem lascivientemque castigare possis, et erranti saniora suppeditare. Etsi parcius modestiusque id facis, quam aut sacrosancta sincerae amicitiae lex, aut meus impetus, quem plus aequo sibi interdum indulgere agnosco, permittunt. Ad Statii tui Silvas non pauca annotavi, de quibus agetur a me aliquando, si Poema illud curis secundis illustrandum tibi propones. Nunc eorum, quae una alteraque epistola apud te excutiebam vix satis memini. [Gap desc: Greek words] Maeon in Epicedio Patris non concoquo, et sane libri veteres id non agnoscunt, in quibus Major, si recte memini. Editio Parmensis optima, Mater: tum Phrygius qua puppe magister in margine ejusdem ex veteri libro annotatum, non Graius, pro quo tu gratus. ibidem notatum Velie, ex antiquo codice, pro Selle. Pro adscita colonis, malebas adscripta. Sed vide ne vulgata scriptura defendi possit ex illis Surrentino Pollii.
Inde Dicarchaeis multum venerande colonis,
Hinc adscite meis.
Tentabam igitur totum locum sic constituere ex vestigiis veterum librorum,
Te de gente suum Latiis adscita colonisGraja refert Helie: (vel Hyele: nam utroque nomine Velia Graecis est dicta: quod pluribus, si necesse sit, facile demonstrarim) Phrygius qua puppe magister (Palinurum intellige, qui prope portus Velinos apud Maronem, ut scis, submersus interiit. Locum libro Aeneidos sexto consule)
Excidit, et mediis miser evigilavit in undis.Mater et inde (vel unde) suum longo probat ordine vitae Maeoniden. prius egerat de paterna origine, cui maternam subjungit, eam ab Homero descendere hoc argumento evinci contendit, quod poetas complures dederit. [Gap desc: Greek words] ordine vitae non satis capio, et sane Velia cum secundum veteres colonia sit Phocaica, nihil mirum fuisse illic familias, quae Homemm in majoribus suis numerarent: quae sequuntur, aliaeque aliis natalibus urbes Diripiunt cunctaeque probant, etiam minus videntur sana, pro immanis gloria falsi, Parmensis et inanis, quod praetulerim. mox illud minime potest ferri,
Atque ibi dum profers annos, vitamque salutas.Nam cum de infantia patris jam egerit, perverso ordine ad nativitatem ejus primam recurrat, quare corrigebam, vitamque solutam, hoc est otiosam, privatam, ita Cicero aliique optimae Latinitatis scriptores frequenter. Male etiam paulo ante videtur circumferri,
Protinus exorto dextrum risere sorores:
Quis enim credat tam inepte loquacem Statium fuisse, ut nativitatis paternae ter meminerit, interrupto ordine et processu orationis? Vide igitur ne scripserit, Protinus exserto. exserto, quia deficiente censu equestri purpureos amictus posuerat, uti paulo ante praecessit. Longe plura ex eodem epicedio poteram subtexere, sed metuo ne jam nimius sim. Istud Martialis
Et jactant Catuli vilia templa senes.A Scriverio, ni fallor, mutatum est. Codices sane veteres plerique Julia templa, unde suborta suspicio [Gap desc: Greek words] Catuli mendosum esse. Neque enim satis est veri simile, aedificia Domitiani cum Catuli capitolio, toties instaurato, nostrum voluisse componi. Simiam Augusti Caesaris fuisse Domitianum in aedificiis publicis splendidissime struendis, exhausto hanc in rem et attrito aerario, potes meminisse. Huic adulatus, ut solet, noster, hoc videtur egisse, ut structuras Augusti prae Domitiani sui templis deprimeret. Quare suspicabar illum reliquisse,
Et laudant fatui Julia templa senes.Fatui senes, quomodo deliri apud Horatium. Julia templa ab Augusto structa, ut leges Juliae ab eodem conditae. Julia templa habes apud Statium quoque Equo Germanici. de Pompeja umbra (sic enim malo, quam Pompeji, quod vix aliter locutos meminerim) recte addit; nam praeter instauratam ipsam porticum et splendidiorem factam a Domitiano, pro uno nemore duplex ei postea accessisse ex alio ejusdem Martialis loco videor deprehendisse. Viduam platanum ingeniose interpretaris. Caelibem eandem Horatio memineram dici, sed ubi hanc cum ulmis, quae maritae, conjungit. Quare suspicabar a Martiali relictum esse, Vdaque platano. Meministi illorum nostri de eodem, Crevit et affuso laetior umbra mero, ubi minus bene effuso circumfertur. Sed tu rem acu tetigisti. In Statii loco turbinem ruentem, pro meta inversa interpretaris. Metae formam ejusmodi vasa exhibuisse memini, de metae inversae forma non recordor; nescio an monuerim videri mihi scribendum turbine rubenti, nam ex testa rubra fiebant, ut curis secundis ad Fastos Nasonis pluribus monui. Pro caesa lacerna vide ne rasa debeat refingi, quamquam scissa placebat olim ex Sat. V. Juvenalis. Haec copiosius quam putaram. Vale. Schefferi Phaedrus praelo jam commissuse est: ejus epistolam mittebam tibi nuperrime. Apud Phaedrum Fab. LXXXVII. haec leguntur in ed: Rigalt. Chorus reducto tunc et notum canticum Imposuit. an chori erat imponere canticum? at supra dixit, divitem illum nobilemque virum, qui ludos erat facturus, cum tibicine pepigisse: ut tantum se ostenderet in theatro, cur ergo hîc canticum illi inponitur? deinde si notum fuit canticum, cur decepit id tibicinem, ut de se factum crederet? certe Pithoei editio ignotum canticum, verius omnino fuit, cum legendum putarem, chori reducto tunc ignotum canticum Imposuit. Chori canticum ignotum tibicini in theatrum reducto imposuit, i. e. verba dedit, delusit hominem. Tu videris. Vale, CICICCLXII. a. d. XVIII. Oct. st. no.
CUm Nobilis hic adolescens, Johannes Leiencronius, peregrinationis studio incitatus, iter ad vos moliatur, rogatus sum a parente ejus D. Johanne Leiencroon, cum quo multos jam annos arcta necessitudo mihi intercedit, ut filio fuo commendatitiis adessem, arbitranti, quod res est, ex consuetudine praestantium virorum praecipuum ad peregrinantes fructum ac utilitatem potissimam redundare. Quapropter optime de adolescente ipso, optime etiam de me meriturus es, si studia ejus, quae rebus politicis historicisque dedicavit, non tantum consilio tuo moderari interdum digneris, sed etiam si des operam, ut in contubernium viri cujuscumque eruditi et honesti admittarur, quo studia ejus rectius procedant. Magni beneficii loco operam hîc tuam sum accepturus. Vale, Vir Eximie. Exarabam Holmiae Suecorum. Anno CICICCLXII. XIV. Novem.
NIsi Musis atque rei literariae viveres, mi Gronovi, mortuum te mihi ducerem, qui tam rarus literis tuis me convenias. Scio in Livio recensendo te esse nunc totum. Sed tamen amicos ne sic quidem fastidire debebas, aut insuper habere. Misi etiam jampridem [Note: Legitur lib. IV. Eleg. 7. qua fimul justa persolvit Sorori sune unicae, Elisabethae Heinstae.] Epicedion Schelianis manibus dicatum, in quo te alloquebar, sed tu ad mortuales ejuscemodi naenias aurem delicatam jampridem obstruxisti. Observationes tuas nec vidi, nec quando sim visurus sat scio, cum oportuniora navigationi tempora sint exspectanda, quae ante Majas Kalendas vix sperantur. Utilem et laboriosam mihi operam tuus Junius praestitisse dicitur, commissis inter se compluribus Maronianis codicibus vetustis. Ego mehercules Juveni egregio ob singulare officium nihil non debere me et intelligo, et publice etiam profitebor. Interim dum haec aliaque subsidia exspectantur, in ordinem jam nunc redegi ac descripsi, quae ad Valerium Flaccum olim annotaram. Praeter excerpta codicum trium quatuorve
Vaticanorum, et Oxoniensis, a te quoque inspecti, alius mihi in Regia hujus civitatis bibliotheca sese obtulit, sed recens admodum. A Valerio ad Silium digressus sum, cujus libros quinque priores jam castigavi, reliqua feriis Paschalibus descripturus. Sed morantur impetum, quae desunt ad septem posteriores libros excerpta codicis Oxoniensis et editionis Romanae ejus, quae in publica Academiae vestrae bibliotheca asservatur: ea enim Langermanno, cui librum dederam utendum, subrepta sunt. Tu si ex scriniis tuis id damnum potes resarcire, plurimum me demereberis. Spero animadversiones meas non tantum in scriptorem utrumque, sed in Maronem quoque hoc anno absolvi posse. Circa Maronem cura praecipua versabitur. Schefferi et Loccenii literas, cum hujus opere historico jam te accepisse confido. Schefferi Phaedrum autumo jam prodiisse, sed necdum vidi. De Mauricii Tacticis edendis nunc cogitare dicitur, quae luci parata jampridem habet. Nunc potissimum scriptionis hujus argumentum habe. Florentia Gudius ad me scribit, se vobis aestate proxima adfuturum, monetque ne Livianam editionem nimis urgeas. Habere enim sese in promtu, quae tibi tradat, non pauca subsidia, editioni huic ornandae multum profutura. Exemplar Romae se nactum cum libris scriptis a Mureto collatum. Pichenae codicem a Carolo Dato se accepisse praeterea utendum, tum praestantiora Mediceae Bibliothecae exemplaria a se diligenter evoluta esse. Praeterea aere suo se sibi addixisse duos aut tres scriptos codices probae ac vetustae notae. Haec ut ad te perscriberem rogavit. Me sperare jubet Nasonis codices manu exaratos quatuor aut quinque, quos vaenales nescio ubi invenerit, praeter varia excerpta. Appulejanae etiam Metamorphoseos exemplaria bina. Quid horum promissorum sit praestiturus postea videbimus. Si reditus ejus nobis ante mensem Majum fuisset exspectandus, jam prospexeram illi de luculenta conditione. Magnus quippe regni hujusce Cancellarius extulit nuper liberûm suorum praeceptorem, cujus in locum me commendante Gudium cupiebat suffectum. Sed cum de adventu ejus nil certi possem polliceri, alio cogitationes, ut opinor, convertit. In Epicedio Scheliano curis secundis nonnulla castigavi, quod moneo, ne tu id me inconsulto typis describi patiare. Litem, quam nosti, denuo cessisse parum ex sententia mea intelligo. Sed parum res haec me movet. Tu velim tunc demum me victum arbitreris, cum videbis huic judicio manus porrigentem. Sed hoc inter nos. Amicos omnes plurimum salvere jubeo. Vale, decus nostrum immortale. In loco Statiano, quod talos arctare pro telas reponebam, nunc minus necessarium videtur. Nam et apud Lucanum recordor occurrere telas laxare contrarium [Gap desc: Greek words] arctare. Iterum Vale. Holmiae Suecorum. A. CICICCLXII. a. d. VII. Martii Gregor.
IGnosce amicorum prime: Maleum non navigavi, sed natavi. Ita tertium additus me agitavit atque in suam unius ditionem redegit T. Livius, quasi, quod tam diu dilatus esset, ulcisceretur. Notas ita paratas, ut in singularem tomum conjicerentur, dum refingo, ut commode, ac sine supervacuis ipsi corpori auctoris quaque pagina submittantur, propemodum omnes descripsi. Subortae sunt interim complures [Gap desc: Greek words] , ut necesse est: et scis vitium solenne, nihil ut meum recensere possim, quin saepe stilum vertam, mutem, recidam, augeam. Lactarunt et tres codices Vossiani, secundi quidem generis illi, tamen quibus caruisse nollem. Sed et ideo relictis rebus hoc unum egi, ut, quia tam longum opus tarde procedit, in antecessum mature omne detextum haberem, ne me poeniteret edendorum, si quid interea, dum in cursu sumus, me fieret, et finem videre prohiberet. Ita enim me confudit hic necopinatus amici excessus, ut nullam horam meam putem, quam non rapui, et incerto casuum subduxi. Et indulsit hoc quidem Deus immortalis: retractavi totum, et nunc, quia difficilius lectu chirographum est meum, studiosa manu describo, ut operarum labor levetur. Sic quoque tamen, dum partes singulas trado, dum ante praelum jam compositas et correctas relego, et plurimum me moratur, et nonnunquam crescit, quo me jam perfunctum putabam. Verum est igitur, et tuae de hac cura spei, et posterorum, si quae consequentur, commodis te condonare peccatum meum: cui non minimam causam praebuit, quod te, tuos oculos et aures, revereor, nec nimis sollicitam in eo diligentiam esse posse autumo, quod tibi vel primo approbandum est. Neque invides, opinor, juvenibus nostris, quibus quo majorem ingenero cupiditatem tantopere antehac spretarum literarum, eo saepius ab illis interpellor, et adjutorium ministeriumque consilii mei me flagitant. Et tum tamen tu nobis non longe: vides enim, commisi privato auditorio Metamorphoses: quinque et viginti alacres nobis operam dant, qui omnes tua editione, me auctore, utuntur. Exemit praeterea hebdomadem unam et alteram languor quidam et incertus hic veris aer, movens quicquid est corporibus aegrum: quod ut cessavit incommodum, duplicavi laborem, ut tot dierum damnum compensarem. Nunc venio ad tuas. In praefica tua Elegia legenda et recitanda non potui satiari, et identidem tam justas lacrimas repetivi. Satis apparet ingenium crescere veritate doloris: et quamquam semper ita canis, nemo ut sanus contra te coronam petat, tristius tamen solito argumentum disertiorem luctum tuum reddidit. Pietas et amicitia certare videntur, utri plus deferas: et utrique
cumulate satisfecisti. Ego vero ut crucior desiderio, ita laudibus meritis mulceor ac delector, quas intellexi primus, quas, quod in me fuit, alui et produxi, cujus virtutum et morum et doctrinae pars mihi debetur; sed multo major Deo datori et ipsius felicissimae indoli, et generosissimo animo, et efficacissimae industriae. Itaque ingens solatium capio ex hac tanto viro dignissima laudatione; non tantum ex honore, quo me mactasti eximio, quum unum omnium ex tot lugentibus tam debiti officii participem invocavisti. Nam quod et sororius planctus huic continuatus est, pro fratre me habitum duco. Quod si jucundius est laetis adhiberi, tamen de illis, quibuscum tristia communicamus, honestius judicamus: nec vero minus animum sauciavit ac laniavit meum crudelis sententia, qua rursus petierunt caput tuum, quibus summum jus est summa injuria. Videntur homines quidam dedita opera hoc moliri, ne satis in [Note: Credo H. Gretium intelligi.] Magno expellendo patria peccaverit. Tu vero [Gap desc: Greek words] , ac fide Deo et virtuti tuae, et spera esse adhuc aliquid praesidii in bonis; quod hîc si destituat, non ista, et alibi fore innocentiae atque ingenio locum. Ad Statii desperata quid me revocas? An non satis est semel ineptiisse? Et vera forsan est conjectura tua: neque enim refuto: dicam tamen, quid jam pridem mihi in mentem venerit. Adscisci in civitatem, cui civitas datur, satis memineram: sed colonis adscisci parum placebat. Sciscendo, id est, suffragio ferundo, liberi populi peregrinis suae civitatis jus impertiebant. Coloni non sciscebant de eundo in coloniam, sed in eam conscripti domo mittebantur. Adscribi autem colonis oppida, quae in album coloniarum referrentur (qualia fuisse docent Agrimensores) multo commodius videbatur dici. Sed hoc remitto. Adscita est adjecta vel addita aliis coloniis vel Latinis, vel civium: atque etsi coloni non dicerentur sciscere de eundo, tamen populus Romanus sciscebat de deducenda colonia. Deinde legebam: Graja refert Siren, hoc est, Parthenope, sive Neapolis, illa Siren, origine Graja, nobilitata colonis Romanis, te suum refert. Tum, Trous qua puppe: nam Virgilius excidisse Palinurum ostendit haud longe ab Sirenum scopulis. Ad Veliam non excidit, sed delatus est postquam ipsum triduum ac trinoctium natasset. Maeon Domitius fecit ex Major: nec potuit quicquam propius. Dixerat duas esse terras, quae cive Papinio gloriarentur, quod majores ejus partirentur. Altera Neapolis est, altera Cumae, ut videtur. Refert te suum Siren Parthenope: refert et illa, unde Maeon post multa secula, te velut recidivo Homero dato, probat Maeoniden suum ortum fuisse: quasi diceret: et Cumae deductae ab Aeolica Cyma, quam veram patriam Homeri fuisse vel tu ex ossibus ejus existens probas. Plutarchus testatur ex Ephoro Cymaeum fuisse Homerum; fratres Atellam, Maeonem, Dium; ex Maeone et Critheïde Atellae filia provenisse Homeram. Sequitur: aliae quem aliis certantibus urbes Diripiunt, per hypallagen, quem aliae aliis certantes ad se unaquaeque trahunt. Accipio autem diripi eleganti more illo, quo apud Senecam lib. III. de ira cap. XXIII. Cunctaeque probant, ex ipsarum opinione: certis argumentis id demonstrare sibi videntur et jactant. Immanis gloria, multos
magis placet quam et inanis. Plerumque enim magis gloriantur, qui minus vere. Vitamque salutas non de recens nato infante accipio, sed de adolescente, qui se vivere intelligit et incipit nosse, quid sit vita. Quod si tenes solutam, explica, non otiosam, privatam, sed liberiorem, sine paedagogo, toga pura accepta: quum, si Romae fuisset, tota impune Subura permisisset ei sparsisse oculos jam candidus umbo. Exserto, vehementer abhorreo. An quia purpureos amictus non habuit (nec satis decrevi aut sana esse verba, aut hoc sensu, quibus id dici censes) ideo nudus incessit, aut exsertus Cethegus. Sic laudant Catuli vilia ex tribus MSS. ante Scriverium dedit Gruterus. Goedius pollicetur egregia: utinam respondeat eventus, et brevi. Utrum fefellit illum, an te poenituit addere, fragmentum Petronii in Dalmatis repertum, atque in eo nunc, sitne [Gap desc: Greek words] , an [Gap desc: Greek words] , doctos disputare? Mihi quidem sic, et sic tantum, Roma scribitur. De Silio mandavi Jacobo meo, qui et in Virgiliis conferendis Junii adjutor fuit. Sed audi aliud [Gap desc: Greek words] . Quum nuper audiisset (nunc quidem secundum) lib. V. versu CXXXI. aut totidem tollebat farris acervos, postero die, memor quae legisset in quarto Observationum [Gap desc: Greek words] cogere fructus, rogabat, annon potius scripsisset, cogebat farris acervos. Item versu DLXXII. natae secura repertae. Hanc tu lasciviam fac patruo convicio objurges, et jubeas eum redire aliquantisper ad nuces. Amplissimi Loccenii historiam accepi, gratissimum munus, et ipsi, ut et elegantissimo genero ejus, propediem respondebo: nunc enim intelligis me defatigatum esse. Quidam, qui valde volunt amici nostri videri, specie dolentium vicem tuam, acerbe mihi exprobrant, nescio quid iterum infuscatum, et te laborantem in Charybdi etiam Scyllam adscivisse. Quid auctor es? Arguone mendaces, an demitto auriculas, ut iniquae mentis asellus, cum gravius dorso subiit onus. Vale, decus nostrum et melioribus utere fatis. Lugduni a. d. IV. Non. Majas CICICCLXIII.
Quid si sic legas: Te de gente sua etc. Graja refert Siren, Trous etc. Major et unde suam longo p. or. v. Maeonides. Suam puta gentem. Sedsatis difficilium nugarum. Vix enim reperiemus in quo uterque acquiescat. Nobilis juvenis, quem mihi commendasti, Patrem grates egisse tibi puto. Ita nulla in re, quam a me exspectare potest, illi desum. Iterum vale.
MAcerabar jampridem expectatione literarum tuarum, meque excidisse tibi penitus habebam persuasum, cum oportune admodum uberes et copiosae a te exaratae mihi traduntur. Livio primas a te deferri longe est aequisimum,
quem ego scriptorem in paucis veneror ac admiror. Hunc tua cura sic expolitum mox videbimus, ut ne ipse quidem, si reviviscat, melius de se mereri possit. Tu modo spartam hanc adornare constanter perge; et, ne nimio constet mihi silentium tuum, spem nostram et desiderium frustrari morâ diuturniore noli. Obdurabo interim animum adversus solitudinem omnem, et si rarius a te compellor, posteritati tempus in lucro esse arbitrabor, quod mihi apud te perit. Caute et prudenter, ut caetera, id a te fit, mi Gronovi, quod lucubrationes jam nunc in scriniis paratas et descriptas tenes, ne, si suprema dies superveniat, nos tanto thesauro careamus, et tibi labores tui pereant. Idem consilium et ego nuper sum amplexus, dum quae ad Maronem, Silium, Flaccum Valerium hîc illic annotaram, colligo et dispersa compono, a prima manu opus omne jam detextum est, sed quod limam secundae curae etiamnum defideret ac requirat. In Silio multum jacturae feci, amisso codice, cujus marginem occupabant diversae lectiones mea sedulitate collectae, quas Coloniensis et Oxonius libri manu exarati, tum editiones tres quatuorve priscae suppeditarant. Passus erat perire Langermannus id exemplar negligentius servatum: sed et cujus loco obtulerit schedas inde excerptas non nimis accurate, dum festinat et aliud agit, et illas quidem haud integras, atque in libro decimo desinentes. Coloniensi libro praeter Modium usus fuit et Carrion, ut meministi, cujus exemplar esse opinor, quod utendum mihi concessere patres Societatis Jesu Antverpiani, quam multae fugerint ex praecipuis praestantissimi hujus codicis lectiones bonum Modium, videbis aliquando. Sed et illud exemplar fuisse mutilum videtur, cum in libro Silii decimo sexto deficiat, quo diligentius mihi ad libros duos postremos consulendas esse duco vetustas editiones, et si quid Oxonius codex tuo beneficio nobis suggeret. Mediolanensem tu laudas alicubi, mihi hactenus non visam. In regia hujus civitatis bibliotheca nuper offendebam Parmensem anno MCCCCLXXXI. editam, qua nec ipsa ob varias occupationes uti est datum. Post descriptas in ora Dausqueiani codicis observationes meas, quae tu hîc illic, quae Barthius in Adversariis illustrastis, percurri. Multa agnovi a vobis occupata, quale illud inter caetera, quo mihi placebam, Maenia barbarico Nomadum sociata tyranno, et illud vage chrysa Barthianum. In libro decimo quarto uterque feliciter versati estis. Illud tamen vos fugit ipso propemodum libri initio:
Nec res dedecori fuit, aut mutasse pigebat
Sicanum Siculo nomen: mox accola Minos
Duxerat Etretum non fausta ad bella cohortes.
Valde exercuerunt Dausqueium Etretum illae cohortes, alii alia commenti sunt. Monet idem Dausqueius a Modio proferri ex Coloniensibus membranis
- mox duxerat actos Maenibus e centum non fausta ad praelia Minos.Ubi id produxerit Modius doceas me velim. Nam in Novantiquis ejus nil tale comparet, citat et alia ejusdem Modii passim Dausquejus, quae non recordor in ejus hoc scripto me legisse. Membranae Colonienses pro tribus verfibus duos exhibent hoc modo:
Nec res dedecori fuit, accola duxerat actos
Maenibus e centum non fausta ad praelia Minos.
Nec abludit Puteaneus codex, nam caetera subsidia hîc deficiunt me hactenus, nisi quod in eo, accola duxerit actus Maenibus ereptum. Scribo minima mutatione.
Nec Cres dedecori fuit accola: duxerat actos
Maenibus e centum non fausta ad praelia Minos.
[Gap desc: Greek words] nosti. Sed Livii tui modo injecta mentio alterum Silii locum pessime affectum mihi revocat in mentem ex libro XIII. vers. 30.
At contra Agrippa haud parvum decus, inclyta namque
Semina ab Oenei ductoris stirpe trahebat
(Aetolidas inter fuit haud ignobile nomen)
Laetus opum.
Et quae sequuntur. [Gap desc: Greek words] Aetolidas non est nauci, et peccat in legem metricam, nec saniora sunt caetera. Sed videamus scriptos. Primo bene Colonensis, At contra Argyripae provum decus. Puteaneus Aggripe parvum decus, pro Oenei ductoris uterque codex, Oeneâ ductoris stirpe. Versum tertium sic exhibet Coloniensis, Autolidas id fuit ignobile nomen. Puteaneus Oetolidas fuit haud ignob. n. pro Autolidas id, facio levi mutatione, Aetoli Dasio. Locum integritati pristinae restitutum ecce:
At contra Argyripae pravum decus, inclyta namque
Semina ab Oenea ductoris stirpe trahebat
Aetoli, Dasio fuit haud ignobile nomen
Argyripam non Silio solum libro XVII. ubi Argyripae campos habes, pro Arpis poni; sed Virgilio etiam haud ignoras. Argyripae pravum decus, quia ab ipso Diomede Arporum conditore originem trahebat vir altae nobilitatis, sed pravo ac perfido ingenio, hic Dasius Altinius, quem ad Hannibalem defecisse Livius testis: eum vide libro XXIV. cap. XLV. Injurius igitur est Hubertus Goltzius, qui in magna Graeciâ pro Dasio Altinio illic reponendum esse censet nomen Cassii Atinii, nescio qua auctoritate permotus. Dasio fuit nomen plane Silianum est, libro XI. vers. 58. Pacuvio fuit haud obscurum crimine nomen. libro XIV. vers. 150. Asilo nomen erat, et alibi, Cristae nomen erat. Sed jam nimii sumus. Nasonem nostrum tua commendatione florere et studiosae juventuti in manu esse gaudeo. Castigationum in Metamorphoses mearum si quid est, quod se tibi probet, pulchre successit opera. sub finem libri VI, cum mutavi, barbam rutilis subnixam capillis, toto aberrabam caelo. Sed nec illud libro XII. quod nuper tibi proponebam, nunc placet, pro Macedonia sarissa rescribi Lacedaemoniam, nam [Gap desc: Greek words] etiam poetis dici observo, quo modo apud Periegeten,
[Gap desc: Greek words] .Mimnermus apud Athenaeum libro XIII,
[Gap desc: Greek words] .Quae filius tuus castigavit, amplector, eumque famae paternae tam feliciter
succrescere laetor. natae secura repertae elegans est, nec minus alterum cogere acervos. Tollere tamen pro auferre interpretabar, ut in illo Maroniano,
Tollite cuncta, inquit, coeptosque auferte labores.Post trituram farra tollebantur ex area in horreum recondenda: habes patruam censuram, cui tamen nec ipse subscribo nisi dubie et cunctanter. Funebrem elegiam variis locis correxi, deque iis, quae videbantur mutanda, Graevium jam monui. Tibi me hîc placuisse non postremae felicitatis est. Vellem et in caeteris. Flagitant Elzevirii novam poematum meorum editionem, quam ipsi mox parent. Quare proximis diebus festis redigam fortassis omnia in ordinem, et pro duobus Elegiarum libellis, praeter juvenilia, alios totidem dabo. Duos Silvarum, epigrammatum unum additurus, qui septem libelli corpus integrum voluminis absolvant, nam juvenilia auctarii accedent loco. Curas in Nasonem secundas ne hactenus detexam facit Gudius, qui huc properantis impetum nonnihil sufflaminavit, promissis novis subsidiis, quae expectasse operae sit. Junio et filio tuo Jacobo plurimum debeo, quod meos in Marone recensendo conatus fovere non sunt gravati, idque beneficium publice gratus agnoscam. Codices Moreti minimum vetustatis prae se ferunt, Vossianos antiquiores esse arbitror, exemplar in Leidensi bibliotheca satis luculentum servatur, cui integra Servii commentaria praefiguntur, quodque dolco a me evolutum non esse, nam altero ejusdem bibliothecae usum esse me, puto, recordaris. In eo cum offendissem libro V. vers. 620. Fit Beroe Marii coniunx longaeva Dorycli, quod et ipsum ex plerisque suorum annotavit Pierius, non Ismarii, scribendum esse Tmarii Dorycli suboluit; uti curis ad Claudianum secundis monebam bello Getico vers. 18. nam et Eccloga VIII. veterrimus liber Mediceus Aut Maros aut Rhodope, hanc conjecturam tres ex Moretanis codices confirmant, quod in excerptis caetera accuratissimis non est annotatum, ut nec illud libro VI. vers. 209. ex iisdem Moreti codicibus, crepitabant bractea vento, adeo nulla diligentia potest nimia esse, et sane dubito, an non id ipsum me quoque fugerit, cum Mediceum illum longe vetustissimum evolvebam: nam caeteri fere omnes probatioris notae sic agnoscunt: nam cum ramus esset aureus, singula rami folia linguhas bracteas conficiebant, eo igitur, quod dicit, crepitabant bractea, plures fuisse bracteas designat. Voluit Moreti Codices ad me venire Elzevirius, quos cum excerptis committam, ubi primum erit integrum, et fore proximis feriis opinor. In hac enim solitudine illud obvenit mihi perquam commodum, quod proceres frequenter rusticantur, et ferias sibi ac nobis indicunt, quas otiando perire mihi non sino. Eas sibi proxime vindicabit Maro, quem miror tam supine ac negligenter ab interpretibus tractatum esse. Vrget hunc herois Christina, et sibi lucubrationes nostras inscribi postulat. Promisi morem postulato huic a me gerendum fore, sed ea lege, ut ex aere meo sese expediat tandem aliquando. Jamque versus habeo paratos, per quos opus id illi dedicetur, ut serio rem a me agi intelligat. [Note: Vid. lib. IV. Eleg. VII.] horum epilogum ecce.
Post palmas toties dextra victrice relatas,
Auctaque consiliis, spretaque regna tuis; etc.
Phaedrum Schefferi jampridem accepisse te oportet, quem mari ante hos triginta dies et plures ad Elzevirias aedes Amstelaedamum misi. Conjecturas meas minima ex parte operi inseruit amicus noster; vereor tamen, ne vel sic nimius hîc fuerit. libro I. sab. IX. male editum est mortis en solatio, pro solatia, quomodo legendum videbatur. Libro III. sab. XL. corrigebam, quale te dicam bonum Antehac fuisse, ut in illo, Forma bomm fragile est, sed monendum non putavit: ut nec illud libro. V. LXXXVI. quod bis castigabam, verrem ut subesse pallio contenderent, et pervellit aurem verri, quem celaverat, non verum, vero. verrem pro porcello posuit, quomodo et in fabulâ proxime antecedenti. Sed tu de his videris. Nunc Mauricii Tactica praelo subjecit. Ut veniam tandem ad Observationes tuas, munus longe gratissimum, jam eas percurri ea aviditate, qua tua soleo. Nec satis est legisse semel, juvat usque morari. De iis quaecumque dixero, longe infra operis meritum erunt. Tentatur illic locus a te Statianus ex Tiburtino Vopisci, ni fallor, quem ego jampridem sic constituebam,
At nunc ignarae forsan vel lubrica Nais,
Vel non abruptos tibi debet Hamadryas annos.
Tibi debet, quia illis propter te et in te parcitur, nam, fatum Naidos arbor erat, ut in Fastis inquiebat ille. Sed nae ego fatuus sum, qui sus Minervam, praesertim in illo scriptore, qui nemini plus debet, quam tibi. Pro caeteris, quae in illo epistola tua me docuit, grates ago, quantas par est. Palinurum mediis in undis effusum, et terrae adnatantem describit Maro, nec deprehensum ab Aenea hunc casum, nisi cum jam scopulos Sirenum esset advectus. Sirenum scopuli e regione promontorii Minervae, et Caprearum. immensum sane itineris spatium conficiendum fuit Palinuro natanti, si Neapoli usque Veliam sit delatus. Nam Sirenum scopuli inter Neapolim et Veliam medio fere itinere, quo devecta navi jampridem excussus erat Palinurus. Nondum igitur displicet Graia Hyele. Hyele enim Graiis, Latinis Velia est dicta. In Veliensium nummis apud Goltzium passim [Gap desc: Greek words] . Sed nec Phrygius magister amovendus, cum nitatur vetusti codicis auctoritate, quîcum vir doctus nescio quis antiquissimam editionem Parmensem commisit in museo meo exstantem, nec dubitari de fide ejus potest, cum multae lectiones inde depromantur a receptis plurimum discrepantes. parentis mei illud Nubigenas clypeos et Politiani alterum Quam tuus ille dies, aliaque id genus plura ibi exhibentur. Quare nec temere rejiciendum, Mater et inde suum: pro ordine vitae forsan castigandum ordine avito. [Gap desc: Greek words] Maeon manifeste in legem metricam peccat, nisi quinti sit casus. [Gap desc: Greek words] exserto capiebam respectu illorum, nobile pectoris aurum, quo exuto, tamquam amoto omni impedimento, Musas coepisse illi favere, neque enim exsertus pro nudo semper sumitur, sed quandoque pro parato aut expedito aut exercitato, exsertus lentandis navita tonsis apud Claudianum. In Senecae Tragoedias nonnulla suggesseram, quae nescio an acceperis. Sunt in
promptu longe plura. De Petronio cum alii, tum Carolas Datus nuper admodum nonnulla significabat. Ipse tamen suspensam tenet fidem, nec quicquam arbitratur temere credendum. Dedisse quidem se literas Romam ad Octavium Falconerium, elegantis ingenii virum, per quem sperabat certiora de re tota posse cognosci, caeterum eas serius Romam delatas esse, Falconerio jam in Gallias profecto, quo se cum Raspono nuper contulit. De Scylla post Charybdin securum esse te jubeo, satis enim superque per hanc fundi nostri calamitatem sum attritus. Quos autem innuas amicos nostros haud scio. Praeter te enim et Beuningium vix opinor illic terrarum esse quemquam, cui id nominis conveniat. Nisi [Note: Janum Vlitium intelligit.] homines designas in Gothicarum, Saxonumque ac Islandicarum antiquitatum luto spurcissimo assidue volutantes, qui cum veterum elegantiarum omnemque priscae eruditionis cultum stolide ejurarint, et castra nostra turpiter deseruerint, quo jure se pro amicis meis ausint venditare non video, digniores profecto qui huc relegentur terrarum, quam ego. Esse hîc, qui male de me aut loquantur aut sentiant, non miror, cui res longe odiosissimae fuerint tractandae hactenus, ac inter caeteras urgendum supplicium juvenis nobilissimi, et cognationis vinculo procerum plerisque adnexi, qui piratarum manu instructus nautas Hollandos complures trucidarat. Is jam poenas pro meritis me accusante dedit. Ne quid erros, amice, fuit hîc nonnemo nuper ex discipulis tuis, qui pro venerio nepotulo te palam traduceret, aliis etiam viris honestissimis pari modo obtrectaret. Hunc ego a me removi, cum domi forisque saepius jam digladiatus esset, et nunc alios pugnis depexuisset, nunc vapularet ipse, jurgiisque ac calumniis modum non faceret, tum ex famulis meis unum trino vulnere lethaliter confecisset. Tanta in illo erat calumniandi libido et insania, ut et hîc terrarum viros primates duos proditionis, et Viennae in Austria unum ex Proceribus paederastiae insimularit, atque hanc ob causam inde nocturnus clam profugerit. Schokium quando pro meritis a te ornatum videbimus? aut cur premis tanto tempore, quae legi publice non tuâ tantum, sed omnium, quotquot te et literas aestimamus, intererat? In [Note: Jacobum Tollium, quem puto indicari in praefatione Heinsii in Valerium Flaccum, et qui notas ejus subduxerat.] [Gap desc: Greek words] quae dixi, sunt verissima. Gessit enim se perquam nequiter, ut minimum prae aliis delictis in eo peccarit, quod in scriniis meis compilandis manu sinistra non belle usus est: hoc enim illi fraternum esse quodammodo videri potest. Scis, quid in Vossianis aedibus evenerit. Deprensus et convictus coram tribus testibus ad calumnias confugit, et invenit, qui aurem hîc illi commodaret, Trajecti nonneminem ex familiaribus nostris. Sed haec contemni et negligi praestat. Tu vale, mi Gronovi, et cum vacabit horam unam alteramque amicis impertiri, fac intelligam de rebus tuis nonnihil. Exspecto indies, ut rationum mearum examen Proceres nostri absolvant, tum curae mihi erit, ut per Elzevirios, quod debeo, tibi numeretur. Vides, quam manum de tabula non tollam tempestive, cum ad te scribo. Vale, Holmiae Suecorum CICCLXIII. a. d. VII. Junii Gregor.
QUasi non satis negotii Livius facesseret mihi, desubito admisi et Plautum, Heinsi jucundissime. Nam quum significasset typographus se subjecturum praelo, qualem antehac dederat, et phalerarum aliquid posceret, quod commodo meo facere possem (hac enim semper et anxie formula mecum agit, ne quid imputem) promisi, nihil aliud tum destinans animo, quam veteres nonnullas miniatulas cum eo communicare. At re diligenter tractata intellexi aut totum mihi Plautum in fulloniam esse mittendum, aut iterum fore, ut et chartae et formae tam nitidae perirent, ac si quid eo conjiceretur meum, ignoscat mihi genius tuus, in oletum adderem. Ita vanum omnem Gruteri laborem tantum reddidit nomine suo corruptissimo exemplari praeposito Aug. Buchnerus, quem secutus est noster, et hic margines scoriis suis et foriis opplevit. Quid ille, qui non observavit, quid esset in mundo esse: quid Sic dedero, vel Sic datur: quid in imprecationibus, Qui illum: quid Condigne: quid Eâdem pro eadem opera, et alia passim occurrentia? et his tentandis se prodat correctorem se prius prodiisse, quam domi sedisse lectorem Plauti? Scis penes me legatum esse [Note: Jo. Philippi Parei, qui legatum Gronovio reliquerat. Vid. supr. Ep. CLX.] Philipp justum Animadversionum (ut in brevioribus editis appellat) volumen, haud facile edendum: ita deterret parochos moles libri, nihil nisi varias lectiones, et magnam partem inutiles, continentis. Ignorassem, quam fidelis et exacta fuerit opera Gruteri, nisi centies istum viderem conqueri, vitiatos ab adversario suo versus deletis aut transpositis, aut additis vocibus. Neque enim diffitetur in MSS. sic repertum, et lex illa metrorum, quam Comicis nuper indixerunt, et Plauto et Terentio, opinor, magnum malum dedit. Pauca tamen occurrerunt, in quibus et contentionis studium abduxisse Gruterum videbatur: in quibusdam judicium fefellerat: erat, ubi differrent, et neuter aliquid commemoraret auctoritatis: alicubi hic ait, ille negat sic in scriptis haberi. Ergo optavi videre et illos, quosque potui paravi, tres a Vossio in membranis, chartaceum ab Had. Junio Rectore Amstelaedamensi, quo [Note: Boxhornius.] Marcus olim usus: licet omnes non ultra fabulas octo contineant. Sic exemptae mihi feriae, adeo quidem, ut nec uxorem Daventriam ad communes necessitudines visendas profectum comitatus sim. Sed Plautum multis locis illustriorem, passim antiquis exemplaribus congruentiorem habebitis, ut tu statim, quum legeris, quae displicent, divinando restituere possis, nec vereare, ne male inculcata quanquam, quae vis est ingenii tui, meliora reddideris, longius tamen a prisca manu recedas. Qua in re non semel
illusit sibi Salmasius, pro scripta lectione accipiendo, quae recentiorum erat conjectura. Sic Mostellaria 2, 2, 23. Pulsando pedibus poene confregi assulas, vetus esse putat, quum sit hasce ambas. Et statim vers. 38. Dii te deaeque omnes perduaxint cum isto omine, si liceret a vestigiis scriptae lectionis recedere, pronum fore notat legere perduint: sed perduo antiquum fecisse perduasso. At scripta lectio est axint vel faxint: et hoc recte: intelligitur enim, male perire. Hoc ego vos periculo liberabo. Te quoque jam inveni locum, ubi intexerem: nempe ad Deglupta Maena. Quae literis tuis misces [Gap desc: Greek words] , melli fuere omnia. In altero Silii loco multos annos est, quum ex vulgata conjeceram: Duxerat et Cretum: sed remisi, quia Cluverium occupasse cognovi. Placet et consilium de Virgilio, Silio, Valerio Flacco. Age sane, da illos sacros sinceros, quod solus potes, et quamprimum: festina, urge. Potin, ut hos nobis sistas pure lautos tersosque? en erit unquam, cum hoc tui Musei munus habebimus. Nec levius tibi convicium faciemus, si cessaverint poemata, quae quidem nunc domi desidero: nam cum homini nobili Transsalanae civitatis ea praedicassem, et commodassem, nunquam postea recuperare potui. Oxoniensia excerpta, quae desiderabas, en tibi filii manu: quae ex Romano exemplari, proxime mittentur. Amicorum tu nomen in arctum concludis. Sed ita est: ego quoque idem indies magis experior in meis, paucissimos esse. Interim vulgi more loquutus eram: et sunt hîc quoque, qui; quae parum secunda audiunt, spargant specie dolentium, cum revera sint in ulcere ungues. Ita certatim de postrema sententia ingesserunt mihi, et quia te bono esse animo dicebam, exaugebant periculum, scilicet illi quasi solliciti tuam vicem, quae si fierent, nil nisi cachinnarent. Sed istos merito contemnimus. Euathli mei [Gap desc: Greek words] cognovi apud Plumerum: ubi Sannionem aut Ballionem sane quam risi: in te patrata tuli aegerrime. Quem scribis ei aurem commodare, miror profecto, si est, quem censeo. Honorem, quem studiis vestris habitum ivit Galliarum rex, libens vobis gratulor, ut et istam magnitudinem animi, atque exemplum merito praedico: licet ipse fastiditus, scilicet quia infortunati amicus. Ita enim ad nos scriptum est, meum quoque nomen (et hoc multum satisque est mihi) ibi a primo receptum fuisse: sed nescio quem fascinantibus oculis submonuisse, in rationibus vincti munusculum mihi expensum ferri; ita illud expunctum. Bene habet: dum honos sit literis, non invideo felicioribus. Quae in lesso tuo correxisti, recte facies, si nobiscum communicaveris, ut sint in promptu, si forsan edatur. Vale, decus nostrum, et pectus amicitiae. Lugduni a. d. prid. Cal. Septemb. CICICCLXIII.
DE Regis Christianissimi munificentiâ erga viros, literarum cognitione potissimum sub hanc tempestatem florentes, res non te latet. Ego quamquam ante menses hosce sex septemve Capellano nostro auctor fuerim, cum de Regis hoc instituto mecum per literas agebat, ut tui in praecipuis rationem haberet apud illustrissimum Colbertum, cui negotii totius cura a Rege erat demandata, quemque Capellani consiliis inniti hîc haud ignorabam, hominis sibi per quam familiaris: (cum pudore enim nostro conjunctum fore videbatur, si aliquo essemus loco, ubi tu non admittereris, optime, si quisquam, de literis meritus) rescripsit tamen Capellanus, se nolente tui rationem nunc quidem habitam non esse, quamquam virtutes tuas operose commendasset Colberto, sed nec te unum esse praeteritum in hoc numero, nec de re ex voto meo conficienda desperari oportere in annum proximum. Id vero ut oportunius confieri possit, Livium tuum aut ipsi Regi, aut saltem Colberto dedices atque inscribas censco, nisi fidem tuam alius jam patronus oppigneratam tenet. Sin minus, vide sodes an e re tua sit, florenos mille annuos fastidiri. Si paratus es consilio meo manum dare, ita causam tuam in aula Gallica sum acturus, ut certo intelligas, quid tibi sit sperandum, priusquam horum, quos jam designabam, alterutri Livium inscribis. Fac quaeso hîc saltem responsi a te nonnihil obtineam, et quidem mature; ne cum dolore meo denuo te praeteritum esse, quod abominor, intelligam. De Marone et studiis meis proxime nonnihil fortasse, quamquam satis ac super hisce frivolis jam nuper te obtundebam. Habe nunc hoc [Note: Editum lib. III. Silv. p. 207.] epigramma regiae pietati a me datum, ne [Gap desc: Greek words] te accesserim. Vale, mi Gronovi. Holmiae. CICICCLXIII. XII. Sept. Gre.
DE castigandis Plautinis Comoediis te cogitare ut lubens intelligo, mi Gronovi! Inopinato equidem supervênit mihi hic nuncius, cum solum a te Livium impatienter expectarem, cujus editionem egregie ornabit tibi Gudius,
si salvae sunt schedae omnes, quas ille tuam in rem apud Italos collegerat. Ipse Gudius non longe a vobis potest nunc abesse, cum Lutetiam jampridem incolumis advenerit. Fortunas ejus habeo profecto commendatissimas. Quare, si me audit, de conditione a Duisburganis oblatâ nunc quidem non cogitabit, sed secundam ad exteros profectionem molietur, quam priore hac longe utiliorem sibi fore experiatur aliquando; ego certe id expertus sum. Occasio rei oportuna non deerit, sive Leeuwencronii filio operam hanc addicet, quod pater mihi visus est optare, sive alteri cuicumque. Indolem Leeuwencronii adolescentis perspectam tu habere jam potes, quam si minus probaris, alibi facile comitem itineris illi inveniemus, quem per Europam sine impensis suis circumducat. Velim tamen anno alteroque interea sedem apud vos figat, et nonnihil prodat in lucem suarum lucubrationum, quo facto existimationem apud homines literatos multam haud dubie est collecturus vir egregius. Rogo et auris illi a te vellatur super iis quamprimum ad me mittendis, quae multo studio conquisivit undique, Nasonis novam editionem non parum exornatura, quam parari a me posse ante tempestatem vernam confido. Multum quippe praesidii hoc acturo mihi in se fore, jam non semel est pollicitus. Sed ad Plautum tuum ut revertamur, memineris velim pervetustum ejus exemplar; typis tamen descriptum, in Leidensi bibliothecâ adservari. Teneo et ego Venetam editionem Anni MCCCCLXXII. quam Georgius Alexandrinus recensuit: adhaec Plantinianam manu Scaligeri passim emendatam. Si quid horum codicum desiderabis forte, id in tuos usus esse apud me paratum scito. Nam Aldinum codicem cum MStis, si recordor, collatum utendum a me Goesius ante annos complures accepit. Filium ejus, nepotem meum, per literas monebo hodie, ut libri hujus copiam tibi faciat. Praecipuo tamen usui erunt Schedae Gruterianae, quas Amstelaedami apud Johannem Sixium vidi olim. Eas Rusius noster facile tibi impetrabit, ut spero, nisi ille hoc officio jam est perfunctus, quod malim. Commentatores varii quidem penes me exstant, sed quorum neminem te fugisse opinor. De me ut addam nonnihil deque dtudiis meis, exerceor etiamnum membranis Maronianis evolvendis, labore ingrato et molesto, sed qui ad finem jam propemodum sit perductus. Duodeviginti codices, et aliquanto plures etiam, fuerunt excutiendi. Nunc restat, ut quae inde depromta sunt, veterum Grammaticorum auctoritate nonnihil confirmem. Eos enim nosti in Marone ad partes vocando tantum non assiduos esse. Hinc ubi me expediero, castigationes ad Val. Flaccum et ad Silium Italicum continuata opera detexam. In Flaccum Commentarios, integros Baptistae Pii, hactenus mihi ignotos, ex Ubsaliensi bibliothecâ sum nactus, quos percurrendos proposui, praesertim cum membranis vetustis se usum esse Valerii passim depraedicet. Silii quoque editionem Parmensem hîc inveni, quam cum Romana in plurimis consentientem deprehendo. Libro XIV. apud illum sub finem scis illa occurrere, non aera vacabant, quae scirent Ephyren; ea negotii nonnihil et mihi exhibuerunt, et tibi quoque quantum video. [Gap desc: Greek words] vacabant in Juntarum editione Florentina, anni MDXV. quam Ambrosius Nicander Toletanus
interpolator se gloriatur castigasse, video comparere. Idque Aldus etiam secutus est, et Aldo obsecuti caeteri typographi. At vetustiores cum Marso cumque scriptis exemplaribus, juvabant constanter; nisi quod juvabat in Coloniensi. Idem quoque, uti et Puteaneus, et Oxonius Quem scire, non Quae scirent. Videor vidiere quid velit Silius, verba tamen ejus an exhibere possim et revocare fugitiva dubito. Tentabam tamen,
- non usquam clarior illo
Gloria picturae saeclo; non aeris (avitam
Quâ scires Ephyren) fulvo certaret ut auro.
Non usquam clarior illo saeculo gloria nec picturae nec aeris, ut etiam auro certarent, nec minus cara haberentur signa aenea; qua gloria (ad aes refer) facile scires avitam esse Syracusanis Ephyren. Syracusae autem Corinthiorum colonia, hinc supra hoc ipso libro vers. 181. Ephyraea moenia Syracusas appellavit. Vide et vers. 52. ex literarum transpositione error subnatus videtur. Tu judica. Ephyraea aera pro signis aeneis faberrime factis in proverbium abierunt apud Maronem aliosque. Ut cogitarim aliquando in Petronio scribi posse. Aes Ephyres laudabat miles in umbra. Quo ductus vetustae scripturae invitabant Mediceorum codicum. Et quia Petronii oportune mentio est injecta, narro tibi Italos de scriptore illo recens invento, ut aut integer mox in lucem sit proditurus, aut integro simillimus, pergere praeclara omnia polliceri. Nunciat Carolas Datus codicem ipsum ab amico quodam suo, rerum haud imperito, esse inspectum, qui testetur pervetusta manu omnia esse exarata, nihil inculcatum interpolatumve, aut quod de dolo malo suspicionem possit injicere. Idem ex Italia ad se perscribi Bigotius asseverat. Nobis obdurandus est animus, dum videamus, quo evasura sint promissa. Munifice me habitum fuisse a Rege Christianissimo qui spargunt, nil mentiuntur. Quamquam Proceres nostri fructum liberalitatis regiac omnem mihi intercipere videntur velle. Munus ipsum ut iis ignaris admittendum non putavi, sic neque invitis iis id sum amplexurus. Te praeteritum moleste aegerrimeque tuli. Auguror tamen huic errori posse a nobis oecurri, praesertim si consilium meum sequeris, de quo proximis literis tecum agebam. Possis autem officii partes haud incommode sic dividere, ut Livius Regi, Colberto Plautus inscribantur. Ego utrique grates per epistolam jam egi. Ubi rescribetur nonnihil, rem tuam urgebo, quantum potero. Fulqueti patrocinium quod scribis invidiosum noxiumque rebus tuis hîc fuisse, ita jam suspicatus eram, et video nunc nihil conjecturae me falsum. Sed mederi conabimur huic ulceri. Colbertus ultro humanissimis literis ignotum ignotus compellavit, quarum exemplum hîc habes. Ad Loccenium et Schefferum tuas perendie curabo. Noster ille post Phaedrum commentariis illustratum, Mauricii atque Arriani tactica praelo nunc subjecit, etiam Opus de Philosophia Italica Sectae Pythagoreae. In Phaedrum conjecturarum nonnihil tecum communicabam nuper, de quo quid sentires, vellem explicasses paullo apertius. Sunt enim non pauca ejusdem notae mea, quae amicus noster observationibus suis inserenda non duxit, credo, quod ea improbaret.
Ego tamen, ut nostra nimii plerumque nos amamus, ea prorsus ut damnem induci nondum possum. In Marone conjecturac omnis sum parcissimus in tanta copia veterrimorum exemplarium. Ausus tamen sum quandoque aliquid tentare, praesertim quod exploratum habebam ipsis membranis, antiquissimis utcumque, naevos pertinaciter nonnunquam inhaerere. Sic Hylas pro Hykx, et Sardonii herbis pro Sardois, Projiciunt pro Porriciunt aliaque hujus notae plurima. Quare in Bucolicis adversus membranarum auctoritatem tentabam Ecloga vers. 30. thiasos indicere Bacchi: non inducere. Bacchi pro Baccho est in scriptis omnibus. Aeneidos X. Aut ubi curva choros indixit tibia Bacchi. Statius tuus Achill. Sed Bacchi comites discussa nube soporis Signa choris indicta putant. Aeneidos primo vers. 548. putabam, Non metus, officio ne te certasse priorem Poeniteat, pro nec te. Non est metus, ne te poeniteat. vers. 737. Primaque libatos summo tenus attigit ore. latices nimirum: non libato: Scis poetarum accuratissmos quosque diligenter cavere, ne voces duas in eundem sonum desinentes conjungant. Sed, ohe jam satis est. Filium tuum ob excerpta Siliana Oxoniensis libri ad me missia amo vehementer. Vale, Vir summe. Exaratum Holmiae. CICICCLXIII. a. d. XXVI. Sept. Gre. De Quinctiliani editione ne quid temere aut inconsulte Screvelius vester agat erit monendus. Pithoeanum exemplar hanc in rem offert Bigotius, locis plurimis castigatum. Tum Turnebi, Guieti, aliorum notas, per quas editio ornari egregie possit. Cogitare se de castigando hoc scriptore Graevius diu est quod monuit, etiam de Hesiodo. Utrumque institutum praeclare non uno subsidio poterat promoveri, si hoc serio illum agere haberem exploratum. Graevius noster, quid rerum moliatur, ubi curas occupet potissimum, sciscitatus jam non semel est humanissimus Bigotius, ad quam quaestionem respondere nil possum. Velim tamen obligatam de Polyaeno edendo fidem aliquando liberet. In Schelii epicedio quae hîc illic emendaram, is jampridem a me tulit. Schoppii Minervam Sanctianam scis, puto, jam prostare venalem. Si Plumerus aliam ejus libri editionem parat, ut opinor, auctor illi esto, ut reliqua ejusdem argumenti Sanctiana opuscula Minervae subjiciat: quicquid hujus notae in scriniis tuis meisque defideratur, Bigotius se aliunde investigaturum esse promittit.
BOnitas tua et studium in me commendando, Heinsi excellentissime, pluris est mihi, quam regia pecunia. Itaque in magno beneficio mihi licet expenium feras, et quod ita fieri oportere judicasti, et quod, ut fieret, elaborasti. Eas tibi ego grates habebo immortales, et Deum veneror, te supra omnes
augeat, quum tam benevole alios tibi aequari cupis. Rem ipsam ita cecidisse magis laetatus sum vestra, quam dolui mea causa. Didici enim multis casibus non accusare homines ob ea, quae contingunt, quam omnia referre ad divinam providentiam: quae mihi quamcumque partem adsignat, ea laetus vivo: si cui prolixior alluxit, non inde [Gap desc: Greek words] mihi. Deinde amor ille infinitus literarum, qui me tot cogit suscipere ac tolerare labores, vetat indignari, ut vos magis illis enitescere, ita etiam eas in vobis magis honorari. Sed et gloria magni regis salva est, quoscumque ille munificentia sua dignos probet, dummodo hanc ob causam probet. Quid ergo me sollicitas, et amicum tuum, quem tantopere monstrando evexisti, illum deprimis indigna suadendo? Primum ambiguum est an haec sit ad utilitatem via. Deinde ut sit, praecipua rei gratia interit, quae est, quod ultro et non exspectantibus provenit. Ac forte ob id ipsum non proderit: nam et ego ambiendo viliorem me fecero, et illi, si rationem mei haberi debuisse intelligent, nolent agnoscere in judicio se peccasse. Itaque eant illa, quo volent: ego de fortuna habeo, quod illa sponte detulit, non quod importunus fatigatae extorsi. Livium mihi auctor est Rottendorfius ut ad Paderbornensem Principem allegem. Plauto (scis enim quae postremo Sextili ad te scripsi) videbo, si quem salvo pudore invenero. At tu, o fidissimum et carissimum caput, alium quaere feliciorem, in quo gratiam tuam experiare: istos arbitratu suo uti, me nemini molestum esse patere. Quod adjecisti, Tale tuum carmen nobis, d. p. nosti caetera. Vale et salve, [Gap desc: Greek words] . Lugduni a. d. III. Cal. Octobr. CICICCLXIII.
SOlet mihi plurimum apud te licere, flos amicorum, unde sit, ut manu praecipiri incogitanter plerumque illinam chartae, si quid ad te perscriptum cupio. Id ipsum ne et nuper mihi evenerit metus est, dum in partem regalis munificentiae te adhiberi cupio. Nam quemadmodum meritis tuis cum haberi honorem vehementer optabam, atque etiamnum opto, qui viris nequaquam tibi comparandis, meritique longe minoris, obtigisset nuper, ita in ea nusquam fui sententia, ut aliquid te indignum hîc tibi faciendum, et ad lucra sordide adspirandum esse, arbitrarer. Quid enim? Egone venalem te exponi velim, aut quicquam a te fieri, quod et ipse averser, et in mores ingenuos cadere non possit? Cum abhorream et ego ab intempestivo honorum ambitu, putare noli, id tu ut facias a me postulari. Si quid tale scripfi aut flagitavi, praeter mentem praeterque animi sententiam id flagitatum ac scriptum esse seito. De Livii tui editione Regi aut Colberto dedicanda tempestive
te monendum duxi, ne post acceptum beneficium, si beneficum tamen esses accepturus, serum foret ea de re cogitare; ubi alteri jam addixisses, quod benefactoribus deberi judicabam. Volui praeterea et ipse de re certus esse, ne, qui Capellano negotium omne commendaram fervide, et de grati animi in te laude eximiâ multis eram praefatus, viderer fidem obstrinxisse, quam liberare non possem, si ad alios patronos irent Livianae lucubrationes, quae inter scripta tua principatum tenent. Sustine igitur parumper, et consilium in arena cape, cura ad umbilicum jam perducent id opus typographi, de patrono libri eligendo. Nolo enim ut tu occupes aut veneris beneficium; sed ut beneficium te deprehendat volo, paratum tamen et accinctum, ne, cum velis praestare te gratum, non sit, quo praestes. Paterbornensi Principi volo optime, et mihi plurimam olim Romae cum illo fuisse necessitudinem haud ignoras, nec quicquam impediet, quominus ad illum Livius sese convertat, si nil interea regiae monetae ad te redundarit. Petii, fateor, a Capellano, ut tuis meritis aulam conciliaret, aut, si tu parum illic esses intellectus, ut mihi in hoc negotio gratificaretur, qui honori regio omnia, tuo nihil ambirem. Regium enim honorem consummari posse hoc facto. Satis is exploratum habet per se, nec eam tibi mentem, nec eo fortunas tuas esse loco, ut extortum Regi cupias, quod ultro deferendum fuisse nemo non intelligit ac fatetur. Sed de his jam plus satis. De Paterbornensi Principe et Rottendorphio si quid potes nunciare, nuncia quaeso. Scripsi ad utrumque plus vice simplici, sed biennium jam ferme est quod neuter respondet. Rottendorphius ultimis suis iter cum Coloniensi Electore Hildesium a se parari significabat. In ipso itinere bibliothecas veteres non unas perlustrandas fore. Si quid illic reperiret, aut Maronis, aut aliorum poetarum, ex horum praesertim numero, quibus ego manum jam admovissem, diligenter se curaturum, ut eorum mihi fieret copia. Saltem moniturum esse sese de iis, quae illic invenisset, per literas. Ille vero hactenus ne [Gap desc: Greek words] quidem, ut mirer hominem in vivis adhuc esse, quem ad plures abiisse ex pertinaci silentio suspicabar. Pergo interim in Marone, quantum per alias occupationes licet; et, ni blandior mihi, multas detersisse nitidissimo scriptori maculas me opinor, de quibus per duodena saecula ne cogitatum quidem fuit. Piaelucet mihi facem in plurimis Silius, quem studiosissimum Maronis fuisse imitatorem haud ignoras. Aeneidos x; 455. pro meditantem praelia taurum, Mediceus codex omnium veterrimus meditantem in praelia, non dubitabis de scriptura elegantissima, si Silium audis: is libro X.
Haec dicens Silamm meditantem in praelia telo
Praevenit. hasta volans imo sub gutture sedit.
Sed majoris momenti illud sub finem Georgicon primi.
Ut cum carceribus sese effudere quadrigae,
Addunt se in spatia.
quaenam ista sit Latinitatis ratio, Addere se in spatia, non video. Affirmat Pierius in nonnullis veterum [Gap desc: Greek words] omitti, ac legi Addunt in spatia. Idem de iis,
quos inspexi, assevero. Prior Mentelianus omnium veterrimus post Mediceum, Addunt spatia omissis duabus vocibus. Mediceus ipse Addunt spatio. Nimirum Maro scripserat Addunt in spatio. Cum carceribus sese effuderint, magis adhuc effunduntur in ipso circi spatio. [Gap desc: Greek words] Addunt videtur cursum esse subintelligendum. Sic addere gradum habes apud Plinium, ea, ni fallor, epistola, qua mortem Plinii majoris Tacito enarrat, pro augere aut incitare gradum. Sed audiamus denuo Silium XVI. vers. 372. ubi agit de re simili; Jamque fere medium evecti certamitie campum In spatio addehant. Ita enim Coloniensis et Putcaneus Codices, nam vulgati In spatia. Bene Servius currendo cursum augere interpretatur. Erant plura, quibus recensendis nunc supersedeo. Collegam tuum ex aedibus Bredani hospitis fato parasitico turpiter ejectum esse audio, remque totam plenius cognovi ex epistola publice edita. Videor mihi videre praefrictam Stoici, si dis placet, nostri frontem. Mirum, ni filio monitor fuerit, dum domo inprovide occupatâ emigrabant inviti uterque. Spectaret, et in haec tempora sese natum meminisset, quibus animum constantibus exemplis obfirmare oporteret. Deos tamen fervide precatum esse fit verisimile, ut omen averterent: dum hospes interim et uxor hospitis Jovi Liberatori libabant. Vale. Habes hîc denuo nonnihil nugarum poeticarum. [Note: Primum editum legitur lib. III. Silv. p. 108. ultimum hîc subjici curavimus.] Ultimum epigramma tibi soli habe. nolo enim me auctorem ejus circumferri. Quintum distichon est acerbum satis, quo rem annonariam a Mario sordide, et multâ cum populi Romani querela administratam tango. Caeterorum nihil in obscuro tibi potest esse, qui historiam omnem Romanam penitus exploratam habes. Ob inscriptionem C. Billieni plurimum te amo. Utinam plura ejusmodi monumenta antiquitatis ab Amstelaedamensibus nostris eruantur. Holmiae. CICICCLXIV. XVII. Octobr.
Schefferus, qui nunc nobis adest, plurimam salutem jubet tibi dici. Quando Schoockium defricatum videbimus? nisi festinas, denuo interveniet hyems, et me desiderati libri conspectu in aestatem proximam fraudabit.
MArtia gens Senones iterum cum triste minentur
Excidium laribus Roma, famemque tuis;
Jam tibi Victoris Ludovici foeta triumphis
Castra suburbanam cum populentur humum;
In duce spes Mario est: Mario te vindice tutam
Credis. ad hunc belli summa relata novi est.
Hoc Capitolinam custode tueberis arcem?
Hic tibi defectae Manlius alter erit?
Ad mala per longos, fateor, praemuniit usus,
Inque Saguntinam. Romula tecta famem.
Sic tamen ad Cimbros Marium Numidasve relega.
Hinc tibi sub Mario forte triumphus eat.
Laudo ducem Marium. Sed dux, mihi crede, Camillus
Hoc foret utilior tempore, Roma, tibi.
CUm Illustrissimus Comes Turo Oxenstierna filios suos peregrinationi Belgicae accinctos habeat, qui sedem aliquo tempore apud vos fixuri sint, rogo et obtestor te, ut adolescentibus splendidissimo loco natis consilio atque alia quavis ope adesse ne graveris, quorum Avus Archidapifer et Prorex Regni Suecici, totiusque Senatûs Princeps, D. Gabriel Oxenstierna, magni illius Axelii frater, de Republica foederati Belgii optime olim sit meritus. Confido reapse illos esse intellecturos, preces meas nonnihil apud te potuisse, quem immane quantum demereri hoc officio potes. Quamquam meae commendationi vix est locus, ubi de votis ac desideriis illustrissimae gentis Oxenstiernarum agitur, cui te studere vehementer ac unice cupere sum certus. Vale, Vir Celeberrime, et te tui similem, hoc est virum comitati natum nunc praesta. Exarabam Holmiae Suecorum. CICICCLXIII. a. d. XVII. Octobr. Gregor.
PErlatus est ad me hesterna die recensionis tuae Plautus, vir Clarissime, una cum Apologetico rem nummariam spectante. Atque hunc quidem jam perlegi libellum non doctum minus atque elegantem, quam aculeatum et de corio adversarii tui suaviter ludentem. Plautus ut a capite ad calcem totus quoque pari diligentia a me percurratur proximae mihi curae erit. Scis enim quam tua omnia unice probem ac venerer. Utriusque voluminis cum geminum exemplar mihi sit oblatum, alterum ad me pertinere sacile sum arbitratus; de altero quid capias consilii sum docendus, quanquam est suspicio Scheffero munus istud destinari. Sed divinum me venditare in conjecturis, quae frequenter imponunt, vix ausim. prodibat post paucos dies amici hujus nostri de Italica Pythagoreorum Philosophia commentarius, Mauricu quoque et Arriani Tactica
ante Kalendas, ut opinor, Octobris lucem videbunt, de tuo interim Livio quid nobis expectandum? cujus deliderio immane quantum nos torques. In eo dum totus es, videris amicorum oblitus. Quod ex silentio tuo jam propemodum annuo etsi colligi posset, intercedit tamen pro te, ne id credamus, tum munus nuperum, pro quo gratias ingentes ago, tum in ipso munere mei tam honorifice facta mentio, quod omni munificentia est majus. A Virgilio occupationes publicae jampridem me avocarunt, sed brevirevertar ad pensum: de silentio tuo jure an querar haud scio, qui alibi quod agas habes. Gudio tamen et Graevio nulla ex causa tacentibus, quin irascar, minimum abest, horum certe nunquam recordor, recordor autem saepe numero, quin Ovidianae istud Helenae succurrat mihi, certum in hospitibus esse amorem diffidentis. Vorstium e vivis audio excessisse invitus. Petronii fragmentum accepi proxime ex Italia. Sed nedum perlegi totum. Tu si quid de co sentias ex te cognosse cupio. Ad Trimalcionis coenam pleraque videntur esse referenda. Hisce missum te facio. Tam paucis inquies? An tu verbosus, qui nihil scribis. Vale, Holmiae Suecor. CICICCLXIV. ad. XVII. Junii Greg.
Patruum regis ne fortunis omnibus exutum videremus periculum proxime fuit, post custodes tanquam jam captivo appositos. Imperium quippe militiae utriufque deberi sibi contendebat ex ultimis fraternae voluntatis tabulis; praevaluit tamen gratia candidatus Vrangelius, et aemulum submovit. Vale iterum.
AGe sane, repetamus sollenne officium: nam et me poenitet tam diu tuis carere, et nescire longius non debes, alterum utriusque libelli exemplar Cl. Scheffero destinatum esse. Itaque per hoc nihil est causae, quo minus in conjecturis te divinum vendites: quemadmodum etiam, cum me totum in Livio esse auguraris. Sum enim, atque id eo magis, quia quae amicus noster ex Italia promiserat, strenue praestitit, suoque beneficio magnum mihi laborem imposuit. Qui quod sic raro scribit, non excuso: sed certe nunquam una sumus, quin magna pars colloquii nostri tuas virtutes et meritissimas laudes decantet, ac certemus inter nos, uter te magis amet, colat, admiretur, desideret. Ac nolletn accidisse, sed accidit tamen, ut illum etiam cupidiorem tui fecerit istius, quîcum [Note: Marquardus Gudius, cujus contubernalis suit Schiassius vel Schassius, Belgice Schas, quem in itineribus comitatus est, et postea heres ab eo scriptus consecutus magnas opes, et bibliothecam instructissimam. Intelligi vero Vossii simultates, ex epistolis sequentibus apparet, ubi sub Gelotiano Vossius, sub Probino Gudius, sub Gazaeo dives Schassius inducuntur.] Bonus noster uno omnium conjunctissime se victurum
istic putabat, pravitas, invidia, et poene dixerim perfidia. Sed nosti forte aliunde fabulam. Vocatus est Teutoburgum: sed nullo modo dimittit hominem contubernalis ille triennii, qui raro exemplo decrevit in literis vitam agere, et hoc, quamdiu potest, adjutore uti. Quin nunc ipsum adornant iter in Germaniam, excussuri ibi quoque, quicquid est bibliothecarum. De fragmento Petronii quaeris? quasi non dissimulando sententiam tuam me quoque ad opinandum tardiorem facias? Dicam tamen aliquid. Timeo tum Danaos, tum Dalmatas et dona ferentes: et ut agnoscam nonulla haud inficeta, ac propemodum credam, qui suit hunc centonem, paullo pluscula, quam antehac edita habuimus, excerpta et reliquias ejus auctoris habuisse, tamen totum hoc textum Arbitri esse adfirmare haudquaquam ausim. Primum monstra vides plurima quaesitae ostentationis: ex quibus tamen quaedam procuravimus. Iliada et Odysseam, inquit, aclenatis gladiatorium munus non licebat multitiam considerare: nos jam ad triclinium. Scripsit, qui condidit: ac Laenatis gladiatorium munus. Non licebat tralaticia considerare, nam jam ad tric. Laenatis intelligo Popillii cujusdam. Juvenalis: Quod captator emit Laenas. Picta autem gladiatoria munera etiam publice solita proponi nosti. Rursus: Ipse nescit, quid habeat adeo saplutus est; sed haec lupatria providet omnia. Scribendum, Zaplutus, [Gap desc: Greek words] : deinde, haec laecastria. [Gap desc: Greek words] . Postquam itaque omnes bacalusias consumpsissem. Voluit, omnes bacculas jam consump. Ab hoc ferculo Trimalcio ad lasammum surrexit. Valde blanditur, et cupio esse Petronii. Scribendum autem: ad lasanum. Scis Horatii lib. I. Sat. VI. lasanum portantes oenophorumque. Ubi Acro, vas, in quo exoneratur venter. Eadem vox desideratur inferius, ubi Trimalcio in convivium redit: Si quid plus venit, omnia foris parata sunt, aqua, lassant, et caetera. Scribendum: aqua, lasanum vel lasana. etc. Ubi quod sequitur, fuit: Credite mihi [Gap desc: Greek words] (Vel anathymiasis) in cerebrum it. Restant multo plura: sed tu jamdudum me derides, adfectata forsan haec vitia sanare dignantem. Neque enim credis Petronii esse impropero, abstinax, urceatim, linguosus, desomnis, larifuga, gaudimonium, tristimonium, corporaliter, depraesentiarum, inspeciosus, apoculo. Quomodo autem persuadebo tibi domi nata, non adoptata, et pellecta atque excantata aliunde, quae sequuntur? Fundos habet, qua mihi volant. Suum hoc clamat Juvenalis Sat. IX. tot milvos intra tua praedia lassos. Cum mulsi pultarium (forte sextarium) obduxi, frigori laecasim dico. Martialem volvit, si nasum habeo, hic Petronius, cujus est lib. II. 59. [Gap desc: Greek words] cupidae dicet avaritiae. Mox: Chrysanthus animam ebulliit: quod et repetit alibi, Senecae subreptum de morte Claudii. Et ille quidem animam ebulliit. Habitabat ad arcum veterem, nonne mutuatus est a Juvenali Sat. III. Restitit ad veter es arcus madidamque Capenam? Piper, non homo, ut Phantasia non homo, Discordia, non homo, ad taedium usque adumbrata ex Ciceronis ad Atticum, Metellus non homo, sed litus atque aer et solitudo mera, iterumque, non hominem, sed scopas solutas. Jam vero, piper, non homo; is quacumque ibat, terram adurebat, partim ex Martialis 8, 59. Autolyci tam piperata manus, partim ex Plauti Epidico, Quaqua tangit, omne amburit: et profecto
magna mira sunt, ni mirificus hic Petronius Petri Scriverii notas in Martialem lectitavit. Nomina omnium reddere Seneca ei praestitit ex Constant Sap. cap. XIII. Brevit. vitae cap. XIV. I. de Benef cap. III. Echion centenarius evocatus videtur ex Justiniani Institutione p. III. de succes. libertorum: atque ad horum imitationem dictos sestertiarios et dupondiarios homines, sestertiarios gladiatores. Nisi tamen et sestertiarium ac dupondiarum foenus ab Salmasio didicerat hic Petronius. Nisi te toga perversa ubique fuero prosecutus, prodit hominem: est enim, ouod meminerim, [Gap desc: Greek words] apud Senecam de Ira I. cap. XV. etsi peversa magistratui induenda vestis. Magis illud: Et quia bonam mentem habet, attuli illi Roma munus (sic enim legendum) cultros Norico ferro, quos jussit statim afferri, inspectosque miratus est, et nobis potestatem fecit, ut mucronem ad buccam probaremus. Decet Dalmaticum Arbitrum mentio ferri Norici, sed quid, malum, est mucronem probare ad buccam. Scias et Suetonii clarorum Rhetorum non ignarum fuisse, utcumque male intellexerit, ibi habes cap. V. Sex. Clodii jocum. Fulviam Antonii uxorem, cui altera bucca instat or erat, acumen stili tentare. Haec nunc satis: quac vide, numquid ipse tibi, ego certe ea tibi me approbaturum diffido. Uno tamen loco juvari et verus Petronius videtur. Processit statim scissor, et ad symphoniam gesticulatusita laceravit obsonium, ut putares essem Darium hydraule cantante pugnare. In editis deest [Gap desc: Greek words] essem. Et satis tamen verisimile Petronium scripsisse: ut putares essedarium hydraule cantante pugnare. Scis gladiatores essedarios: unde hic noster mulierem essedariam commentus est. Academia nostra non modo Vorstium, sed etiam Lindium luget: et velit Deus op. max. ne plures, adeo minari incipit contagio. Vale, decus nostrum, et me ama. Lugduni VII. Id Quinctil. CICICCLXIV.
MIrifice adfectus sum mehercules litteris tuis, quae et valere te et mei meminisse, quo nunciare nil jucundius acceptiusque potuissent, egregie significarunt, virorum amicissime: tum quod de Gudii nostri adfectu securum esse me jubes. Optimum factum est. Cujus ipse argumentum indubitatum veterrimas Maronis membranas, easdemque praestantissimas, sed quibus ob publicas occupationes uti hactenus non est datum, nuper Elzevirio curante perveniri ad me voluit. Utinam pari facilitate Nasonem meum foveat; praesertim si quid veterum exemplarium notae minime vulgaris, aut excussit nuper in peregrinatione ex priscis bibliothecis, aut aere suo comparavit noster. Quod tu, cui patuere ejus scrinia, arbitrari optime omnium atque unice, ni fallor, potes. Nasoni enim recensendo, hibernas lucubrationes destinavi. Interim
gaudeo vehementer, quod Italia Galliaque perlustratis, Germanicam quoque profectionem sibi nunc proponit Gudius; nec dubito quin in Holsatia, Gottorpianam bibliothecam sit inspecturus, quae et Wouwerianos libros complectitur, et alios complures in membranis exaratos, qui a Lindenbrogiis fratribus ad principem transivere. Contemplatus sum illic semel iterumque, quae non modice placerent. Sed adeo me totum sibi vindicabant Nasonis exemplaria, quae ibi adservantur nonnulla, ut praeter unicum Lucretiani fragmenti codicem nihil horum in usus meos converterim. Etsi triumviros amorum cum vetustis schedis a Wouwerio collatos plurimum inter alia minime protrita gestiebam, praeter hanc cum Argentina et Bausiliensi bibliothecis nullas in Germania excussi. Sed et illae ob angustias temporis, quibus premebar, unico Nasoni a me sunt datae. De Bernensi Bongarsiana praeclare multum Langermannus mihi est pollicitus, cui sane hîc credo. Ut operae pretium facturus sit amicus noster, si eo iter convertat. Wyngartensem si probe memini, in Helvetia Johannes Rhodius Scioppiana fide vehementer mihi olim commendavit, sed nae ego nugator sum insignis, qui homines rerum peritissimos erudiendos mihi propono. Quid simultatum inter nostrum hunc et Alopecium sit subortum equidem cum ignorissimis ignoro: nec fuit hactenus, qui apud me vel levissimam rei indignae mentionem impetret. Narra igitur sodes, et expone apud aures fidissimas omnem querelae istius originem. Non enim dubito quin [Gap desc: Greek words] etiam hîc mirificum sese Philosophum, et plane paradoxum sit professus. Cl. Schefferus, vir tui amantissimus, pro praeclaro munere [Gap desc: Greek words] deposuit apud me de Italica Philosophia Commentarium, quem mittam proxime. Auguror etiam fore, ut Mauricium et Arrianum ejus, scriptores tacticos, ante Januarias Kalendas nanciscaris, nescio an idem de Livio tuo mihi debeam polliceri. Sed polliceor tamen. Tu da operam quaeso, ne mea apud me vacillet fides. Nam vel eo impensius scriptorem longe optimum a te castigatum desidero videre, quod hac lucubratione defunctum ad intermissa jampridem compellationis epistolariae munia te rediturum spes est, cum hanc ego solitudinem impatientius, quam credi mihi a te posset, feram. [Gap desc: Greek words] nostra, rerum peregrinarum pertaela, praesertim ex quo et litibus alienis incautius sese immiscuit, et ob id contumeliose a Gallis ac Romanis ipsis haberi coepta est, nunc id agit, quantum video, ut in patriam revertatur, quod ut sibi liceret hisce comitiis apud regni ordines per Appelmannum illa serio contendit. Nec abnuere postulato ordines, sed regni Senatus conditionem duram addidit, ne integrum illi esset, celebrare sacra ac rem divinam ritu Romano, aut sacrificuli cujuscumque pontificii opera, atque caeremoniis uti. Si illa nihilominus huc pergit, metuo, ne Papa suspicatus de Palinodia cogitari, manum abiturienti injiciat. Et haec quidem inter nos. Ego interim occentare illi per litteras haud desino, antiquum, omitte mirari beatae Fumum et opes strepitumque Romae. Nudius quintus regiae munificentiae monumentum secundum ex Galliis ad me pervenit, addita Colberti humanissima epistola. Sed negant munera hujusmodi a me admitti oportere ii, a quorum nutu pendeo: nec
descendam ego ad preces in contraria euntes, ut judicio magni regis liceat frui, Neve mihi noceat quod vobis semper, Achivi, Profuit ingenium. Novisti caetera: renuntiandum igitur erit regio favori. Si nescirem litteras, essem felicior. Claudianum meum aut cum hisce accipies, aut mox habebis. Certe quae praefationi addenda sunt omnium postrema, mili jam nuper ad Elzevirium. Adjecta et Claudiano Lactantii de Phoenice Elegia, locis plurimis non infeliciter, nisi mihi Suffenus sum, a me castigata: veterum exemplarium, uti videbis, quam debui, rationem habui in omnibus fere; nec potui tamen mihi temperare, quin ad conjecturas quandoque confugerem, praesertim ubi in membranis nihil erat praesidii, talis est ille locus, Magnitiem terris Arabum quae gignitur ales Vix aequare potest. Magnitiem interpretantur avem: nec tamen quae sit haec avis nos docent; credo quod ipsi nesciant. At ego in Animadversionibus moneo et scribi oportere, Magna etiam terris Arabum quae gignitur ales Vix aequare potest, et de Struthiocamelo intelligendum esse demonstro, quae [Gap desc: Greek words] , et [Gap desc: Greek words] Graecis dicatur, Claudiano vasta ales: Libycam quidem avem Graecis juxta Romanis scriptoribus frequenter appellariscio, quod Struthius in Libya sit frequentissimus, sed et in Arabia occurrere hanc avem Animadversiones nostrae ex Xenophonte, Aeliano, Herodoto palam faciunt. Adde quod illic admonere me fugit, tabulas antiquas Arabiae chorographicas, qualis illa in notitia Imperii vetere, Struthiocamelos et serpentes promiscue existere, tanquam huic regioni familiares admodum. Nec dubitemus de struthiocamelo agere Lanctantium sequentia faciunt, seu fera sensit avis. Rerum quippe naturalium auctores ubi id animal describunt, ferisne terrestribus an volatilibus sit accensendum, in incerto relinquunt. In Nasone nuper occurrebant illa libro VII. Metamorph. florentemque Cythnon, Scyron, loco suspecto; nam priorem in Cythnos posse corripi non opinor, idque Raphaelis Regii commentum est; cum vetusta exemplaria ad unum fere omnia agnoscunt, Florentemque Tyron Cyprum, vel Cypron; nisi quod tribus quatuorve Florentemque Ciron, in uno Thuaneo Chiron. Alii alia suggesserunt, corrigebam ego, Florentemque thymo Syron. per omnes Cycladas uberrimus mellis proventus, ac proinde etiam Thymi, maxime in Insula Calydna, quam Hymetto et Hyblae proximam faciunt mellis copia atque probitate Strabo et Plinius: hinc faecunda melle Calydna, bis terve apud Nasonem occurrit. Sed et Syros mellis laudatissimi et thymi ubertate commendatur a Columella, quem vide omnino RR lib. IX. vers. 14. ubi in transcursu monendus es corrigi oportere ex optimis membranis S. Germani, rursus in insulis Cycladibus, cum ex aliis transportantur Syrum. Scyros si melle fluisset faecunda, ejus rei meminisse Statius in Achilleide non neglexisset, puto. mox sequitur, Quamque impia prodidit arcem Sithonis accepto quod avara poposcerat auro. Codices vetusti habent maxima ex parte, quamque impia prodidit Arne Sithonis. vel, quoque impia prodidit Arnon, nullo arcis ullibi relicto vestigio, et stat pro Arne vetustus argumentorum in fabulas Nasonianas auctor. Praeter haec in optimo Berneggeriano et uno Ciofani, Sithon et accepto, omnium veterrimus Florentinus arci Sithon accepto. Emendo, quamque impia prodidit Arne Siphnon,
et accepto quod avara poposcerat auro Mutata est in avem: auctor argumentorum refert haec ad Minois expeditionem. Certe Siphnos omnium Cycladum maxime vicina Cretae, et a Cretensibus frequenter oppugnata, ut quodammodo apparet ex excerptis Valesianis Diodori Siculi p. 338. opulenta eadem, aurifodinis commendata olim, ut animadversiones nostrae pluribus ubertim evincunt: hinc vetusta adagia [Gap desc: Greek words] , et [Gap desc: Greek words] , quod ex auro scilicet potabant, etsi alii ad gulam Siphniorum referunt. Sed scrinia mea nunc non compilabo. Fastorum VI. 680. in plaustro scirpea lata fuit. Diversas lectiones codicum in Notis congessi, legendum tamen, in plaustro sirpea strata fuit, quod suo loco pluribus illustramus. Fastor 11. 572. monui jam non probari mihi anum annosam dici, et vinosam proinde illic inculcabam, nunc anus pannosa magis mihi arridet: anum enim pauperculam describit, qualis illa, pannucea Baucis. Egestas juxta ebrietas senectutis comites, hinc illud Comicis et aliis scriptoribus familiare, annis pannisque obsitus. Epistola Deianirae loco vexatissimo ex scripturae discrepantiis jam exhibitis castigo,
Scilicet immanes elisis faucibus anguis
Infantem nodis involuisse manum.
nudis pro nodis exaratum erat, hinc tot monstra lectionum prognata. De nodis serpentium nos illic copiose. De Petroniano fragmento alias agemus, mihi enim alibi occupato vix semel hactenus id properata lectione delibatum est, pleraque frigere mihi visa sunt, et ad nativum illum orationis Petronianiae nitorem nequaquam adsurgere. Ita semibarbara, solaeca complura, sunt tamen et nonnulla ex reconditis scriniis ultimae antiquitatis depromta, quae ab homine nostrorum temporum semiliterato confingi vix potuerunt. Schefferus noster omnia illic gennina, sed admodum depravata opinatur. Octavius Falconerius Roma perscribit, sibi aliisque hominibus in urbe aeterna eruditis supposititium videri foetum. Cui accedemus? Tuum judicium mihi quidem perplacet, dum videamus, quid Schefferus in causam suam publice sit dicturus. Videtur enim observationes in id scriptum meditari. Quae tu illic animadvertisti, et in integrum restituisti oppido feliciter, pro iis plurimum me debere tibi agnosco. Habebis et aliquando, quae mihi hîc illic castiganda sese obtulerunt. De castigatione mea loci Maroniani illius, in spatio addebant sententiam tuam non dissimulasses vellem, tum et conjectura ad illud Silii XIV. 654.
non clarior illo
Gloria picturae seclo, non aeris, avitam
Qua scires Ephyren, fulvo certatet ut auro.
suspicabar aliquando scriptum fuisse, fulvo, consertave an auro, pro consertaque ab auro vestis, unde certaret ut prognatum esset. Sed nunc placet nil mutari. Syracusae Corinthiorum colonia, ut alias monebam. Corinthus non ab aeris solummodo signis affabre factis commendata, sed picturae etiam mater et inventrix habita, ut apud Plinium in Naturali historia apparet, artem utramque Syracusanis Silius hîc, ut vides, cum Corinthiis communem facit. Tu vide an meliora comminisci possis, atque interim vale. Holmiae CICICCLXIV. XVI. Aug.
DE frigusculo inter Gelotianum et Probinum accipe paucis. Simul intellexit tantum priscarum et literatarum pellium advectum, livere veneno invidiae homo, et se vertere in omnes formas. Apud Probinum contemnere totum hoc genus: aliquando me coram aspernabatur ipsum conferre: nunquam per sese, semper conducta opera aut per amanuenses id facere: denique sa sit, qui digitum tollat, quamvis vili, quicquid haberet, et tantum non nummo sestertio addicturum, sive ut satis philosophus videretur, sive ut gaudia nostra refrigeraret, seu denique stultissima spe, posse istum imbibere sensus, quos hic simulabat, et abjicere, quod ipse per se aut per alium colligeret. Apud Gazaeum longe aliter; hunc seducere, severe monere quasi nescientem, thesaurum agi inaestimabilem: ne pateretur sibi fucum fieri, neu velut scruta, velut frivola, condonaret homini peregrino, propediem in vervecum patriam ituro. Ille contra, quicquid esset, Probini esse, nihil in eo sibi juris. Alter ridere quasi mimum, non dubitare, quin illius aere forent paratae, ne vano captus nomine benevolentiae aut grati animi (esse abunde aliarum copiarum, unde utrique satisfacere posset) rebus tanti pretii tamque raris sese et Batavos fraudaret, posse eos consociare hujusmodi opes et instituere MSS. tabularium, quod, dum viverent, haberent commune; decedentes novo in his terris exemplo, et ingenti cum gloria publico relinquerent. Sic terque quaterque tentatus Gazaeus, quum maneret in eo, quod semel dixerat, Gelasimus aggressus est fratrem, videret; illos de compacto agere, ut quod haud dubie ipsorum pecunia (erant autem fratres ercto nondum cito) et magna et pretiosum ipsum emptum esset, hic alienigena auferret. Postquam hoc quoque parum processit, nec nisi ad frigida murmura valuit (etenim mox homo sordidus turpissimam suscepit litem, dum biennio major fratrem perpetuum pupillum destinat habere, neque aut tutelae suae aut patrimonii compotem reddere, quae controversia consiliis maxime Probini justos et optatos eventus sortita est) apud ipsos Proceres, et quosdam e curia Hollandiae ingentem Probino invidiam conflavit: quae simul cum discessu ejus in insulam propinquam erupit: sed paullo post tamen evanuit. Eo autem hoc aegrius ferunt uterque, quod speraverant, te absente, nemine cum alio se conjunctius victuros: [Gap desc: Greek words] etiam, quod scis, ubi nunc est, a plerisque vehementer hominis mores improbari, ipse illorum ignarus semper repugnaverat, atque existimationem ejus defenderat. Quid apud Britones effecerit, quid ad Sequanam, omnino ignoro. Nonnemo, qui forte eodem comitatu partem itineris fecerat, retulit mihi e famulo
audisse, portare librum offerendum [Gap desc: Greek words] . Cujus liberalitatem (quam vel unico illo epigrammate meruisti) etiamnum invideri tibi, doleo et indignor. Scilicet hanc legem curant, qui omnes, quoties opportunum est, ambitioni donent. Quae ex sanctiore promis eruditionis tuae aerario, me quidem capiunt omnia: neque est quicquam, quod sine probabili conjectura et ratione dicatur. Livius noster ad finem properat: mensem tamen facile unum alterumve eximet. Accepit mantissam haudquaquam spernendam ex Gudianis partim excerptis, partim membranis. Jamque exspectatur a Principe Paderbornensi: quod aegre ferre non potest [Note: Christina Regina.] Janiculi cultrix, quippe quae ad se profecto, atque etiam arcessito, nullum, ne verborum quidem, honorem habuit. Interim rursus ad urbanae frontis praemium descendi. Scis patrum [Note: Corn. Schrevelium, auctorem multorum Scriptorum, cum notis variorum editorum.] [Gap desc: Greek words] , solum ex tanta familia pestilenti sidere abreptum, Quintiliani opera, Bigoto potissimum instigante suscepta, destituisse. De Institutionibus neque consulunt me, neque ego, nisi quod vivo pauculas conjecturas dedi, me immisceo. Sed declamationes avi misere periissent, nisi ultro manum admovissem. Persuaserat sibi Aerodii editionem Pithoeanae praestare: et hoc etiam typographo inculcarat, qui secure post mortem hominis eam dederat operis exprimendam. At Pithoeana et auctior est, et multis partibus e veteribus scriptis emendatior: ne dicam Aerodium sibi jus fecisse totos versus, non solum vocabula, inserendi ad sententiam complendam. Sed quibus nunc vulgo Pithoeanis utimur, ea tot scatent operarum culpis, ut aegre nomen tanti viri sustineant, et in contrarium quinquies aut sexies integras periodos, quae in Thaddaei Ugoleti editione legebantur, et sine dubio auctoris sunt, dissimulent. Inter hanc Scyllam et Charybdin ut medium tenerent, frustra docebam homines imperitos: ipsum me oportuit ire viam: hoc est, ex tribus illis exemplaribus parare unum, mea manu interlitum, cui subjiciuntur Aerodii, Pithoei, meae notae; habeo enim satis multas, jam ex quo M. Senecam recensui. Ita rursus in pistrinum conjectus fui. In Petronii fragmento facile concessero esse quaedam Petronii antehac [Gap desc: Greek words] : totum contextum multum laborabit amicus noster, si germanum esse evincere volet. Verba illa, cum mulsi pultarium obduxi, sollicitari non debebant. Aucupatus est eam quoque raram vocem, quae Cornelii Celsi est lib. II. cap. XI. caliculus quoque aut pultarius oris compressioris. Et Plinii lib. VII. cap. LIII. calidam potionem in pultario poposcit. In principio: Venerat jam tertius dies, id est, exspectatio liberae coenae. Videtur voluisse, libertorum, aut libertinae coenae. Statim: evitaremus procellam, unus servus Agamemnonis. Puto, procellam, Manius servus Agamemnonis. Fuit id quandoque antiquis servile nomen. Et circulis ludentem accedere. Forte, circulos ludentium. Tum, et quid jam principium coenae videtis? Ei jam non loquebatur. Lego, Ecquid jam p. c. v. Etiamnum loquebatur Menelaus. Post aliqua: Nondum mihi suave erat in itriclinium absens more vobis venire, sed ne diutius absentivus essem, voluptatem mihi negavi. Censeo illa, absens more vobis, suprascripta fuisse [Gap desc: Greek words] absentivus: inde non suo loco in
contextum relata, sive in veteri libro sic fuit, sivi docti hominis conjectura erat, ut legeretur: Nondum mihi suave erat in triclinium venire, sed ne diutius absens morae vobis essem, voluptatem mihi negavi. Illud etiam videbatur juvari posse: Sed quomodo dicunt, ego nihil scio, sed audivi, quomodo incuboni pileum rapuisset, et thesaurum invenit: si reponeremus: Sed, quomodo dicunt (ego nihil scio, sed audivi) cum Euclioni pileum rapuisset, et thesaurum invenit, id est avaro domino libertatem extorsisset. Sed de his viderit [Gap desc: Greek words] Schefferus, cui materiam ingenii exercendi praereptum ire nolo, et jam scribendo fessus sum. Versiculi, quos vides, cujusdam sunt auditoris mei Amstelaedamensis, qui quam spem faciat de se, agnoscis. Gudium et Sciassium adhuc exspectamus. Tuas Hamburgi eos reperisse opinor: fuerunt enim illic, et jam inde discessere. Vale ac salve plurimum, decus meum, una cum optimo Scheffero. Lugduni VII. Id. Novemb. CICICCLXIV.
NUnc certe tu in culpa es, quam si expiare voles, potes cum aliquo commodo meo. Est Bremae Vicariatus, ut vocant, ad Altare SS. Trinitatatis, et B. Caeciliae, cujus fructus adjumentum studiorum olim mihi concessit Archiepiscopus, susceptor meus, Johannes Fredericus, Dux Holsatiae, cui pater meus ad viginti annos a consiliis fuit. Scis, opinor, quum post pacem Monasteriensem illa bona dividerentur in bene meritos de republica, Sereniss. Reginam me ultro jussisse petere, quemcumque vellem opimum Canonicatum; meque respondisse, satis mihi fore, si, quod haberem, non eriperetur. Illa tum pristinum jus meum non modo auctoritate sua confirmavit, sed idem in filium quoque majorem meum post mortem meam in dies vitae ejus contulit. Ejus codicilli manu sigilloque regio muniti exemptum fide publica confirmatum proxime ad te mittam, si forte opus sit. Jam nuntiatur mihi Brema, Guthmuthum Specium, regium Secretarium, sibi eandem donationem a Rege factam ferre, et per Scherium quendam indictum colonis, ne posthac procuratori meo solverent. Et vix nuntiatum erat, quum superveniunt literae istius Scherii satis inverecundae, quarum exemplum his inclusi. Puto virum illum, quippe illustri loco positum, tibi notum esse. Si vis eleganter facere, hoc est, et bonae causae et amicitiae servire, explora, quaeso, ex ipso, num quid ita se res habeat: mone, quam indignum sit me justissima possessione pelli, regia diplomata pro nihilo putari, praesertim ab eo, qui auctor illorum esse soleat: doce rem illam tanti non esse (neque enim centum reficiuntur floreni annui) ut ob eam vir
tantae dignitatis, et communibus studiis praeditus, in hominem studiosum, et de plurimis nobilissimisque ex juventute Suedica egregie meritum et merentem, saevire velit: si opus putabis, etiam allega; et credo invenisse te aliquos nomini nostro benevolos. Quod si auctoritas tua non valuit, ut aliunde regiae liberalitatis particeps fierem, valebit utique, ut hanc stipem mihi retinere liceat. Eoque enixius te operam mihi navaturum spero, et ne pigrere, te vehementer etiam atque etiam obsecro. Vale, decus et praesidium meum. Lugduni a. d. VII. Non. Mart. CICICCLXV.
ACcepisti, opinor, meas, quibus tibi commendavi raudusculum
Pauperis et tuguri congestum cespite culmen
quod mihi superest in agro Chaucorum. Postea locutus sum cum Appelbomio: ci visus tutissimus consiliorum portus recta ire ad Regem, atque obtinere aditum per Berenclavium et Erenstenium: eam esse unicam rationem, fundandae in perpetuum rei, et omnium impetum non hujus modo, sed et quorum cumque in posterum declinandi. Parui salubria monenti, et libellum supplicem literasque ei commisi, quibus ille se suae suffragationis pondus adjecturum promisit. Quod si ergo nondum interpellavisti hominem, videbis, numquid etiamnum opus sit. Nam si fecisti jam, nihil peccatum censeo tamen: sive enim durum invenisti, huc eundum erat: sive justum, non tam adversus iilum, quam alios insidiatores, quicquid impetraro, mihi proderit. Apud Berenclavium, Erenstenium, Figrelium si quid poteris, opportunum erit. Item si quid resciveris, ut literae exceptae sint in utramvis partem, per te cognoscere melli erit. Claudianum tuum ab Elzevirio accepi, et grates ingentes ago; sed per fidem, etsi fateri pudeat, inspicere nondum licuit: ita diripior. Quintilianum absolvit Hackius, cujus exemplar propediem Elzevirio committam, ut ad te curetur. [Note: Ant. Thysium.] [Gap desc: Greek words] obiisse scis: et exspectas fore, ut mihi bibliotheca credatur. Exspectabam et ego, sed monitus, nisi prensarem, alio delatum iri, circumivi sane, ambigua spe dimissus. Ajunt et [Gap desc: Greek words] [Note: Joh. Coccium.] [Gap desc: Greek words] hiare, et qui jamdudum amico nostro Vindicias Ebraicas minatur, quas credo una cum Caro [Gap desc: Greek words] apparituras, et nescio quos alios. Certe [Note: Alb. Rusius.] [Gap desc: Greek words] mihi confessus est se facturum, nisi ego facerem. nam quia iste habuit, se quoque et quemvis verum esse. Quid de aliis titulis facturi sint defuncti, ignoro, nec me immisceo, loco meo contentus. Bonus notier [Note: Georg. Hornius.] [Gap desc: Greek words] nuper incidit in valetudinem mentis, adeo
ut per aliquot dies custodiendus fuerit: sed jam restitutus est. Vale [Gap desc: Greek words] , et me ama. Lugduni a. d. XIV. Cal. April. CICICCLXV.
NE mirare, Vir Clarissime, si mea interpellant avocantque officia, qui publicae tranquillitati insidiantur. Ex quo a male feriatis Britannis terrâ marique turbari intempestive coeptum est, nuncius a me Mulis et Apollini, quibus operabar nonnumquam ante, confestim mittendus fuit: adeo seriis occupationibus totum me dedi, dum illi fide sublestâ hunc quoque Septentrionem in partes suas pellicere contendunt, nec omnino frustra. Interim dum alius ex patriâ adventurus huc speratur, qui sistat ac coerceat infrenem gentis efferatae libidinem, meae mihi spartae invigilandum esse intelligo, ne quid detrimenti aut incommodi per supinitatem meam capiat res publica. Quo aequius est, abs te ignosci ac veniam dari nobis, si mutuae necessitudinis legem sacrosanctam minus religiose observamus duro ac molesto hoc tempore, rerum privatarum negligentes, dum publicis toti curis vocamus. Duabus abs te epistolis non ita nuper ditatus, responsione Laconica defungar, auguratus mox adfutura oportuniora confabulationis tempora. De injuria insigni, quam posteriores tuae instituunt, querelam eam invitus equidem et indignabundus accepi. Vellem solummodum paucis diebus temporius epistola fuisset mihi tradita, ut ante ferias Paschales tuis commodis studere licuisset, nunc rusticatum abiere ex civitate procerum plerique, aberuntque, ni fallor, in Eidus usque Apriles. Quaesivi tamen, si quis Speeckium istum haberet compertum, qui me latuit ac praeterivit hactenus cum ignotissimis ignotus. Quos percunctatus sum, illi hominem se novisse pernegarunt, omnem exemisset scrupulum Firelius, quem die hesterno sciscitandum super re eam proposueram mihi; nisi ille ad convivium quoddam in villam suburbanam Cancellarii tum fuisset evocatus. Vide interim, ne is, quem tu hominem esse pretii quantivis opinaris, nebulo sit magnus. Novi complures, qui Regi ab actis et epistolis se venditant, ut hujus farinae ingens est in hac aula numerus: nec gloriari ausim, omnes id genus mortales hîc terrarum mihi cognitos atque exploratos esse. Suspicor tamen apud Stadanos in Bremensi provinciâ oportere quaeri, quem in hac aula investigamus. Ea de re certiora proxime significabo. Tu interim diploma regium describendum, ejusque apographum ad me mittendum cura: ne tela non sint in promtu, dum ego rei indignitatem, injuriamque fortunis tuis insigniter factam, ab hoc sycophantâ apud proceres Suecicos invidiosa narratione percurro. Historiam de frigusculo inter Gelotianum et Probinum legi ac relegi multâ
animi contentione, et patricias artes in homine privatae vitae hactenus addicto sum miratus: quamquam, ut, quod res est, dicam, antiquum mihi visus est obtinere, in similibus jam olim a me deprehensus non semel. Livium tuum inpatienter nimis exspectamus, quem jam luce publicâ donatum oportet, si quid postremis Elzevirii bibliopolae litteris credendum. Eundem mecum Schefferus avidissimus exspectat, cujus Arrianum Mauriciumque, ac de dogmate Pythagorico libellum autumno proxime elapso advos misi: nunc demum intelligo navem illam, cui fasciculus tum fuit concreditus, non hybernasse tantum in Daniâ, sed Lubecam propediem cogitare, cum Amstelodamum esset destinata, ne in piratas incidat Britannos. Valde me percellit hic nuncius, cum facile hinc colligam, tarde admodum copiam munusculi istius esse tibi faciendam. Haeret penes me ejusdem amici nostri de Stylo commentarius editionis tertiae, quem nuper admodum munus ad te volebat perferri; nunc, ni fallor, in fragmento Petronii edendo occupatus. Claudianum meum ad te jampridem perlatum esse confido, etsi tu nihil omnino de hac re in tuis. Invitus deprenendo mendas complures huic operi irrepsisse: quibus tu clementer ignoscas aequum est. Sub finem libri nonnihil inculcatum est praeter rem ex nescio quo schedio. In Elegiâ de Phoenice perperam, praeminet iste locus, pro eminet conjiciebam. Vidi enim postea [Gap desc: Greek words] eminere cum quarto casu etiam a Manilio conjungi. Cl. Brunnerus, qui Graecas litteras publice apud Ubsalienses profitetur, in Attico vocabulario Thomae Magistri edendo totus est, cui Moerin Atticistam hactenus ineditum subjunget, ut alias monuisse me recordor, et excerpta nonnulla ex Orionis Thebani etymologico, quae ex schedis Vaticanis descripta Octavius Falconerius Roma ad me miserat, sed monet Bigotius integrum Orionis etymologicon, duobus voluminibus magnae molis comprehensum, a Gudio in Italia repertum venalem, atque inde ad Belgas foederatos avectum esse. Verusne sit is rumor, per te doceri cupio. Nam ab ipso Gudio tale quid nequicquam exspectem, quem ejurasse litteraria commercia haud nescis. Janiculi cultricem nobis hac aestate adfuturam speraveramus; sed cum ex aula Gallica huc perscriptum sit, illam nescio quid rerum novarum in religionis negotio hîc esse machinaturam, aut saltem Pontifici fidem de hoc conatu obstrinxisse, nescio an prudenter sit factura, si huc excurrat, quamquam tale quid abs se promissum cogitatumve ipsa pernegat. Quintilianum tuum aeque ac Livium avidus et impatiens gestio videre. Ad Petronii fragmentum quae observasti, mirifice placuerunt. Petri Francii versus laudibus maeis datos, politos sane et rotundos praedicarem pro merito, nisi nimius is esset in meis praeconiis. Tibi interim, mi Gronovi, maximam felicitatem gratulor, cui inter tot ingentia in rem litterariam merita laus provenit uberrima ex compluribus discipulis eruditionis fama praestantibus, in quibus post te longum supersis, saeculumque nostrum, quamvis ingratum, demerere. Barthianos in Statium commentarios vidi, sed vidi tantum: infeliciter locum illum sub finem epicedii in Glauciam conjectura superflua tentavit, insontes animas nec portitor arcet, Nec dirae comes ille ferae. Ad Silii enim librum XIII. vers. 845. de Othro seu Orthro, bicipiti cane
Geryonis, haec intelligenda monui, qui Cerberum fratrem apud inferos comitari credebatur, ab Hercule una cum Domino interfectus. Nam et in Silio ex Coloniensibus membranis castigandum, illatrat jejunis faucibus Orthrus. Ubi plura ex Graecis scriptoribus ad rem. Vale vir summe, et mihi favere perge. CICCLXV. a. d. XI. Kal. April. Holmiae Suec. Paucissimis verbis te convenire propositum mihi erat; cum interim in molem maximam excrevit epistola.
GUdmuthus ille Spaackius, quem frustra aliquamdiu quaesivimus inter deos majorum gentium, quique Regium sese Secretarium venditabat tibi, collegio rerum maritimarum (Admiralitatem vocant) in hac civitate est ab actis et epistolis. Rem omnem, ut augurabor fore, Figrelius me perdocuit: miratus ille impudentiam in homine, quem caetera minime malum aut improbum contendit esse. Quapropter opinatur procuratorem ejus Scherium negotium omne fervidius paullo ursisse. Spaackium obtinuisse quidem jus tibi ac filio tuo succedendi, ubi in vivis esse desieritis, quod frequenter hîc fieri consuevit: vivos ac videntes possessione dejectos nolle, contra quam Scherius rem est aggressus. Et hoc quidem suspicatur ille, pollicitus mihi operam in hoc negotio suam, ubi proceres post res prolatas denuo sunt conventuri in aulam, quod propediem fiet. Tu interim mitte ocius regium diploma, quo nobis opus esse etiam Figrelius arbitratur; apographum diplomatis suffecerit, sed cui aut ab Appelbomio, aut a notario sive tabellione publico auctoritas accedat. Pluribus tecum agebam proxime. Tu vale, Vir eximie, et rem feliciter gere. Exarabam Holmiae Suecorum. CICICCLXV. a. d. VIII. April. Gregoriani.
PRoxime significabam habitos a me sermones cum Figrelio, quem Grypenbelmium nunc vocant, super negotio, quod tibi facessitur a tenebrione quodam male feriato. Postea et Chrestenium super re eadem conveni, qui et operam suam nobis non defuturam spondebat, et libellum a te supplicem accepisse testabatur Regi offerendum. Caeterum absentibus ab aulâ procerum plerisque,
ac rebus prolatis, expediri te hinc haud posse: quapropter oportunius exspectandum esse tempus. Evenit autem commodum, ut spe nostra citius magnus regni hujus Cancellarius nudius quintus rure in hanc civitatem recurreret, valetudini curandae intentus, quod in praetorio suburbano minus sibi licuisse ob continuas amicorum interpellationes ac frequentes convivas querebatur. Illi negotium istud fervide satis hesterno die a me commendatum est. Respondit benigniter admodum pro caetera comitate sua, ac luculento erga universum litterarum nomen, curaturum, ne tibi negotium exhibeatur a Spaackio, aut Spaackii similibus: quod facinus invitus ex libello tuo supplice cognoverit, sed dolere praeter hoc, non esse rem majoris momenti, de qua gratificaturus sit tibi. Addebat nonnulla in laudem eruditionis tuae, commendabat merita in nationem Suecicam privatim, cupereque liberos suos, quos post annum alterumque studiorum caussâ in Bataviam esset missurus, disciplinae tuae traditos. Haec et plura ille: quae dubitare nos non sinunt, rem ex sententia tibi cessuram esse. Figrelium nobis non male hîc consuluisse opinor, quo est candore. Nam reliqui illi, ad quos confugiendum esse Apelbomius, vir satis officiosus, rebatur, cum fastidio quodam curant litteras, et cum frigore, quibus tamen fortunam omnem referunt acceptam. Visi praeterea jam non semel foederatis Belgis haud quaquam favere; quod inter nos sit dictum: ut recte ordineque sis facturus in posterum, si remissis ambagibus ipsi Cancellario per litteras te sistas, quotiescunque auctoritate regia adversus istiusmodi harpyias tibi erit opus. Ego interim urgere negotium non cessabo, dum in tuto navigemus. Claudianum mecum ad te pervenisse satis est, quid enim evolvas, unde nihil a te proficiatur ? Thysium e vivis excessisse nescirem, nisi tu nunciasses. Accipio enim litteras rem privatam spectantes ab amicis e Batavia oppido infrequentes. Quibus a me hîc ignosci eo aequius est, quod primae necessitudinis consanguinei nihilo illis diligentiores in hoc officio mihi se praestant. Bibliothecam ni credunt tuae custodiae Curatores academici, pessime de republica merebuntur. Vellem adesset nunc vobis Beuningins, cui commendari negotium istud a me posset: quamquam virtutes tuae commendationis amplissimae locum obtinere debent. Vale, Vir summe, et me, quod tacis, ama. Holmiae Suecorum Nonis Aprilibus. Anno CICICCLXV.
CUm illustrissimus atque excellentissimus Dom. Gustavus Bonde, Regni Suecici aerario praefectus, et regis tutor, par liberorum suorum ad te nunc mittat, ut studio bonarum artium, et tui nominis celebritate excitati adolescentes hi nobilissimi, disciplinae praestantium eruditione virorum se tradant, quos Acardemia
vestra complures habet quidem, sed tamen haud quemquam, qui laude meritissima doctrinae ac rerum usu tibi sit componendus; rogo obsecroque te pro jure diuturnae necessitudinis, quae inter nos fuit hactenus, ut splendidissimo prognati loco adolescentes re ipsa intelligant, commendationem meam nonnullo apud te fuisse loco. Praestabis autem abunde, quicquid abs te officiorum hîc promitto mihi, si ad te ventitantes consilio et hortatu omni impleas, talesque abs te dimittas, quales pater illustrissimus cum rege et Republica, ad quam sunt nati, videre reduces exoptant. Ita aliquando est futurum, ut tibi maximam partem referant acceptos honores illos, quibus olim laudabiliter ac digne capessendis jam nunc destinantur, conspirante omnium suffragio. Haec ut prolixius a te contendam facit cum indoles ipsa adolescentum, nil non praeclari spirans, tum insignia parentis in me merita, qui prudentia et auctoritate per universum Regni senatum prorsus nemine est inferior; quemque hac opera sic nunc demereri potes, ut nunquam magis. Vale, vir summe, et me in tuis porro habe. Exarabam Holmiae Suecorum. A. CICICCLXV. a. d. XVII. Julii.
BIbliothecam tamen mihi crediderunt. De aliis titulis hominis quid faciant, susque deque: neque enim ego [Gap desc: Greek words] , et illi, si quisquam, [Gap desc: Greek words] , ut commendari ab aliquo nostrum poene sit praerogativa repulsae, ut sic dicam. Caeterum id carum qualecumque depositumdum recenseo, dum per Cocceji valetudinem Hesychio Hackiano, atque etiam Sallustio (ita nobis exedundum est, quod illi varie valentes, capigrenum et pantherinum genus, intriverunt) oculos commodo, dum Livio supremam manum impono, dum privatas scholas, ut commode ante ferias absolvam, multiplico, diutius in aere tuo fui. Interim multum debeo tibi pro ternis jucundissimis tuis: nam et sollicitudinem tuam in negotiolo meo testabantur, et ex honestis procerum judiciis boni eventus laeticiam praecepi. Nunc iterum tibi onus injungendum habeo, ut illustrissimis illustribusque illis viris, quorum propitias in me voluntates deprehendisti, in primis Dn. Figrelio et Dn. Erensteinio, per occasionem meo nomine exquisitissimas grates agas, meque hujus beneficii memoriam omnibus officiis tum in nobilissimam universam gentem, tum erga eos, qui contulerunt, prosecuturum polliceare. Idque eo majorem in modum peto, quod intelligo, quantum eis ponderis adjectura sit et persona tua ac dignitas, et delenifica facundia, et ille, quem in paucis experior, fidus et sincerus amor mei. Cl. Brunneri coeptis mire faveo. Sed quod penes Gudium vetus Lexicon est, non est ejus, cui gentilis ac civis filias.
Hanc non foemineum jugulo dare pectus aperto,
Illam demisso per fortia vulnera telo
Pro populo cecidisse suo,
Canit vates, a quo tu civicam; verum Photii. Cl. Schefferi, cujus munera exspecto cupide, mentio me revocavit ad illud fragmentum [Gap desc: Greek words] . Ubi de Fortunata et Trimalcione: Ad summam, quemvis ex istis babaecalis in rutae folium conjiciet. Hîc crucem figere lectoribus voluit Praetor ab Illyriis. Sed vide, ne se perdiderit. Nam babaecalos istos unde hausit, nisi ex Arnobio Salmasiano lib. IV. pag. 141. ut babaecali adolescentes solent, salax deus: nam vulgo bacchari legitur, et Heraldus adversus nescio quem, qui vagari substituerir, tuetur. Salmasius autem id videtur finxisse ex apicibus codicis Regii: ac valde vellem, ex posuisset nobis, qui essent babaeculi. Potest videri a [Gap desc: Greek words] sed quid hoc ad libidinem? An igitur a [Gap desc: Greek words] , de admissariis equis: ut sint libidinosi, instar admissariorum adhinnientes. At quemadmodum haec significatio convenit sententiae hujus, si diis placet, Petronii? Dein, quid est in rutae folium conjicere. quo et [Gap desc: Greek words] delectatur: nisi dominum tuum in rutae folium non conjecit: ubi forte voluit, meus conjecerit. Numquid alludit ad Syracusanum [Gap desc: Greek words] , de quo Diodorus Siculus lib. XI. cap. LXXXVII. sed ibi est [Gap desc: Greek words] . Numquid igitur ut toties barbaros, et soloecos, et fabularm veterem conturbantes (ut in Diomedem et Ganymedem fratres, et Ajacem insanire desiderio Iphigeniae facit convivas suos) ita hunc voluit, dum eruditionem ostentat, imperitiam confiteri? ut in rutae (oleae voluit dicere) folium conjici sit [Gap desc: Greek words] vel [Gap desc: Greek words] . At sine persona ineptit etiam de Habinna: oneratusque aliquot coronis et unguento per frontem in oculos fluente, praetorio se loco posuit. Quia legerat apud Plutarchum de consulari loco in lectis, putavit etiam bene dici praetorium. Cur non et aedilicium et tribunicium et quaestorium ? Non longe a prioribus, quae tentavimus, verbis: Nam mihi nihil novi potest afferri, sicut iste fericulusta mel habuit praxim. Legendum: offerri, sicut iste ferculus, tamen habuit gratiam. Nisi homo passim palam [Gap desc: Greek words] scripsit graxim. Meministi in Asinariae prologo aliquando lectum, cave ne graxis, pro gratiis. Ferculus, ut caelus, candelabrus, malus fatus, balneus. Nunc accipe, quam mihi cogitationem fecerit ista quaesita barbaries. Ad illa veri Petronii verba: Contubernalis mea fastum mihi facit: ita, si me amas, male dic illam versibus, ut habeat pudorem: hîc ille legerat apud Gonsalium: Servile hocce "prorsus verbum et inurbanum vilique mancipii ingenio adprime conveniens, " qui perlonarum mores mire a Petronio sevati. Hoc ille, ut Thracius rusticus apud Gellium putationem vitium accipiens, putavit se pro germano Petronio facillime probaturum, si libertinorum dialogos barbarismis et soloecismis inquinaret. At nugatur Gonsalius: sunt enim ista purissimae Latinitatis: nec usquam Petronius servos fugitivos et scorta, quantumvis insana dicerent, legem aut morem loquendi migrare passus est. Quemadmodum Comici frigida quidem et plebeja et incompta, atque etiam nonnunquam sordida, vilibus tribuunt togatis et palliatis personis, at non male Latina vel Graeca. Quemadmodum
in Bucolicis est quaedam simplicitas rustica, quae et verbis et sententiis proditur: nec Graeci tamen nec Latini suos opiliones et caprarios tam stulte ac palam [Gap desc: Greek words] jusserunt. Clamat itaque primus, cum pataracina poposcisset. Puto amaracina. Et mundum frigus habuimus, suave est, sed Martiali furto subductum lib. 3. ep. 58. At tu sub urbe possides famem mundam. Staminatas duxi et plane matus sum. Haud dubie madidus: forte et geminatas, nisi potius heminarias i. e. non sextantes, non trientes, non quincunces, sed sex cyathorum potiones. Non potuit enim praeterire ullum rarius vocabulum, quin colligeret, et nunc nimium doctis, nunc nimium barbaris libertis daret. Baliscus fullo est. balneus, ut apparet. Tamen bene elatus est, vitali lecto. Credo, vittato lecto. Id est, coronis strato. Puto illum reliquisse solida centum, et omnia in nummis habuit. Aut rursus voluit [Gap desc: Greek words] suum Seleucum, aut nos conjicere, solidum centies. Illud in nummis habuit emendicatum a Cicerone lib. VIII. ad Art. ep. X. se quod in nummis haberet, nescire quo loci esset. [Note: Gudius.] Gelos, homo mirus, post reditum ex peregrinatione immutatus prorsus et alius videtur. Bene rursus de literis sentire, nomen Grammatici non vile putare, venditare [Gap desc: Greek words] , requirere nomina et indices omnium pusillorum librorum, quos te consectari olim criminabatur. Visebat ad me nuper cum splendido comitatu nobilis et perelegans adolescens Lutetia: is ex eo audisse ajebat, Phaedrum esse penes se MS. non versibus, sed fabulis, sed paginis multis auctiorem: id supplementum, missum a se ad Tanaquillum, in via periisse. Hoc tu cave Scheffero nostro dixeris. Crederet enim, quod tu et ego non facimus. Sed charta deficit, non animus tecum garriendi. Quintilianum et duos Livios, quorum scilicet alterum Scheffero tradas, Elzevirio dedi ad te curandos. Vale, pectus amicitiae, et cum privatam, tum in primis publicam rem hoc difficili tempore bene gere. Idibus Quintil. CICICCLXV.
LIvium et Quinctilianum tuos tandem aliquando post longam expectationem accepi. Horum alteruter cum sat superque muneris per se esset, tu utrumque ad me simul pervenire voluisti, insigni plane munificentia. Seposui et hunc et illum mihi sub proximas ferias perlegendos, imo conterendos, sunt enim ejus notae tua omnia, ut satis evolvi non possint. Vellem equidem nonnihil nunc et meis frivolis reponi, si quid esset in promptu. Poemata propediem videbis, quae morantur libelli duo adoptivi variorum carminum ab
amicis meis mihi inscriptorum. Hos enim et addi bibliopola cupit, ut in molem nonnullam liber excrescat, et sic ut fiat viri ex praestantioribus quidam sunt auctores. Agmen illic ducunt dux Montozerius et Briennaeus comes. Nam de Furstenbergio vix exploratum habeo, an et sua illic legi, quae ad me dedit aliquando, aequo laturus sit animo. Diu est quod super illa re sciscitatus sum Rottendorphium, qui cum nil respondeat, vix est ut quicquam ausim tentare Furstenbergio nolente, aut de consensu ejus parum certus ac securus. Quae in Maronem, Flaccum Valerium, Silium Italicum tantum non parata habebam, etiamnum premo, quod difficultati horum temporum a me datur, quibus nec publicae res, nec privatae satis sint in tuto. Affulgebunt mox, spero, pacatiora. Interim Salustium tuum, quem jam prodisse audio, mirum in modum gestio videre, ut absentem erudire pergas, quando ab absentis ore pendere haud concedetur. Elegiam, cum in Galliis esses ni fallor, ad me ante annos complures dedisti et epigramma. Utrumque adoptivis insertum cupio. Quare si quid in iis mutasti aut mutaturus es, Elzevirio quaeso permitte, quod de suis versibus Hugenius, Vlitius, Wallius jam fecere. Urget enim editionem libri bibliopola, quem ante Februarias Kalendas juris publici faciendum spondet, nisi mora a nobis objicitur. Hîc igitur quacso gratificare mihi, tum si quid novi in litteris meditaris, communica. Habes hîc a Scheffero, cujus varios libellos non unâ occasione ad te misi, nec scio tamen si quid horum hactenus ad te sit perlatum. Phaedri fabellas et Pacati Panegyricum editione secunda molitur. Sed de his ipse, ut opinor, ubertim ad te. Vale, vir summe et amicissime. Nosque, si meremur, in oculis ferre perge. A Gudio, Graevio, Vlitio, tota denique amicorum cohorte, diu est quod nec litteras nec nuntios accipio. Nam Vossius nil praeter solitum facit. Iterum vale. Exarabam Holmiae Suecorum CICICCLXV. a. d. XXIII. Decembr. Gregor. Habes hîc nonnihil nugarum mearum, quod rogatus ab amicis Parisiensibus effudi.
VEllem, aut satageres minus, aut plus profligares. Hoc tempus igne spectat qui amant tuam meamque nutricem: et ad obrussam vix quisquam. Unus amicus certus in re incerta cernitur, qui benignus in vos, me sibi privatim nihil debere vomit. Itaque jam et amare fastosum possum, quamvis derelictus. Expungat nos, quantum volet, dummodo sic laudi serviat. In hujus gratiam, si non bonos, at satis bonos, aut certe non malos fore puto, in quibus laboras. Et is, ut opinor, et certe, qui supra nos negotium curat, nitescere vult virtutem duris, non exstingui. Quare ne concidamus animis. Sextus
eousque mari felix, ut se Neptuni filium diceret, ac caeruleum paludamentum sumeret, constantia tamen bis fugati, bis naufragi Octaviani periit. Nam ille alter, qui pro pedo sumsit hastam, et deglupto suo pecore nunc brevem rabiem in alieno satiat, plus habet quam meretur gloriae, quod unum ex Selectis Trajectensibus terrore exanimavit. De versiculis, equidem omnes aboleri mallem: et cum ad bonos emendandos tam pigre veniatis vos disertissimi vatum, quibus vix unus et alter limandus locus, quid eos oportet, qui scribunt Musis et Apolline nullo? praesertim si paullo plus habeant sensus, quam ut ineptos tolerent; minus autem facultatis, quam ut recte tornatos reddant. Tamen quia imperas, sic illum accipe, [Note: Hae emendationes sunt elegiae Gronovianae, quae legitur in Heinsii Adoptivorum carminum lib. I. pag. 35.]
Tu melior, tam rata quies et vivida virtus
Ad laudem pleno quem jubet ire gradu.
Tum istum,
Et facilem raperes artis ad omne decus.
Sed et hunc talem:
Me, cum seducto tibi venit Apolline carmen
Ab Nasone suo quale Corinna tulit.
Aut Nemesin cupidam quod rure avertit ad urbem,
Detinuitve oculos, Cynthia pulcra tuos.
Malim etiam, Atque impar quamvis. Item. Et numeros virtus implet. Denique:
Mitte tuas curas, sola haec medicina veterni,
Rursus et agnoscet se prior ille vigor.
Haec si placent, utere. Quod de historia cogitas, probo vehementer, et [Gap desc: Greek words] . Quamquam omnis propemodum doctrinae et scripturae liberalis sterile seculum sortiti simus; tamen hac ipsa nihil desolatius: et tu unus, qui eo munere nos omare potes. Euge igitur, nec cessa, utique ubi Maronem, Flaccum, Silium restitueris: et jam nunc consilium formare te velim, unde incipias, quantum complectare, patrias res, an et Europae, immo et per omnem orbem cognitum, tradere malis. Atque utinam domum revocatum, instrumenti publici copia facta, commodis ita tractarent Partes, ut huic uni curae vacare posses. Quae a Cl. Scheffero tu, et ipse in suis per nobiles quosdam adolescentes allatis, promittis, jamdudum exspecto: et minus tarditatem miror, cum ille noster in magno emporio (solus qui [Gap desc: Greek words] , non tamen naso) tam fuerit negligens, ut quos ego Livios mea manu inscriptos Cadomi et Salmurii legi putabam, eos nuper Hamburgi oberrare, et dominum quaerere acceperim. In Sallustium nihil ausus sum: sed filius meus, qui in gratiam Hackii postrema operarum specimina relegit, ex opusculis meis excerpta, et de marginibus quaedam descripta nostra in Variarum veterem illam congeriem addidit. Hesychianum opus exigit Coccejus: et cum parum vacat, ad me veniunt. Certum habeo, si minus esset difficilis, tibi, qui reticet, egregiam accessionem fore: sed in hoc quoque coisse videntur nostra amborum
fata, neutros ut agnoscant proximi, nec quam praestamus pietatem reddant. Ego nunc paullulum interjungo, etsi est qui Diatriben, ille ipse qui Observationes. Sed horreo stabulum Augiae, nonnunquam tamen sic quasi limis. Et vide quid mihi nuper in mentem venerit. Scis in Soteriis Rutilii:
Non labente Numa timuit sic curia felix,
Pompejo nec celsus eques, nec foemina Bruto.
Non possum probare curiam illam felicem. Felicior ego, si bene conjeci:
Non labente Numa tenuit sic curia fletus.
Inspice superiora et arbitrare. Ante omnia vale, et rempublicam privatamque bene gere. Lugduno a. d. III. [Note: Credo temporis notam non recte aut hîc, aut in superiori epistola expressam, nam idibus Decembribus non potuit respondere Gronovius ad priorem, datam XXIII. Decembris, nisi Heinsius suas Novembri mense dederit.] Id. Decemb. CICICCLXV.
DIu est quod litterarum nonnihil abs te exspecto. Quae cunctatio tua ut permolesta accidit mihi, sic gaudeo tamen, me, quando aliis artibus te sperare non possum, diligentia saltem et affectu victorem evasisse. Nam quod occupationes tu silentio praetendas, nunquam effeceris, ut te magis negotiosum credam, quam sim ego: nec scripsissem sane nunc, nisi et poematum meorum exemplar allatum tibi vellem, et quas hîc vides, ad te curandas mihi credidisset noster Schefferus: haeserant illae aliquamdiu penes me, dum praestoler tuas. De Statio bis terve nuper tecum egi, et pluribus fortasse, quam par erat: de luce una retro referente Protesi laum, puto rem ipsam me tetigisse. De Admeto, ut, quod res est, dicam, necdum mihi satisfacio. Alcestin Admeti loco reponebam ad Nasonis Fastos: illa enim ab Hercule ad superos reducta, Sed lux una illi reductae haud respondet. Admetus vicaria uxoris morte jam morti vicinus, sed necdum mortuus, aut ad infernos delatus, liberatur a praesentissimo periculo. Ut nec in illam ista satis quadrent. Vide igitur num exciderit versus unus atque alter, quomodo et paulo ante post illa, gavisaque vovit Quae lamenta tulit. pro vovit, ego fovit, hoc est aluit, nutrivit hortando vel laudando. Sic fletus immodicos corde fovere Abascantii pietate. Apud Lucanum pari modo scribendum censeo de Cornelia, fovitque sui solatia casus, non, volvitque, libro VII. vers. 659. cum MScriptis pluribus exstet vovitque, quod et Vossii unum praestantissimum occupavit, vel novitque. lib. X. vers. 500. cladem fovere Noti. Ausonius Parentalibus carmine 5. Dicebas sed te solatia longa fovere
Illud segnes vias gravatus nondum displicet, et vias gravatas minus probo, quia graves arenae paulo post sequuntur, quod tantumdem est. Tu vale, et feliciter rem gere. Holmiae Suecorum CICICCLXVI. a. d. XVII. Martii manu praepropera.
QUod jamdudum desiderasti, mistitur tandem ad te lectu Ordinum, qui caerimoniis domui tuae praesit. Neque ipse modo, si quid vellem, sed et omne venerabile collegium hujus urbis, ut cum tibi de meliore nota commendarem, multis verbis mecum egerunt. Virum invenies, ut testati sunt mihi, pium et probum et religionum interpretandarum satis peritum, tum ad ea, quae [Gap desc: Greek words] , videre, accurare, festinare oportet, summe promptum atque industrium: aliarum rerum, quae extra id officium sunt, nec callidum nec [Gap desc: Greek words] . Tuum nunc est operam dare, ut apud coetum vestrum ob honorem, quem illi tribues, in merita dignatione sit, nec cum tantum iter pietatis colendae causa fecisse poeniteat, utque libenter te mutuis officiis prosequatur, nec Borean Arctonque in isto contubernio sentiat, denique non illic modo, sed et hîc laudi tuae serviat. Id te rogant omnes vehementer, et non minus ad suam, quam ad tuam existimationem pertinere judicant: tuque cur ita judicent: facile intelligis. Ad literas tuas alia via otiosior respondebo. Nunc accipies et Sallustium, quando ita voluisti, etsi in eo me vix agnosces. Vale, vir summe, et rem publicam privatamque bene gere. Lugduni a. d. VI. Non. Maj. CICICCLXVI.
SAtis et olim credebam tibi, Patrone beneficentissime, tua nominatione inter dignos congiario regio mentionem mei factam. Nunc [Note: Joh. Capellanum intelligi puto: nam illa verba, quae mox in hac epistola referuntur, legi in epistola Capellani ad Heinsium VIII. Aprilis hoc anno data, qua et Heinsio indicat, se per Colbertum imperrasse a Rege viris doctis, Gronovio, Reinesio, Conringio, et Ferrario, liberalitatem infignem, qua illi octingentis imperialibus donati fuere. Heinsio eadem pecuniae summa data, quam ille, quia in Sueciae regno Oratorem agebat, ex legibus patriae accipere non poterat, Vid. supr. Epist. CCCXC. et seqq.] Aedituus ipse
id confirmat mihi, teque in magna apud me gratia ponit, et assidua admonitione tua potissimum se incensum et captasse eam, et oblatam rapuisse occasionem confitetur. Equidem tanti faciebam testimonium et judicium tuum, ut eo contentus esse, ac fortunae jus donorum suorum aequo animo relinquere possem. Quod autem et contendisti vehementer honoris mei causa, et indignitates, frustrationes, repulsas pertulisti, nec nisi perfecta re conquiesti, id prorsus eit sanctissimorum morum tuorum, et insignis cujusdam erga me benevolentiae. Omnino ambiguum fecisti, tibi plus an illis, quos expugnasti, deberem. Itaque stabit hujus quoque facti apud memorem gratia, et agnosco paratissimo animo ingentem cumulum tuis erga me meritis accessisse. A [Note: Jano Vlitio puto, qui Venationem novantiquam edidit.] Venatore non est, quod in posterum literas exspectes. Ille enim uxoris impatiens, postquam non secubuissent modo aliquandiu, sed et semigrassent, domo, supellectile, bibliotheca, creditoribus et hastae subjectis, non hoc tantum dolore, sed tum quoque [Gap desc: Greek words] ipse suum cor edens, in conducto obiit, vix, qui funus prosequerentur, inventis. Vossius de Nili et aliorum fluviorum incrementis Regi, appendicem de Lucis natura Capelano dicavit. Is negat te causam habere, cur excursum in has partes desideres, et melius tibi consulere Patres, qui non indulgent; fore enim si apparueris, ut hospitio publicitus excipiare munere dominac. Non video quid haereas in illo: Virtus sopita admonitu parvo resurgit, et implet numeros suos, ut ante. De Delrio bene mones: sed quae est illa Solini editio? mihi non est nisi Stephanica, in qua nihil tale reperio. Sallustium misi tibi per eum, qui rem divinam domi tuac facturus est. Rogarunt me nostri [Gap desc: Greek words] , ut hominem diligenter insinuarem tibi probum et pium, et disciplinae, quam profitetur, bene gnarum asseverant, alia exigere te non debere. Quin et excusant ultro, inconsultis ipsis ordinatum, si adhibiti forent, alium validiorem externis, magisque ad aulam factum circumspecturos fuisse, talem tamen orant ut toleres, foveasque etiam existimationis tuae causa. [Gap desc: Greek words] fuit meus [Gap desc: Greek words] , frugem facturus, si maturescet: ut nunc etiam est, frenis indigere videtur: itaque vereor, ut exspectationem tuam sit impleturus. De Diatribe post illa vix cogiravi, adeo huc illuc diversus trahor; sum tamen in speculis, si quid otioli, eoque grata sunt, quae subjecisti, nec Parmensis codicis, sed nec Solini Delriani, et Epitomarum MS. usum fastidio. Mitte, ubi via dabitur. Epigramma de bis fulminato magnificum et ingenio tuo dignissimum vidi libenter, multisque admirantibus recitavi. Palmerius Grentemenilius Exercitationes suas in optimos quosque veterum Graecorum doctissimas per Bigotium mihi volenti commisit edendas, et jam operas exercent. Vale, decus et praesidium meum, et me ama. Lugdunia. d. XII. Cal. Junias Gr. CICICCLXVI.
Has obsignabam, cum mihi reddita est gratulatio tua, cui caput ex literis Aeditui adjeceras. Quid illi homines, oro te, de me existimant? aut quis istic locorum mihi frigidam suffundit. Mirabar in ipsius ad me epistola tam anxie commendari gratiarum actiones. Non minorem in ista curam video. Et opinor quidem hactenus me satisfecisse: jam enim responsum habeo ad illas [Gap desc: Greek words] satis humanum. Sed potin mihi commentarium facere in illa verba: quoy qu'il ne m'en eust pas donne grande occasion, et que des scavans de vostre connoissance trouvassent estrange, que vous vous eschaufiez si fort en sa faveur. Si de alio haec scriberentur, et magni alicujus cum peccati reum, et graves habere obtrectatores crederem. Ipse nec istius mihi conscius sum, nec hoc meruisse me censeo. Iterum vale.
Nondum manum de tabula. Venit enim in mentem scribi aliquid oportere, cujus exemplum, si tibi videtur, ad Aedituum mittas. Hoc igitur habe. Narro tibi, Heinsi Amplissime, tandem me quoque respexisse R. C. liberalitatem, non qvidem cupidum optantemque (neque enim improbis votis indulgere soleo) sed tamen gratam animo proprie, et quidem tanto gratiorem, quanto minus exspectatam: sic enim et danti honestior est et accipienti. Nam quod tardius, fatum est meum sero agnosci, hoc in omni praemio (neque ullum nisi labore ac virtute, si hoc adjici pateris, quaesitum habeo) jamdudum experior. Quare vivat Ludovicus Adeodatus, unicum hoc tempore toto terrarum orbe magni regis exemplum, in quo et spes et ratio studiorum solo est. Vivat, et Majestati ejus placeat Colbertus, qui tam gloriosa consilia suggerit, et eam aerario copiam praestat. Vivat et canat aeternum Capelanus, qui Magno Ministro me tradidit. Vivas tu quoque et floreas, juxta canore Heinsi, qui Capelanum mihi benevolum reddidisti. Nam (ne ignores candorem et civilitatem viri summi) cum totum commendationis beneficium ad sese vindicare potuisset, te admisit in partem, ultro confessus, inter alias, quae se moverint, causas assiduam interpellationem fuisse tuam. Caeterum is honor meis
Molem immensam humeris et vix tractabile pondus Imposuit.
Nam qui constitueram posthac abstinere scribendo, aut saltem interjungere aliquamdiu, tanquam rude donatus, video novo auctoramento me retracrum in nunc ludum, nec quiescere posse, priusquam publice grates egerim. Ea cura nunc me coquit, et versat sub pectore fixa. Tu, cui coepisti, me commendare perge etc.
INdignabar, fateor, et aegerrime ferebam a congiario regio te excludi, nec in partem admitti meritissimi honoris, non quod fortunis tuis multum incrementi inde accessurum censerem, sed quod cum ignominia quadam ac certissimo pudore regis maximi conjunctum videbatur, te fraudari ea munificentia, quam alii tuis virtutibus haud quaquam pares toto jam triennio essent experti. Nunc securum rei totius me reddidit industria optimi Capellani, omnemque exemit huic pectori ac detersit penitus molestiam, etsi serius id multo quam fieri oportuisset. Esse in urbe principe Galliarum, qui minus tibi velint, jam dudum est, quod agnovi, quanquam nec auctores indignissimi facinoris compertos habeo, nec causas satis excogitare possum. Interim optime, ni fallor, consules tibi, si et cum Capellano nostro, et cum aliis viris illic terrarum aut eruditione aut dignitate praestantibus, quos hoc ambire ac ultro velle deprehendes, literarium commercium instaures minus frigide, quam hactenus est factum: operumque tuorum, si quae in posterum proditura sunt, copiam iis facias. Venatoris excessum permoleste tuli. etsi ille ex quo barbaram antiquitatem venerari coepit, me ac mea quodammodo neglexit atque insuper habuit. Certe vellem paulo meliora fata ante diem extremum esset expertus. Meus in patriam excursos, ne quid detrimenti rebus meis ferat pulae, ut spero, providebitur: eum urgeo praesertim, ut aut stipendio majore doner a patribus, aut si difficiliores mihi hîc erunt, alios mihi circumspiciam heros; ac simul plorare illam in perpetuum jubeam cum suis, quae me indignis modis lusit hactenus atque exagitavit. De stipendio augendo dudum spes est facta, et quidem per Senatusconsultum scripto consignatum; nec tamen quicquam promoveo, cum, quia absentium ratio vix solet haberi, nec adest vobis, qui res meas multo ardore fovebat, Beuningius, tum quia Ampliss. Isbrandius, qui, quo est in me animo, hanc rem utpote aequissimam praecipuae curae sibi fore, simulatque domum rediisset, erat pollicitus, hîc tenarum longius expectato detinetur. Is testis oculatus abunde exploratum habet, quam caro constet vivendi ratio in hac civitate, idque non levi suo cum damno. Accedit nunc cumulus haud exiguus huic incommodo bellum Britannicum, per quod fit, ut pretia mercis transmarinae in immensum exerescant, interpellantibus commercium omne piratis Britannis. Ne tamen omnino molestum sit hoc exilium faciunt, tum is, quem designabam modo, Isbrandius, vir comis et literis probe instructus; tum orator Gallicus Dandillaeus Pomponius, elegantissimi eruditissimique homo ingenii, quem in hoc suburbio vicinum habeo. Is Fulqueto
tuo unice aliquando carus, et ejus ob noxiam in aula Gallicana parum gratiosus, nunc denuo pro meritis haberi coepit: hunc mihi Montozerius et Capellanus plurimum commendarunt. Prudentio manum nuper admovebam, promissi reus apud praesulem Paterbonium, qui postulavit hunc laborem sibi darem, idque iteratis jampridem precibus, paucorum dierum otio est opus, ut reliqua detexam, quae in libris adversus Symmachum praecipuam partem occupantur, ubi membranae vetustiores me deficiunt. Si quid hîc potes juva. Reginam nostram, quae Virgilium publico a me dari cupit, rogavi, ut codices bibliothecae suae Maronianos a me excutiendos huc ferat Roma secum: venturam enim sese jampridem minatur. Quod senatus regni minime fieri velit. Quid totius rei sit, et an allatura codices, quos desidero, propediem videbimus. Ego certe scriptorem tantum non sine cura castigandum mihi proposui. Interim poemata jam mea, nisi sallor, prodierunt: quorum exemplar ab Elzevirio accepisse debuisti. Inspicies librum aliqua cum venia, me absente, et tempore maxime alieno, juris publici factumi. [Note: Salmasius. Vid. lib. II. Silvat. pag. 165.] Alastor illic pro meritis habetur. Voluissem limarn huic poematio admovere. Quod in posterioribus, quorum initium, Age literarum dic facete dictator utcumque a me est praestitum; in prioribus vix licuit, quod occupationes publicae alio me vocabant. Eo majori cum venia abs te legenda sunt, si tanti facies id carmen, in quod oculos conjicies. Plantinianam Solini editionem innuebam, non Stephanianam. nec quidquam Stephanus praeter solitum fecit, si tollenda inde curavit pro superfluis, quae paginas complures occupabant. Theologus ille non male, puto, apud me erit. Si Boekhorstio negotium concreditum curae fuisset, uti debebat, alium haberemus. Sed is cum toto quadriennio mandata publica et meas adhortationes esset frustratus, tandem opera Isbrandiana apud patres foederati Belgii hac in re sum usus, qui Batavis meis id beneficium debere maluissem. Ajunt hunc nostrum satis facundum esse. Id si sic habet, applausum facile et approbationem omnium ac meam facile consequetur: nam alter ille, quem Gherii fratres alunt, vir quidem bonus est, sed orator minime vehemens. Schefferi Upsaliam antiquam proxime ad te misi, quem ab Elzevirio librum accipies. Palmerii Grantemenilii illa, quorum meministi, quaeque Bigotius jam apud me laudavit, videbo libentissimus: Phaedrus Schefferi necdum typis describi coeptus est. Velim scire ecquid in vivis etiamnum sit Fererius, ejus rei sciscitatorem habeo assiduum Henricum Moucheronium. Plura, quae his addam, nunc non occurrunt. Vale, vir summe, et me, ut solebas, ama. Holmiae Suecor. CICICCLXVI. a. d. IX. Kal. Quintil. Gregor.
SAllustium, munus ab te jucundissimum, tulit ad me theologus ille noster: quem jam verba publice facientem audivimus non sine plausu. Mores viri ad vitam aulicam magis compositos optaremus. Sed et sic, docilem modo se praestet, poterit nobis probari. Et vivit jam sub disciplina illustrissimi Isbrandii, apud quem puto proficiet nonnihil. In eloquio et doctrina hominis nihil desideramus. Sallustium perlecturus sum brevi una cum tuo Livio. Quamquam Livium jam fere totum evolvi. Sed opus est iterata cura, ut hîc mihimet ipsi plene satisfaciam. Interim poemata nostra tibi exhibita jam esse opinor, de quibus judicium tuum non sine acri censura expeto. Apud Prudentium libro primo adversus Symmachum quid sibi velit, communes de matre Dii? ubi agit de Dioscuris, an communes quod ex meretricibus ac prostibulis prognati? Emendatione locum aggrediuntur Barthius et alii: sed non persuadent. Reinesius me monet apud Nasonem Met. VII. vers. 291. legendum esse, capit hoc ab Aetide munus, ut [Gap desc: Greek words] dicatur pro [Gap desc: Greek words] , resolvendo diphthongum in duas vocales. Tu vide, quaeso, an id liceat, et exemplum suggere, si potes. Schefferus noster Phaedrum editionis secundae praelo commisit. Miratur nullas se tanto tempore abs te accepisse. Tu vale, virorum doctissime, et solens me ama. Exarabam praepropere Holmiae Suecorum CICICCLXVI. ad XIIX. Quinctil. Gregor.
RUrsus ergo decoxi tibi? certe tardum et impeditum nomen fui, non feci copiam mei, latitavi vel post columnam. Quid faciam? tot circum undique; in his, qui nihil numerarunt, tamen ferunt expensum, instant, flagitant, poscunt de praesentibus. Ego autem, ut homines infirmi atque obnoxii solent, rem perdere malle, quam miserum pudorem: et tamen hîc quoque postea laeditur: nam postquam negare non sustinui, quibus nihil debeo, ad reliqua non respondeo. At tu, oro, da mihi et hanc veniam, atque ignosce, quemadmodum soles: posthac frugi sat scio me fore, si culpam emendare permiseris.
Nec tamen feriatus tibi complicatis manibus sedi. Nam praeter illa legitima, diatribas publicas et privatas, senatulos, puteal Libonis (assedi enim) officia, cum aliquamdiu inter orsa Statiana, et Noctes Atticas A. Gellii, et Senecas meos, huc divisus et huc fuissem, et in singulis non parum operae temporisque posuissem, chartasque aliquammultas nugarum implessem, repente rebus relictis unus me Tacitus addixit sibi. Id factum intemperie istius, qui Cajum Aleandri merere noluit, ut vultum tuum subiret. Coeperant hîc locare miscellum famen (si me pateris cum Martiano loqui) an misellum, [Note: Frantiscus Hackius Bibliopola.] Franciscus Rufus conducere, cum duo [Note: Daniel Elzevirius et Daniel Gaesbeeckius. eadem, quae Heinsio, fere scribit Octavio Ferrario, epistola edita inter Ferrarii, parte III. pag. 104. Gronovius.] Danieles (et alteri, cum forte demulcendum haberem ob rem urgentem, vivo etiam tum affine ejus, id receperam) ita institerunt, ut manum darem. Habebis igitur, si tibi mihique Dii favent, Tacitum cum Lipsii integris, Merceri, Gruteri, Salinetii, Freinshemii, Pichenae, Grotii, fere integris, aliorum excerptis, et si quas mihi residuas fecerunt, notis. Sed quoties inter haec ego, Bovi clitellas? Nam praeclari artifices centonum suendorum ut magni imperatores fortuito cibo, obvio poculo, sic illi, ut quaeque fors obtulerat, omnibus contenti, nullo delectu, labore minimo defungebantur. At homini neque omnino naris obesae, nec mentis male sanae, isto cum stomacho et fastidio, ubique occurrunt Plura quidem tollenda relinquendis: et cum post arrosos saepe ungues tandem acquievi, ac satis curate fideliterque rem gessisse videor, quantum feci, poenitet. Sed intrivimus, exedundum est: praela sistere metuunt. Jac. quoque Palmerii Grenthemenilii Exercitationes, opus doctum, sed ne popularibus quidem, nedum Germaniae superioris officinis admissum, quia omne in Graecorum optimis restituendis et illustrandis occupatur, hîc inveni, cui obtruderem, ita tamen, ut postremam spectationem suscipere me oportuerit. Nec desinit Rufus eadem fini Hesychii sui (bis destituti, primum morte Schrevelii, postea morbo Cocceji, etiam postquam is convaluit) unumquodque folium missitare. Ita subegerunt me ingratissimi mortalium, et gratis imperant laborem, quem multo leviorem minusque utilem magna mercede alioquin emere solent: postquam facilitatem meam et studium in fovendis juvandisque omnibus, quae literis profutura sunt, deprehenderunt. Ad Prudentium me vocabas in postremis tuis, hem, hic est, qui primus impetum meum ad respondendum tardavit. Dum jam pridem non inspectum cupio replicare non in tuam tantum gratiam, et de die in diem ad id mihi otium frustra promitto, menses abierunt. Ad Symmachum tandem curriculo quasi transii, dum quaero Communes de matre dei, nec reperio, sed Corrupti de matre nothi, et Cognatos de Marte deos. Invenio autem ad marginem ver. LXIV.
Capta quibus volucrem virguncula ferret amorem,me maluisse olim, amantem. Ver. CIX.
Indomitum intendens animum semperque paratum
Ad facinus.
Non sufficere videbatur animus, quia saepe paratus miles arma non habet: itaque cogitabam, nervum, quem mox ramum vocat. Versu CXLIII.
Mox Ariadnaeus stellis coelestibus ignis
Additur, hoc pretium noctis persolvit honore
Liber.
Naso tuus, opinor, dixisset, hunc, pretium noctis, persolvit honorem. An et Prudentius, tu videbis. Versu CLIX.
Inde puellarum ludibria, pignora, partus,
Et furtivus amor juvenum, et deprensa jugalis
Corruptela tori.
F. raptus alleveram, et defensa: omnia enim ista defensa et velata sunt nominibus deorum. Ver. CXCV.
Talis et antiquum servavit terror asylum
Conjeceram sacravit, et propemodum etiam torpor. Ver. CCXXVII.
Illic Alcides, spoliatis Gadibus, hospes
Arcadiae, fulvo aere riget.
Potesne concoquere Arcadiae positum pro Euandro jam in Latio regnante, ut Hac Tyron, hac profugos, an mavis Arcadii? Aetis dicere non ausim: sed, capit hoc ab Aeetide munus, jam olim notaram ex codice Menardi, et probaram: non enim insolens Graecis diphthongum in media voce ante vocalem aut diphthongum aliam corripere. Sic Aristophanes in Pluto:
[Gap desc: Greek words]
Sic Homero [Gap desc: Greek words] , Theocrito [Gap desc: Greek words] . Quod imitatum Ovidium non audacius putabam, quam dixit Dyspari Priamide. Si vidisti Passionem Perpetuae et Felicitatis, scis, unde suppostor ille fragmenti Petroniani acceperit, liberam coenam. nam, ut homo Italus, exemplar de illis, quae typis facta supprimebat Holstenius, facile habere potuit, habuitque. Restat, ut poemata tua quantopere permulserint me, demeruerintque, referam. Tu vero, quae vel in theatro vel in auditorio honorificentissima et studiosissima potest [Gap desc: Greek words] dari, ea me usum interpretare: nam quicquid dixero, minus erit, nec, quid de illis sentiam, satis unquam eloquar. Ita quicquid moliris, omnibus numeris perfectum est, et virtutes veneresque pectoris instructi et aetherio spiritu calentis possides universas. Vivet hoc opus, neque in eo est quicquam, quod aetatem non ferat, nisi forte qua me quoque immortalitati admovisti. Ea vereor, ne, ut aries aureus Hellen, prodat Pegasus tuus. Vale, decus praesidiumque meum, et feliciter age. Lugduni a. d. pr. Id. Febr. CICICCLXVII.
Solinum Plantini unde mihi? si non sunt nimis multa, posses ex tuo exemplari describi jubere.
VAlde amo te de Octavii Falconerii V. Cl. musteo libello, quem mecum in primis communicare dignatus es. Et doctae ejus conjecturae, quantum ex properata lectione decernere possum, facile subscribo: nam Persea et Danaen, Telephum atque Augen cogitare cum alia, tum aetas maris figurâ vetat. Sed et jucundum est et pium sanctissimorum initiorum nostrorum umbras et simulacra penes [Gap desc: Greek words] agnoscere. Ego praedicto die et hora, sexta scilicet matutina, in lintrem me conjeci, ubi desideratum te mutasse consilium putavi: adeo non exspectabam tibi jus esse fidem meam appellandi. Vin' signi quid amplius? Dum absentis Volbergii commodum ab hora XI. usque ad mediam secundam opperior, confectis ubique prandiis ganeas et popinas frustra circumii, et vix tandem magna mercede reperi, qui recalfaceret focum, et viscus nobis semicrudum, ut Velitris Marti, apponeret. Ad Graevium quas mandaveras, statim misi. Nuper a recitatione publica regressus in veste longa obvium auspicato habui illustrem Slingelandum: qui statim ut me salutarat (ego enim ablatus aestu dictorum et exterritus etiamnum parum utebar oculis, et poene haud agnitum praeterieram) de novo vicino sibi gratulabatur. Vale, et me ama. Lugduno a. d. III. Cal. Maj. CICICCLXVII.
HOminem te lepidum et festivum! quia semel ineptire me vidisti, putas idem quotidie posse facere. Atqui nosse debebas ingenium meum, et me ab istis fragilis gloriolae choragiis alienum quam qui maxime, neque unquam huc (descendere enim me puto, cum illuc escendo) nisi instaret [Gap desc: Greek words] . Scis etiam moris non esse, et difficulter exemplum novum introduci, nec quicquam me posse tale conari, nisi tot approbantibus. Apud quos si verbum ea de re faciam, exspecto, ut amici nostri (illi ipsi, quos tu atque ego diutissime coluimus) interrogent: num Criticus est? num literam occidere scit? num collegium in [Note: Credo notari Justinum et Florum.] I. et F. habere vult? hac enim adventicia plerumque
amoris et honoris causa excipior. Quemadmodum autem effugero, ne raudusculum quaerere, aeruscare, stipem petere, ut [Gap desc: Greek words] , videar dicarque? piaesertim tam recenti exemplo ejus, qui ducentos praesentes, quadringentos annuos, jusso, ut prae se fert, Panegyrico meruit? Taceo alia multa, quae me deterrent. Quare te oro, obliviscere hoc, et pro non scripto habe, et ne dicas cuiquam hoc tibi in mentem venisse, sed sine me latendo et quiescendo vitare derisum et ciconias a tergo pinsentes. Laur. Megalottus et Paullus Falconerius me dignati sunt alloquio pleno humanitatis, elegantiae, eruditionis. Tranfire tum putabam [Gap desc: Greek words] , et hos esse de cohorte: sed interrogare non audebam, ne invitarer ad faciendum officium, qui illo sermone uti dedidicerim, neque ullum habeam, quo tam delicatas aures permulceam. Si naenia est parata Golio, hem tempus est. Fabricio pro me satisfecere Francium nostrum jussi. Si tibi curandi occasio est, curabis; sin, ad me redeat face. Vale, meum decus, et noli rae apud gentem omnium subtilissimi sensus et nasi traducere. Lugduni a. d. XIV. Cal. Januar. CICICCLXVII. [Note: Ad hasce et quasdam sequentes desunt Heinsii epistolae, quibus respondet, unde clarior lux appareret. Sed agere Gronovium puto de Allocutione ad Cosmum, magnum Etruriae principera, cum Academiam Leidensem visitaret, facta publice a. d. IV. Idus Januar. CICXCCLXVIII.]
BEne habet: lusimus aliquid, et [Gap desc: Greek words] literis revinximus: sed tuo periculo, qui me hoc posse hominibus persuasisti, et me credere jussisti. Audietur nonnihil de honore loci; pauca, sed nervose, de Italia et Florentia; multum de gente Medicea, sed ita, ut res gestas persequar, nomina nulla interponam; plurimum de ipso et de hoc consilio peregrinandi; tum vota et bona omina, quae tamen omnia intra dimidium horae facile possint pronuntiari. Sed heus tu doctor meus, quam longe aberras? Cosmo Franciscum scribis ex Blanca Capella sublatum. At Cosmus ex Petri Toletani regno Neapolitano praefecti filia quatuor filios sustulit, in his Franciscum et Ferdinandum. Blanca Capella primum fuit Francisci delicata, et tum, ni fallor, ex eo peperit. Postea Franciscus duxit Austriacam Ferdinandi filiam, Maximihani Caesarum sororem, quod scire potes ex P. Victorii praefatione comm. in [Gap desc: Greek words] Aristotelis. Et hinc provenisse censeo Mariam. Ea mortua publice collocantibus Venetis duxit Blancam justo matrimonio, sed ex ea nihil procreavit, quae causa mortis utrique fuit. Hoc tamen ex misse stemmate didici
Mariam Francisci fuisse filiam, quam ego Ferdinandi putabam. Nunc non in praesentem usum, sed animi gratia cuperem scire, quemadmodum Cosmus I. Magnus dux descendat a Laurentio Cosmi P. P. fratre? nam Cosmi Petrus, et Johannes filii fuerunt: Petri Laurentius et Julianus: Laurentii Petrus, Johannes, (qui Leo X.) Julianus, qui pater Julii, hoc est, Clementis VII. Petri Laurentius dux Urbmi, pater Catharinae Henrico II. Christianissimo nuptae, et Alexandri Ducis, in quo Cosmi stirps defecit. At inter Laurentium Joh. filium Cosmi P. P. fratrem, et Johannem Cosmi M. D. Patrem neminem novi. Sed de his, ubi bene vacaveris. Vale, meum decus et praesidium. Lugduno a. d. pr. Cal. Januar. quas toto pectore tibi opto auspicatissimas.
A. d. XIII. Calendas Febr. quum tuae mihi redderentur, nihil jam poterat cum Calcaneo agi. Mos enim solennis illi pomeridianum agitare Dolae, non quae iram Borbonii sustinuit, sed ubi facta est pugna porcorum. Postridie igitur bene mane, et quae ad ipsum erant data et excerpta ex iis, quae ad te, quatenus ad illum pertinebant, ad hominem misi, et ille se, quod opus sit, curaturum respondit. Habet auctores suos, quibus utatur, licet. Plurimum praestitero, si attendero, ne quid fiat inepte nimis. Nam fatigari quis velit, et operam navare homini, qui pro triennii assiduo et quotidiano labore sex scilicet assignat exemplaria? Tu vero mone communes amicos, ut impudentem et arrogantem paedagogum istum norint et fastidiant, nisi ab eo velint epistolis missitandis occidi. [Gap desc: Greek words] illa nostra sub praelo est, et cum hac hebdomade, quamquam moratores, finem promittunt. Dein dies abibunt, dum glutinantur exemplaria. Etiam scire me oportet, quot velis tibi mitti, nam et circa ipsum aliqui, opinor, erunt promerendi. Sed unde fiducia tibi, futurum ut ea causa sit unctiusculum olus? nam vexatio transierit: sed insumere praeterea et nescire, an id sumptum exerceat suum, durum est. Praefationem aliam nullam adjunxi: nam ad ipsum, id esset nimis profiteri, quid exspectes; ad Curatores, de ipso desperare. Homines vulgo, quoties nego adhuc factum quicquam, derideri se putant, et me scilicet egregii mortalem altique silentii. Placetne addi tria carmina? Mihi fere, tibi si minus, fac me moneas. Vale et laetare, quicquid erit. Lugduni a. d. VIII. Cal. Febr. CICICLXVIII.
SCisti, qua cogere posses, quamquam munere isto oderim te odio Vatiniano. Vix mihi satisfacio paratissimus. Nunc ad omnia flagitiose imparatus sum. Itaque ludibrium debebo, et habebunt, quod semper rideant. Fac tamen sciam quamprimum, quod nomen et ipsius et patris, quae aetas, num qui fratres aut sorores. Quando venturum putes, et; sed interrogandi finis non est. Vellem disceres omnia, quae ego debeo. Vale.
MItto tibi sex exemplaria, quorum tria, si tanti est, offeras aulae, unum tibi serves, unum, quorum carmina misisti, unum Schatzio nostro, ni grave est, tradas. Nec mei honoris causa frontem perfrices. Ego enim ut ista, si sponte veniant, accipere grate possum, ita eadem facile aspernor, si minima subsit indignitas. Meministi, quid olim ad te scripserim, cum de Gallico congiario mecum ageres. Caeterum posthac hujusmodi me commissionibus cave objurges. Aliquot millia passuum commoratus es non cantharum, sed Cornelium Tacitum, et aliquid etiam tempestivius, quod parabam ei, qui quanto civilius fert me sui oblivisci, tanto magis operam mihi dandam puto, ne ille me sui oblitum sentiat. Vale, et me ama. VIII. Id. Februar. CICICCLXVIII.
Haec scripseram cum mihi reddebantur tuae. Ego nec quid scribam, scio, nec cur etiam epistola molestus sim, causam video. De libello, inquiram. Iterum vale.
ET voluntati tuae et operae et consiliis gratias habeo habeboque immortales. De exemplarium et cultu et numero utinam me monuisses, quum rogabam. Epistola, et quae alia jubes, exemplaria parata sunt, sive hîc ea adventum tuum manere velis, sive istuc mitti, sive denique ad Elzevirium: modo sciam quot exemplaria, et glutinata an soluta, aut quot utriusque generis. Vale, et valetudinem cura in primis. Lugduni a. d. V. Idus Februar. CICICCLXVIII.
TAmen aliquando ad officium redeundum est. Hoc dudum non semel ipsemet mihi dixi, et succensui jam hoc agentem interpellantibus; cum tandem, Tollito cuncta, inquit, et tui me primam rationem habere jussit, quem tu (bene apud memorem veteris stat gratia facti) tantam mei rationem habere compulisti. Is cum in curandis ad te suis meam fidem legisset, justis desideriis tantorum fautorum moram nec facere nec ficri sustinui. Accessit alter monitor amplissimus Thevenotus, quem scis, opinor, ab aliquo tempore hîc desedisse, dum persequatur Arabum [Gap desc: Greek words] . Ego et consilium nobile ac salutare non omni genere subsidii prosequi barbarum, et nostrae Academiae amplum ratus habere, quod alliciat demereatque hospites longinquos et honoratos, (quum praesertim et divinus Capelanus eam rem sibi quoque gratam agnoscere dignatus esset) quod possum, indulgeo libens, et vellem me plura posse. Quicquid tamen facio, non dono, sed foenero: ita praesentem et improbam mercedem capio, propemodum [Gap desc: Greek words] , consuetudinem viri et studiis, et moribus, et sermone admiraculum usque politi, et judicio elegantissimo, qua nihil potest contingere jucundius, suavius, amoenius. Saepius tamen filium ei delego, quem nunquam non meliorem et doctiorem dimittit. Hic igitur etiam tui crebram semperque dignam virtatibus tuis facit mentionem, cum accessione illa legitima, ut quoties ad te scribo, ab se amicissimam salutem et promptissima obsequia tibi deferam. Brummeri legem Cinciam accepisse te puto, a me ad Elzevirium missam. Nostra ad majorem Plinium una
cum praefatione, jam pridem profligata, exspectant reliqui operis consummationem. Alter quoque Plinius, ad quem manipulum observationum dedimus, ad carceres haeret. Interim et Plautus repetitus praelis, cui denuo aliquot horas impendi: venitque in mentem, quod suadebas olim una re deterrito, ne ambitione honorem corrumperem. Nunc quia speciosior gratiarum agendarum titulus succurrit misero pudori, et haud scio, quam mox, quamque facile iterum eam sim habiturus copiam, conjeci quaedam in chartam, quibus Principi Ministro dico speculum vitae vulgi, sed duorum cultissimorum populorum. Amstelaedamenses cum de instaurando Lyceo suo cogitarent, et mihi honorem habuerunt. Retinuerunt (qui calculus et in priori migratione plurimum valuit) mortui, et vergens aetas corpusque labori pristino impar, et crebrius solito languidum; denique contentus praesentibus animus. Itaque simpliciter, nihil cauponatus, gratiam feci. At [Gap desc: Greek words] (cui ad rogantes, cum de me desperarent, meritum testimonium perhibueram) cum praebere aurem et tractare conditiones coepisset, apud aestimantes recte suos, quid perderent, commoda mirifice auxit. Profuerunt haec [Gap desc: Greek words] et proderunt, modo pressis manibus tenere fortunam sciat. Vale, meum decus et praesidium, et rem bene gere. Lugduni tuae a. d. VI. Idus Majas CICICCLXIX. Ampliss. et Optimo Scheffero plurimam salutem, cui etiam, quod debeo, exsolvam quam primum. Minantur quidem se meam effigiem aere reddituros. Quid subscribam? Puto nil nisi nomen. Quid enim mihi opus invidia. Iterum vale.
DIuturnioris silentii culpam agnosco et deprecor, Vir Celeberrime, cujus summa ad valetudinem referenda est jam ferme annuam: ex quo enim regressus sum in hanc aulam, morbos tantum non continuos experior mihi familiares. Hiemem certe proximam aut lectus aut cubiculum me sibi adfixere toto temporis quadrimestris spatio. Nuper etiam in recidivam sum lapsus, ex qua lento processu nunc vix tandem emergo. Hoc rerum mearum statu confidebam equidem fore, ut gratiam mihi facerent patres demandati publico nomine ad Ruthenos itineris, concordiaeque hosce inter ac Suecos instaurandae. Cui ego me spartae non parem esse jam saepe numero apud amicos, Amplissimum imprimis Beuningium, per litteras eram testatus: quibus ex Senatu absentibus causam meam proditam ac profligatam invitus nunc intelligo. Itaque nil integri relictum nobis, praeter obsequii gloriam. Nec tamen mihi tempero, quin illa Fortunae meae occentem nonnumquam:
Ergo erat in fatis Scythiam quoque visere nostris!
Novisti cetera. Meram igitut barbariem spiranti, et in irae permolestae cogitatione defixo tuae mihi reddebantur proximis diebus, ex quarum lectione tale delinimentum cepi, quale sopor fessis in gramine. Epistola optimi Capelani haesit in via multo, quantum apparet, tempore: meliori tamen fato usa, quam ejusdem penultima, in itinere una cum Illustrissimi Colberti literis intercepta, quod nunc primum doceor. Amplissimi Thevenotii consuetudinem quotidianam tibi quin invideam, minimum abest, etsi nunquam non secunda quaevis rebus tuis apprecatus, tantum ex ea voluptatis atque emolumenti ad te redundare sum certus. Utinam illi tibique iter, quod molior, commodi nonnihil foret! Ita enim uterque de me meriti estis, ut, sine animi ingrati nota praesentissima, utilitati vestrae deesse haudquaquam possim. Quae de viri virtutibus uberi oratione subjungis, ea ex tripode proferri mihi sunt visa, veris nihilo majora. Quapropter iterum iterumque meis verbis quaeso, salveat homo ad unguem factus: atque ex te cognoscat, absentiam a solo natali meam multis mini nominibus molestam esse, nullas tamen ob causas molestiorem, quam quod per illam fit, ne in commune studiis suis publico profuturis a me consulatur pro virili. Sed et Magnum Etruriae principem sic res in Brittannia suas componere est rumor, ut per Belgas Foederatos iter in patriam moliturus credatur. Videbis igitur Heroem praestantissimum, et dextram tot meritis insignem proxime continges.
At mihi Sauromatae pro principis ore videndi.Fragmentum Petronianum, in Dalmatia repertum, Romam perlatum esse nuntiabat non ira nuper Falconerius; nec de impostura aut dolo malo suspicionem apud homines rerum peritos in urbe relinqui, ex quo compererunt, codicem ipsum ante annos CCC. esse exaratum, hoc est, illo tempore, quo fraudi litterariae inter Barbaros locus non erat. Cl. Schefferus valet utcumque, ac totus est in adornandis de re vehicularia veterum commentariis, quos describit ac luci parat. Idem aliquando fert iniquius Navalem militiam, post priores curas parte altera auctiorem, ab Elzevirio negligi: qui erat pollicitus, nullam editionis in se moram fore, simul atque librum accepisset. Eum et accepit anno proxime decurso mea opera, et tamen nescio quid cunctatur, ac promisso deest. Admoneatur is officii interdum per te, quaeso, objurgeturque; dum in publicum consulat. Ait quidem se in Spanhemiano opere edendo occupari, et has excusationis ambages jam praevidit fore objiciendas Schefferus autumno proximo, quando alter ille negabat, procrastinationi hac de causa vel minimum subverendum esse: sufficere enim sese utrique telae simul detexendae. Hortatu Graevii nostri, qui typographum non defore Meursii postumis edendis asseverat, petii a Magno Regni hujus Cancellario, ut quae vir ille doctissimus super Antiquitatibus Cretae, Cypri ac Rhodi commentatus est, et quorum exemplar hîc in arce Regia asservatur, mitti in Belgium pateretur juris publici facienda. Promisit ille cum senatu sese ea de re propediem esse acturum, et bene nos sperare jussit. Ceterum studia omnium hîc unice occupantur in edendis libellis nescio quibus Gothorum veterum historicis, et ad institutionem
regiam pertinentibus, quae et cura Schefferum nostrum a melioribus avoca vit. Brummeri Commentarios ad Legem Cinciam nuper admodum accepi, nave, qua libellus vehebatur, tempestatibus multum jactata, et in portu Gothoburgico hybernare compulsa. Pliniana tua mirum in modum oculis hisce usurpare gestio: utinam hic mihi comitatus obtingat ad Ruthenos excurrenti! armarem certe hoc me amuleto adversus omnem barbarae fascinationis adflatum, sed nec invitus evolvam, quae ad Plinii junioris epistolas, et ad Plautum curis secundis annotasti. Plinii epistolas in manibus habebam lecto nuper adfixus, et ex Membranis Florentinis ad Aldinam Editionem complura visus mihi sum observasse, haudquaquam insuper habenda. Etsi Aldus ipse ea praefatione gloriatur, membranas sibi praesto fuisse ex Galliis allatas longe vetustissimas, et ad Plinii ipsius aetatem proxime accedentes. In Hendecasyllabis certe Sentii Augurini: qui libro IV. Ep. XXVII. exhibentur, scribendum codex me docuit,
Ille o Plinius, Ille, quot Catones!
I nunc, quisquis amas, amare noli.
Nam ita disertim illic legebatur, nisi quod mutavi, Quod Catones, in quot. Plinium instar habere plurium Catonum voluit, et hoc jam monui ad Nasonem. Vale, vir Eximie, et, si vacabis a continuis occupationibus, fac litterarum aliquid a te adipiscar, in Ruthenis constitutus. Exarabantur Holmiae Sue corum Anno CICICCLXIX. a. d. XVII. Junii.
DOlui non semel, Heinsi jucundissime, vicem tuam, in tam profundam barbariem missi: ubi non virtus tua, non fama, non ingenium, non suavitas tanta publicae causae suffragaretur: unde, quum quasi Persicus Angaros [Gap desc: Greek words] , aut instar Scytales Laconicae jussia eo portasses, meram [Gap desc: Greek words] referres. Sed et ego (tanquam ita consentiret nostrum utriusque astrum, ut necesse foret eodem tempore ambo miseros esse) interea rerum mearum sategi. Decubui enim in sextum mensem cum exigua spe salutis, et alterum tantum jam temporis quassatam valetudinem inter Phinea edundi fastidia traho et vix sustento. Praeterea jacuit non tamdiu quidem, sed identidem pari desperatione universa domus, quam [Gap desc: Greek words] , non tam cubili, quam censu, reliquit, quae fidei ac pietatis nostrae et veterum dolorum immemor, nos alii Phinearum volucrium generi, quos ipsi pessime oderat, diripiendos prodidit. Itaque non modo corpus et vires, sed et rem amisimus. Sed vita cum superest, bene est: non tam mihi, qui satis firmaveram animum
ad transitum per quantumvis ardua in pacem aeternam, quam parvis meis, quos, si quid accidisset mihi, non aliis, quam quibus me vivente ac videnteSub Specie bonorum novercae redigendorum praemio quaestuique fuerunt, commendare poteram. Talis tamen anno praeterito variis molestiis dies noctesque inquietatus gessi magisterium collegii nostri, in quo seniorum jam quartus sum: sed numerus ejus major, quam umquam fuit: quemadmodum nec viae urbis auditoriave, atque Album Academiae solita frequentia carent. Familiae forsan etiamnum sentiunt, quos perdiderint: sed ut quaeque meliore statu sunt, minus, ut reor, inter adversa, quod contigit, numerant, quia computant, multis repente adeptis, ad quae nunquam alioquin aut tarde fuerant perventuri. Caetera civitas, praeter paucos, quos reliquiae mali languidos tenent, [Gap desc: Greek words] , adeo ut medicum nuper mitioris autumni se non meminisse, et die sacris solenni nullas preces pro aegroto desideratas, quod XL. annorum ministerio sibi non evenisset, de suggestu praedicantem audierim. Quod mihi quaestionem ponis de veredis a te incitatis, et te recte consuluisse judico, et illos merito gressum accelerasse, utique si gerebant et fiscos cum pecunia, quos ferro tonsitari solere a compare ginno Phaedri Aug. Lib. didicerant. Nec fugae nomen invidiae sit: nam ipse Apollo per flumina jurabit
Infera sub terris tacito labentia luco
fugam honestam esse, quae te, delicias ejus, servavit; nec te quicquam tota vita excusandum habere, quam quod, dum te Herculem putas, unam excetram non fugeris. Plinium et Plautum, filiique Macrobium jamdudum adservo tibi: de Polybio promittere vix possum, adeo indigne nobiscum agunt mortalium sordidissimi et ingratissimi: quod possum tamen, promitto. Habeo etiam ab Aprosio ad te La Belisa tragoedia, Il Veratro, Le Vigilie del capricorno, et instar vitae tum Parentis tui, tum tuae manuscriptum. Quod in literis aliud hinc exspectes, nihil est, nisi forte Stephanum de Urbibus cum versione et notis bonae frugis, quantum ex uno alterove specimine praesagio, Abrahami Berkelii. Schefferi V. CL. Militiae navali mancipem quaerere non omittam, etsi jam ab uno alterove repulsam tulerim. Causantur priorem editionem nondum esse distractam: erat, qui, si pretium facere vellem, sena exemplaria sibi esse in promptu diceret. Sed haud dubie politissimum opus praejudicio gravat, qui adhuc lactavit auctorem, fociennis occultior, non melior: quem, si lucrosam rem fore speraret, nunquam dimissurum fuisse ex suo et ipsius ingenio interpretantur. Sed videbimus. Vale [Gap desc: Greek words] , et mei memor esto. Lugduni prid. Cal. Mart. CICICCLXXI.
Sto compilando la seconda Pentecoste della medesima in cui non mancara qualche Grillo a VS. Eccma. [Abbr.: ?] ed al Sig. Heinsio. Magiache di lui favelliamo non so se m'habbia a dolere, mentre havendo egli publicati nel CICICCLIII. i suoi Poemi, si sia di me affatto dimenticato. E pure non gli mancava occasione a pag. 119. nel registrare l'Epigramma In Talpam impudentem plagiarium notato come fattolo a mia instanza, egli l'havesse. Poco pero mene curai. Ma spiacquemi vedere taciuto il nome dell' Illmo. [Abbr.: ?] Sig. Tommaso Spinola, che fu figliuolo de Giuliano, cosi anco d'altri
amici Genovesi. Intendo che egli habbia stampato Ovidio con le sue Note, non per ancora io l'ho veduto: et lo bramo al maggior segno, pero che havendogli donato un MS. delle Epistole di quello, per lo quale havendomi ringratiato di Venetia con le sue lettere delli 13. del caduto CICICXLIIX disendomi: Nec dissimulabo hoc beneficium in Notis ad Ovidium istis, essendoci passati tanti anni di mezzo vado sospettando, che egli habbia segnata la promessa nelle efemeridi dell' oblivione. V. S. Eccma [Abbr.: ?] . si compiaccia di non tacerle queste mie juste doglianze: che se ho torto, lasso che egli medesimo l'habbia a giudicare etc. et vorrey pure prima di finirlo riverire con tutto l'affecto il mio Sig. Heinsio. etc. di Vintimiglia. 2 Martze. CICICCLXIX.
NUntio, rediisse me ad meos, nec tamen omnino salvum. Est enim negotium cum pedibus ingratum, qui nisi clavo trabali adfixum tenerent lectulo, jam ad te advolassem. Tu, si melius voles, fac, quaeso, quod a me fieri non posse permoleste equidem fero. Vale. Hospitio utor, quo et ante hoc triennium sum usus. Hagae Comitum a. d. V. August. CICICCLXXI.
LUbens equidem rescivi nudius tertius ex Amplissimo Terborghio, in quem forte incidebam, die crastini te nobis esse adfuturum, Vir Celeberrime. Hospitio meo nihil tibi debet esse antiquius, quod pro veteri illius jure, abs te promitto mihi. Etsi et pessime illic exceptus nuper, et alibi lautius sat scio, habendus, justissimas potes proferre causas, cur nos sordeamus tibi ac praetereamur in posterum. Tamen nolito tui esse dissimilis, aut severius vindicare in nos homunciones longe longeque tibi devotissimos: si quid nuper est peccatum, non tam mea supinitate aut culpa, quam absentia illorum, quorum aedes nunc inhabito, ut sane peccatum est gravissime. Catalogos si tecum tuleris bibliothecarum proxime apud vos auctionibus publicis distrahendarum, rem pergratam feceris. Atque adeo auctor sum filio tuo, eos, qui posthac in lucem prodituri sint, ut ad me mittat. Nondum enim emacitatis antiquae morbum expugnavi. Vale et veni. Hagae Comitum A. CICICCLXXI. a. d. XVI. Octob. Greg.
DE Thesauro Stephani Henrici memorem te fore spes est, Vir amicissime: ut mihi is addicatur, si exemplaris sit neque immundi, et pretio salubri possit comparari. Idem de Reusneri familiis dictum esto. Quamquam si tu eas tibi destinasti, usu harum me non fore defraudandum possum mihi promittere. Velim et Glandorpium, si commode vendetur. Est enim mihi exemplar ejus jam olim acquisitum. Nunc video et exhiberi Senecam cum commentariis variorum ex editione Aurelianensi. Si recordor probe, illi accedunt notae Francisci Jureti, quae ab aliis absunt editionibus, cujus rei admonitum te volui. Navali militiae Schefferianae si spei nihil reliquum est de typographo apud vos inveniendo, certior faciendus erit quam primum istius rei amicus noster. Ausonium nuperae editionis evolvo, ipsi frontispicio abesse epistolam Theodosii Aug. miratus sum, quae laudes poetae luculentum in modum complectitur. Praefatione Ausonii ipsa ad Theodosium, quid sibi velint illa, quoties contra parem dubites, doceas me rogo. Nam nec Latina satis sunt, et peccant in legem metricam. Vale. Hagae Comitum. a. d. XXI. Octobr. CICICCLXXI.
CUm Langermanno ut agam ipse super negotio, quod nosti, consultum opinor. Ne si tibi acrius nonnihil fortassis excidat, quod fieri interdum possit, ego vos collisisse arguar immeritus. Hodierno die monendus erit amicus noster per litteras, ne aurem nimis credulam praebere pergat hominibus id genus garrulis, et supra modum aut malignis aut improvidis. Ad quae quid rescripturus sit, tibi postmodum communicabo. Ob minacias cur irascaris huic tanto animi fervore, agnoscis, puto, tute, causas non esse tibi longe justissimas. Si tecum perpendis aliquanto meditatius, esse naturae legibus ac pietati convenientissimum, ut existimationem paternam etiam, cum jure sugillatur, ab omni opprobrio, quantum in nobis, vindicemus atque adseramus. Agit autem sic tecum amicus noster, ut delatori non plane subscribat, sed haereat
ambiguus mediusque credentem inter ac narratis derogantem. Nec dubium est, quin, quando ex me intelliget, inficiari te rem omnem; tibi potius, quam alteri accessurus fidemque habiturus sit. In loco Ausonii etsi minus Latine dici videbatur, dubitare contra parem, tamen quid istis vellet auctor, cetera non inelegans, minus obscurum censebam, sed de loco corrupto cur liberius sententiam ferrem, faciebat posterior syllaba correpta [Gap desc: Greek words] contra: quod praeter exemplum esse, nec ferre legem metricam persuadebar ut crederem, et adhuc ut credam persuadeor: cum noster sit accuratissimus in ratione Syllabarum servanda, Graecis nonnullis exceptis, in quibus accentibus et pronunciationi, pro more temporis sui, se praebet plus nimio obsequentem. De claris urbibus in laude Athenarum occurrit quidem
Unde per Joniae populos et nomen Achoeum
Versaque Graia manus centum se effudit in urbes.
Vel, ut scripti potiores, versa et se fudit, cum prima in Jonia corripienda fuerit, producenda secunda. Sed scribendum utique,
Unde per Jonii populos et nomen Achoeum
Sparsam Graia manus centum se fudit in urbes.
Jonio in magno, cum mare subintelligatur. De Arelate ipso statim initio
Pande duplex Arelate tuos blanda hospita portus.
[Gap desc: Greek words] Arelate in carmen ipsum subrepsit ex lemmate carminis et titulo, de Arelate certus sum Ausonium scripsisse,
Pande, duplex Arelas, tutos blanda hospita portus
Gallula Roma, Arelas:
quod ipsa repititio Arelatis sat evincit. Sed haec in infinitum abirent, si percenserem omnia, quae castiganda in Ausonio supersunt, post curam ultimi [Note: Jacobi Tollii, cujus frater Alexander.] interpretis. Quem miror non solum omisisse Divi Epistolam in ipsa operis fronte, quam illic legi Ausonius ipse haud dubie voluerat, sed amoebeas Paulini litteras, per quas Ausonianis respondet, cum in vetustis Ausonii membranis legantur, utpote ab ipso Ausonio juris publici factae. Non dissimili modo frater ejusdem, qui Appianum nobis dabat nuper, Illyricis omissis, quo nomine nos omnes Belgae exteris ludibrium debemus, quasi consultores illi defuerimus, cum ipsus, credo, defuerit consultoribus, cum nemine hominum litteratorum communicato consilio hoc suo ac proposito. Sed ad rem. Tentabam in nostro, quoties cum pare res dubia est, vel contra operi indubitas. Sed non satisfacio. Vide, si quid aptius hinc extriciare possis. In Caesaribus.
Tertia finit hiems grassantia tempora Caji.
vel, crassantia, ut in aliis. Liber Vossianus veterrimus transatia, alii quidem tranantia. Conabar, transacti tempora Caji. Sed exemplum desidero; quod suppeditari a te velim. Apud Florum, bellum cum Pompejo peractum. Peractus Pompejus, et cum Pompejo peractum bellum. Sed de peragendi verbo hac significatione complura in Adversariis annotavi ad illa Martialis vulgo mendosa, Jam Lachesi jamque peractus eras. Apud eundem Ausonium Epistola jocosa
ad Theonem de Ostreis, cujus initium Ostrea Bajanis, hic versus exhibetur, Quot ter luctatus cum pollice computat index. Nonnulla illuc congesserunt interpretes de numerandi per digitos ratione, quod veteres, quae qualis fuerit, apertius demonstrare debuerant. Fuit cum [Gap desc: Greek words] luctatus censerem mutandum in jactatus: ut ad micationem digitorum referatur, ludum veteribus usitatum, et diversum ab eo, quo Itali nunc utuntur. Nosti illa Calpurnii Ecloga II.
Ter quisque manus jactare micantes.
Haec, ut te doctore proficiam. Sed revoco me, ne, qui praesentem praesens obtundebam nuper recitatione nimia quisquiliarum, nunc in absentem pergam saevire. Doleo tantum temporis periisse filio tuo, dum Thesaurum Stephani in meos usus nequicquam venatur: exemplar minoris chartae (quale meum, quod Holmiae jam habeo) haud a me desideratur, Glossarium multo minus, quod in bibliotheca mea non semel exstat. Ajebant, qui auctioni interfuere, nusquam alias hunc librum minoris fuisse divenditum. Ceteros etiam salubri pretio ab emptoribus addictos. Vale, decus litterarum et meum. Hagae Comitum. CICICCLXXI. a. d. XXX. Octobr. Gregor.
FIlius meus diem perpetem in auctione persedit rebus relictis: sed adeo excandefecerunt pretia sive appositi sive animosi licitatores, in his Plumerus Amstelaedamo, ut nihil nec tibi, nec mihi ausus fuerit parare. De Schefferi opere docebit te, atque ipsum referet tibi Riquius noster. Quoties contra parem dubites, accipiebam, si sit auctor conditione par nobis, non tanto major, quanto princeps privato, et dubites, vel tergiverseris, aut tarde accedas ad id, quod suadetur, tunc decet et laudatur modestiae mora: principi statim parendum est. Si tamen tu quid melius, ut plerumque soles, addiscam libens. Tentavi aliquot formulas epistolarum, tam ad delatorem illum, quam ad eum, qui tam facile illi credidit. Sed non possum moderari mihi, nec decerno satis, plus sit indignitatis in vanissimo mendacio, an in minis tam incivilibus. Itaque virtute me involvam mea et silentio: ut nimio saepius quam vellem feci, quum magnis beneficiis meis par merces reddebatur. Valeant, et sint similes sui: non dubito brevi fore, ut ipsimet inter se his artibus moribusque invicem plectant. Tu aliter vale et salve, plurimum merito tuo cognatis carior. Lugduni a. d. IX. Cal. Nov. CICICCLXXI.
Stephani integri cum Glossario et bene compacti copiam tibi de sua copia defert librarius quadraginta florenis, si libido est.
QUi has portat, de auctione tibi satisfaciet, in qua qui bene emerunt, aut albae gallinae filii fuerunt, aut rivali caruerunt, aut nihil, quod placet, carum putant. De D. Magno credo et praeclaris speciminibus, quorum mihi copiam facis, et ipse olim expertus, etsi nunquam ei tam enixam operam dederim, ut de industria eum ad suam ipsius et majorum obrussam exigerem; sed si quid tamen in eo vidi, obiter et non hoc agenti natum sit. Sed ab tirone isto quid majus exspectare potuisti? Non cuivis datum, ut bonos versus facere, ita Poetas restituere. Utrumque tuum solius est, non in his modo, sed quot aut fuerunt, Aut. etc. Vale, unice Cantandi positor, cantati sancte repostor, et salve plurimum, me autem ama, cui nec molestus unquam, et omnium minime, cum doces. Lugduni. raptim a. d. IV. Non. Novem. A. C. CICICCLXXI.
Opinor filium tuum ad te pertulisse, quorum caussa huc missus erat nuperrime. Cum Regina litem antiquam mihi esse nosti, aut potius aeri meo. Quae quod nomen haud bonum esse pergit, ac sui similis, flagitatione Musicâ proximis diebus a me conventa est, non quia sperem sive negligentiam ejus, sive dolum malum cantando rumpi ac expugnari posse, sed ut posteri cognoscant, si huc pertinget mei fama, non potuisse verba semper dari mihi nimis stulte credulo. Ipsosne versus ad illam sim missurus an pressurus tenebris, nondum satis apud me deliberatum est. Mittendos tamen Sore potius est ut credam: quos judicio tuo, sed censorio, non indulgenti, proinde commissos nunc volo, ea lege, ut a te solo inspiciantur, ac revertantur post ad me, ubi commodum tibi id erit. Cum [Note: Hanc elegiam periisse doleo, qua debitum, de quo toties in epistolis ad Christinam queritur, sibi tandem post tot moras solvi postulat: erat vero ad Arcam Reginae expostulatio. miris laudibus saepe a celeberrimo Graevio hoc carmen praedicari audivi, qui et sibi deesse querebatur: et a recitante Heinsio non potuisse exemplum obtinere, ex ejus Epistolis videbimus.] Romana urbe et Arca mire difficili expostulare
me potissimum vides, quae tamen quorsum spectent, tu et illa, credo, intelligetis. Nunc habe ex septem Ausonii sapientibus nonnihil, ne otiosus plane te accedam. Biante.
Sed nemo quisquam tam malus judex fuit,
Qui non bonorum partibus se copulet.
V. C. nemo quiquam, et judex fiat, et qui non amborum, opinor:
Sed nemo sui umquam tam malus index fuat;
Quin jam bonorum partibus se copulet.
Possis et sui usquam. Quod sequitur, etiam corruptum est,
Jam fugit illum nomen invisum mali.
[Gap desc: Greek words] illum videtur irrepsisse ex praecedenti versu, sive ille vere bonus est, ejusque loco excidisse omnes, ob cognationem proxime subsequentis vocabuli nomen. Audax videbor, corrigo tamen, cum melius nihil succurrat.
Tum fugiunt omnes nomen invisum mali.
Non enim jambum in secunda sede horum versuum semper admittit Ausonius. Paullo ante.
Qui jus et aequum et sacros mores negligunt.
Sacrosque mores liber veterrimus. Ni fallor,
Qui jus et aequum, sacraque et mores negligunt.
Sed praestat non moveri hanc camarinam: inquinatissima enim sunt omnia. Tu Vale cum Collegis Clarissimis, Heidano, Colonio, Rusio. Hagae Comitum Anno CICICCLXXI. a. d. VII. Novem. Gregor.
Habui hesterno die Roma a Falconerio. Is cum de Manichaeorum secta scriptores antiquos ineditos collegerit nonnullos ex Vaticana aliisque bibliothecis, luce publica propediem donandos, ejusdem argumenti libellum misere quaerit, nempe Cyriaci Spangenbergii Historiam Manichaeorum, sub finem superioris seculi Ursellis editam. Tu consule ex Theologis Leidensibus amicos, an praestare hunc librum aut eruere ex forulis bibliothecarum possint, demerituri hominem inter Italos longe officiosissimum. Iterum vale.
DIgnos profecto versiculos, qui non modo, quod flagitant, sed et alterum tantum auferant. Vide tamen, ne res eat in exemplum, atque ut inter vos duos hoc arcanum pereat, (nam ego facile tacitum premam) verendum est enim, ne tibi, quibuscumque credidisti, reliquentur, et mala nomina simulent, si sciant etiam in obvagulando et pipulo poscendo te tam dulcem esse. Libellum de Manichaeis ignorant omnes: hominem aliunde norunt: nec sibi
quisquam de illo quid magni promittit. Ausonio te operam dare pergere gaudeo. Ego plusculos dies parum bene me habui, bis quartanae impetum sensi: prae gravedine vix sustineo caput, nec stomachus responsare ac nauseare desinit. Itaque totus torpeo jaceoque adeo impar curis, ut et in Tacito invitis invitus operis ferias interposuerim. Tu melius vale, et me ama. Lugduni prid. Idus Novemb. CICICCLXXI.
En tibi, quas heri accepi a praestantissimo Thevenoto. Responsum ad me mittere potes, aut, si mavis, recta ad illustrem Capelanum, sunt enim inter se amicissimi. Nudius tertius, etsi religiosius Attico mysta jejunium servassem; et ne sidera quidem visa inediae mihi gratiam fecissent, venit ad constitutum acerbissima quartana: et quamvis bene calefactis stratis ac lodiculis foveretur, miserum corpus quatere ac vexare ad numerum et legem suam perseveravit. Secus eo die apparatis epulis in ipsa Patris tui bibliotheca invitabar, et non tam cibo, quam tot occurrentibus memoriae jucundissimis congressibus, amplexibus, alloquiis, convictibus, praeceptis et hortationibus divini senis refici potuissem. Hesternum subsidens fatigatio et acutus capitis dolor exemit: hodiernum ignavia et taedium rerum eximet, ut et crastinum exspectatio accessionis recidivae. In hac jactor charybdi, donec in utramcumque partem juxta propemodum optatam misereatur [Gap desc: Greek words] . Cui tuam valetudinem resque omnes toto pectore commendo. Lugduni a. d. XI. Cal. Decembr. CICICCLXXI.
PRo Thevenotianis curatis ad me litteris non parum tibi debeo, rescripturus ad illas ea, quam designasti, viâ. Cum Quartana negotium tibi esse permolestum audio equidem invitus. Multum molestiarum eadem haec bellua truculenta mihi exhibuit ante annos complures, atque hoc in omine vix tandem intermisit, ut me alteri harpyae et homini rapacissimo, hoc est belluis nihilo mitioribus, simul despolianaum objiceret. Tibi meliores successus precor.
Sed ajunt, qui te aeque ac ego multos in annos vitalem ac superstitem videre pervelint, cum diaeta rationem minus curatam a te iniri. Cruda omnia, nec foco admota procul sunt habenda, quae grato quantumvis sui frigore febrim nutriunt et irritant. In rapis passulisque, quas Corinthiacas vocant, plurimum praesidii fuisse mihi recordor. Detergent enim mirum in modum vitiosos sanguini humores. Quae cum tibi non magis sint ignota, quam mihi, reliquum est, ut ea tantum adhibeas, quae si profutura non sint, morbum tamen nec possunt augere: piscium esu, marinorum maxime, cum febris profligata quodammodo jam videretur, recidivam me passum plus vice simplici, et hoc recordor. Non eris vilis tibimet ipsi, si memineris, quanti nos omnes te faciamus, qui bonis artibus consultum cupimus, quorum et in numero Illustris est Capelanus, qui in suis omnibus et salvere te jubet, nec parum sollicitudinis ad se redundare ex adversis tuis hisce profitetur. Ego quidem (non enim ignoras quam timori amor sit obnoxius) vehementer metuo, ne in caussis sim scelestae quartanae, adfusa nuper frigida tot nugacium observatiuncularum. Itaque manum nunc de tabula revoco, de studiis communibus non acturus tecum, nisi post debellatum morbum. Epistolam tamen hanc a Scheffero nuper ad me perlatam subtrahere oculis tuis non poteram; quod noluisset auctor ipse. Multum curarum demseris nobis, si verbis vel tribus interdum scribas, quo loco res sint tuae. Mihi enim ob dubiam quoque valetudinem vix est ut liceat ad te excurrere, easdemque ob caussas manu aliena nunc utor, quod tu in bonam partem interpreteris velim. Cum in omni vita numquam non sis eruditissimus et felicissimus antiquitatis aemulator; hanc tamen gloriam, vix erit, ut certius nobis des approbandam, quam si curae tibi esse, et quidem unice, valetudinem ostendas. Hagae Comitum a. d. XXII. Novemb. CICICCLXXI.
Hîc sinis factus commercii literarii inter duos Viros summos, nec tam eruditione et ingenio, quae tamen in utroque summae fuerant, quam sanctitate amicitiae perpetuae aeternum celebrandos: adjicere visum Filiorum epistolas, quae de obitu patris nos edocere possent.
EN quae voluisti describi ex Solinianis. Libri, quos jusseras emi, pretium quod definieras, excesserunt: nam Pontanus septem florenis et undecim stuveris. Rituale graecum quatuor florenis constiterunt. Itaque doleo me tibi parare eos non potuisse. Pater nondum languere desiit, et te plurimum atque officiose salutat. Vale, et me in clientelam tuam suscipere ut digneris, oro.
Lugduni in Batavis a. d. tertium Id. Novemb. CICICCLXXI. Augustinum nactus sum, sed pessimae notae et vix ultra centum annos. Rei Rusticae scriptores nullius fuere momenti, nec textus aderat, nisi altera pars tantum notarum.
ESt sane, quod studium in te singulare prorsus mei demerendi collaudem atque exosculer. Pontanus in Maronem alibi Bibliothecae meae jam tenetur mancipatus; alioquin majus ei pretium posuissem. Rituali Graeco addidisses mallem pretii nonnihil, etsi parum refert: nam nec liber magni faciendus is est, et haberi venalis etiamnum in bibliopoliis potest: pro excerptis vero Salmasianis de Clavicula Germanici Caesaris gratias habeo ingentes, relaturus, cum voles. Videtur autem locus Germanici scribendus
Quali serratos obices clavicula dente
Succutit, et foribus praeducti vineula claustri,
Talibus est positus stellis.
Ex postremo versu, talis disposita est stellis, fecere, talis dispositis stellis, ut Puteani codex, et vulgata exemplaria. Talis pro talibus dederat festinans librarius. Hinc incrementum sumpsit error: illud autem, meritae non justa piacula matris haud quaquam mutandum fuit in meritam, cum meritae tueatur etiam Puteanorum fratrum, quo olim usus sum, exemplar. Est epexegesis elegantissima. Ipsam Andromedan dicit non justa piacula meritae supplicium matris, quod luebat inique filia maternae poenae supposita. Parentis tui, viri summi, valetudo dubia nos miris modis anxios habet, cui meliora precor. Vale tu quoque, et vestigiis ejus innitere. Si ex amicis tuis nonnemo Lutetiam aditurus est propediem, habeo fasciculum paratum, quem illustri Capellano traditum velim. Is Wierii opera ad se mitti voluit, quibus opus habeat. Fasciculus ipse nihil praeterea librorum complectetur! Tu, si quem scis illuc excursurum, tempestivus, quaeso, mone. Vale. Hagae Comitum CICICCLXXI. XII. Decemb.
ITa quotidie cogimur ire in lacrimas, et supplices numen tentare precando: En vindicem peccatorum, hinc nobis prima mali labes, [Gap desc: Greek words] . Ex
superioribus audisti, si mensem nunc, si septimanam, si diem, immo si noctem imminentem trahere possit. Haec Silvius noster. Precibus tum publicis, tum privatis commendatus est humani generis servatori, cui et ipse nos vicissim, jam lingua deficiente, commendavit. Ferreus profecto es, nisi solarium aliquod aut carmen mediteris: aquo praeterte, consilium, auxilium, opem implorare possumus? de oratione funebri te appello, interpellavi saepius afflictum, at ille recusat, vanitas vanitatum ait. Certum est Senatum Academcium Coccio hoc officium injuncturum: non patiar, nosti mores hominis. Frater etiam saepius mihi testatus est, non videri sibi, ut quisquam hanc tragoediam agat, nisi melior. Quid si amicus tuo nunc amico; sed valetudo, vercor, ut excuset. Fac, summis precibus oro, periculum. Profecto nulli hîc placent. Haec te volvere in animo et quam celerrime respondere oramus et precamur: an Frater redeat! pater ipse ante dissuasit, ipse tamen, voluit. Suntne hîc multi patris familiares ad funus invitandi? de loco etiam te digno, quaeso, sis memor. Oratio ut habeatur, ex animo dico, nisi praeposita conditione, non placet. Vale, et ignosce mihi in tam acerbis luctibus. a. d. XIII. Kal. Jan. Non sunt haec digna, quae in oculos incurrant. Terborchius est ne adhuc apud vos? quaeso, significes, etiam Hugenio, de patris valetudine. Iterum vale, et responde.
INvitissimus profecto, nec sine lacrimis profusis, ex epistolio sum edoctus, jam nunc in manus mihi perlato, loco esse perquam aflicto Parentis tui valetudinem. Pervelim mehercules occurrere, suprema exceptums mandata, et officia aretissimae necessitudini, quae tanto tempore inter nos viguit, convenientia exhibiturus. Sed debilitas pedum vix permittit mihi reptare per cubiculum, nedum ut domo prodire possim, aut iter ad vos moliri hoc tam inclementi caelo. Salutabis meis verbis optimum desideratissimumque senem, deque affectus mei constantia certiorem facies, quamquam spero adfuturum e machina deum. De funebri oratione, si huic sit locus, nolim in Coccium aliosve simultatum quid suscipias, sed rem omnem Senatus Academici arbitrio permittas, quando opinioni tuae apud vos non est locus. Nihil hoc impediet, quo minus ex amicis paternis aut Graevius, aut alius quicumque, spartam hanc majori cum applausu adornent postea. Vale, et certus esto, non te magis adversis tuis indolere, quam me tibi amicissimum. Dabam praecipiti manu. Hagae Comitum. XXI. Decemb. CICICCLXXI.
[Gap desc: Greek words] respexit patrem, postquam sex septimanarum spatium vehementes et acres febris [Gap desc: Greek words] et impares tantillo corpori expertus esset. Die dominico XX. hujus mensis cum afferretur jusculum aliquod, primum sumsit, dein manum allevans non poterat repetere vices, en fili non possum: et ita vespere ejus diei ingravescente morbo, petenti veniam peccatorum, esse puerilia et aetatis, non solum veniam dedit, sed et solatus est, et ita manum exosculandam porrigens, nihil peccasti, esto bonus et probus, Godt sal bet maecken. De studiis multa volebam, nihil, nisi perge, ut oepisti: interim lacrimis sermonem abrumpentibus, ultima haec, quae integris et validis viribus [Gap desc: Greek words] effatus est: donec tandem per septimanam sine cibo et potu lecto afflictus animam reddidit ei, a quo accepit,
Sub pedibusque videt nubes et sidera Daphnis.
Ergo ad exequais Gronovii, quibus commodum est, sorores, et ego invitamus eum, cujus praesentia ipse pater, si mortuis sensus, exultaret. Interim cura valetudinem, ne quod in patre amisimus, in te duplicetur. Vale, mi Heinsi, et me ama. Colonius te plurimum salutat, et petit documenta ad parentandum. Tu, si simile munus suscipias, facies rem gratissimam et fratri, et mihi. Alexander, ni fallor, nolebat depingi nisi ab Apelle, et Achilles, non nisi Homerum optavit laudum suarum decantorem, sed non possumus ita ut volumus. Iterum vale a. d. IV. Cal. Jan. CICICCLXXI. Ignosce festinanti et in tantis doloribus. Hugenium, opinor, invitabit Ryckius, ego prae dolore vix mentis compos.
EXcessus optimi parentis tui nemini luctuosior potest esse, quam mihi accidit, adeo totus animo dejectus sum, post acceptos de hac tam insigni calamitate nostra nuntios. Quapropter auctor tibi sum, ut quae nequicquam exspectes a me solatia, a temet ipso mutueris, ac nobis fortiter subministres. Quod feceris profecto, si relicto sororibus tuis animi dolore, erigas te viriliter,
atque in eo cogitationem omnem exerceas, ac penitus defigas, quanam via te parenti tanto simillimum praestare possis, ac ereptum nobis feliciter referre. Nos quidem nulla admittimus solatia, praeter id unum, quod uti a te pendet, ita nihil est caussae, cur longe quaeratur. Agnoscis paternum omen, quando exegit a te moribundus senex, ut studiis pergeres inhaerere. Exequiis [Gap desc: Greek words] si interfuturus haud sum, imbecillitati virium id adscribas necesse est. Optime enim intelligo, quanto majora summi amici singularibus erga me meritis debeantur. Cetera ex: Ryckio nostro jam cognovisti; Ampl. Terborchius sese comitaturum funus spondebat hesterno die. Vale, cum lectissimis sororibus, et me tuum crede. Hagae Comitum manu propera. Pridie Kal. Jan. CICICCLXXII.
NObilissime et Eruditissime Vir. Denique a quot diano [Gap desc: Greek words] Valesii congressu, et ultra fidem grato suavissimi Thevonoti contubernio avulsus, ac postpositâ in Italos meditatione ad agnoscendam fatorum meorum saevitiam huc appulsus, secundum vix diem ago, quum ab hoc redduntur mihi literae, in quas aliae ad te conjectae erant, quas vides. At quantam jacturam! quam verum et inveteratum amicum tu perdidisti! quam dignum politissimi ingenii tui aestimatorem! quam fervidum cultorem literae interiores, jam velut publico jure despectae! quam fidum serperastrum, quam benignum praebitorem juventus mea et tenera studia! Obmutesco et obstupeo ad considerationem tam crudelis, tam inexspectati, tam indigni casus. Damnum, majus est, quam ut ipsum capere queam. Invidiam facere fatis doctrina arcet, quam unicus hic praeceptor mihi inculcavit. Quod possum igitur, refero me pietati, et summo numini grates laudesque ago, quod ei, qui sortem ab ipsis vitae principiis vel mexime irrequietam expertus est, tandem iudulserit propriam et sinceram missionem, etsi magno nobis constantem. A te solum omni prece contendo, ut, sicut cum nomine familia [Gap desc: Greek words] transibit, ita quoque in te amando, curando et admirando universum ejus jus transmitti permitras. Quod si abstulero, tum vere vos amicos fuisse censebo, tum me non penitus periisse. Propter nugas domesticas jam plura scribere prohibeor. Deum Opt. Max. annos, quibus pater meus fraudatus est, tuis adjungere et longam ac propriam salutem tibi largiri ex toto corde precor. Vale, Vir Nobilissime, ac fratris, qui te multum salutat, misere et mei, qui ero semper profundissimae doctrinae, et limatissimi ingenii tui admirator et cultor observantissimus, Lugduni Batav. a. d. XII. Cal. Febr. CICICCLXXII.
SOspitem ex peregrinatione Gallicanâ te rediisse ad tuos, Gronovi praestantissime, gaudeo mehercules, ut qui maxime. Quamquam si votis meis fuisset locus, meliore rediisses auspicio, illumque domi invenisses salvum ac incolumem, cujus excessu universum literarum nomen graviter adflictum est, et conturbatum. Sed quando publicae calamitatis fatum averti non potuit, praesentissimi solatii medelam a te omnes artium bonarum sectatores exspectamus, quo subveniatur immoderato dolori nostro: nimirum ut scripta quae [Gap desc: Greek words] complura reliquit luci parata, ea publico quamprimum permittas, ac sinas per ora famae volitare. Ita fiet, inquam, ut verba sibi det maeror hic noster, ac Gronovium a te nobis exhibitum in scriptis, tanquam superstitem ac praesentem interesse vivis credamus. Hoc igitur age, quaeso, amota omni procrastinatione, et tantum genitorem ab oblivione saeculi pientissimus filius, cui debes omnia, assertum ito. Reliqua differemus in congressum nostrum: opinor enim fore, ut compositis rebus domesticis, ad nos excurras, quando per valetudinem mihi haudquaquam integrum sit, pedem ex hoc oppido movere, cui pertinacius equidem, quam vellem, adfixus haereo, non sine taedio sedentariae hujus vitae. Clarissimus Thevenotus responsum propediem ad suas a me feret, pro quibus ad me gnaviter curatis, est quod plurimum debere me tibi agnoscam. Caeterum de affectu meo, si quid emolumenti rebus tuis hinc sperandum, quaevis promittas tibi par est; nihil enim est quod in rem tuam non velim, cum paterno nomine, tum tuo. Vale, doctissime Gronovi, cum fratre sororibusque te dignis, et in meis esse perge. Hagae Comitum a. d. XXIV. Jan. CICICCLXXII.
NOn existimo arcessitis allegationibus me debere uti ad impetrandum, ne haec annua cessatio mea a te subscribatur, aut si forsitan ista fidem meae in te observantiae in aliquam suspicionem adduxerit, eam ne altius in animum tuum descendere patiaris. Fateor enim paratius sequendum fuisse diem, quo
tibi, Honoratissime domine, non solum ut principi paternarum amicitiarum (in quibus omni genere amplectendis majorem mihi injunxi religionem, quam quas ipse conciliavi) certa debiti obsequii argumenta acriter significanterque deferrem, sed jam quoque propter successionem familiaritatis paternae in me transcriptam ac propagatam, ut censori meo vitae rationes ederem et approbarem. Verum si quid in eo est alienum officio commissum, illud inducet ac pro me satisfaciet infinita haec, et aetati meae imperturbata literarum amoenitate abuti ac foveri solitae incognita tum temporis, tum omnium ferme rerum acerbitas; quae quum quasso ac labefactato mihi vix ullam a miserrimis cogitationibus avocationem concesserit, spero aequius te causam meam ac justa cogniturum, si congelasse nec officiosae mentis stipendia prompte meruisse videar. Itaque confidens et voluntatis tuae securus, quam primum horam aliquando tandem excitata nostromm hominum virtus in tam longinquo exilio mihi dedit ad liberum os circumferendum, et animum aegritudine hactenus conclusum laetius diffundendum, eam sumo potius ad Hispanicae hujus peregrinationis fortunam tibi significandam, quam ad declarationem mei in te prosequendo fervoris; quem constanter mihi haerere ardentissimum, et quocunque tempore fore, ut si aliquam demonstrandae sedulitatis causam mihi dederis, rebus et exitum talem me sis cogniturus, qualem velis, firmissime tibi persuadeas, precor. A Fontarabiensi munitione, hoc est, introitu Hispaniae, usque ad hanc metropolin nihil omnino, propter quod pedem moveas, in rebus nostris occurrit dignum; adeo mera et una vastitas inertiaque illic cunctos tenet, ac immani cautium istarum horrori exaequavit. Hîc diu multumque per sacrarum aedium scrinia concursavi: sed quum earum pleraeque nuperrime sint erectae, nullos in iis libros conservari deprehendi, nisi ex quibus horum hominum vitilitigationes instrui ac formari possunt. Eadem plane ratio Compluti et Salamanticae est, nemine ullo jam peregrinas linguas et veterem urbanitatem morante. Caeterum ante dies, quum publica fama nos excitasset ad videndam elegantiam Marchionis Lichei (is filius Ludovci de Haro, frater major hodierni Flandriae praefecti) quam in colligendas tabulas pictas pulcherrimi operis ex more horum procerum contulit, praeter expectatum inducti sumus in bibliothecam satis egregiam, ubi inter alia erant MSti [Abbr.: Manuscripti] Plautus, Livius, quondam Alphonsi Arragonum regis, post a Cujacio missus ad Lipsium, deindc Jani Wowerii Antverpiensis; Caesar, Ovidius cum commentariis, Plinii historia naturalis, Curtius, Suetonius, Claudianus, Donatus in Terentium: omnia non antiquissima. Item aliqua ex adversariis Hier. Suritae, in quibus libellus antiquarum Inscriptionum, de Familiis Romaris, de nummis; quae si otiosius tractare permitteretur, non dubito, quin operae pretium facturus essem. Sed unde hanc spem mihi destituto illa intercessione, cujus expectarione ad hujus itineris molestiam sum impulsus? Quare undique exclusus, ne nimium macerer, quamcumque rationem ineo et omnem occupationem aucupor, ut hic taediosissimi temporis cursus quam celerrime sine sensu meo avolet. Sic quam vis facile conjicerem nihil me profecturum, neque praeter lapides quidquam
visurum, Escoriacum (ubi quum prima vice libronum. MSS. conspectum mihi comitum meorum impeditus sit insulsitate, deinde temere sparsos in tabtuato vix per cancellos aspexerim, nunc aliquam partem recollectos vidi, habuique in manibus Horatium, Claudianum, Terentium, Ciceronis nonnulla, etsi quota illa pars prae istis, quae propter festinandam profectionem practerire debebam intacta?) inde Abulam (ubi etiam apud Dominicanos quaedam latebant) Salamanticam, Vallisoletum Segoviamque excurri, in quarum ultima urbe merita cum admiratioiae contemplatus sum aquaeductum opere fornicato a Romanis, ut volunt, fabricatum, undiquaque integrum, maximaeque altitudinis. Vivit hîc Bartolomaeus Bagnanius, qui immensam et lectissimam nummorum veterum vim ex auro, argento, aere corrasit, tam Graecorum, Siculorum, Hispanorum, quam Romanorum: ipse mihi affirmavit Carcavium jam incepisse licitari, seque ut precium conveniret, proposuisse omnia in Galliam ad amicum quendam mittere. Caeterum ex his omnibus existimare potes, Heinsi politissime, quam libenter hinc essem discessurus, si scirem, quo me verterem: quum et mare sit infestum, et Italiam petere, id quod omnibus certe votis praeferrem, arceat incertus ille domesticarum opum status, tantaque jactatio. Ita dum expedire nequeo, quid sit satius, hîc desideo, et fallendis horis, quas mihi comitatensia munera reliquas faciunt, recipio me ad libellos, licet paucos, tamen quietis probatissimae portum experior, donec me casus quidam hinc sit erepturus. Quod si tu me errabundum in his fluctibus consilio juvare, ficuti potes, ita dignaberis; certe maximo me beneficio devincies, et ego tempora mea ad sententiam ac arbitrium tuum accommodare et componere laetabor. Illustris Patronus meus die dominico, hora undecima, de praesenti rerum ratione cum Regina, ac deinde omnibus magnatibus egit. Deus Opt. Max. in hoc procellarum concursu incolumem intactumque custodiat. Vale, Amplissime et Nobilissime Vir, meque in tuorum numero habere perge. Mantuae in Carpetanis, quorum nulla supersunt vestigia. a. d. v. Nonas Julias CICICCLXXIII.
VIx literarum tuarum splendor me inertissimo annui temporis somno, sopitum dicam an mortuum, expergefecerat, quin continuo oculis meis mentique Italia tot votis, sed irrito semper successu petita, obversari coepit. Itaque quamvis mihi consilium tuum retractanti et non modo elegans ac verissimum, sed necessarium existimanti et propterea statim sequuturo, inopina debilitas et mox febris (eadem certe omina, quae ante biennium Parisiis pares cogitationes foventem represserunt) viderentur obnunciare; tamen rationes meas, simul convalui,
ad auctoritatis tuae momentum potius, quam ad rerum aut domesticarum aut publicatum statum subduxi, et ad ignaviae Hispanaescabiem in Etruria primum excutiendam, recta illuc viae me commisi. In qua uti scias desideria tua maximae mihi curae cordique fuisse, strigavi integrum diem Caesaraugustae, tautum quo diligentius possem investigare significatum tibi Catalectorum codicem. Qua de re hoc solum affirmare habeo, neminem Caesaraugustanorum scire in illa urbe bibliothecam esse, praeterquam in suburbano coenobio, nomine Francisci, ad alterum Iberi latus; ad quam admissus credere quidera potui ejus partem a Surita venisse (quippe sillabae ac literae in affixis ad earum tergum chartulis eandem formam ac manum ostentabant, quam in libris Marchionis Lichei cognoram) caeterum nec nomen ejus, nec quidquam hujus generis ad margines scriptum annotavi, nec monachorum quisquam noverat, unde hi libri venissent. Virgilium sane inter istos neminem offendi, nedum Catalecta. Scilicet hic cumulus praeteritae infelicitati imponendus restabat, ut ne tum quidem usui tibi esse potuerim, quo multum doleo, etsi profecto, Heinsi maxime, nullus dubitem, quin perrupturus sis facile, quidquid scrupulosi nodosique occurrat, modo se vivacitas ingenii tui vere divina illuc immerserit. Meae nunc res ita se habent, ut si aliquam spem paulo firmiorem habere unquam potero reparandi mei temporis, eam plane exploratamac certam mihi haec civitas praebeat; ita vixdum ingresso ipsum thesaurorum suorum, qui sunt maximi, sinum patefecit ac obtulit, eoque magis me amo, quod bene monenti tibi obtemperarim. Hoc omne debeo amicitiae Ant. Maliabechii, quem virum quum experiar in studiis utriusque linguae et aliis artibus liberalibus eruditissimum, in censendo ac disceptando limatissimum sincerissimumque, in devinciendo unoquoque promptissimum et effusissimum, denique omnia virtutum stipendia acerrime merentem, nescio, quo digno honore nominis ejus mentionem prosequar, ita ut jure palmam amicitiae Principalis obtineat. Ne enim de triduo dicam, quod penitus mihi impendit, simulatque Magnus Dux ex secessu Artaminensi in hanc urbem rediit, confecit mihi quotidie Laurentiana bibliotheca utendi commeatum; id quod praecipue scis ad me pertinere. In qua sicuti te desudasse multum scio ita si quid residuum esse nosti, quod collatum aut exscriptum velis, recipere jam tibi possum, non incassum te id mihi imperaturum. Ipse etiam Clarissimus Magliabechius a me petiit, ut et hoc facerem, et sui de scriptis tuis politissimis judicii et erga Heinsianum nomen observantiae certum te facerem, cum precatione faustissimae salutis. Quum maxime in supplendis Aencae Tactici lacunis ex vetustissimo codice sum totus, cujus jam possem dare documenta, nisi vererer Musarum commoda morari. Itaque Vale plurimum, Nobilissime Vir, meque commendatum tibi habe. Florentiae ipsis Nonis Octobr. CICICCLXXIII.
JAmpridem tibi, amicissime Heinsi, misissem Codicem hunc MStum, nisi plenius tibi satisfaciendi spes fuisset. Quippe et alia quaedam opuscula Ovidii MSta, quorum spes mihi facta erat, una mittere decreram. Sed post longam cujusdam absentis exspectationem, sensi me operam perdidisse. Interim si opinio nos frustrarit, compensabit id libri hujus bonitas. Quod tu ipse melius judicabis. Videtur autem is codex esse ex bibliotheca S. Nazarii, ut in fronte scriptum offendi. Auctores Mechanicos et Tacticos, quorum mihi copiam fecisti, simulac usus fuero, mittam: vixdum enim inspexi, quod hactenus meis, quae jam eduntur, paulo fuerim solito occupatior. Si et alia opuscula Ovidii MSta acceperim (hoc ut fiat opera dabitur) non segnior mea in mittendo, quam tua in pervolvendo erit opera, etsi eam maximam fore omnes confidimus. Quamquam molestissimum id mihi videatur, quod plerique hîc, in quorum Bibliothecis hujuscemodi patent thesauri, gryphis sint simillimi: auro incubant, attingentibus infesti. Vellejum Paterculum primae editionis Rhenani, qui in instructissima vestra Bibliotheca est, si miseris, fratrem maximopere tibi devinctum reddes. Vale, spes magna magni patris, et patriae communis. Amstel. CICICCXXXVII. Decemb.
MItto tibi, Doctissime Heinsi, Epigrammatum librum, quem a me, dum una tecum Lugduni perquam familiariter sermones sererem, petiisti: plura missurus, si postulasses, vel mihi quidnam tuis laboribus potissimum inserviret, compertum fuisset. Socium tamen addidi Glossarium, quod vides, pervetustum, [Gap desc: Greek words] hactenus, cui et in fine adjunguntur Glossae Eucherii Lugdunensis Graeco Latinae: quamvis vocabula Graeca Latinis characteribus sint concepra, et ut plurimum corrupte, nihilominus multa inde hauries (si visum fuerit percurrere) quorum non poenitebit. Testamentum cum variis MSS. collatum si Illustris parens tuus aliquid inde emolumenti capere possit, statim mittam. Quaeso fac sciam, non diu morabor, [Gap desc: Greek words] . Si alia fuerint, quibus indigeas, velim perscribas. Si detur facultas, non deerit voluntas mittendi. Vale, non juvenum minus, quam amicorum meorum purpura. Amstelodami Pridie Kal. Febr. CICICCXXXVIII. Epicteti [Gap desc: Greek words] MS. quod penes vos me vidisse memini, rogo transmittas. Si et Plinium MSS. carere aliquamdiu possis, quaeso, mitte et hunc. Iterum vale.
TUas accepi, doctissime Nicolae Heinsi, una cum libris, quos misisti, pro quibus tantas me debere profiteor gratias, quantas nec possum dicere. Codices, de quibus ad me scripsisti, constitueram Gronovio dare, ut tibi traderet, sed ille praeter opinionem praeterita Leida, recta Hagam perrexit. Hactenus idcirco a me protractum fuit negotium. Decreveram una libros nonnullos, quos a te habeo, remittere, ut Atheneaum et Britonem [Gap desc: Greek words] , et praeterea Epictetum, sed tutius mihi visum, ut differrem in tempus, quo ipse Lugduni excurrerem, quod brevi, uti spero, fiet. Vale, et plurimum faluta Illustrem parentem, et suavissimam sororem. Amstelodami.
QUibus verbis gratias tibi agam, doctissime Heinsi, equidem nescio. Caudex essem, si me ea humanitas, qua una cum dar. Boxhornio me excepisti, non admodum cepisset. Ingratus, si non paria referre, quoties licuerit, studerem. Interim pro libris scito me tantas tibi agere gratias, quantas et debeo et possum. Mitto Isidori glossas, altera parte auctiores, quas e Bibliotheca Guilhelmi Noomsii [Gap desc: Greek words] accepi, ut memini me tibi ante hac retulisse. Aliud quoque addidi Glossarium, quod videtur esse Macri eujusdam, mihi sane ignoti. Dispicies ipse, quid bonae frugis inde possit demeti. Multa sane cum Papia habet communia. Mittere tamen volui, ne ulla in parte negligentior viderer. Ubi meliova majorave petieris, et ista mittam, si in manu fuerit nostra. Salutem Illustri parenti, et Nobilissimae sorori plurimam impertias. Amstelodami. Postridie Kal. Majas. Raptim. CICICXXXVIII.
IN mandatis hodie pater meus mihi dedit, Vossi praestantissime, ut sacrarum hoc Exercitationum exemplar ad Parentem tuum [Gap desc: Greek words] quam primo curarem. Scripturus ipse, nisi Hagam necessariis de caussis evocatus esset. Eam itaque in me curam quamlibentissime recepi. Sed cum nonnulla essent, quae te vellem, tum etiam de librorum quorundam, quos beneficio tuo nactus eram, restitutione cogitarem, ad te ire malui. Nec tantum a pudore meo impetrare poteram, ut tanti viri occupationes interpellarem. Eo praesertim in negotio, quod per te melius curari posse non ignorabam. Si enim tua accesserit commendatio, opus illud acceprius aliquanto parenti tuo futurum confido. Tibi nunc incumbit, ut et nostrae et tuae commendationi pondus aliquot accedat. Ovidii excerpta, de quibus aurem mihi nuper vellit, cum hîc esset, frater tuus, una mittimus. Usui non exiguo videbantur ea mihi futura, nisi a Puteanis fratribus eorundem codicum excerpta mihi impetrasset Fabricius noster. Utraque prorsus sibi similia sunt, nisi quod alter nonnunquam ea neglexit, quae ab altero notantur. Ardjectum erat insuper schedium
cum longe diverso codice collatum, quo in Italia Claudius Puteanus, ejus enim praeferebat manum, usus aliquando videbatur. Tibi interim quidvis pro tam liberali opera debere me profiteor. Novi quoque Testamenti collationes ut vobis remitterem jussit parens meus. Dolet admodum tam sero eas ad se pervenisse, usui alioquin maximo futuras. Secundae interim editioni reservari poterunt: aut illis, quibus id ipsum moliri vacaverit. Glossaria etiam illa vetustissima, nunc tandem tibi reddimus. Omnes jam dudum remissos oportuit; sed nescio quae ista confidentia mea est, ut in te plus licere mihi putem, quam in alios. Quare iis, qui restant, adhuc utar. Quin et novos mini polliceri audeo. Seneca et Prudentio tuis, utroque MSpto, mihi opus est. Nactus enim comitem sum, qui conferendi laborem mecum subire velit. Claudiani editiones Aldinas si quas habueris praeter illam, quae anno MDXVIII. prodiit, simul expecto. Colinaei et Gryphii editiones hactenus non vidi. Fortassis instructissima Bibliotheca illa vestra nos hîc juvare nossit. Ad. Cl. Rompfium si quando scribes aut excurres, una de fastis illis Ovidianis MSptis velim inquitas. Nulla enim cum viro isto, ne de facie quidem noto, mihi familiaritas intercedit: ut parario hîc mihi opus sit. Vides quam impudenter haec a te flagitem. Sed absolvet me candor tuus, et affectus ille, quo [Gap desc: Greek words] omnes ipse [Gap desc: Greek words] , amplecti soles. Vale, juvenum doctissime, et, me, quod facis, amare porro perge. Lugd. Bat. CICICCXXXIX.
PAullo diutius, juvenis doctissime, quam vellem, aut deberem, distuli postulato tuo satisfacere. Sine dubio exspectas, ut meditato sermone socordiam meam ea in parte excusem. Facerem equidem, nisi scirem, amicitiam nostram firmiorem esse, quam ut leviculis ejuscemodi delictis solvi, aut labefactari possit. Si qua in re peccatum sit, id neque negligentiae, neque finistro effectui, sed soli absentiae viduae Arlerveniae imputes velim. At, inquies, hoccine igitur obstitit, quo minus calamum arripere posses, meque ejus rei certiorem facere? Dicam, mi Heinsi: ex eo tempore, quo mihi postremam epistolam tuam tuus attulit cognatus, de die in diem viduae ejus exspectabatur adventus. Ita frustra aliquot elapsae sunt hebdomades, dum quotidie id, quod petebas, praestare me posse confiderem; et ubi praesens dies exspirasset, in proximum plerumque rejicerem. Ecquid praeterea profuissent literae meae sine libro, quem petebas? Prudentium enim petebas, non cassum aliquod epistolium. De numismatis quod scribis, memor ero. Mitto patri tuo viro maximo Freinshemii Curtium, nomine Joachimi Wicefortii. Post octiduum,
ut spero, te Lugduni videho, et pluribus compellabo. Vale, Clariss. juvenis a tuo ex animo Isaaco Vossio. XV. Julii CICICCXL.
TUas mihi ante triduum quatriduumve attulit doctiss. juvenis Vlietius. Prudentium hodie restituit. Quanquam non erat, cur ita in reddendis meis festinares, cum ipse, qui plura melioraque a te habeo, in iis restituendis tardior hactenus securiorque fuerim. Gratias interim quam maximas ago, et pro literis, et pro restitutione librorum. Codices MSptos Vickevortii quod attinet, illi perpauci admodum sunt, et quos vix aliquid ad gustum tuum facere arbitror. Pomponium Melam exinde habeo, et Censorinum eodem corpore contentos, quos Cl. Golio utendos dedi. Siquid tamen inter eos repererim, quod ad rem tuam faciat, enitar ut habeas. Sed vix putem. Martianum Capellam mittam post hebdomadem, aut ante. Hactenus nullum mihi ad conferendum eum cum editis fuit otium. Caetera quoque, quae a te accepi, ubi usus fuero, remittam ilico. Vale, et parentem maximum salutes omnium nostrûm nomine. CICICCXL. Amstelodami Octob.
LIterae tuae, Nicolac Clarissime, non ea in urbe mihi perlatae fuere, ad quam illae a te fuerant destinatae. Siquidem cum tu eas Lutetiam mihi tradendas misisses, ego vero interea temporis in Italiam discesserim, factum est ut Romae demum in manus meas pervenerint, adferente eas mihi Vincentio Noghera, nobili Lusitano. Ubi ubi locorum in eas incidissem, pergratae mihi fuissent. Gratiores tamen fuerunt, quod in tam remotis a patria nostra terris illas perceperim. Scis quid mereibus quibusvis evenire soleat, quae tanto cariores habentur, quanto eae e longinquioribus oris adportentur. Sed quamobrem longe mihi gratissimae fuerint, erat, quod ex iis intelligerem, te ita bona valetudine, ut inquis, redditum esse, et patriae, et urbi ei, cui et tu, et ego natales nostros debemus. Quereris quod non ita laxe tibi patuerit usus librorum in Anglia atque optasses. Justius ego forsan hanc querelam in
me transferrem. Nam cum sint hîc innumerabiles poene Bibliothecae librorum scriptorum, qua in monasteriis, qua in principum et nobilium quorundam aedibus, adeo tamen difficilis est aditus, ut non nisi favore aliquo singulari, uti interpretantur, liceat vidisse. Vidi jam egomet aliquas, sed ita vidi, ut perinde sit, atque si non vidissem. Illi, qui cas possident, quamquam a literis saepe sint alienissimi, adeo tamen amant, adeoque custodiunt, ut non putem gryphas ita auro incubare, atque illi custodiae librorum suorum: nam non tantum adtingentibus, sed videntibus etiam invident. Nonnulli itaque non ea cura, et anxietate, uxores suas recludunt, qua Bibliothecas. Etiamsi siquis utroque brachio post terga religato eas ingrediatur, timent etiamnum nequid oculi inde surripiant et exportent. Praeterea tibi semel videris, nulla posthac iterum videndi spes relinquitur. Non defuit tamen mihi favor, etiam praecipuorum in hac aula hominum, qui aditum ad eas mihi parare voluerunt. Sed frustra fuere plerique. Verum neque Holstenius, neque quisquam eruditorum, impetrare id sibi unquam hîc Romae potuerunt. Sed haec hactenus. De veritate lectionis Ovidianae in epistola Hypsipyles ad Jasonem, noli dubitare. Quid opus est testibus? Etiam pessimo cuivis libro, eam attestanti, quis fidem detraxerit? De Codd. MSS. ejus autoris hîc in Italia nihil quidquam dicturus sum, cum non satis diligenter in illos hactenus inquisiverim. Maximum interim numerum librorum Ovidianorum vidi ubique, praesertim Neapoli in Jani Parrhasii, et Florentiae in Medicea Bibliothecis. In eadem quoque urbe, in conventu quodam Divo Marco dedicato, exstat integrum Ovidii opus, cum pluribus MSS. ab Angelo Politiano collatum. In Claudiano, de quo itidem scribis, videsis an illae collationes, quas penes Cl. Gronovium reliqui, in Burgundiam discessurus, aliquid te juvare possint. Discrepantes lectiones in reliquos ejus poetae libros ipse tibi, ut spero, allaturus sum. Interim salve, mi Heinsi, cum omnibus tuis, a tuo ex animo Js. Vossio. Romae CICICCXLII. pridie Kal. Quint.
SI dies et hora adventus tui me non latuisset, obvius tibi processissem; aut saltem, si id non licuisset, fecissent id literae meae. Nunc quoniam occasio illa transicrit, non alio, quam eo, quo fieri solet, modo inter sinceriores amicos, testari possum laetitiam, qua me desideratissimus adventus tuus perfudit. Gratulor itaque Magno parenti tuo, cui iterum restitutus es: gratulor tibi, quod et parenti, et tibi ipsi sis redditus: mihi vero gratulor tum ob haec, tum etiam ob illud, quod cum corporis valetudo in melius mutata sit,
de quo multum gaudeo, animus tuus et afrectus, ut fidem mihi fecerunt literae tuae, idem erga me permanserit. Sed tu, Clarissime juvenis, mavis amicitiae, quam veritati favere, cum putas aliquid aliud in me esse, quamobrem amorem tuum promerear, quam id solum, quod te amem. Quinimo, si me rectius loqui patiaris, ne ob istud quidem, quod ita ego erga te affectus sim, ut tu pari modo erga me adfi ciaris, ausim expostulare: sponte enim tua id facies, nullo meo ductus merito; neque enim potes naturam tuam, et innatam ei humanitatem non sequi; te vero cum diligo, nihil nisi debito meo fungor: neque id sponte tantum facio, sed etiam ex lege quadam necessitatis. Esto tamen, ut tu me ames, nunquam me ita amabis ut ego te; et si in omnibus vincas, hoc uno non vinces: quin potius quantum in reliquis me superaveris, tantumdem ego te in amore superabo. Pro libris, quos remittis, summas ago gratias. Tuos quoque remitterem tibi, nisi mallem omnes simul reddere. Est inter illos unus et alter, quo aliquamdiu etiamnum utar, si patiaris. Utinam id, quod promittis, exequaris; nimirum ut per otium huc excurras. Impatienter enim te videre desidero. Si moraberis huc venire, ipse Leidam festinabo. Si festines, ego morabor. Vale CICICCXLIV. XXIII. Octobris.
TU quidem, jucundissime Heinsi, si doles quod insalutatis amicis discesseris, felicitatem tuam doles. Ego vero, si idcirco dolerem, minus te quam meipsum amarem. Gratulor tibi potius felicissimum tuum in Galliam adventum; et si quid sit, quod dolorem adferat, non jam hoc est, quod tam longe a nobis absis; sed quod discedentem te corpore non acque atque animo comitari licuerit. Hoc si fuisset, jam tecum forsan gauderem inter Regias istas et Thuaneas delicias, quarum vel ipsa recordatio ingentis mihi loco est poenae. Tu jam illis ad satietatem usque frueris, et quod mihi non licuit, majori oblectamento et fructu. Tuam itaque vicem tantum gaudeo, quantum meam deploro; qui nunc demum, cum tempus et occasio transiere, negligentiam et supinitatem meam accuso. Vellem jam scire, in quibus potissimum autoribus verseris: scio enim te nunquam otiosum esse. De Martiale quod au rem vellas, vix dixerim quam gratum feceris. Diu est quod auctorem illum e manibus deposuerim. Sed si tu etiam in eo corrigendo juvare me volueris, aliquid audebo. Ejus autoris paueos Codices vidi Parisiis, et ne illos quidem contuli, nisi ex parte, inter quos est Codex Puteaneus, scriptus forma quadrata, at parum autiquus, ut videtur. Itaque sex tantum libros priores absolvi. Excerpta Martialis, quae exstant in illo optimo codice Thuaneo, in
quo et Gratius, et Oppiani Halieuticon, et alia quaedam Epigrammata, satis diligenter examinavi; uri et alterum codicem Epigrammatum satis vetustum (in quo itidem ejus autoris aliquot Epigrammata habebantur) qui exstabat in Bibliotheca Petavii Senatoris. In ejusdem quoque Senatoris Bibliotheca vidi alium codicem, illum quidem chartaceum, sed de quo tamen plura mihi promittam, quam de illo antiquo Puteaneo. Plures Martialis Codices Lutetiae mihi videre non contigit. Vix tamen dubito, quin et alii in aliis Bibliothecis reperiantur, quas non vidi, uti est illa S. Victoris, et Cardinalis Richelii, cujus aditum parare possis per Dominum Stellam, si ille sit Parisiis. Sed optima proculdubio libri exstant in Bibliotheca Memmiana. Utinam in illam penetrare possis. Est in ea inter alia aureus Varronis codex, quem non vidit Sealiger. Sed intelligo Memmium esse inter eos, qui malint habere libros nondum collatos, quam collatos. Quod si magnus Vlesius non possit tibi aditum procurare, poterit nemo. Bibliotheca Mazzarinica necdum, puto, Parisios advecta est. Ignatii Epistolae, quibus et Barnabae epistolam addidi, nondum prodierunt, sed non plus quam quinque aut sex folia supersunt. Coepi et ego instruere Bibliotheculam librorum MSS, et jam ad ducentos collegi. Si Aurelias excurras, rogo, ut inquiras de quadam muliere nobili, quac degit X. aut XII. circirer leucis extra urbem, in via, quae Bituriges versus tendit. Habet illa MSS. quamplurimos, quos parvo velit pretio vendere. Aliquot ex iis acceperat Bibliopola quidam, quos mihi vendidit. Cumque reliquos peterem, dixit mihi, matronam illam in luctu versari ob mortem filii, et proinde sibi non licuisse cum illa pacisci. Bibliopola ille habitat in angulo cujuldam plateae, ubi degunt reliqui Bibliopolae Aurelianenses. Ante aliquot dies promisit mihi quidam, sese missurum collationes ex optimo codice Epistolarum Ovidii, qui exstat in Frisia. Ubi eas accepero, faciam te participem. Vale, Clarissi Heinsi, et corculum illud gratiarum, Menagium dico, plurimum salutes. Amstelodami CICICCXLV. XXVI. Nov.
Diu est, quod Cl. Menagio miserim epistolium cum pauculis aliquot emendatiunculis in Diogenem; quod nescio an acceperit. Rogo ut me certiorem facias. Sed et hoc rogo ut excuses, si propter absentiam meam, tardius tibi rescribam. Iterum vale.
PRocul dubio exspectas, mi Heinsi, ut multis apud te verbis, silentium, quod mihi objicis, excusem. Facerem certe, si plus apud te valerent excusationes, quamipsius rei veritas. Sed cum omnis, qui se excusat, crimen agnoscat,
parum essem sincerus, si non innocentiam meam apud te potius tuerer, quam si vcniam peterem, etiam cum nullus esset errori locus. Et tamen si me purgare apud te esset animus, non deessent rationes: uti sunt absentia mea ab hac urbe, et amborum fratrum obitus, et alia, quibus etiam delicatissimi fastidii amicis satisfacerem, si paulo in scribendo fuissem segnior. Sed quam id non fuerim, agnosces spero, ubi Venetias veneris. Cur autemeo potius literas meas miscrim, quam Lutetiam, in causa fuit Boxhornius noster, cui cum eo adessem tempore, quo mihi recens literae tuae in manus venissent, dixerat mihi te jam in Italiam concessisse. Quominus ex Parente tuo certiora intelligere licuerit, obfuit quod tum magnus tuus Parens domo abesser, ego vero Amstelodamum properarem. Quo cum venissem nullam interposui moram, quin me debito exsolverem. Quas itaque exaraveram literas, tradidi Wickefortio nostro, qui eas Venetias ad aedes Reinstianas mitteret; quod utique, ut quidem arbitror, fecit. Judices jam, mi Heinsi, an tam graviter deliquerim, quam tibi videar. Verum amice, quam tu me fefellisti, quam ego te non injuria reprehendam, qui tam facile offenderis ob res, quas amici amicis soleant condonare, etiam tum, cum de culpae veritate nihil tibi quidquam constiterit. Si me reprehendisses tanquam negligentem (quamvis neque hoc forsan verum fuit) rem longe fecisses gratissimam: tuis enim monitionibus non ipse tantum melior reddor, sed et tibi utilior: quod vero tot annorum amicitiam, tanto desiderio et tot votis a me expetitam, tot mutuis officiis confirmatam, velis in dubium vocare, et ob unicum negligentiae nondum manifestae crimen missam facere; res mihi videtur ab exactissimo judicio tuo plane aliena. Sed forsan tibi visus sum talem promeruisse poenam, tu vero, ut rigidus exactor, non potuisti peccantem non castigare. Hoc si ita esset, jam poenam non deprecarer: imo te condonante, non cessarem me ipsum ulcisci. Verum cum aut nihil aut parum deliquerim, non ego hoc supplicio dignus, verum tu nimium severus, qui ex suspicione et inaudita causa amicum condemnas. Ut ut sit, rogo, ut de omnibus potius dubites imposterum, quam de affectu meo: quodcunque potius minere, quam quod mihi minaris, nunquam te mihi posthac scripturum. Procul dubio jam Parisios reliquisti, aut brevi relicturuses: quamvis non ignorem mercatorum res saepe in longum trahi. Si Reinstium Venetias usque velis comitari, sive per Helvetios sive per Massiliam iter instituas, utroque modo Mediolanum videbis. Proculdubio ea in urbe aliquantum morabeberis. Bibliotheca ibi instructior, quam ulla in tota Italia, excepta Vaticana. Aditus praeterca facilior, cum singulis diebus pateat, viri etiam eruditi ea in urbe, quorum tibi familiaritas et grata, et utilis erit. Ego certe tantum debeo humanitati Bern. Ferrarii, Doctoris Collegii Ambrosiani, viri scriptis clarissimi; ut plus cuiquam debere non possim. Ille mihi in aegritudinc magno fuit solatio: usum praeterea MStorum ejus Bibliothecae procuravit, et in aliis omnibus et consilio et re semper mihi adfuit. Sed et plures ea in urbe sunt literati, literarumque amantissimi; uti Pater Sfondratus, Ordinis Theatini, et praeterea Illustrissimus Joannes Maria Vicecomes, cujus carmina, ubi videris,
non poteris non probare. Sed quoniam carminum incidit mentio, non possum dissimulare, quantum ea videre desidero, quae tu Parisiis edenda curasti. Rogo ut quam primum possim exemplar habere, prout promisisti. Si ego tibi Ignatium meum mitterem, qui jam aliquamdiu lucem vidit, quorsum id fieret? an ut iterum eum in Hollandiam remitteres? Differam itaque in tempus, donec nos mutuo iterum aliquando licebit amplecti; quod nisi votis tuis forsan esset contrarium, ut quam citissime fieret, exoptarem. Interim omnia tibi ex animo eveniant, pacata et jucunda itinera, aditus ad quasvis Bibliothecas facilis, corporis habitudo athletica, et qualem desideras. Semper elige tutiora, mi Heinsi, nullam tentes semitam, cui non et vorsum et retrorsum videris impressa vestigia; aliquando etiam, ubi otium fuerit, memineris ejus, qui semper tui memor est, Isaaci Vossii. In Bibliotheca Ambrosiana Mediolani Martialis ter MStus habetur. Unus codex ex iis in charta scriptus, cui varias lectiones et commentarios suos ad oram adscripsit Perottus, longe est optimus. Illum tantum aliquot locis inspexi. Alios duos, quamvis et illi sint boni ut arbitror, vix vidi. Pater Olgiathus bibliothecarius est Mediolanensis Bibliothecae. De aliis Italiae Bibliothecis et Bibliothecariis scripsi in epistola, quam Venetias misi. Vale, clarissime Heinsi. Amstelodami IV. Aprilis. CICICCXLVI.
IN postremis, quas ad te dedi, literis, Heinsi clarissime, purgavi me ego apud te, neque dubito quin etiam satisfecerim. Nunc vero etiamsi id quammaxime possim, nollem tamen, non quod verba aut argumenta defutura essent, quibus me excusarem, apud te praesertim tot regionibus dissitum; sed quia cum non omnino culpa me possim eximere, velim tibi non deesse occasiones, quibus labenti subinde amico possis ignoscere. Noli tamen aut negligentiae aut parum sincero affectui tribuere, si quid forte peceaverim. Neque enim proximis duobus mensibus per alios licuit mihi esse otioso. Sed sane fuerim talis, ipsa mea negligentia magni amoris indicium tibi esse potuit. Minus enim si amarem, non cum tanta securitate peccarem. Sed spero non ex sola negligentia patere affectum meum, neque opus esse ut pluribus illum persuadeam. Nam erga te si affectum mentirer, nimium certe mentirer. Ex altero epistolio tuo, quod mihi ante quatriduum in manus venit, intellexi te Romam pergere, quo proculdubio jam veneris. Si Florentia aliquamdiu te detinuerit, diutius id factura est illa orbis metropolis. Bibliothecae ibi longe plures et meliores,
ima una Vaticana melior omnibus. Verum aditus forsan erit angustior. Tibi tamen spero patebunt, si non omnes, saltem plurimae. Farnesiana proculdubio jam aperta est, quae toto, quo Romae egi, temporeclausa fuit; uti quoque illa Cardinalis de Altaemps, quas prae reliquis instructissimas esse arbitror. Jesuiticam vidi, sed vidi tantum. Nihil in ea singulare, quam libri aliquot a Mureto collati cum codicibus scriptis, an bona fide nescio. Est inter eos Codex Apicii de re culinavia, vulgaris multo auctior et emendatior, eujus libentissime apographum habuissem, si per patres Collegii licuisset. Sed hoc non magni eil momenti ratione eorum, quae ex aliis possis tibi comparare Bibliothecis, quarum notitiam accipies ex Cl. viris Luca Holstenio et Leone Allatio. Neapolin si excurras, ibi videbis Bibliothecam Sannzari in conventu S. Joannis Carbonarii. Praeest ei, nisi fallor, Pater quidam Chrysostomus, ad quem ab Holstenio habui commendatitias. Inter eos libros est codex satis vetustus Varronis de re rustica, quem dolet non contulisse cum editis. Vidi quoque in eadem urbe pauculos aliquot libros Patrum Theatinorum, sed nihil in iis boni, quam Frontinus de aquae ductibus integer, cujus a Gl. Holstenio speramus editionem. Multos ibi invenies viros mediocriter eruditos, inter quos tamen recensendi non sunt tres [Note: Joannes Camillus Gloriosus Philosophus et Mathematicus, Profeffor Patavinus, vide Toppii Biblioth. Neapol. p. 142. et Nicodem Addit. pag. 118. Alter Camillus Tutinus sacerdos secularis Neapolitanus, qui propter satyrica scripta contra Hispanos coactus fugere Romam, ibi in miseria obiit. Toppii. Bibl. Pag. 55. Tertium puto Camillum Peregrinum fuisse, virum doctissimum, de quo idem Toppius pag. 55. et Nicod. addit pag. 55. et nos nuper in praefatione ad Tom. IX. Thesauri Italici pag. 3.] Camilli, Gloriosus, Tutinus, et nescio quis tertius. Si conspexeris [Note: Januarii Grossi obitet meminit Toppius pag. 105.] Januarium Grossum, is plura anagrammata e nomine tuo eruet, quam in eo sint literae. Id ferme studium est Academicorum ea in urbe, qui se Otiosos vocant, et revera sunt. Bibliothecam Proregis non vidi. Non me permisit studiis multum vacare amaenitas ejus urbis, quae omnium, quotquot usquam vidi, longe est pulcherrima. Hoc et ipse forsan non sine studiorum tuorum jactura experieris. Romam cum deseris, Flaminiam proculdubio carpes. Non praeteribis utique Bibliothecam Urbinatem, quae hactenus tamquam intacta est. Senecam Tragicum a te Florentiae denuo collatum intelligo. Neque dubito, quin potiori diligentia id praestiteris, quam non licuerit Cl. Gronovio propter nimiam festinationem. Audio quoque Cl. Bulialdum multa Astronomica ex ea Bibliotheca depromsisse. Aveo scire an prodierit vita B. Perpetuae; cujus editionem parabat Holstenius, item Tiberius Rhetor Leonis Allatii; et siquae alia melioris notae Romae excuduntur. Dolet per Gaddium non licuisse, quominus Martialem conferres. Spero te non neglecturum in alia ejus poetae exemplaria inquirere. In Vaticano proculdubio aliquot invenies. Ego nullum m Italia contuli; quam Florentinum: Mediolanense inspexi tantum. Vellem scire, an codex ille Notitiae Imperii utriusque, qui in Vaticana exstat Bibliotheca, sit antiquus, et an multum differat a vulgaris. Quod si verum sit, utinam aliquis vel quocunque pretio conductus ejus
conferendi laborem velit suscipere. Sed vix mihi persuadeo id permissuros ejus bibliothecae custodes. De Justino quod mones, non memini me videre codicem antiquum adeo inter libros Mediceos, et certe si vidissem, non praetermisissem eum cum editis committere. De Nobiliss. Donio quod mones, illum non obtinere munus illud, quod credideram, gratias ago pro indicio. Nescio quis mihi persuaserit. Et certe ipse, dum haec scriberem, dubitabam. Utinam in eo non male conjecerim, non meo tantum sed et publico bono. Legi poematia tua magna cum voluptate et desiderio. Petis ut, quid de iis sentiamus, perscribam: verum cum nolis auribus tuis aliquid tribui, imperas nobis silentium. Nihil ego auribus tuis darem, siquid in iis minus fuisset laudabile: nunc vero cum id longe aliter sese habeat, non debet operum tuorum perfectio obesse, quominus sincerus tibi videar esse amicus. Sed non nos tantum musas tuas merito admiramur, verum eas etiam probant delicatissimi fastidii homines, quique non solent alia, quam sua solum in pretio habere. Ego post Ignatium nihil in lucem dedi, nisi paucula quaedam in historia Patriae; cujus mihi scribendae onus imposuere Ordines nostri. Bibliothecam meam multis auxi MS. Emi illos, quos olim possidebat Medicus Reginae Bohemicae. Multos quoque accepi ex Germania, et plures exspecto. Verum de eo coram aliquando, ut spero, garriemus. Interim, tu Heinsi Clariss. valetudinis tuae rationem habeas quam diligentissimam, et si e re tua fuerit, fac ut te spoliis onustum Italicis reducem quamprimum videre contingat. Amstelodami CICICCXLVI. XIX. Decembris.
NOn doleo, Heinsi clarissime, periisse literas, quas tibi in Iraliam discedenti exararam, neque enim quae in iis de Bibliothecis Italicis monueram, talia puto fuere, quin ea vel tua sponte, vel etiam aliunde melius cognoscere potueris; verum illud ex animo doleo eas, quoquo modo deperditas, visas tibi fuisse nescio quid frigusculi amicitiae nostrae attulisse. Nam cum nihil mihi quidquam carius pretiosiusque sit amicitia tua, non possumnon gravissime ferre jacturam rei licet levissimae, et quae tamen tantum apud te potuerit, ut propterea minor tibi videar amicus. Num tabellarii incuria, an obitu Reinstii, an vero alio casu literae meae amissae sint, neque Vicquefortius, neque ego dicere possimus: verum illud tibi affirmo, si quod literis non perlatis commissum est, literis posse emendari; licet non sim scribacissimus, contentus amicos animo potius, quam voce coluisse: centenis tamen aliis dammum istud apud te libens repararem. Magna vero me adfecisti voluptate, quod indicaveris te incumbere
coemendis libris rarioribus, sive editis, sive etiam manu exaratis. Verum eorum, recte mones, magna. Romae est penuria. Aliqua forsan erit copia Venetiis et Mediolani. Multum tibi propitiam habeas fortunam necesse est, si quid alibi reperias. Veterum cujuscunque generis nummorum admodum sum egenus; si quos tamen habeam, libentissime illos tibi concedam. Verum nihil me aeque adficit, quam quod inscriptionum antiquanim studio tenearis. Multum ego illis delector, quoniam major eamm mihi usus videtur, quam nummorum, licet istis plus debeant oculi. Pamphylianarum credo tibi apographum comparaveris. Erunt proculdubio inter eas aliquot pulchrae. Clarissimus Holstenius magnam jam copiam collegerat meliorum inscriptionum, cum Romae versarer, nec dubito quin interea temporis plurimum creverint. Innumeras quoque in unum congessit Donius. Illas mallem potius publico daret, quam vel Pandecten suum, vel Musicam veterum, vel observationes de penula, quamvis et illis capiar. Efficias quoque apud Cl. Holstenium, rogo, ut et ille tandem aliquando nobis det passionem B. Perpetuae, quam impensissime omnes exspectamus. Verum nunquid et alia ab eo habebimus? Gaudebo ubi quoque prodierint illa Leonis Allalii. Diu est, quod nescio quis (nisi is sit Salmasius) mihi retulerat de Bulialdo, id, quod ad te scripseram. Mirum cur Junium Moderatum Nypsum descripserit, cujus tamen plura exemplaria, vel in ipsa Gallia, habere potuisset. Alia certe ex ea Bibliotheca comparare sibi potuisset, quae nusquam exstarent. Majori credo delectu utetur in lustrandis Graeciae Bibliothecis, si quae usquam sint. Quod Martialem contuleris Vaticanum, ago gratias, mi Heinsi, ago gratias. Si quid ego pro te possim, vel nunc, vel posthac, utere opera mea pro arbitrio tuo. Epistolarum heroidum Ovidii, cujus Groningae exstare scriptum codicem indicaram, nondum nactus sum collationes. Credo amicum illum, a quo illas postularam, noluisse conferendi laborem suscipere. Post menses duos, nisi fallor, Frisiam adibo, et procurabo ut quoquomodo eas habeas. Barlaeus noster Poemata Intemeliensis Monachi recte accepit. An etiam responsurus sit, nescio. Versatur ille in novo orbe, et brevi dabit librum de gestis Comitis Mauritii in Brasilia, cui magnitudine cedat Livius ingens. Holstenio Allatioque diu est quod miserirn exemplaria libri Parentis de vitiis sermonis; uti etiam Ignatium meum, dubito, an jam ad eorum manus pervenerint. Curam eorum mittendorum susceperat Petrus Lambecius, cognatus Holstenii. Prodibit etiam intra aliquot dies liber Parentis de arte Poetica. Neapolin credo jam videris, aut certe non diu exspectabis. Commodius illa hoc tempore, quam aestate, adiri potest, quando reditus est periculosior, propter nescio quam aeris antipathiam. Pax non ita certa est nobis cum Hispanis, atque vos istic creditis. Longius ab ea forsan recessimus, quam antehac arbitrati fueramus. Invident nobis Galli istam felicitatem. Obiit ante hebdomadem unam alteramque Beverovicius Medicus. Boxhornius, ut intelligo, mediocriter valet, et totus est in originibus Graecis Latinisque e Frisia accersendis. De Bibliotheca Goldasti, quam Bremae venalem prostare indicasti, necdum aliquid
rescire potui. Rumfius junior dixit mihi, te Lucanum MS. ab illo commodato tenere, illud nimirum exemplar, cui Glossae antiquae ad oram sunt adjectae: dubito an recte meminent. Vellem ceitior fieri. Apud Holstenium vidi librum nummorum Siculorum Philippi Parutae. Vellem illum quoquo pretio comparares vel tibi, vel mihi. Ego tardius ad te scribo, quam debueram, quod per hebdomadem unam alteramque febricula laboraverim. Iterum de reditu tuo nihil mones. An inexspectatus forsan aliquando supervenies, ut nos majori gaudio persundas? Mihi certe, qui semper tui sum memor, nunquam inexspectatus aderis. Vale, clariss Heinsi, et viros summos Holstenium, Allatiumque plurimum salutes. Amstelod. CICICCXLVII. VIII. Martii.
Nlsi te ita amarem, Heinsi clarissime, ut nullus plane sinistro cuidam affectui locus relinqueretur, multum equidem inviderem tibi delicias et oblectamenta, quibus nunc tantum non ad satietatem usque frueris. Refers mihi Pausilypum. Nempe ut et mihi memoria tam divini loci voluptatem aliquam concilies. Gaudeo tuam sortem. Ego vero non possum sine dolore meminisse tam sacri nominis. Suavis est praeteritorum malorum recordatio: at vero ea, quae nobis jucunda aliquando contigerunt, animo revocare, id nunquam sine moerore fieri possit. Hoc te ne nunc quidem latet, utinam tamen id reipsa etiam quamprimum experiaris; neque id eo, quod aliquid tibi imprecer mali, vel quod gaudia tua velim minui, verum ut ea diuturna sint magis; imo perpetua. Quid enim si diutius moreris in oris istis felicibus non sordebit tibi, huc praesertim reverso, ubi de omnium elementorum iniquitate jure conqueri possis? Rogo itaque ne ista Parthenope, nec Mergelline, nec Circe, aut si quae aliae Campanae sint Sirenes, ulterius mentem tuam excantent. Redde te tandem Patriae, Parenti, amicis, imo et tibi ipsi. Nec tamen tua tuorumque desideria, tantum apud te possint velim, ut tempore hoc inopportuno te in viam des. Scio quam periculosum sit Neapolin relinquere hoc praesertim mense, ardente et coelo et solo. Exspectandi erunt, nisi fallor, dies pluviales. Intermedium tibi interea tempus, sat scio, non peribit. Morarn istam compensabit vel solus Arusianus Messus, et forsan non solus. Multum tibi literati omnes debebunt, quod istum autorem e tenebris erueris. Meminit ejus alicubi in castigationibus ad Virgilium Pierius Valerianus. Quod in nummis antiquis conquirendis tam bona utaris fortuna, et hoc quoque tibi gratulor. Magno alioqui opus est judicio in distinguendis istis metallis veris
a fictitiis, quos magno indies numero procudunt verpi isti Romani, idque tanto artificio, ut saepe etiam peritissimos fallant. Multum quoque te amo, quod inscriptionum copiam congesseris. Earum ego usum potiorem duco, quam nummorum; licet illi plus oculos afficiant. Malum mihi adtulisti nuntium literis tuis, quod Passionem B. Perpetuae non ita cito videbimus. Utilissima mihi esset ea hoc tempore, quo mihi quaestio est cum Blondello de veritate Epistolarum Ignatii. Ostendi ei in omnibus eum esse nugatum, quae ad fidem earum epistolarum labefactandam in praefatione operis de Episcopis et Presbyteris scripsisset. Ubi iterum responderit, curabo ut scripta ista simul excudantur, quo eruditi de illis judicent. Si meae quidquam preces apud Cl. Holstenium possent, rogarem eum maximopere, ne nos ulterius tam pul cri et antiqui monumenti desiderio excruciaret. Romam si revertaris, et Vaticanam iterum adeas, peto a te, ut inquiras, an illie habeantur Homiliae Origenis in Lucam Graecae. Si habeantur, quaeso, negraveris, inspicere initium Homiliae Sextae, ubi Ignatii facit mentionem, et unicum tantum illum versum describere. Quoniam Blondellus propterea, quod istic Ignatius citetur, negat Homilias istas esse Origenis, sed Ruffini, somnia sua Origeni affingentis. Ego contrarium evincam, praesertim vero, si possim verba ea Graece habere. Ex affine Ampliss. Goesio intellexi, geminum te exemplar comparasse columnae Trajani; si alterum pro amico emeris; rogo ut tibi ego sim ille. Pretium vel affini tuo, vel cui placuerit, refundam. Patris istius Veneti libellum Barlaeus noster se accepisse jam olim mihi dixit, quamvis primo subdubitaret. Ab aliquo tempore in magno versatur periculo, ne in veterem suum incidat morbum. Nimium ad animum creditur revocasse obitum Hoofdii dynastae Mudani, cujus amicitiam prae omnibus caram habebat. Rumfio non impune erit, quod Lucanum MSptum apud te esse commentus sit. Si Neapoli etiamnum verseris, plurimum meo nomine salvere jubeas Nicephorum Melissenum, et Chrysostomum, Patres Augustinianos, viros optimos et humanissimos. Si vero Romam reversus fueris, officiosissime a me salutabis Allatium Holstenium que, quibus propediem mittam librum Parentis de arte poetica, et alia quaedam. Sin vero maritimo itinere Liburnum veneris, ubi Pisas et Florentiam videris, Donio Gaudentioque omnia mea officia deferas. Vale, Clariss. Heinsi, et me ames. Amstelod. CICICCXLVN. XXV. Julii.
SI unquam mihi grarae fuere literae tuae, Heinsi Clarissime, certe nunc quam gratissimae fuere. Magna enim eae me sollicitudine liberarunt, cum
ex iis te non vivere tantum, sed etiam recte valere antelligerem. Nam quales proh Deum, et quam improbi huc de te rumores sunt allati! quantos moerores et luctus illi mihi dedissent, nisi prius aliter edoctus omnem plane iis fidem denegassem. Ante quippe jam certior eram factus ex literis, ad summum Parentem tunm scriptis, te Bononiam salvum sospitemque pervenisse. Tantum itaque non exhorrui, cum mihi narrarent etiam tuo sanguine expiandam fuisse nequissimorum hominum rebellionem et insaniam. Scias tamen me talia audientem non leviter fuisse commotum, utcunque enim aliter essem persuasus, talia tamen vel audire saltem non poterat non esse gravissimum. Riseris tu forsan vanam meam credulitatem, verum si etiam noveris, quam saepe plus possit apud amicum suspicio, licet intempestiva, quam ratio et veritas, non certe riseris. Ne itaque mihi tales unquam adferantur nuntii, nec mihi adfectus meus poenae potius fuerit, quam voluptati. Gratulor tibi adventum ad istos olim strenuos Milesios. Eorum urbs si exspectationem tuam fefellerit, meam certe non minus fefellit. In carcere mihi somniasse videor, quamdiu illic fui. Literatum vel literarum amantem nullum plane inveni, nili forsan duos vel tres (si bene memini) paedagogos famelicos, in quos si incideris, vae tibi. Martialem cum Vaticanis codicibus collatum, tibi et mihi periisse non doleo, nec ipse, si te ames, dolere debeas. Voluptas, quam ex eo, quod ipse evaseris, concepi, non patitur, ut de jactura, quantumlibet magna, sim sollicitus. Agnosco interim beneficium, mi Heinsi, agnosco. Multum quoque tibi debeo, quod ita me vindices apud istos Italos, qui mihi ingrati animi vitium objiciunt. Apud nonnullos fateor vix me possim excusare silentii, vellemque sane aliter factum. Sed neque illi pronterea me odisse debebant, si ego sola mente animoque erga illos gratus hactenus fuerim. Tu meos nosti mores, etiam cum pudore meo, nec tamen propterea me odisti. Ego vero ob id impensius te amare cogor, quia non tantum malis meis moribus veniam des, sed et aliis, idem ut agant, sis auctor: garrulis nonnullis si non pari semper garrulitate responderim, non multum curo. Eorum ego amicitiam et inimicitias juxta aestimo. Unus item et alter fuere, qui si me comiter exceperint, beneque de me fuerint meriti, mox beneficium istud perdiderunt nimia loquacitate sua, cui tamen ego nullam dederam occasionem. In coemendis libris Bononiae gaudeo, quod tam bona usus fueris fortuna. De MSptis laceratis dolet. Sed tamen et inter fragmenta illa aliquid forsan bonae frugis inveneris. Venetiis proculdubio, si otium fuerit, invenies aliquid librorum, qui ad gustum tuum faciant. Sed majora ausim promittere de Mediolano. Est ibi aliquis bibliopola Bidellus nomine, qui tantam habet librorum copiam, quantam alibi videre non memini. Is ipse, nisi fallor, est, e cujus officina maxima pars Bibliothecae Ambrosianae est conflata. MStos tamen paucos, aut potius nullos, apud eum reperi. Sed tu, uti in omnibus, ita etiam hac in parte me felicior eris. Moraberis vero aliquanto diutius ea in urbe; nam et singulis diebus patet ingens illa Bibliotheca Ambrosiana, et invenies in ea, quae tibi, ut arbitror, placebunt. Vidi in ea exemplaria duo vel tria Martialis, quibus tamen
non sum usus. Unum aliquot tantum locis inspexi, doluitque quod non permiserit tunc valetudo, ut integrum conferrem. Est quidem istud in charta scriptum, sed tamen egregias ex eo lectiones haurire est. Perottus, qui bonam commentariorum suorum partem orae adscripsit, etiam varias aliquas lectiones, ex aliis, ut puto, codicibus excerptas, addidit. An etiam bonae notae sint alii Martialis codices, id dicere non possim. Vidi in illa Bibliotheca Quintilianum uncialibus literis descriptum. Libros vero Graecos ineditos innumeros vidi. Catalogus codicum, qui exstant, ab imperito contextus est, cum vix tertiam librorum scriptorum partem contineat. Est etiam illic MStum Rufi Festi Avieni Periegeseos, cui additur Ora ejusdem Maritima, quam nosti, senariis conscripta. Vellem, ut horulam unam collocares huic postremo scripto conferendo. Licet codex sit chartaceus, aliquid saltem bonae frugis inerit. Est in eodem volumine, nisi fallor, Gratius Poeta, et nescio quae alia. Holstenius, quantum ex literis tuis possum colligere, videtur morem suum pristinum servare, et mirum in modum amans esse quietis et otii. Cognatus ejus et haeres, Petrus Lambecius, qui nuper lectiones varias in Gellium dedit, ad Romanam sese recepit Ecclesiam. Nunc altercantur de eo Sirmondus et Mileterius, quorum iste prior cupit, ut Jesuita fiat, alter mavult potius, quam hoc fiat, ut ad priorem revertatur haeresin. Literas tuas ad Clarissimum Gronovium prima, qua potui, occasione transmisi. Vocatus ille fuerat ad Professionem Hardervicenam, invitatus illuc stipendio mille florenorum. Sed postquam Daventrienses tantumdem illi polliciti sunt, mavult non migrare. Dolet ipsum excidisse spe edendae Annae Comnenae. Exemplar enim illud MStum, quod transmiserat Holstenius ad Puteanos fratres, obtinuit ab illis Poussinus quidam Jesuita Tolosas, cum non huic, sed Gronovio nostro tradere debuissent. Panegyricum, quem edidit ad Principem Arausionensem, nondum potui vidisse. Accepit pro eo munus satis liberale. Scire velim quid in Itatia judicent de libro Samuelis Boucharti de Coloniis Phoenicum et posteritate Noachi. Tanti fieri audio Parisiis, ut ipsi illi, qui amicissimisunt Salmasio, judicent illum unum esse librum, cui ipse debcat invidere. Audio Petavium scribere contra illum. Cathedram Bononiae tibi oblatam intelligo. Sed illa nimium angusta fuerit pro meritis tuis. Gratulor itaque, quod recusaveris. Boxhornium nostrurm nemo quiverit revocare ex isto Scythiae eremo, non ipse tuus Pater, qui illum mallet potius [Gap desc: Greek words] . Totus est in laudibus barbarissimae gentis, quaeque nihil hominis habet, praeter figuram. Ait illos non in terris tantum latissimum obtinere imperium, sed et in coelis longe lateque dominaturos: facilius enim eo posse penetrare integram legionem Scytharum, quam unum vel Florentinum vel Neapolitanum, quibus totis saeculis vix unus nascatur pius. Venetiis discessurus, non opinor, moraberis in urbibus illis, per quas est transitus Mediolanum euntibus. Videbis ibi Livii, Pliniorum, Catulli, et istius Principis poetarum natalibus nobiles urbes. Hae manent, illi olim fuere. An ea loca effoeta sint post tantos partus, vel an etiammum similia producant ingenia, de eo aliquando coram. Bibliothecas
meliores nullas, ut opinor, in hoc tractu invenies, nisi forsan aliquae lateant apud importuosos homines. Mantuana olim est direpta a Germanis, a quibus mox redemta fuit paucis aliquot musti amphoris per Anglos nonnullos, qui praedam eam secum avexerunt. Sed et Mediolanensem Bibliothecam hoc modo crevisse arbitror. Si tibi tales oecurrant praedones, quibus tam care possis vinum vendere, proculdubio oenopola fias. [Note: Credo intelligi Scioppii animadversiones in Vossii librum de vitiis sermonis, Ravennae Anno 1647. et Amstel. 1666. editas, inscriptas Matthaeo Defendio; Vossium respondisse non reperio.] Epistolae isti Scioppianae, de qua scribis, respondebit Pater in secunda parte de vitiis sermonis. Sed modeste, neque enim scorpiacum reponet. Ante aliquot dies prodiit liber parentis mei de arte Poetica. Mitterem tibi exemplar, si crederem id tibi gratum fore. Sed quorsum id facerem, nisi ut remitteres? Pro literis Clariss. Donii ad me missis gratias ago maximas. Rescribam ei proxima occasione, quoniam nunc tempus non patitur, ut ei dem apographum quarumdam notarum ex quodam libro MSto. Boethii de Musica. Tu vero, Vir Clarissime, si quos mei memores invenias, eos plurimum meo nomine salutes, et id quod facis, me amare pergas. CICICCXLVII. Kal. Nov.
ANte geminas hebdomades misi ad te epistolam bene longam, Heinsi Clarissime, eodem vero tempore etiam altera tua epistola ad manus meas pervenit scripta Patavii XVI. Octobris. Pro illa, quae prius mihi fuit reddita, gratias egi proximis literis: pro altera nunc id ipsum ago. Interea etiam accepi literas Gronovii nostri, tibi exaratas, quas cum superiori hebdomade mittere animus esset, intellexi affinem tuum amplss. domo abesse. Veritus itaque ne, si alteri traderem, minus tibi perferrentur, usque in hunc diem distuli eas tibi mittere. De lucernis Smetii nihil ad me rescripsit Gronovius: sed, credo, ipse in suis ad te literis ea de re agit. Mitto responsum ad Epistolas Donii et Caroli Dati, quas tuo beneficio acceperam. Spero te non in sequiorem partem interpretaturum, quod eas hoc eodem involucro incluserim, teque rogem, ut siquando ad alterutrum scribas, simul quoque meae perferantur. Si commodam aliquam scribendi Florentiam occasionem perspexissem, gravis tibi et molestus non fuissem. Librum Donii de Musica tardius, credo, accipiam, nec tamen ideo minus erit gratus. Aveo videre musas tuas Italicas, Pausilypum dico, et Epicedium in Poetam illum Florentinum, de quo ad me scribit Datus. Verum de his alias, nunc rogo ut excuses brevitatem: et boni consule, quod tam paucula verba tanto pretio redimere cogaris. Amstelodami. CICICCXLVII. XV. Novembris.
MAjori cum affectu quam voluptate legi literas tuas, Heinsi clarissime. Non permiserunt tot ac tanta funera integro me, uti solebam, frui gaudio. Movit me obitus Servii, Nicii Erythraei, aliorumque, quorum vidi scripta nonnulla: quoniam tamen neque literis, neque aliter, familiaritatem cum iis colui, ideo mihi facilior visa est jactura eorum, quam Donii nostri, cujus funus caeterorum omnium instar fuit. Nullum inter Italos novi, in quo tantus candor et doctrina concurrerent; nemo etiam erga me fuit humanior. Non solum benevole et peramanter me in aedibus suis semper excepit, sed et ipse quoque saepius me invisit, et in villam amoenissimam abduxit, et aliquamdiu detinuit. Non possum itaque non ex animo dolere fatum viri optimi et eruditissimi, quique etiam hoc nomine carior mihi est, quod te magni fecisse intellexerim. Utinam ipsi per fata licuisset absolvere opus illud inscriptionum, quod non possim dicere, quanto desiderio videre expetam. Non dubito quin id quamprimum daturus sit praestantissimus Carolus Datus, modo Florentiae typographum possit invenire. Quod si minus procedat, saltem in his terris non deerunt, qui talem thesaurum in lucem protrudant. Vix autem ambigo, quin tantum facile valeas apud Cl. Datum, ut alterutrum praestet. Vidi etiam aliquot inscriptionum spicilegia apud Holstenium, sed ab illo nihil posthac sperandum. Differt ille, credo, omnia sua in adventum Messiae Judaeorum. De Plempii obitu miror quis tibi indicarit. Reliquit ille quidem pro tempore suos Lovanienses, sed nondum inter mortales esse desiit. Inde proculdubio natus error, quod aliquis ad te scripserit Lovanio Plempium discessisse. Agit ille, nisi fallor, medicum Monasterii apud Legatos Hispanicos. Verum apud nos Barlaeus ante biduum morte repentina exstinctus est. Vides itaque non in Italia sola mortem grassari inter viros doctos. Sarcinarum tuarum causa, quas Neapoli reliqueras, et ego sollicitus sum: vereor ut illae sint direptae, praesertim si in Romerianis fuerint aedibus. Quamvis ipse Romerus ad mercatores nostros scripserit, levissimum sese perpessum esse damnum, aut potius nullum. De quo tamen multum hîc dubitatur, cum probe norint, quanto in eum odio plebs flagrarit ob conducta vectigalia. Avidissime omnes hîc scire desideramus, quemnam tandem exitum habitura sit tragoedia haec, quae in ista urbium pulcherrima non fictis personis luditur, cujusque tu principiis interfuisti. Quis credidisset ex corbe pomaria talem subito potuisse nasci rempublicam? De Scioppio quod novas iterum simultates quaerat, miror maxime. Uti iste homo vivens timuit semper, ut quem amicum haberet; ita etiam moriens cavere videtur,
ne quis ipsi post mortem sit amicus. Bene vero actum, quod musas tuas Ausonias inscripseris viro egregio et vere generoso, Cassiano a Puteo. Gaudeo, cum video insignia quaeque opera insignibus dedicari viris. Pati vero vix possum viros quosdam etiam eximios, qui, ut aureos aliquot acquirant, insulsis nescio quibus, et non tantum aeterna, quam tribuunt, fama, sed et vita, quafruuntur, indignissimis monstris, labores suos inscribunt. Hoc quoque scio, te inter omnes istos personatos moriones, quos tempore hoc quadrage simali visurus es, ne unum quidem Cassianum reperturum. Verum quid de Bibliotheca Veneta, concediturne libertas ejus adeundae? Vix arbitror. Non poteris belluam istam expugnare, bibliothecarium ajo, hominem et in literis, et in omni vita plane rudem et barbarum. Tales asinos passim in Italia lyrae admovent, et bibliothecis praeficiunt. Caussam nondum adsecutus sum, credo tamen aliquam subesse: neque enim Principes Italiae, ut sunt acuti, frustra aliquid faciunt. Alexiadis edendae occasionem indignatur quidem Gronovius noster sibi praereptam, nescit tamen in quos facinus istud ulciscatur. Puteanos, Jesuitas, Holstenium, Lambecium, omnes suspectos habet. Seposuerat opus hoc ad ultimam aetatem, et decreverat omnibus eruditionis suae flosculis illud quam ornatissimum reddere. Dicit tamen se propterea nolle senescere. Adfuit nobis aliquamdiu, herique demum discessit. Rogabam eum, ut aliquid mihi literarum ad te relinqueret, sed negabat id fieri posse, nisi prius visa epistola tua, quam ego Daventriam miseram, ignarus de discessu ejus. Sed promisit sese quam primum tibi rescripturum. Epistolas, quas ad Donium Datumque scripseram, miseris proculdubio: verum illae priores inutiles erunt magno meo cum dolore. Vellem itaque ut remitterentur, vel saltem gratia folii cujusdam, quod ex libro quodam MSto. excerpseram. Blondellus scripto meo pro Ignatio non respondit. Rogavitque me Sarravius, ne ulterius virum optimum vexem, cum tamen nihil acre in illum dixerim. Sed haec hactenus. Clarissimum Rhodium plurimum meo nomine salvere jubeas. Vale clarissime et eximie vir. Amstelodami CICICCXLVIII. XXVIII. Jannuarii.
ANtequam prioribus tuis responderem, etiam alterae mihi perlatae sunt a te literae, Heinsi clarissime. Quum enim hebdomadera unam alteramque Lugduni et Hagae abfuerim, facile, ut spero, ignosces, si nunc demum officio meo fungar. Dum ibi moror, legi poematia tua in Italia a te scripta et edita, quae mihi summus tuus pater communicavit. Nunquam ego aliquid a te non magnum et ingenio tuo dignissitmum exspectavi. Lectis vero iis,
omnem fateor spem et exspectationem longe superasti. Non miror in illis versuum concinnitatem et euphoniam, non rerum pondera et sententiarum acumina, non denique sermonis Latini elegantiam et nitorem, sed omnia simul. Pereant lutulenti isti urbis lutosae magistri, qui gentis nostrae carmina cerevisiam olere mentiuntur; cum tua nihil, nisi Veneres, Gratias et venustates spirent. Ipsi vero scribunt carmina luto suo lutosiora, aqua, quam bibunt, frigidiora, et scriptoribus suis fatua magis et insipida. Nec tamen omnes urbis istius poetas culpaverim, nec laudaverim omnes nostros. Habent enim et illi, quos suspiciam, Menagium aliosque: habemus et nos Plantam et Boyum; sed ut quorundam laus caeteros culpae non eximit, ita nec paucorum crimen omnibus impingendum est. Sunto illi quod voluerint: tu vero, mi Heinsi, esto semper et patriae tuae gloria, et malevolorum invidia. Mente Martio demum te Venetos relicturum fuisse, satis potuissem conjicere, etiam nullo indicante. Operaepretium enim fuerit cum bacchantibus illis simul quoque bacchari aliquantisper. Eodem quoque tempore, nisi fallor, nempe bacchanalibus exactis, et ego Mediolanum olim me contuleram, sed me gravis morbus in itinere oppressit, quem an aestus solis, quem intensissimum illis diebus persensi, abjecta praesertim umbella; an vero non bene servata adtulerit diaeta, ne nunc quidem satis dixerim. Illud interim certo scio, me in popina nescio qua Venetiis diu satis haesisse inter Germanos quosdam et Anglos, id est inter famem et sitim, nec alii rei quam ventri et gulae operam dedisse. Neque hoc eo refero, quod periculum tibi sit a simili consortio, verum ut exemplo meo monitus, valetudinem tuam semper cures, ne tibi ob immoderata studia contingat id, quod mihi ex nimio cibo potuque contigerit mali. Scio enim nunquam te esse otiosum, etiam cum maxime videris. Ne mediis quidem Bacchanalibus aliter te quam carmine lusisse existamo. Proculdubio autem dedere ea argumentum vel hymno vel Satyrae alicui. Verum nonne etiam elegia aliqua celebrasti jacturam nobilis istius capillorum structoris Campanii, nuper ad modum in finibus Venetorum a Turcis capti, et inter regia Regis Byzantini scorta emancipati, ut et officio esset Gallus, qui Gallus esset natalibus ? Tumulum certe et epitaphium merentur partes illae, quibus olim, ut audio, multum valebat. Norunt hoc Principes Galliae matronae, norunt Polonicae; et etiam nunc, postquam ipse non unam ob causam factus est intestabilis, si velint, poterunt testari. Quod sarcinas tuas Neapolitanas recuperaturum te speres plurimum gaudeo. Utinam et bona aliqua fortuna Martialem tibi mihique reddiderit. Male sit nequissimis furunculis, qui cum tibi sublegerunt; utilior illis et convenientior restis aut laqueus erat futurus. Sed tamen everso Neapoli Hispanorum imperio, et indulta priorum criminum venia, forsan eum possis recipere, cum illum tuto possit restituere, qui abstulit. De antiquitatibus Veronensibus quod monueris, gratissimum fuit. Vidi olim opus hoc, antequam excuderetur, tabularumque, quae librum exornare debeant, satis recordor. Bene vero actum, quod Datio auctor fuerit, ut inscriptiones Donii quamprimum in lucem protruderet. Quod si possis efficere, ut auctaria illa Holsteniana
una excudantur, multum sane effeceris. Pyrrhi Lighorii nomen mihi notissimum est, scriptaque ejus nonnulla habeo. Tomos illos inscriptionum, qui in Bibliotheca Farnesiana exstant, saepius apud Holstenium vidi, et ipsum maximam longe partem inscriptionum suarum iisdebere, et ego olim animadverti. Verum auctor non sim, ut tot simul opera jungas. Difficulter enim reperietur typographus, cum libri magni non nimium sint vendibiles. Opus Donii vel solum satis justae erit molis, et si invenerit typographum, qui id velit excudere, non deerunt, qui auctaria et spicilegia velint edere. Scis quam vili olim prostiterit pretio labor ille Gruteri, qui nunc tam care divenditur, cujus rei recens admodum apud typographos est memoria. De inscriptionibus, quas habeat Sixtinus, nihil certi potui; ejus enim verbis non multum fido. Nosti hominem, si non de facie, saltem ex relatione Gronovii nostri. Erit sane quod gratulentur sibi eruditi, ubi vir iste supremum clauserit diem; reviviscent enim multa egregia scripta, quae nunc secum sepulta servat. Sed ipsum longaeva manet aetas, quod cum multis insanis commune habebit. De morte Boxhornii non miror adeo constantes in Italia fuisse rumores. Miraculum multis videtur, quod vivat, cum desperatissimo morbo per integrum annum decubuerit. Fumo, ut scis, semper ille vixerat, fumo quoque revixit. Cesserant medicorum remedia, cessabat omnis spes, jamque ultima ei hora denuntiata fuerat; et ille haustu istius herbae novum quasi spiritum concepit, medicos omnes clusit, omnesque aegritudines, imo ipsam etiam mortem solo odore pelli posse ostendit. Correctiones tuas in Martialem probo, multumque etiam propterea te amo. Holstenius quum senis tuis literis nullum reposuerit responsum, fecit, quod facere solet. Donio olim nostro, aliisque ipsum hoc contigit. Si velis, ne tale posthac crimen committat, una id tantum via possis efficere, nempe si nunquam amplius scripseris. A Venetis ne ultra aliquid exspectes. Magno credo tili beneficio te adfectum esse putant, quod eorum Bibliothecam semel videris. Mediolani omnia tibi ex animo fluent, praefecto praesertim ei Bibliothecae reverendo Bernardino Ferrario, viro humanissimo, et Italorum omnium longe doctissimo. De libris quibusdam in ea Bibliotheca alias ad te scripsi. Sed de his, cum Mediolanum veneris, fusius. Vale, clarissime et amicissime Heinsi, et Rhodium virum clarissimum, plurimum meo nomine salutes. Ejus in causa si quid possim, faciam quam libentissime. Amstelodami CICICCXLVIII. XII. Martii.
QUod augur optimus fuerim, nec frustra metuerim, vellem sane aliter factum, Heinsi clarissime. Malim ego non esse augur, quam tibi, tuique similibus
amicis (siquos tamen similes habeam) futuri aliquid mali praedicere. Cavebo, ne in posterum idem contingat; fausta omnia et felicia tibi praedicam, quorum vel ipsa expectatio sit jucunda, tumque demum optimum me vatem censeas licet, cum optima et gratissima tibi praenuntiavero. Jam vero antequam literis tuis certior fierem, etiam ampl. adfinis tuus aliquid de morbo tuo indicarat, qui me admodum perculit, quoniam persuasus eram a Parente tuo, bene te valere, dudumque Italiam reliquisse, ac propediem se literas tuas e Gallia exspectare, neque enim rescivisse eum arbitror, te adversa usum esse valetudine. Male sit istis prandiis Venetis, quae tantum tibi fastidii adtulerint. Mariotti nomen pene exciderat. Sed unde isti homini. tanta saturitas, qui ante paucos annos aeterna fame tabescebat. Saepius mihi miserationem movit, saepe etiam risum. Aderat ei ut plurimum alius quidam paedagogus brevior, qui Louginum Italice vertit, sed multo politior illo et minus turbulentus, quique tantum mihi profuit in emendis bonis libris, quantum alter ille obfuerit. Sed quid factum de libro, quem Mariottus iste scribere coeperat adversus historiam Tridentinam Patris Pauli? an tandem resipuit? Vides tamen quid non audeat supercilium paedagogicum. Ambrosiana proculdubio tibi bibliotheca placuit, propter multitudinem librorum et facilitatem accessus. Non soli, credo, Ovidio impenderis bonas istas horas, quas in ea transegeris. Rogassem te, si paulo maturius mihi in mentem venisset id, quod nunc peto, ut mihi procurares verba illa, quae de Joanna Papissa habentur in codice quodam MS [Note: De hoc saepe Sarravius in Epistolis. verba Anastasii ex codice Regio exhibet Epist. CXXXVIII. Vid. et Ep. CLXXVIII.] Anastasii Bibliothecarii, vel potius Damasi Papae (ut in veteribus libris vocatur) quem in ea bibliotheca olim. vidi. Dixeram Sarravio, Blondello aliisque vitam ejus Papissae haberi etiam in hoc codice Ambrosiano; nunc vero quoniam quaestio illa, fueritque scortum istud nec ne, a multis agitatur, et video fidem meam in dubium vocari, te ex animo rogo, ut paucula illa verba mihi transmittas. Quod si Mediolano discesseris, quod verum esse arbitror, quid obstat, quominus etiam opera alicujus amici ea possis procurare, cum certo sciam, neminem esse Mediolani, qui te norit, ac non libentissime tui ergo id sit facturus. Ego quamobrem non hoc ipse exigam ab amicis Mediolanensibus, causas habeo gravissimas, quas alias explicabo. Spero etiam te contulisse Rufi Festi oram maritimam, quod unice a te postularam, praesertim cum is paucarum sit labor horarum. Literas. Clariss. Gronovii quas ante duas fere hebdomades miserat, propter absentiam ab urbe, nunc demum tibi exhibeo. Intra paucos dies in Brabantiam tendo. Tu interim per Galliam reditum tuum maturabis, ita aliquanto invicem erimus propiores. Felicem illum diem, quo alter alterum dextra possit contingere, quod ut quamprimum fiat, hoc votum est tui ex animo Isaaci Vossii. Amstelod. CICICCXLVIII. III. Kal. Quint.
CUm hesterno a nobis die discederet Gronovius noster, excidit nescio quomodo, ut scripta illa, quae a te habeo, cum reliquis ejus sarcinis compingerem, quod et ille permisisset, et ego libentissime praestitissem. Nunc id uno die serius ago, gratiasque simul refero quam maximas. Pauca sunt ea, quae nos habemus ejus generis scripta, parva quoque sunt illa, quae a me proficisci possint, officia, qualiacunque tamen ea sint, non opus esse puto ut tibi offeram, cum abunde tibi constare putem, me meaque omnia non tua minus esse, quam nostra. Salutem rogo plurimam magno parenti tuo, et eximio hospiti dicito. Vale, vir clariss. et me ames. Amstelod. CICICCXLVIII. XIX. Nov.
Vellem per unum alterumque diem uti Virgilio, quem cum Mediceo codice contulisti. Si illum per Cl. Gronovium, vel quacunque alia occasione mihi transmiseris, summopere me obstringes. Iterum vale, vir eximie.
VEnit ad te, Heinsi clarissime, Magni Casauboni [Note: An ille sit Jacobus, quem Cl. Almelov. in vita Casauboni ultimam prolem facit, nescio, neque aliunde quidquam de hoc filio mihi constat, neque Almelovenius, praeter natales ejus, quidquam narrat.] filius natu minor, Principi Walliae a Secretis. Desiderat is et summum parentem tuum, et te quoque videre et salutare. Non ausim tantum tibi nomen commendare, tum ne praesumtuosus tibi videar, tum etiam quod opus non esse putera tibi commendare illum, quem vel ob hoc solum commendatissimum fore scio. Ante biduum remisi tibi Arusianum Messum, et annotata in Avienum, cum altero illo MSto, quem mihi communicaveras. Spero te eos recepisse. Postulabam quoque eo in epistolio, ut mihi concederes per unum alterumque diem Silium tuum Italicum, quem cum codice MSto. contulisti. Nunc vero id ipsum etiam atque etiam rogo, et excusatam habeas peto libertatem meam, quod cum non possim de te bene mereri, porro me tamen tibi obstringere desiderem. Vale, vir eximie, et salve a tuo plurimum Isaaco Vossio. Amstelod. CICICCXLVIII. XXVIII. Novemb.
NOn opus esse arbitror, Heinsi clarissime, ut multis silentii mei rationem tibi reddam, cum comperta mini sit humanitas tua, habeamque nunc caussas justissimas, quibus me apud te possim purgare. Ab eo enim tempore, quo a te discessi, continuis incubui itineribus, donec in hunc tandem locum, unde nunc ad te scribo, perveni. Vix autem hîc deposueram lassitudinem, quam ex via contraxeram, cum mihi nuntiatus fuit tristissimus Parentis mei obitus, qui me ita adfecit, ut nihil minus cogitarim, quam de literis ad amicos exarandis, quas si ipse eo tempore ab iis accepissem, fuissent sane maximo mihi solatio. Sed amicis forsan ad me scribendi defuit occasio, mihi voluntas; non quod non semper velim esse officiosissimus erga illos qua rebus, qua verbis; sed quia iniquum videbatur, eos, quos impensissime amarem, doloris mei facere participes; sufficere enim arbitrabar, ut solus lugerem. Nunc autem licet recente adhuc luctu, ad veterem redeo scribendi consuetudinem, idque non tantum sponte mea, sed et jubente Serenissima Regina, quae, ut miro omnium studiorum desiderio tenetur, ita imprimis poesi delectatur. Quantum ea in arte valeas, jam ex aliis cognovit; vult tamen etiam ipsa tua videre poemata, existimatque sese im illis dignum ranto patre filium esse reperturum. Mittas ea ergo rogo prima, quae sese offerat, occasione, et consequeris gratiam Serenissimae Regiae Majestatis. Non autem vult, ut carmen aliquod in laudem suam mittas, sed ea poemata, quae jam olim Parisiis et Patavii edideris. In quo quidem an parendum sit Majestati ejus, tuo relinquo arbitrio. Id tantum tibi adfirmo, si Principem hanc nosses, habiturum te ampliorem carminibus materiam, quam tibi unquam contigerit vel contingere possit; nam neque majus, neque amabilius, neque divinius quidquam toto orbe reperiri posse existimo. Vale, vir clarissime, magnumque Parentem tuum plurimum meo nomine salutes. Animus erat etiam ad Gronovium nostrum scribere, sed tempus non patitur, ut id nunc faciam: rogo itaque, ut ei significes, illum commendatissimum esse Serenissimae Reginae, eamque summopere exspectare ejus Senecam. Sed et hoc quoque pene, mi Heinsi, exciderat, desiderari quoque ab ea editionem Ovidii tut et Claudiani, magis tamen Ovidii, quem unice deperit. Iterum vale. Stockholmiae CICICCXLIX. scripsi celerrime. Kal. Maj. CICICCXLIX.
TArde admodum literas et poemata tua accepi, Heinsi clarissime. Ex quo enim ad te scripseram, tres fere abierunt menses, antequam ea huc perlata sunt. Tradiderat ea affinis tuus Appelbomio, is autem commiserat nobili Suedo, ille iterum nautae; ita dum multorum contrectantur manibus, moram non exiguam in itinere passa sunt. Ut vero mihi redditus fuit fasciculus ille, obtuli statim serenissimae Reginae carmen, quod mittis, moxque etiam alia tua poemata. Admodum autem ea placuerunt incomparabili huic heroinae, et quamvis recentium poetamm carminibus valde mediocriter delectetur: continua enim Graecorum Latinorumque veterum lectio reddunt eam nimium delicatam, tuas tamen Musas non benigniter tantum excepit, sed et legît, et laudibus non vulgaribus extulit. Gratissimum itaque sibi fore significavit, si, quod in literis tuis promittis, facias quoque, praesentemque te aliquando sistas: ipsa vicissim beneficentiam benignitatemque suam pollicetur, facturamque, ne unquam suscepti itineris poenitentiam habeas. Sed quid opus est iter tuum differre in festum coronationis? Integer exspirabit annus, antequam tempus istud adveniat. Adeone tibi breve hoc intervallum videtur? Si nosses divinae illius Principis virtutes, aliter sane faceres, vel hoc ipsum spatium carum te reddere posset. Praevertas itaque tempus istud praestitutum, atque ita existimes, adventum tuum, quanto fuerit celerior, tanto quoque gratiorem fore serenissimae Reginae. [Note: Vid. Epist. Gronov. CCCLXXIII. de eo legenda Naudaeana pag. 90. et addit. pag. 212.] Paganinum Gaudentium in Italia obiisse moleste fero. In multis negotiis utilis mihi esse potuisset imposterum opera illius viri. Spanhemii quoque mortem ex animo doleo. Multum in eo perdidit Academia vestra, sed tamen, si verum sit, quod intellexi, Bouchartum venturum, non minor debet esse laetitia de tanto successore, quam luctus de fato alterius. Claudianum tuum brevi lucem visurum esse sane gaudeo. Senecae quoque Gronoviani editionem quod urgeas, et hoc quoque gratum est. Non possum dicere, quam auctores ilios avide exspectem, uterque enim et ingenio et eruditione vestra jamdudum indigebat. Multum quoque tibi debeo pro officiis praestitis matri meae, et pro luculenta voluntate minuendi dolorem nostrum, quam in literis tuis ostendis. Et tibi quoque, mi Heinsi, si quid unquam injucundum contigerit, ne desint, rogo, qui te tam bene solentur. De gemmis et nummis Cardinalis Boncompagnii comparandis serio cogitavit Regina. Sed hoc tempore neminem habet in Italia, qui res suas agat. Italis autem quis tale negotium
committat? Interim si sine fraude et fallacia possit comparari iste thesaurus, adfirmavit sese emturam. Posset hoc negotium pulcre curari per Cassianum a Puteo, cujus viri probitas et generosa indoles etiam hîc est notissima. Bene autem feceris, si istius Musei indicem tibi comparaveris, quem huc transmittas. Si alicubi in Italia Bibliothecae librorum manu scriptorum exstant venales, et hoc quoque explores, rogo. Sed hîc cogor abrumpere, plura itaque alias. Vale, clarissime vir, et maximo parenti tuo omnio mea officia offeras. Holmiae. XIV. Aug. CICICCXLIX.
GAvisus sum plurimum, ita ex animo processisse iter tuum, ut bidui spatio Norcoppingam adtigeris. Spero reliquum, quod superest viae, simili te celeritate et fortuna absoluturum. Et jam forsan, dum haec scribo, non longe a Dania abes. Quod si sit, et sane existimo, nescio an te meae literae in via poterunt offendere. Neque enim diu, ut opinor, aut Hafniae, aut Gottorpii, aut Hamburgi commoraberis. Quod si tamen eae ad manus perveniant, priusquam ad tuos fueris reversus, peto ne obliviscaris sedulo inquirere in libros MStos [Note: Vid. Epist. CCCXCVI. ad Gronovium.] Bibliothecae Ducis Holsatiae, in qua optimos adservari codices probe nosti. Rogo etiam ut memineris librorum venalium in Cathedrali Ecclesia Hamburgensi, et eorum, quos reliquit Lindenbrogui. Amplissimum virum D. Langermannum plurimum meo nomine salutes, scribam ad illum proxima occasione. Poteris illo sequestro nancisci codices illos, vel saltem catalogum eorum. Postremae literae, quas ex Hollandia accepi, nuntiarunt nobis mortem Scriverii. Significavi hoc serenissimae Reginae. Jussit itaque illa, ut significarem tibi, ut quoquo modo codices ejus manu exaratos emeres. Pecunia, quae ad hoc tibi opus fuerit, quamprimum remittetur. Ubi eos comparaveris, tradas obsignatos Apelbomio, cui, quid facto opus sit, indicabitur. Misit jam tertium vel quartum ad Reginam nostram literas ejusdem argumenti [Note: Quis ille sit nescio, sed Andream quemdam Berlicomium edidisse A. 1656. librum de rerum naturalium gravitate, pondere et impressu, video ex Biblioth. Lippenii: quia vero ille uber Rotterodami impressus est, et sequenti epistola Rotterdamensis ludi magister dicitur, videtur ille fuisse. sed an filius fuerit Balduini Berlicomii, a Valerio Andrea memorati, aut eum aliqua cognatione attigerit, non certo mihi constare fateor.] Berlicomius quidam. Non novi hominem, sed ex literis, quas tibi transmitto, adparet esse paedagogum pinguem et obesum. Excipias eum pro meritis rogo. Litteras Cassiani a Puteo exhibui, ut jusseras, Reginae. Retinuit
illa sibi epigramma inclusum Holstenii, et folium exiguum, continens non catalogum nummorum, sed brevem tantum descriptionem. Vellet Regina ipsum videre catalogum: postulat idcirco, ut eum cures afferri per cursores, nam mari nimium tardum fuerit negotium, praecipue cum sit periculum in mora. Atque haec quidem hactenus, plura ubi in Hollandiam veneris. Vale. Raptissime XVI. Martii. CICICCL.
GAudeo ex animo tam te feliciter emensum esse tractum illum horribilem, ut vocas, quem vix firmissimus quisque tantillo spatio absolvere potuisset, hoc praesertim anni tempore. Miratur quoque Domina nostra potuisse te tam celcriter trahere corpus tam infirmum et imbecille, quod alii vix e lectulo movere potuissent. Non possum vero tibi reticere, mi Heinsi, quam magna cura et sollicitudine liberatus sim, nec tamen omnino. Nondum enim Dominam nostram reliquit febris, quae eam et heri et praeterita nocte exercuit vehementissime. Mitigata vero est plurimum, et, ut spero, nunquam revertetur. Si id tamen certe mihi constaret, jam [Gap desc: Greek words] te poscerem, versus nempe aliquot pro reddita salute et Dominae et nobis, quibus meditandis satis in itinere est otii. Quam autem vellem carminibus tuis illam posses addere vim et efficaciam, quam Homericis inesse versibus olim nonnulli putabant, quibus febres et alia id genus mala facto emplastro tollerentur. Absit tamen imposterum, ut ejus rei experimentum facere cogaris. Prioribus literis prae festinatione omisi includere epistolam Roterodamensis Ludimagistri, et alteras Cassiani. Eas nunc hîc nabes, uti quoque syngrapham, Meissi, quam hîc vides. Aliter hoc negotium non potui, quamvis etiam plures allocutus sim, ipsumque etiam Ludovicum de Geere. Sed de his sequenti occasione vel etiam coram. Nam post duas hebdomades vestigia tua legam. De libris Scriverii cordi tibi erit, quod proxime elapsa scripsi hebdomade. Vale, et me ama. Ego quidem amare te nunquam cessabo. Holmiae XXII. Martii CICICCL.
REddita mihi est epistola tua, qua salvum sospitemque te Hafniam pervenisse significas. Fuisset mihi illa, uti omnes tuae, jucundissima, si ullum voluptati locum reliquisset adflictissima Dominae nostrae valetudo. Indicavi tibi praeterita hebdomade initium morbi, verum ita interea accrevit hoc malum, ut ne quidem explicare illud siccis oculis valeam. Nulli unquam vitam ita gravem fuisse existimo, atque mihi tota hac fuerit hebdomade. Omnia ego tormenta perpeti malim, quam ut tales mihi unquam recurrant dies. Nudius demum tertius coepi deponere sollicitudinem, si quidem tum certa futurae salutis signa apparuerunt. Tunc demum spiritum recolligere, et iterum vivere incepi: neque enim aliis illis diebus me vixisse existimo, aut ita sane vixi, ut ipse nescierim, nam et amens, et excors, et sine sensu mihi fuisse videor, licet infinitos sustinuerim dolores. Quanto tu felicior, mi Heinsi, ad quem tanti mali sensus non ante pervenit, quam et simul intelligeres, quod te solari posset. Quamvis autem non omnino absit febris, cum tertio quoquo die revertatur, intantum tamen mitigata est, ut jam omne periculum absit. Spero me sequenti hebdomade significaturum, ipsum etiam abesse morbum. Jam vero ut ad was redeam literas, gratum feceris Serenissimae Reginae, si libros Lundii quoquo modo comparaveris, si alicujus tibi esse pretii videantur. De libris Scriverii id ipsum significavi praeteritis literis. Verum de similibus fusius tecum coram. Omnino enim in Hollandia te videbo, antequam huc revertaris. Habeo nonnulla, quae te scire velim, non quidem illa magni momenti, sed tamen quae libenter intelliges. Literas Cassiani cum fasciculis adjunctis aperui ut jusseras. Catalogum nummorum vidit Regina nostra. Plerique sunt Romani, et quidem Caesarum. Consulares nulli, uti neque Graeci, nisi forsan altera catalogi pars, quam sequenti promittit hebdomade, eos exhibeat. Syngrapha Christiani Meysii proculdubio ad manus tuas perveniet, alteram ipse nunc transmitto, una cum literis Puteani. Hoc ipso momento, quo haec scribo, redditur mihi Seneca, et literae Gronovii et Rottendorfii. Tempus nunc non suppetit, ut illis respondeam: faciam hoc sequenti occasione. Aliud quod scribam jam non succurrit, nisi jussisse Reginam nostram, ut tibi plurimam nomine suo salutem adscriberem. Vale, et mei semper memor esto.
Literarum ad te fasciculum ut jusseras, aperui, idque iri praesentia Christiani Meys. Reperi in eo folium Claudiani, allocutionem maximi parentis tui ad Reginam, et folium complicatum, quod statim judicabam esse epistolam affinis
tui. Itaque mox obsignavi eam, tradidique mercatori huic, tibi remittendam. Allocutionem vero obtuli Reginae. Sed illa jam se eam vidisse, te ostendente, mihi significavit.
MUltum gaudeo, quod catalogum transmiseris MS. codicum, qui adservantur in bibliotheca Ducis Holsatiae. Videram olim magnam eorum partem, sed propter festinationem ipsa etiam nomina exciderant. Vellem etiam misisses catalogum librorum Lundii, quem promittis. Nondum occasio sese obtulit, ut de eo alloquerer Reginam: vix enim est hora, quod mihi tuas literas adtulerit Meissius noster. Reliquam partem catalogi nummorum transmisit Puteanus. Litteras ejus mitto. Catalogum ipsum vel mecum feram, vel per primum nautam transmittam. Regina nostra adhuc decumbit tertiana, spero tamen eam jam extra periculum versari. Plura ut tibi scribam, tempus non permittit Sequenti hebdomade pluribus tecum agam. Vale, Dn. Silvercronium plurimum meo nomine salutes.
AD singulas tuas hactenus respondi, Heinsi clarissime. Ad illas tamen, quas priori a te accepi hebdomade aliquanto [Gap desc: Greek words] , quam ad reliquas, si bene memini. Omnes vero tuas ostendi serenissimae Reginae, et gratae admodum fuerunt, illae vero gratissimae, quas postremo exarasti, quibus subjunxisti indiculum meliorum codicum Bibliothecae Bremensis. Vides me non falsum fuisse, qui tibi jam olim retulerim armarium illud, quod contineret libros MSptos Goldasti, non esse valde magnum, sed tamen optimis libris refertum. Ego certe longe majoris eos facio, quam illos, quos vidisti in Bibliotheca Ducis Holsatiae, licet longe plures sint numero. Quod autem postulas, ut tibi Catalogum transmittam librorum Chymicorum, qui exstant in bibliotheca Dominae nostrae, in eo sane vix possum tibi morem gerere. Quid enim merui, ut me ad metalla damnares? Non te fugit innumerabilem esse librorum talium copiam, quorum vel index magni instar libri sit futurus. Cui et hoc addas, quod Teutonice vel Boemice sint conscripti, quam ego scripturam non adsequor.
Praecipuum vero quod te scire velim est illud, quod non sim Germanus. Plane ineptus sum ad talia officia, desunt enim mihi omnes istae virtutes, quae ad [Gap desc: Greek words] requiruntur. De libris vero Scriverii allocutus sum serenissimam nostram Dominam. Quodcunque optimum esse censueris, id plane tuo relinquit arbitrio. Sed verum est id, quod refers, illam nullo loco habere libros, qui historiam Belgicam adtinent. Si non possunt seorsim comparari MSpti, optimum Dominae nostrae videtur, ut exspectes tempus illud, quo publica auctione distrahentur: tum enim aequissimo poterunt haberi pretio. Quod si discesseris, antequam tempus illud advenerit, possis alteri curam relinquere. At de his brevi coram, ut existimo. Regina enim nostra jam convalescere incipit. Si carmen aliquod composueris in receptam valetudinem, proculdubio id gratum erit futurum. Vale, clarissime vir, et mag num parentem tuum plurimum meo nomine salutes.
ET ex tuis, et ex illis, quas a cognato meo Junio accepi, intellexi dedisse te etiam alias ad me literas, quae priori hebdomade reddi debuerant. Nondum tamen eae ad manus meas pervenerunt, ideo credo, quod eas Apelbomio tradiderit Junius, ille vero nautae. Nauta vero heri huc adpulit, verum quia navis ejus adhuc in portu Thalerae commoratur, nondum potui literas tuas obtinere. Spero tamen me habiturum eas vel cras, vel perendie. Quod autem iter tuum adtinet, cujus mihi rationem perscribis, gaudeo id tibi tam feliciter successisse, simulque deum rogo, ut tibi non minus facilem et jucundum largiatur reditum. Inclusas vero ad Reginam reddidi eodem, quo eas accepi, momento. Fuere autem ei gratissimae. Verum et quas ad me scripsisti, communicavi serenissimae nostrae Dominae. Perquam ei placuit, quod ita sedulam navaveris ubique operam indagandis libris et numismatis veteribus. Nondum ad singula responsum tibi mittere possum. Nam praeterquam quod necdum satis firma utatur valetudine Domina nostra, etiam hoc accedit, quod tot negotiis, tot salutationibus quotidie distinetur, ut de talibus colloquendi vel cogitandi vix otium aliquod supersit. Dixit tamen sibi curae fore, ut oblata occasione libros Goldasti suos faciat. Quod autem Holsati ducis codices attinet, res erit aliquanto difficilior, praesertim cum libris, ut scribis, delectetur, eosque saepius eminus adspiciat. Quod si successerit permutatio illa cum Oleario, quem adfirmas brevi in Hollandiam venturum, jam ego multo te peritiorem censebo in chymia, quam illum, licet professione sit chymicus. Tu enim aurum e re vilissima conficies, ille vero ex auro plumbum et nugas, imo
nihil. Aurei enim sunt revera codices quidam bibliothecae illius, sed hoc nemo resciverit non eruditus. At vero alii isti, quos vicissim spondebis, multo magis aurei, et illi, et duci Holsato videbuntur: nam et aurum promittunt, et auro amiciuntur; auratas insuper habent fibulas, auratas etiam imagunculas. Quod autem intellexisse te ais, multos exstare codices manu exaratos in bibliotheca principis istius Lunatici, id ipsum etiam aliunde intellexi. Sed et illic, ut opinor, frustra aliquid tentabis. Nam si tanto in pretio habeat ille et pollillas et methodos, fieri non potest, quin carissimum ei sit, siquid boni inter libros suos esse cognoverit. Operae pretium tamen fuerit, ut adeas bibliothecam ejus, indicemque rariorum codicum tibi compares, cum non sit opus, ut multum a via declines. In Regis Daniae bibliotheca recte mones nihil reperiri praeter pulverem et sordes. Zeveldi Bibliotheca satis est bona, sed non tantum liberali, sed etiam prodigo eget emptore. De libris Anglicis quod nihil sperare me jubeas, id me male adficit. Pereant isti nebulones, qui, quidquid apud eos est boni, carceri emancipant. Scriverium revixisse ex animo gaudeo. Ejus enim generis homines merentur, ut quam diutissime posteritati suae intersint. Videris nihilominus, an vendere velit eos, quibus non amplius utitur, libros, cum et oculis orbatus sit, et ardor iste studiorum pristinus discesserit. De libris Sixtini et Latii alloquetur te cognatus meus Junius. Mentitur vero Livonus ille, qui dicit se in mandatis habere a Regina, ut libros illos emat. Non novit illa hominem. Nummos Siculos et Graecos Wicquefortii si emeris, credo id gratum fore dominae nostrae, sed de eo, et caeteris proxima te hebdomade certiorem faciam, de singulis enim dominam nostram alloquar, si occasio tulerit. Respondebo quoque illis tuis literis, quae prius tradi debuerant, quas crastino, ut spero, die accipiam. Vale, mi Heinsi, et maximum parentem tuum plurimum meo nomine salvere jubeas. IV. Maj. CICICCL. Holmiae. Postquam haec scripsissem, jussit Serenissima Regina, ut et parenti et tibi salutem suo nomine adscriberem plurimam.
IN Bataviam te advenisse salvum, idque illo fere tempore, quo pedem inde moveram, proxime intelleximus. Quae quidem res ut mirae voluptati mihi fuit, cum de itinere tuo minus prospero multa hîc spargerentur, ita doleo et congressu tuo me fraudatum, et maluisse ex aliis, quam te ipso tam laetum a me nuncium intelligi. Ne arbitreris igitur silentium istud tuum laudem apud me promeriturum, loquacitate injuriam hanc vindicare statui: pluribus etiam acturus, nisi persuasum haberem, vix futurum, ut haec epistola in Galliis te
deprehenderet, cum constans rumor sit, in eo te totum esse, ut brevi nobis adsis. Nudius tertius huc perlata est Anthologia Latina cum Appiani Illyricis, quae clementissimae Principi nostrae miseras. Perlatum etiam Balzacianorum Poematum exemplar illud, quod offerri a me voluerat Menagius. Libera igitur amicum illum nostrum omni metu, si in illum forsan incideris. Multis tamen diebus tempestivius huc perlatum, quod ego ab Elzeviriis redemptum exemplar miseram. Fasciculum, cujus mittendi spem ultimis suis Sarravius faciebat, negat sibi visum Domina. Tu igitur omni cura hoc age, ejus desideriis ut respondeas, operamque des, ut aut fasciculus iste, quanta fieri poterit festinatione, huc mittatur, aut si missus jam est, et in via intercidit, de novo conquiras, quicquid libellorum continebat. In Bataviam ubi reversus eris e Gallia, memineris velim percunctari harum rerum peritos, quid Regiis ac Ducis Bucquingamii statuis ac marmoribus antiquis sit futurum, quae venalia prostare sunt, qui ferant. Cui hoc petam non ignoras, quo magis confido omnem a te diligentiam fore adhibendam, ut certi aliquid de re tota intelligas, nobisque proxime impertias. In auctione Sixtinianae Bibliothecae libros aliquot pro me emerat Junius noster, quos apud illum discedens reliqui, quod negaret de pretio eorum satis certo sibi constare. Petebam igitur, ut expensas in schedulam conjiceret, Goesioque una cum libris traderet, illum satisfacturum. Quid factum sit nescio, scribit tamen Goesius, caeteros a se libros nautae post discessum meum traditos, illis tamen exceptis, quos Iunius non misisset. Parisiis si incides in Gutherium de Jure Pontificio, Paschalium de Coronis, Schioppii suspectas lectiones, Lambecii notas in A. Gellium, tum Tristani ac Sirmundi exiguam dissertationem de nummis antiquis a Cramoisio nuper editam, eos libros ut mihi compares rogo, de pretio nihil perdideris. Catalogum numismatum Romanorum ab Equite Puteano missorum videre vehementer gestio, quem avexisse te intelligo. A Gevartio litteras tandem accepi, negat impetrari a Moreto typographo posse, ut codices suos manu exaratos vendat, vides itaque nihil hîc sperandum. Apud equitem Wouwium Hagae vidi paucis, antequam e patria discederem, diebus libros aliquot scriptos, sed qui ad Historiam gentis nostrae potissimum pertinerent. Duo inter illos extabant codices satis vetusti, e Monasterio Egmundano deprompti, quorum alter scholiasten Lucani antiquum, alter Aululariam Plauti versibus Elegiacis expressam, aliaque quaedam contineret. Eos aliis libris facile permutabis, cum a possessore non magni fiant. Haec festinans, cum comitiis spectandis intentus fuerim, quorum hodierno die auspicium. Vale, et amicos communes saluta. Holmiae CICICCL. V. Julii Juliani.
QUanquam et tabellioni nuperrime literas ad te ferendas commiserim, et vix occurrat, quod nunc scribam, scribo tamen, mi Vossi, cum certum fixumque mihi sit, eo diligentius crebriusque te compellare, quo tu diligentius taces. Dominae nostrae valetudinem loco non malo esse, hoc primum intellectu gratum ac jucundum tibi fore confido. Distinetur illa nunc quidem gravissimis occupationibus, iisque tam continuis, cum alia ex aliis negotia se ingerant, ut respirandi locus vix detur: spero tamen futurum, ut sub reditum tuum intermissis studiis alacrius incumbat. De inauguratione nihil hactenus certi, ut causa deesse videatur, cur in patria aut Gallia deserendis praecipitem te praebeas. Ubi certo tempus solennis festi decretum erit, tempestive te monebo. Allatum huc esse nuncium de marmoribus Regiis ac Bucquingamianis, vaenum brevi exponendis, aut jam expositis, proxime significavi. Omni igitur cura id a te agi velim, ut in rem totam diligenter inquiras, nosque quanta fieri possit festinatione certiores facias, quid hîc sit sperandum. Sarcinae meae proximis diebus in hunc portum advenerunt, doleo iis additos non esse libros, quos in Sixtinianae bibliothecae auctione ut mihi compararet, Junium nostrum rogaveram. Nam de navi mox discessura in tempore illum monui, quo magis miror insuper ab eo habitam tam oportunam me demerendi occasionem: nisi quod facturum auguror, id quod factum non est hactenus. Congressu tuo me fraudatum in patria aegerrime tuli: erant enim super quibus compellatum te vehementer cupiebam, quaeque non ignorari tua fortassis interfuisset. Quanquam rumusculos istos hominum malignorum et contemni a te scio, et futurum, si eorum rationem habendam existimas, ut auctores facile per te deprehendantur. Erpenium conveni de re, quam nosti. Fassus mihi est a Ludolforum fratrum altero, quos Rosenhanii contubernales non nescis, accepisse se literas ruri scriptas, quibus indicaret intellectum sibi ex amicis, non deesse inter aulicos, qui male tibi vellent, quod Janitorem Linguarum palam traduceres. Hoc se in familiari colloquio uni mortalium Boxhornio narrasse, non nominato tamen auctore, a quo id hausisset, neque unquam arbitratum se futurum, ut ejus rei quicquam propalaretur, cum tui studiosissimum se profiteatur. Reginae autem nullam in iis literis mentionem factam. An suspicatus sit Boxhornius, a me id perscriptum, non dixerim, cum ille neget rem ulli a se relatam, meive mentionem factam: si is rumoris auctor, per imprudentiam potius, quam malignitatem peccaverit. Plura ex ipso Erpenio intelliges, qui testabitur in meis ad se literis nunquam te nominatum. Viquefortianorum
nummorum, qui Graeci omnes sunt, numero quadringenti maxima ex parte argentei, catalogum tibi exhibebit Silvercronius. Vide, quaeso, an operae pretium futurum sit ut redimantur: magni omnino a possessore fiunt, et meo quidem judicio pluris, quam merentur. Si ante iter Gallicum compellatus a me esses, rogassem, ut quocunque pretio Parisiis comparasses mihi Thesaurum Linguae Latinae Lugduni anno saeculi superioris septuagesimo, ni fallor, tertio editum. Apud nos enim nullo modo haberi porest. Prostat quidem in officina Jansoniana exemplar, sed quod multis locis sit mutilum. Quid sperare nos jubeat Gevartius de Moreti manuscriptis codicibus proxime perscripsi, idem aurem mihi vellit de Manilii prima editione, quam sibi a te promissam, nec oblatam queritur. Ovidii exemplaria Gottorpiana utinam excutere licuisset! Videbantur enim bonam de se spem concitare. Sixtini manu scripta omnia redemeris, ut spero. Habemus hîc Conringium, virum sane egregium, et Christianum Ravium. Boeclerus etiam in hac urbe est, cujus negotium necdum compositum. Quid apud vos aut in Gallia rerum agatur, fac sciam. Imprimis autem operam da, ut valeas. Matri tuae, praestantissimae matronae, cognato Junio, caeterisque amicis salutem dico. Holmiae. Anno CICICCL. Eid Juliis Julianis.
TErtium nunc ad te scribo, postquam Holmiam adveni, Vossi amicissime, quanquam omnem scriptionis materiam consumpserint priores illae literae, nec occurrat quod iis addam. In statuas Anglicas ut diligenter inquiras rursus moneo. Nimiam esse Dominam in negotiis regni sui tractandis et video jampridem, et aegre fero, praesertim cum valetudine sit, ut apparet, necdum satis confirmata. De inauguratione nihil certi hactenus intelligo. Eam plerosque amplecti opinionem video, diem solenni sesto statum non fore decernendum, nisi post adventum Principis Palatini ex Germania, quem brevi expectamus. Legatus Lusitanicus hesterno die huc advenit. Codicesne ullos manu exaratos secum ferat non dixerim: sciam brevi. Meos Reginae obtuli. In Gallia quid tu effeceris desideramus scire. Utinam Petavianam bibliothecam tecum feras, spem enim esse intelligo de successu. Quicquid sit, bonae frugis inanem non adfuturum nobis confido. Vide, mi Vossi, an fieri ullo modo possit, ut Ovidianos Gottorpianae Bibliothecae codices in mensem alterumque obtineas, dum illac transibis. Me quidem mirum in modum istoc beneficio devinxeris. Vale. Holmiae. CICICCL. XX. Julii Juliani.
Catalogum numismatum Romanorum quod abstulisti tecum, aut ablatum huc
non remisisti, cum in Gallias proficiscerere, nolim factum. Nam et de nummis quid sentiam velit scire Domina, et responsum eques Puteanus urget, ne in alienas manus incidat hic thesaurus. Ego vero neutri possum satisfacere. Praesertim metus est ne id accidat, quod tu ac ego nolimus fieri, quorum interest, ut desideriis Dominae satisfiat.
DE itineris Suecici successu, deque rebus, quas in his oris agam, scripsi jam non semel, mi Vossi: tibi quid evenerit ab eo, quo hinc discessisti, tempore non constat: nisi quod e Galliis jam reversum auguramur. De inauguratione regia nihil adhuc certi. Principem Palatinum ex Germania expectare pergimus; ubi venerit, plerique existimant fore, ut negotio finis imponatur: et certe, cum autumnus sit prae foribus, festinandum, aut solennia haec in aestatem proximam rejicienda: quod persuaderi sibi vix est, ut Regina patiatur. Quapropter hortor te, de reditu in has oras tuo ut cogites. Nam et Dominae rem gratam feceris, et tibi recte consulueris. Cum Scriverio, dum in Batavia essem, sedulo egi de vendendis, quos possidet, Reginae libris manu exaratis. Primo congressu exorandus non videbatur, faciliorem postea se praestitit, et nisi iter Suecicum intervenisset, de indice librorum conficiendo se cogitaturum promiserat, qui Dominae exhiberetur. Vide, quid tu apud illum possis efficere. De Ovidianis codicibus, quos Gottorpiae vidi, monui proxime. Gratissimum foret, si usus utriusque in mensem alterumque mihi concederetur. Decrevi enim Ovidio manum ultimam hieme proxima imponere; scis quid Dominae pollicitus sim. Sed haec cum commodo tuo tu videris. Plura quae addam non habeo. Tu hoc age, ut et valeas; et brevi nobis adsis. Holmiae. CICICCL. III. Kalend. Aug. Julian. Nisi quid a te literarum proximus huc ferat tabellarius, nolo quicquam a me expectes posthac praeter silentium. Nihil enim reliqui jam, de quo nunc scribam.
PEtavianam a te bibliothecam emptam cum ex Domina nudius tertius intelligerem, mirum quanto gaudio perfusus sum, mi Vossi. Gratulor tibi toto
animo rem tam feliciter confectam: quanquam non tam gratulationes quam querelae, et quidem atrocissimae, forent expectandae, qui nulla me litterula dignatus sis hactenus, ex quo hinc discessisti. Sed crambem non recoquo. Cum Scriverio velim agas ante discessum de scriptis, quos possidet, codicibus Reginae vendendis: non enim videbatur ab hac re animus illi valde alienus paucis ante meum ex Hollandia discessum diebus: propter festinationem tamen non licuit finem negotio imponere: fieri hoc a te desiderat Domina, quo magis rem curae tibi fore confido. De caeteris jam ante scripsi. De Polybio Bremensi memineris rogo, deest enim solus ferme is auctor mihi ex scriptoribus antiquis meliorum temporum. Salmasius hodierno die huc advenit, ut audio. Libros, quos Junius noster in auctione bibliothecae Sixtinianae mihi emerat, magna ex parte accepi. Miror inter illos non comparere, Piecarti Pericula Critica, Dausquei notas in Q. Calabrum, Ferrarii in Claudianum nunquam mihi visas, Metamorphosin Ovidii Aldini, Plinii epistolas tam ex editione Casauboni, quam Claudii Minois, ejusdemque Minois in Ausonii Idyllia duo aut tria observationes. Horum enim plerosque Junius a se emptos mihi exhibuerat, sed ait Goesius, non omnes tum nescio qua de causa se accepisse. De inaugurationis die adhuc disputatur. Ego auctor tibi sim, ut itineri te committas, ne secus huc venias. Matri tuae, amplissimo Beuningio, Junioque ac caeteris amicis ut me commendes rogo. Extremum quod te alloquor hoc est. Vale. Holmiae. CICICCL. XVII. Aug. stilo Juliano.
NOn possim dicere, mi Heinsi, quam injucundus et ingratus mihi contigerit ille, qui paucis post discessum tuum de te huc allatus fuit, nuntius, impegisse te gravissime in palum, bis cecidisse in aquam, et adstrictum glacie in tabernam fuisse delatum Addebant quinetiam spoliatum et exarmatum fuisse te a nequissimis quibusdam rusticis. Sed tamen cum scirem gladium excedenti tibi hac urbe excidisse, nec viderem quomodo postea exarmari potueris, suspicatus sum statim, animi gratia haec fingi, vel in majus saltem extolli. Suspicionem meam non parum augebant lepidissimae illae, quae de famulo tuo narrabantur, fabellae; quomodo nempe inscius in nives deciderit, et tamen se progredi existimarit, quomodo deinceps, ubi errorem suum cognovit, in tam profundos inciderit cachinnos, ut aurigam et comites inclamare fuerit oblitus, et quemadmodum ubi ad se rediit, vox ei fuerit congelata: hae inquam atque similes nugae, id tantum efficiebant, ut neque illa, quae de te narrabantur, crederem. Sed tamen cum et ipse in literis Rhensburgi in Dania
exaratis, damni alicujus a te perpessi facias mentionem, invitus cogor et ipse credere ea, quae facta esse nollem. Spero autem reliquum itineris feliciter, et ex animo tibi processisse. Valde itaque primos ex Hollandia nuntios exspecto, qui me et de tuo, et de Silvercronii adventu certiorem faciant. Ego ex sordibus et pulvere librorum tandem emersi. Omnia siquidem jam in ordinem digessi, neque superest quidquam, quod Bibliothecae addatur, nisi ea tantum, quae ad ornatum pertinent. De libris Stephanii agam cum Stirnhelmio. Epistolium tuum communicavi Serenissimae Reginae, uti omnia tua facio. Porro si quid sit, qua in re putes operam meam posse tibi esse usui, utere ea pro arbitrio tuo. Vale, et summum parentem et amplissimum adfinem plurimum meo nomine salutes.
Inter literas, quas tibi remisi, una (nisi me fefellerit manus) erat Equitis Puteani, vellem scire, nunquid ille aliquid de Holstenio rescripserit, miror enim nondum me ab eo aliquid accepisse responsi. Silvercronium, rogo, plurimum meo nomine salutes, scribam ad eum proxima occasione. Vale et me amare perge. XV. Martii. CICICCLI.
ACcepisse me priores tuas literas, quas in Holsatia scripsisti, jam ante duos tibi significavi hebdomades. Quamvis autem longe fuerint gratissimae, multo tamen gratiores et jucundiores fuere istae, quas ante horam demum tradidit mihi Wullius noster. Ex iis siquidem certior factus sum, salvum te et sospitem in Bataviam rediisse, de quo valde eram sollicitus, cum propter adversam tuam valetudinem, tum etiam propter vulnus, quo te in itinere adfectum esse intellexeram. Valde quoque amo te, quod tam multa docueris me ad rem literariam pertinentia, quae quantam mihi legenti voluptatem adtulerint, nunquam satis possim exprimere. Bibliothecam Stephanii quod adtinet, de ea nihil certi possum rescribere. Exspectat Serenissima Regina ex Gallia aliquot Bibliothecas satis instructas libris editis, inter quas etiam erit illa, quam nosti, Memmii, quae ubi huc una cum aliis advecta fuerit, tum, ut nuto, minime indigebimus illa Stephanii. Observationes antiquarias Vlitii valde avide exspectabo, neque dubito, quin erunt gratissimae Dominae nostrae. Sed ex quo tempore Gronovius noster Historiae Ecclesiasticae animum adpulit? Certe nihil a quoquam unquam minus, quam ab hoc amico nostro talis argumenti scriptum exspectassem; non quod existimem ingenium ejus minus esse aptum ad acras, quam ad alias materias pertractandas, quid enim de illo credere non possimus? sed quia arbitrabar illum haec stud a in ultimam aetatem
seposuisse, nec ita celeriter transire potuisse a Caesare, Livioque suo, ad illos scabrae eloquentiae et injucundae historiae compilatores. Admodum itaque me beaveris, si tuo beneficio libellum istum quamprimum videre possim, illudque pro certo habeas me quidem scriptum Vlitii valde expostulare, illud vero Gronovii ardenter desiderare. Manilium ex prima editione quamprimum mare sit navigabile tibi transmittam, ut eum tradas Gevartio. De Scriverii MSptis vellem aliquid certi nobis rescriberes. Valde puto gratum fore Dominae nostrae eorum catalogum, si istum possis nancisci. De Boxhornio miror quod scribis. Illius sane me miseret, post tam longum morbum nondum tamen convaluisse. Theocritum jam transmisissem Elzevirio, si per me stetisset. Sed exemplar illud, quod cum variis codicibus contuleram, cujusque orae annotata mea commiseram, in itinere Ubsaliensi perdidit serenissima Regina. Novi hinc nihil possim rescribere; nosti enim ingenium meum, quam id sit parum rerum novarum cupidum. Si tamen aliquid dignum auribus tuis imposterum intellexero, faciam te semper certiorem. Vale, mi Heinsi, talemque meum erga te animum esse scias, ut amantior esse non possit. CICICCLI. IX. Aprilis st. N.
NOn possum dicere, mi Heinsi, quam gratae et jucundae Sereniss. Dominae fuerint literae tuae. Significassem id jam tibi priori hebdomade, sed cum mihi paululum tantum ante discessum tabellarii tuae fuerint traditae, coactus sum in hunc diem id differre officii. Animus autem fuerat facere hoc verbis quam plurimis, sed cum mihi plures hac ipsa luce exarandae sint literae, praeter institutum cogor esse quam brevissimus. Scias tamen et vultu et verbis significasse optimam Principem, gratissimas sibi fuisse literas, gratissimas quoque futuras quascunque ad eam imposterum scribes literas, et tanto quidem gratiores, quanto crebriores. Verum et illam, quam ad me dedisti, epistolam ei legendam exhibui, una cum apographo literarum Gronovii nostri. Addidi quin etiam preces meas, et justitiam postulati amici nostri quantum potui commendavi. Libenter illa me audivit, promisitque sese non tantum in hoc negotiolo velle satisfacere Gronovio, verum etiam libenter decuplo majora praestituram fuisse, si postulasset. Verum audi nunc, quare non ulterius progressus sim in hoc negotio. Accessit me aliquoties ille, qui huc ab Hamburgensi Ecclesia est missus, is me obnixe rogavit, ne pergerem quidquam pro Gronovio sollicitare, neque enim ullum esse periculum, ut ipse canonicatum perdat, si caeteri retineant. Quod si vero caeteris is adimatur, tum me posse pro illo sollicitare, quod si nunc fecero, id nullum ipsi adferet emolumentum, caeteris
vero dammo et detrimento erit maximo. Ita quidem ille, verum ego animadverti illum admodum metuere, ne serenissima Regina prae affectu, quo Gronovium nostrum prosequitur, plus ipsi, quam caeteris Canonicis conferat ex istis bonis Ecclesiasticis Hamburgensis Ecclesiae. Vellem certior fieri quid Gronovio nostro animi sit in hoc negotio, et quid a me fieri desideret. Ista autem jactura temporis nihil ei possit afferre detrimenti, si quid enim sit, quod vel ipsi, vel matri ejus perierit beneficii, id ei etiam cum lucro compensabitur. Petat modo quod velit, spero eum non frustra petiturum. De mea vero ergo ipsum voluntate, ne patiare rogo ut dubitet. Vereor enim ut perpetua mea negligentia in causa sit; ut aliter de affectu meo existimet quam existimare debeat. Liber Miltoni heri huc est allatus. Exemplar meum petiit a me Regina. Ipse non nisi cursim dum perlustravi. Nihil tale ab Anglo exspectaram. Et certe, nisi me animus fallit, placuit quoque, uno tantum excepto, incomparabili nostrae Dominae. Dicit tamen Salmasius, se perditurum auctorem cum toto Parlamento. Vale, et me ama. raptissime XII. April. CICICLI.
Vid. Epist. Heinsii ad Gronovium CCXIV.
SI non melior esset illoram, de quibus scribis, ratio, Heinsi praestantissime, quam sit tua, qua me negligentiae convincere conaris, valde ego me ab omni culpa immunem esse existimarem. Siquidem cum ad omnes tuas responderim, nec pauciores reddiderim, quam a te acceperim literas, non video quomodo mihi illud, quod fingis, crimen possis objicere. Non diffiteor merito de me conqueri posse alios nonnullos, quod toto fere anno vix semel eos compellem, quibus tamen me obstrictissimum esse et scio et agnosco, sed uti illi recte me reprehendere possunt, ita tu injuste mecum agis, quod adfectatam nescio quam negligentiam mihi exprobres. Scias, mi Heinsi, me ne ex bonis quidem operibus (si quae a me proficisci possint) aliquam velle captare laudem, ne dum ex iis, quae palam sunt vitiosa. Quod omnibus non possim amicis satisfacere, non id meae imputandum voluntati, sed sorti et humanitati communi, quae non patitur, ut erga multos simus officiosi. Saepius igitur cum mihi plures redduntur epistolae, quam ut omnibus respondere possim, hoc me pacto expedio, ut neque his neque illis quidquam reponam. Huc accedit quod tanco aliquando scribendi laborem taedio (licet hoc forsan mireris, cum me quam rarissime scribere existimes) ut vel per integrum diem remosducere vel pistrino tradi malim, quam vel paulisper calamum arripere. Quod si
hanc pigritiam aut negligentiam esse dixeris, habeas hoc tibi responsum, non esse pigrum eum vel negligentem, qui gravissimo malit operi insudare, quam ei, quod levissimum est facillimumque. Ut paucis absolvam, nimis mihi otiosus esse videor, cum literis ad amicos scribendis vaco. Verum ut injucunda haec missa faciamus, habeas tibi persuasum velim quartum me nunc ad te scribere. Prioribus meis literis respondi iis, quas tu Rheinsburgo in Dania ad me misisti. Duabus dein hebdomadibus serius iterum ad te scripsi. Elapsa vero proxime hebdomade respondi duabus tuis, licet raptim et festinanter admodum. Nunc ad postremam tuam venio epistolam. Quamvis in ea non unius criminis reus a te peragar, non dubitavi tamen et illam quoque more meo communicare serenissimae Reginae. Gratas autem admodum ei esse plerasque tuas literas, ex prioribus meis jam intellexeris credo. Quod Elzevirium porro monueris, ut pleraque ea, quae in lucem prodeunt, modo alicujus sint momenti, huc transmittat, pro eo gratias ago maximas. Miltoni apologiam pro Parlamento suo priori accepimus hebdomade. Legit istud scriptum incomparabilis nostra Domina, et nisi fallor, valde ei placuit. Certe et ingenium istius viri et scribendi genus multis praesentibus collaudavit. Salmasius jam sese ad respondendum accingit, quamvis necdum a diuturno morbo convaluerit, ira tamen satis ei suppeditabit roboris et armorum. Menagii origines statim, ut accepi, obtuli Serenissimae Reginae, nec tamen sponte, sed ita ea postulante et volonte. Ubi eas recepero, non praetermittam gratias agere auctori, quantas debeo. Verum et Gronovii lectiones et observationes Ecclesiasticas etiamnum habet Serenissima Regina. Interim valde te amo, etiam hoc nomine, quod mihi tuum transmiseris exemplar. Nam illud, quod ad me misit ipse Gronovius, nondum comparuit. Sirmondi historiam poenitentiae publicae, et disquisitionem de azymo misit ad me Sarravius. Percurri jam ea opuscula, et valde miratus sum libertatem ejus in scribendo. Scriverium si videris, rogo meo nomine plurimum salutes. Vellem scire, quid cum suis facturus sit manuscriptis, quibus imposterum, ut puto, non utetur. Vellem eos Serenissimae Reginae venderet. Non dubito quin gratissimam ei rem praestiteris, si catalogum eorum transmittas. Gronovio, Schelio, Rubenio Gevartio que, plurimam rogo salutem a me denunties. Idem rogarem ut faceres Ampliss. Dubletio, Beuningioque, sed me fere pudet tralatitio eos more salutare, ad quos creberrimas dare debueram epistolas. Brevi, ut spero, omnibus me exsolvam debitis, interim rogo, mi Heinsi, ut nostri memoriam et amorem et tecum et apud alios, quantum fieri possit, conserves. Vale. CICICCLI. XIX April.
PLacet Serenissimae nostrae Reginae, ut quamprimum te ad iter Italicum accingas, Heinsi clarissime. Jussit itaque illa, ut tibi significem, gratissimum sibi fore, si pleraque, quae tibi in Batavis agenda supersunt, negotia quam citissime expedias, et te viae committas. Mavult autem nunc Domina nostra, quod et ipsum quoque te malle existimo, ut per Galliam iter instituas. Causa haec est, quod universam Cardinalis Mazarini librariam supellectilem comparare sibi in animo habeat. Prostat illa venalis, nisi fallant nos literae Parisienses. Quod si verum sit, nullum est dubium, quin aequo admodum pretio tam vasta poterit emi bibliotheca. Hoc si bene successerit, opus non erit, ut imposterum Domina nostra de libris editis sit sollicita, cum illic sit quidquid fere boni malique unquam in lucem prodierit, postillas tamen excipio, non enim, ut nosti, nomen merentur librorum. Sumtus vero et ad redemtionem bibliothecae, et ad iter tuum Italicum necessarios exhibebit, quem nosti, Bidalius, cui id jam in mandatis datum. Virum vero summum parentem tuum quod adtinet, ejus, ut opinor, facile impetrabis adsensum, praesertim cum norit iter hoc non fore tibi inhonorificum aut damnosum. Verum et hoc quoque eum movere debet, quod nunquam tibi melius sit, quam cum peregrinaris. Jam vero quod et ipsum quoque apud eum non parvi fore momenti existimo, hoc est, quod incomparabilis nostra Domina desideret, ut quamprimum iter tuum absolvas, ut brevi possis et se, et parentem revisere. Atque haec sunt, quae jussu ad te Dominae perscribo, caetera ex Bidalio, et ex literis, quas sequenti ad te scribam hebdomade, intelliges. Vale, vir praestantissime, et summum parentem tuum plurimum meo nomine salutes. XXVI. April. CICICCLI. Stocholmiae.
QUinque a te accepi literas, ipse vero nunc sextum ad te scribo. Ultimas tuas heri mihi adtulit Wullius noster. Valde illae fuere biliosae, et vanis plenae suspicionibus. Scriptas a te fuisse puto dum febricitares.
Quod enim existimas a me et [Note: Uxore Salmasii.] Mercera fuisse confictas lepidas istas de itinere tuo fabellas, in eo valde falleris. Scias me cum Mercera de te aut negotus tuis ne verbum quidem permutasse. Amicus ille, quem tibi haec significasse scribis, strenue mentiuis est. Literas illi tuas legendas exhibui, ut discat imposterum aut minus esse malignus, aut saltem cautius mentiri. Omnia illa, quae de itinere tuo ad te perscripsi, intellexi in aedibus Spiringii. Tota ejus familia hoc testabitur, et libenter fatebitur. Ne itaque Mercerae tribuas id, quod amicis, et quidem amicissimis tibi, est imputandum. Jam vero quod me jubeas certiorem facere Merceram calamitatis tuae, quaeso, ad hoc alios elige nuntios. Literas illius ad pictoris cujusdam Galli conjugem quod adtinet, quibus a me communicatas sibi fuisse ait nescio quas narratiunculas famac suae noxias, ac hoc me nomine laudet, eas sane non moror. Et illius laudes et tuas propterea reprehensiones juxta pono. Quamvis non addideris, quidnam id esset, quod confabulatrici suae perscripserit, satis id tamen possum conjicere. Cum hîc tota urbe spargeretur illud, quod de Riveti conjuge et mihi et aliis narrasti, illa me tanquam ejus rumoris auctorem insimulabat. Ego hoc falsum esse respondi. Ad haec illa, igitur Heinsius est, qui haec sparserit. Bene, esto, inquam, dummodo ego non sim. Ille enim est inimicus vester, ego vero amicus, itaque ab illo possis merito suspicari hos et similes spargi rumores, non autem a me. Vellem scire, mi Heinsi, quid hîc reprehendas. Valde enim mihi videris indignari, sed an cum ratione aliqua, de eo valde dubito. Esto, ut aliquid ipsi retulerim, quod a te haberem, quod tamen verum non est, quid mali in eo, ipse quippe negas arcanum id fuisse: arcanis enim apud me locum non esse, idque te probe scire. At vero, mi Heinsi, ipse fateris me multa in sinum tuum effudisse, et tanquam arcana tibi commisisse. Vide igitur quanto ego amicior tibi fuerim, quam tu, qui nihil mihi credideris. Ipso itaque te confitente ego te prodere non possim, cum nihil mihi commiseris; tu vero jactas te habere a me, quod prodas. Si itaque velis esse proditor, per me licet, ego tibi istam non invideo gloriam. De imperio in me Mercerae quod narras, id non minus lepidum est caeteris tuis nugis. Taedet illis immorari; itaque iis omissis ad ea deveniam, quae ut tibi significarem jussit serenissima Regina. Priori hebdomade indicavi tibi voluntatem et desideria Serenissimae Reginae. Non dubito, quin eae tibi literae recte tradentur. Valde autem cupit, ut negotium illud de emenda Mazarini Bibliotheca dissimuletur. Quod si illa necdum venalis prostet, gratum erit Dominae nostrae, si rem commiseris Bidalio, ipse vero quamprimum in Italiam proficiscaris. Rezandrum si tecum ducas, et hoc quoque non ingratum erit Serenissimae Reginae. De catena aurea trecentorum ducatorum scripsi ad Dominum Silvercronium. Neque dubito, quin is tibi communicabit literas illas. Attamen si jam per Bidalium Venetiis mavelis conficiendam curare, tuo hoc permittitur arbitrio. Caetera sequenti hebdomade. Vale, III. May. CICICCLI.
DOrdraco nudius tertius redux, quo ante dies aliquot profectus eram, ut cognatos salutarem, offendi hîc orationem Ferrarii, quam vides, panegyricam, incomparabili Reginae inscriptam, Patavio recens per tabellarios allatam: eam mittendam tibi existimavi, ut, si tanti videatur, in Augustas manus perveniat. Non defuere forsan alii, qui me praevenerint. Pertinere tamen ad me istam curam arbitratus sum atque id officium, ut si perviarum ambages non liceret mihi primo esse, diligentiae saltem meae ratio tibi constaret. Errores, qui irrepsere satis multi, per te corriges: quos et ego jam ex parte correxi. Placuit, fateor, non leviter id scriptum, bis terque jam a me relectum, typis etiam describendum in hac urbe curassem, nisi mitti ad vos consultius credidissem. Nihil in illo reprehendit Boxhornius noster, praeter nimiam antiquitatis aemulationem, quam ego nimiam vix posse reprehendi existimo. Editionem ejus novam si Jansonianis typis procuraris, recte feceris. Hoc certe officii tui videtur esse, ut, cum ipse nihil hujus argumenti hactenus moliaris, qui et omnium optime id poteras praestare, et maxime debebas, alienae saltem pietatis laudem ne patiaris obscurari. Amplissimus vir Johannes Forestus, in supremo hujus reipublicac senatu consiliarius, ut nosti, Graecis ac Latinis litteris non perfunctorie tinctus, indicabat nuper, ante menses tres, et quod excurrit, Viquefortio litteras se tradidisse mihi inscriptas, quas ille Holmiam ad Cantersteinium miserit: eidem fasciculo epistolam et versus insertos, quibus Reginam compellaret. Fasciculo isti quid factum sit hactenus ignoramus, cum neque Viquefortio respondeat Cantersteinius, nec inscriptas mihi litteras huc remittat. Exequias Turni idem Forestus luculento nuper carmine celebravit, quod ille supplementi loco, ad exemplum Maphaei Veggii, editioni Virgilianae alicui velit attexi. Editionis curam cuidam ex clientibus suis, Rectori, credo, Scholae Hornanae mandarat: quam in se recepisse Jansonium is postea testatus est, ea tamen lege, ut Reginae inscriberetur. Excusavit id factum multis apud me verbis Forestus, negavitque sine typographi impulsu tale quid ausurum se fuisse. Libello ipsi quid acciderit, non scio; nisi quod exemplar ejus manu nitida descriptum Jansonio traditum intelligo, una cum dedicatione et litteris ad Reginam, cujus oculis libellum exhiberi voluerat, antequam in lucem prodiret. Haec me absente et inconsulto jam pridem acta. Si igitur fasciculus iste (missum enim a Jansonio ad vos arbitror) in Regias manus inciderit, quaeso, intelligat ex te Domina, mi Vossi, non esse mendicabulum hominis Forestum, sed virum in amplissima Fortuna constitutum, neque egestatis aut
avaritiae hunc errorem esse, sed venerationis, qua senex optimus incredibili in virtutes regias exarsit. Non improbante Domina conatum ejus, poematium hîc aut Holmiae procudi possit. Legimus id ego ac Kinschotius meuso [Gap desc: Greek words] ante biennium, et probavimus. vigor quidem, qui debebat, non semper adest: sed in sene quis hoc non excuset? Venio nunc ad tuas, quas secundas, postquam e Suecia profectus sum, accepi, ex quibus mira cum voluptate intelexi, Memmianam Bibliothecam Regii juris factam. E Stephaniana potes enotare, quicquid ad gustum tuum fecerit, postquam de tota emenda cogitationem deponis. Creditoribus enim fixum, si deesset, qui integram licitaretur, per partes fore vendendam. Si quid curatum vis ea in re, utere Danielis Elzevirii operâ, qui in Daniam nuper hinc discessit, is abunde tibi hîc grarificabitur. De Memmiana aliisque Gallicis a te emptis vellem paulo fusius ac explicatius egisses. Vlitium urgebo, ut observationes antiquarias pertexat. Quaesivit me hîc nuper, cum Dordracum profectus essem. Manilii primam editionem recte feceris, si Gevartio mittas. Scripsi illi non ita pridem, sed nihil responsi fero. Succensuisse illum mihi intelligo, quod in Poematio Reginae inscripto Austriacos acerbius exceperim. Scriverius altero etiam oculo laborare incipit: decumbentem ex podagra nuper offendebam, aderant tum Gronovius Walliusque: ita factum, ut de manuscriptorum catalogo aurem illi vellere non potuerim, faciam tamen id brevi. Silvercronius aegrotavit aliquamdiu: nunc melius habet, quem a quatuordecim diebus non vidi, nec hoc mense videbo, ut arbitror, cum Amstelodamum ac Trajectum cogitem, ac is quoque suis negotiis promovendis occupetur. Comitem Torstensonium e vivis excessisse, non ex te, qui nihil horum soles, sed ex aliis intelligo: comitem etiam Petrum Biha gravissimo cum morbo conflictari. De Mercerae litteris si quid acerbius mihi nuper excidit, id ex justa indignatione profectum: existimationi enim non tam meae, quam tuae isto facto perperam consuluisti, quo nihil in hac urbe notius, adeo litterae illae paucorum oculos fugerunt. Sed novas turbas excitare nolo. Virulentum Miltoni librum jam dudum ad vos perlatum confido. Ejus editiones quinque jam hîc vidimus: Belgicam etiam versionem, Gallicam nunc adornari ferunt. Bruno non semel consilium meum imploravit de itinero Suecico: sed ad Zulichemii domesticum oraculum a me ablegatus est. Fortunis suis quia negat satis prospectum conditione illa, quam Junius tuo nomine obtulit, te ipsum litteris suis ut compellaret auctor fui: eas se missurum promissit, nec mittit tamen. Meibomius in Musicis suis lente admodum pergit, quorum tertiam adhuc partem edendam superesse intelligo. Tollius Cinnami historiam Constantinopolitanam praelo cum versione sua commisit: cum transiret nuper per hanc civitatem, meque salutaret, de fratre suo mentionem injiciebat, eumque famulum in Italicam peregrinationem ut admitterem, rogabat. Ego amplius deliberandum respondi ob causas, quae te spectant. Jubet me sperare Gronovius noster a Rottendorfio Ovidianos aliquot et Claudianeos Codices, quos avide expecto. Incipit enim molestum mihi esse hoc otium. Roma nihil ab aliquot jam mensibus. Effigiem Reginae, quam a Beckio emi, Equiti
Puteano offerendam apud me servo hactenus, quod artis pictoriae periti multa in ea carpant. Oculum alterurn altero majorem expressum adfirmant, atque alia hujus notae. Miror de existimatione sua tam securum Beckium, tam lucri cupidum, ut, Romam ubi venerit, ludibrio haberi malit ab emunctae naris hominibus, quam aliquo loco esse. Habes hîc verbosam epistolam, cui si pares imposterum desideras, ut et tu loqui incipias necesse est. Vale Lugd. Bat. CICICCLI. die VIII. Maii. stilo novo. Bouchartum intra octiduum nobis adfuturum Morus modo adfirmabat.
QUinque jam a te accepi epistolas, mi Heinsi, ex quo hinc discessisti. Istae vero, quas vides, sunt octavae. Ita enim imposterum tecum agere debeo, ne mihi semper, quod facis, negligentiam objicias. Mitto tibi nummum, quem una cum catena aurea trades Ferrario, simul atque Patavium perveneris. Torquem quod adtinet, de eo mentem Serenissimae nostrae Reginae satis, ut puto, ex prioribus cognovisti literis meis. Quod autor fueris Gronovio, ut iteratam Livii editionem heroinae nostrae inscriberet, id optime a te factum. In Riveti Bibliotheca nihil erit, ut puto, quod magnopere eures. Epistolam Puteani Junioris nec vidi, nec de ea quidquam potui rescire. De Silvercronio varii admodum huc perferuntur nuntii, non nisi unicum ab eo accepi epistolium, et tamen jam ter ad cum scripsi. Rogo salutem ei meo nomine annunties plurimam. Aureum nummum statim mihi se allaturum promiserat Holmius, sed non fecit: sequenti illum mittam hebdomade. X. Maii. CICICCLI.
PAnegyricam Ferrarii nostri orationem misi tibi proxime, mi Vossi, addidi et litteras ad Dominam. De oratione quid arbitreris, fac sciam, quid ipse sentiam apud te tum dissimulavi. [Note: In Panegyrico ipso, video mentionem fieri pag. 361. Edit. Patavinae 1668. prolusionum, Virginis, quae in Belgio sexum er seculum nobilitat. etc. nullum vero Gallicae virginis. an correxerit monitus ab Heinsio errorem nescio. Forte confudit Gornaeam (de qua vide Heinsii ad Gronov. Epist. XCI.) cum Schurmana.] Virginis Gallicae eruditae illius quod meminit,
nescio quam velit. Nisi Schurmannam nostratem fortassis Gallam credidit. De choreis etiam quod addit sub finem orationis, rem, ut gesta erat, non visus est narrare, sed hos errores multo verborum nitore abunde compensavit vir disertus. Mitto nunc Rigaltianam de Fundis populis, super loco quodam Ciceronianae pro Balbo orationis, dissertatiunculam: quanquam carere ea poteras, malo tamen nimius esse hisce suppeditandis, quam videri desideriis tuis aut defuisse, aut mearum non sategisse partium. Accepi eam per tabellarios nuperrime ex Gallia. Bouchartum in procinctu esse, ut ad vos excurrat, Puteani scribunt, sic et Morus credi volebat: negant tamen profecturum una cum illo Valesium natu majorem, quanquam abunde illi prospectum sit jussu Regime de omnibus, quae ad iter tam longum ac molestum requiri videantur. Blondellum heri salutavi. Is in opere vasto typis edendo nunc versatur, quod ad Regum Gallicorum auctoritatem stabiliendam pertinet. Tomus primus jam fere absolutus est, qui genealogiam Regum continet. Secundus aget de lege Salica, qua foeminae a Gallici imperii regimine capessendo arcentur. Tertius de primo loco inter Principes Christianos Regi debito. Adeo haec cura hominem doctissimum occupavit, ut de lectionibus publicis cogitare hactenus non possit. In Chiffletium haec faba cuditur. Inter alios sermones cum Boucharti nostri injecta esset mentio, negabat expectandum, ut vir ille summus ante bimestre tempus hac in Sueciam transire posset. Vides igitur quam incertum hoc sit negotium. Petavianam bibliothecam jam ad vos perlatam arbitror, sic certe factum Parisienses amici confidunt. De Memmiana nullus praeter te, mentionem facit. Utinam Viennenses codices aliquo artificio juris regii fiant! De successu non videtur desperandum, si operâ Legati, qui Viennam hac aestate abiturus, libri isti cum archetypis Austriacorum imaginibus in arce Pragana captis permutentur. Credibile enim est, quovis eas thesauro libenter redempturum Caesarem. Sed tui est officii ea de re cogitare. Mazarinianam fore distrahendam rumor erat, nunc mutarunt consilium, qui auctionem maxime urgebant: nihil igitur sperandum. Scriverium bis terve conveni, sed aut ex adversa valetudine decumbentem, aut amicorum caterva obsessum, ut de re, quam non semel mihi commendasti, agi vix potuerit. Nunc in suburbano suo vivit, rariusque in civitatem excurrit. Aderit tamen, ut existimant, brevi; sin minus, in ipsa mihi villa erit compellandus. Vlitius frustra me quaesivit nuper, cum Dordracum profectus essem. quod igitur coram monere non potui, per litteras agam, ut festinet Observationum editionem. Magistratus jam est reipublicae Bredanae, metuendum itaque, ne publicis occupationibus curae istae posthabeantur. Ex Germania scribunt, Barthium quidem in vivis adhuc esse, sed oculis laborare. Eam illum ad egestatem redactum non ignoras, ut libros, quos et mutos et minime vulgares possidebat, accedentibus viris doctis venales offerat. Quapropter nihil praeter ordinem feceris, si manu exaratos codices, quoscunque reliquos habet, tibi vindices. Reinesius inscriptiones ineditas luci parat, notis suis illustrandas. Sperat per Langermannum impetrari a te posse, quas collegisti. Habet nunc sub praelo libelli nescio quid
eristici adversus Andream Rivinum, Professorem Medicinae Lipsiensem, editorem [Gap desc: Greek words] ex versione Latina, et sermonum quorundam Hildeberti Cenomannensis, si libellos forsan vidisti. Prioribus tuis duabus jampridem respondi. Tertias ante quatriduum hîc inveni, caeteris nihilo prolixiores, cum negotia et occupationes more solito causeris. Si sic pergis, fore praevideo, ut brevi commercium istud inter nos frigeat. Tribus jam mensibus Holmia absum. Tanto tempore, si horam nullam seponere vacuam litteris ad me scribendis potuisti, quid imposterum sperare debeam facile agnosco. Quam negligentem te praestiteris in itinere Gallico meministi, quamque ego tum de omnibus, quae Holmiae agerentur, certiorem te fecerim assiduus. Servilis obsequii scis esse compellare non respondentes, quod frustra a me exigas. Pudor etiam meus non patitur, ut semper loquar, tu aut pauca aut nihil reponas. Argumentum scribendi si deesse tibi queraris, injurius sis in incomparabilem Reginam, cui quotidianus ades, et cujus dicta factaque omnia non epistolis tantum, sed annalibus etiam luculentis satis superque argumenti suppeditare possint. Illa voluit, ut frequenter scriberemus alter alteri; nec ego desum hactenus; plenius etiam id facturus, si inveniam qui meo se exemplo patiatur excitari. Redditas fuisse, quas primas ad Dominam dedi, laetor. Quid ni et acceptas fuisse? Agnosco solitam in divina Principe benignitatem. Ex Miltoniano libro unicum tantum exemplar Holmiam perlatura miror: cum tria uno eodemque tempore fuisse missa sciam. Primum a Silvercronio ad Reginam, secundum ad te ab Elzevirio, quod et accepisti, tertium ab Herebortio Philosophiae Professore ad Salmasium. Est is liber in omnium hîc manibus ob argumenti nobilitatem, et jam quatuor, praeter Anglicanam, editiones vidimus: unam in quarta, ut vocant, forma Goudae editam, tres in duodecima, quarum primam Ludovicus Elzevirius, secundam Johannes Jansonius, tertiam Trajectensis nescio quis edidit: quinta in octava forma editio Hagae sub praelo sudat, ut monet Elzevirius. Belgicam versionem video etiam circumferri, Gallicam expectari ferunt. Miltonus ille quis sit non satis constat. Vidi qui adfirmarint infimo loco natum, eruditum tamen, et plebeiorum factione ad maximam dignitatem promotum. Ludovicus Elzevirius adfirmat, certo sibi constare; hominem esse et nobili loco natum et opulentum, a reipublicae muniis negotiisque omnibus remotum, ac sibi in rure suo viventem. Refutavit Anglico sermone Iconem Basilicam, qui liber inter Parlamentarios maximo est in pretio. Poemata etiam Latina edidit, sed quae in manus meas hactenus non pervenerunt. Si certiora cognovero, faciam, ut ex me intelligas. Gronovii nostri negotium Serenissimae Reginae quod commendasti, optimum factum. Monui illum ea de re, ac quid fieri porro vellet percunctatus sum. Questus ille jam olim non semel mihi, cognatos illos suos non bona secum fide agere. Suspecta igitur habeas velim illorum consilia, donec ipse, quid agendum, doceat. Haec Amstelodami exarabam, quo profectus sum, partim ut sororem viderem, partim ut Moucheronio ad vos abiturienti valedicerem. Moratur iter ejus uxor valetudinaria, quae nudius tertius abortum fecit. Amicos omnes ut
salutes rogo, Wullenium imprimis, Holmiumque, ac Spiringianos omnes. Vale. A. CICICCLI. XV. Kal. Junii Gregor.
CIrca finem prioris hebdomadis, mi Heinsi, adpulit huc navis, quae Petavianos, aliosque nobis adtulit codices. Venere una cum illis libri Clarissimi Gaulmini Arabici, ut nosti, Hebraicique maxima ex parte: pauci admodum sunt Armenici, Persici, Copticique, Graeci vero nulli omnino. Numerum vero librorum quod adtinet, is longe minor est, atque existimaveramus, si quidem in universum non superant dies unius anni. Id cum ita sit, opus non esse existimo, ut tibi rationem reddam vel temporis vel silentii mei. Verum cum videam, quam sis difficilis et morosus, vereor ne et hoc nomine magnum tibi videar commisisse crimen, quod vel semel officium meum distulerim, licet ad caeteras tuas epistolas extemplo responderim. Ego quidem, mi Heinsi, diligentiam tuam laudo, proque ea gratias ago maximas, mallem tamen minor esset illa, dummodo minus quoque mihi exprobrares negligentiam meam. Neque hoc ideo dico; quod non mihi quam gratissimae sint literae tuae, vel quod breviores a te flagitem, cum quanto prolixiores, tanto quoque mihi sint jucundiores; sed quod continuae illae de silentio et torpore meo querelae, immensum quantum minuant voluptatem, quam tuae mihi adferunt literae. Et sane quaenam est illa mea, quam fingis, negligentia? cum ad omnes tuas, ex quo hinc discessisti, responderim, aliquando brevius, aliquando etiam prolixius. Interim si quempiam hîc habeas, qui majori cura, fide, affectu et sedulitate, et literis et desideriis tuis sit satisfacturus, non ego illum tibi invideam amicum. Quod vero inquis argumentum scribendi mihi neutiquam posse deesse, cum luculentissimum exhibeant dicta omnia factaque Serenissimae Reginae, in eo non ego, sed tu potius injurius es Incomparabili Reginae, quum argumentum, quod vel luculentissimis annalibus, ut ais, possit sufficere, quodque non est epistolare, mihi homini, ut ipse fateris, negligentissimo velis committere. Valde ego infelicem existimarem principem nostram, si nostris illa egeret praeconiis. Quod vero dicis, me non significasse tibi mortem Torstensonii et alia id genus, id libenter fateor. Si non ex aliis atque ex me imposterum intelligas ea, quae hîc aut publice aut privatim geruntur, valde imperitus eris rerum Suedicarum. Ego enim et sum, et indies magis magisque reddor hîc peregrinus. Si bis de hebdomade in publicum prodeam, vix unum alloquor. Et hoc quoque negligentiae meae tribuas licet. Sed de his jam satis: nunc ad epistolam tuam venio. Gratum admodum
fuit, quod transmiseris scriptum illud Rigaltianum de Fundis populis. Habet illud Serenissima Regina, ego non, nisi obiter, inspexi. Valde mihi jejunus videtur libellus. Amici illi tui, qui negant Valesium una cum Bocharto venturum, illi non recte sentiunt. Spero utrumque vel jam vobis adesse, vel brevi affuturos. Opus Blondelli, de quo scribis, erit laboriosius, quam utilius. Valde optarem, ut vir ille egregius, relictis illis tricis genealogicis, meliori se tandem accingeret operi, criticae nempe Sacrae, de qua aliquoties cum eo egi. Vlitii observationes avide exspecto. Reinesium moliri editionem inscriptionum ineditarum gaudeo. Libenter ei meas communicarem, si essent ad manus. Sed, ut nosti, magnam scriptorum meorum partem habet Salmasius, quae omnia Leidae reliquit, ipse vero hîc paucissima habeo; plura enim relicta sunt Amstelodami. Verum et tu quoque non pauca ad hoc opus possis conferre. Quod si feceris, et ipse quoque omnia mea exhibebo. Quod Gronovio significaveris ea, quae ad te scripseram, pro eo gratias ago maximas. Valde quoque gratum erit, si porro significaveris, quis et qualis sit iste Miltonus. Iconoclastem si habeas, rogo ut transmittas. Allocutus me est [Note: Vid. Epistol. Heinsii ad Gronovium CCXXI.] Keckius, quem nosti. Is opera Boecleri excidit graria patroni sui. Vellet is tibi itinere Italico comes haerere et inservire. Rogavit me itaque, ut hoc tibi significarem. Dixi ego existimare me te jam alium comparasse tibi, cujus in hoc itinere opera sis usurus, libenter tamen tibi significaturum. Interim ipse recta in Hollandiam, et inde Parisios tendet. Promisi me commendaturum illum diviti cuidam mercatori, cum quorum liberis possit peregrinari, si tecum non possit. Vale, mi Heinsi, et salutes plurimum omnes nostros amicos. Inter Codices Petavii multa sunt Ovidiana, quae proculdubio videris, verum id quod te vidisse non arbitror, est codex Fastorum, exaratus ante octingentos annos, vel certe non multo minus, IV. Junii CICICCLI. stilo novo.
NOn conqueror, mi Heinsi, quod tam acriter et prolixe adeo de silentio meo expostules: fieri enim potest, ut id facias amore nostri et desiderio literarum nostrarum; sed cum id tam acerbe et inusitate agas, nescio num et id ipsum quoque tuo erga me adfectui debeam tribuere. Exprobras mihi, tanquam si rem magnam ac me dignam me praestitisse existimem, quod omnibus tuis responderim literis. Atqui tales conjecturae et suspiciones locum habere non debebant in benevolo pectore, praesertim cum probe noris, me non ob aliud hoc tibi scripsisse, quam ut istud, quod mihi intentabas, negligentiae crimen a me repellerem. Jam vero quod audeam tibi affirmare, me non tantum
longe abesse a negligentia; sed etiam officium implevisse, non debet hoc tibi mirum videri. Ab eo tempore, quo hinc discessisti, vix scio an quatuor aut quinque neglexerim occasiones, quibus ad te non scribserim. Et non tantum tuis respondi, verum etiam nonnunquam scripsi, cum nullas a te accepissem literas. Quod vero mihi objicis negligentiam, qua usus sim erga te in itinere Gallicano, in hoc maxime te miror, cum te non fugiat, nullas me omnino a te literas in toto illo itinere accepisse, nisi demum reducem in Hollandiam. Atque illinc, fateberis, absurdum fuisset tibi rescribere, praesertim cum sperarem me citius tibi affore, quam fecissent meae literae. Nosti omnes istas tuas ad manus meas pervenisse, postquam demum essem in Suediam reversus. Egi tum tibi gratias, quantas potui, satisque significavi dolere me, quod istum laborem frustra suscepisses. Et sane fateor me multum tibi hoc nomine debere, plusque etiam deberem, nisi ipse nimia praedicatione beneficiorum tuorum tibi ipsi esses injurius. Sed quandonam erit querelarum finis, e quibus magnam partem epistolarum tuarum video constare? Mutemus stylum et argumentum scribendi, et habebis me multo ad scribendum promtiorem et alacriorem. Injucunda est prorsus ista contestatio, et sane agnosces me non adeo indiligentem fuisse, quam tibi videbar, cum ista scriberes. Atque haec quidem hactenus. Nunc ad literas tuas accedo licet sero. Inter libros meos, quos heri demum accepi, si quid sit tuum, moneas me, restituam quamprimum. Pro communicatione literarum Holstenii gratias ago maximas. Ipse vicissim tibi remitto Foresti literas, quas mihi tibi transmittendas commisit incomparabilis nostra Domina. Scripsi hodic ad illum, gratiasque ei egi nomine Reginae pro inscriptione operis. Gratum vero erit Serenissimae Reginae, si id in Batavis potius, quam hîc lucem adspiciat. Salmsius totus est in meditione operis contra Miltonum. Lepidum est, quod de [Note: Vid. Epist. Heinsii. ad Gronov. CCXXIII. in sine, ubi interdictum ipsi, ne contra Miltonum scriberet, narrat. sed Epist. CCXXXII. edidisse libium suum se audivisse scribit] Graswinkelio narras: male mulctabitur, si Miltonum adtigerit. De itinere tuo in Galliam responsum sequenti hebdomade exspecto. Proculdubio enim jamdudum Hollandiam reliqueris, neque enim quidquam accidisse arbitror, quod itineri tuo moram injicere potuerit. De Bibliothecis Petavii, Gaulmini, et aliorum ad te priore scripsi hebdomade, uti quoque de codice antiquissimo fastorum Ovidii. Verum et alia reperi Ovidiana inter scripta Gruteri, quae ab haeredibus Sixtini redemi. Faciam te certiorem de omnibus, simul atque ea excussero. Nondum enim omnia pervolvi, licet toto die hesterno nihil aliud egerim. Ea ipsa est causa, quod et hodie tardius me ad scribendum accinxerim. Talium enim rerum adspectus non me minus possit retinere, quam te nundinarum Leydensium adspectus. Vale, mi Heinsi, et me ames. Raptissime CICICCLI. XI. Junii stilo novo.
TErtius jam fluit mensis, mi Heinsi, ex quo nullam, nisi unam, si bene memini, neglexerim occasionem, qua non aliquid ad te dederim literarum. Quamvis autem non aeque omnes fuerint prolixae, tales tamen fuisse existimo, ut ex iis facile conjicere potueris, alienum me esse ab eo crimine, quo me jam toties notasti. Hac hebdomade nullas a te accepi. Credo te Hagam excurrisse, vel saltem non fuisse Amstelodami, ubi te versari intellexeram; arbitror enim, si ibi fuisses, utique non praetermisisses, aliquid reponere responsi ad literas illas, quibus tibi voluntatem Serenissimae Reginae, ut in Galliam Italiamque quamprimum proficiscerere, exposui. Quamvis vero non dubitem, quin jamdudum te in viam dederis, misi tamen omnes meas in Hollandiam, ad patrem tuum, qui proculdubio eas ad te perferri curabit. Quas vero imposterum scribam, eas recta in Galliam mittam. Sed vero necessarium erit, ut semper me in tempore certiorem facias, quamdiu in singulis locis commoraberis, ne aut frustra, aut intempestive te meae quaerant literae. Ea quippe tendis in loca, unde alter ab altero, non nisi trimestri demum elapso spatio, responsum possit consequi. Verum de his, ut puto, non eges me monitore; ipse enim modum, quem tenere debeam, praescribes, verum ut id quamprimum facias etiam atque etiam te rogo. Gronovii adversam valetudinem aegre admodum fero. At vero plus aegrotat Graswinkelius, si cum Anglo isto molosso, Miltono dico, sese commiserit. Arbitrabar ego intimam tibi cum illo intercedere familiaritatem, sed sane non videris multum ei favere; id enim si faceres, nec probares, nec permitteres ejus institutum. Rex sane Scotiae, si sapit, quovis pretio silentium ei imponet; Parlamentarii vero laborem ejus luculento etiam proposito praemio debeant juvare. De Ferrarii oratione quid sentiam, jam superioribus ad te scripsi literis. Salmasius quanti eam faciat, dicere non possim, necdum enim illam vidisse eum existimo. Ipse totus nunc est in confutando scripto Miltoni, cui totidem reddet convitia, nec patietur, ut a minori vel hac in parte superetur. Tu vero vicissim velim rescribas, quid judices de oratione Valesii nostri. Mitterem tibi exemplar, nisi crederem te jam habere, vel habiturum brevi, nempe simulatque Lutetiam veneris. Ego sane nihil quidquam in eo reperiri existimo, quod vel a fastidiosissimo possit carpi. Rerum novarum nihil ad te possim perscribere: scis enim me nec esse valde curiosum his in terris, nec quenquam nosse, a quo novi aliquid possim cognoscere. Hoc solum habeo, quod tibi significem, Wullenii conjugem obiisse et heri tumulo esse traditam, quod et ipsum quoque ignorassem, nisi ante aliquot dies ad funus fuissem
invitatus. Verum et hoc nunc addo, Freinshemium et conjugem ejus esse in extremis. Ita adfirmavit D. Chanutus, qui intra paucos dies Lubecam sese conferet ad tractatus, ut vocant, pacis. Tradidi illi jam olim literas tuas, uti quoque Illustrissimo Salvio: a neutro aliquid accepi responsi, nisi hoc tantum, ut te resalutarem. Frustra jam a te peterem, ut communes amicos in Batavia nomine meo salutes: proculdubio enim jam eos reliqueris. Aliud itaque jam a te peto, nempe ut si occurras Bocharto Valesioque, omnia illis mea officia offeras; ubi vero Lutetiam perveneris, ne rogo praetermittas, quoscunque nostri memores et amantes inveneris, meo amplecti nomine. Dolet, quod in postrema peregrinatiuncula, debitum non potuerim singulis exhibere cultum, et observantiam: scis quam exiguo ibi commoratus sim tempore, idque totum tamen librariis impenderim. Tu vero in omnibus me sis fortunatior, et si me ames, non tantum tuo satisfac officio, sed et meam, si quam contraxerim, diluas culpam. Caeterum si mea non adspernaris vota, omnia tibi fausta et felicia precor in hoc itinere, valetudinem prosperam, mentem hilarem, et bonam fortunam in comparandis iis, quae te jam gratum incomparabili nostrae Reginae, longe tamen faciant gratiorem. Me vero scias et esse et semper futurum tui amantissimum. Vale. mi Heinsi. Literas Foresti superiori hebdomade apertas; ut vides, a Regina acceperam. Oblitus fui eas tum literis meis includere. Regina omnia tibi fausta et felicia in itinere precatur. Jussit ut hoc suo tibi nomine significarem. iterum vale. Holmiac CICICCLI. XVIII. Junii stilo novo.
MEministi, Isaace Vossi, vir clarissime, compellatum me tibi in musaeo meo Holmiae hyeme proxime elapsâ, cum adesset Silvercronius noster, atque ibi inter varios sermones injectam forte [Note: Uxoris Salmasii.] Mercerae mentionem, cujus tu superbiam et incredibilem fastum commemorabas. Gloriari illam frequenter, et mira subinde narrare de summa familiaritate, quae sibi cum Reginâ Bohemiae ac Principe Auriacâ matre interecssisset: nota se ac penitus explorata habere aulae utriusque arcana: nihil illic geri, quod se lateret, aliaque, quae profusum nobis tum risum exprimebant. Hîc tu quaerere, quicquamne mihi constaret de hisce rebus? Negavi me scire, quo illa apud Reginam loco esset. De Principe non videri vera, quae jactaret. Esse enim delicati ac fastidiosi ingenii faeminam, nec facillimae admissionis, et a moribus illius nostrae immane quantum aversam. Narratum etiam mihi jam olim ab aulico non ignobili, conventam aliquando et salutatam ab illa Principem, praesente D. Riveti
uxore, quae nostram, nisi fallor, eo deduxisset, cum primus is esset aditus: atque iis tum gesticulationibus illic usam Merceram, ut judicarit postea morum gravissimorum, et ineptiarum impatiens Princeps, non esse illam inter sapientissimas numerandam, aut bene educatas. Haec fabella quia ad aures Mercerae delata est, aut a te id factum oportuit, aut a Silvercronio. Uter vestrûm reus sit mox videbimus: apparet certe mihi valde amicum non fuisse; nam historiam veterem ac obsoletam, mihique ab illo aulico ante annos duodecim et plures narratam, tanquam rem novam et nuperrime gestam Mercerae vendidit, et ad exaggerandam facti invidiam, ostentatas a me Holmiae palam plurimis hujus argumenti litteras, quas a Gallo quodam recentes Hagâ accepissem, mulieri credulae persuasit, quod falsissimum: cum nullas unquam acceperim, tantum abest, ut ostenderim De Silvercronio non possum suspicari, cum et bene erga me affectus sit fueritque semper, nec tam plenus rimamm, ut soleat perpluere. De te non esse novum, ut amicos sic solcas, facile illis persuadebo, qui mores tuos perspectos habent. Quanquam in auctorem harum turbarum frustra inquiro, quem expressis verbis Mercera nominat in epistolâ. Quid enim aliud sibi vult hoc exordium? Je apprend par un rapport du Sieur Vossius. Non ait, le ex aliis id intellexisse, sed Vossio: hunc auctorem nominat. ex aliis jam ante aliquid istius rei si intellexisset, cur in te rei totius invidiam derivavit? Ex aliis quidem id antea illi intellectum tu adfirmas, sed et sic teneris. Alii enim illi te rumoris sparsi auctorem nominarant, quare et jure tecum expostulavit Mercera, ut fateris ipse. Bis ergo peccasti, qui et apud alios me prodideris primo, et postea apud Merceram. Nam sibi apud quemquam ejus aliquid rei excidisse negat Silvercronius, et persuadet. Narratione igitur ista tua hoc effecisti, ut meam et caeterorum amicorum de te confirmaris opinionem, qui existimamus, arcanis nullum apud te locum esse: deinde viris in hac urbe bonestis tam firmiter persuasum est, ut avelli suspicio non possit, occultum te mihi hostem esse. Quod eo illi magis mirantur, cum benignissime me semper et honorifice de te loquentem adiverint. Existimationem etiam tuam sciant tam acriter contra plurimos oppugnantes, qui facto quasi agmine in te irruebant, nescio qua de causa, et superiori, cum e Suecia huc reversus essem, et hoc anno a me defensam, ut fraternam non magis possem. Quo in instituto, quia optime successit, et plurimum laudis mihi conciliavit hactenus, pergam alacriter imposterum, teque tuo relinquam ingenio. Dixi quidem illis, nunquam silentii fidem a te exactam mihi: sed vel sic tuarum arbitrantur partium fuisse, absenti amico non nocere. Garrulitatem istam nulli non pudendam esse, iis etiam, qui in aula versantur, perniciosam. Huc accedit, quod non cum Mercera tantum, quod leve, absentem commiseris, sed cum Riveti vidua, quam ego mariti sui nomine (ab illo enim quamquam ignotus, dum viveret, amabar) veneratus semper sum, et quod omnium pessimum, cum Principe Auriaca: hoc justissimae indignationi omnem occasionem dedit. Sed iis turbis tu ac Mercera nunquam efficietis, ne verum ego dixerim. Negat unquam a se compellatam Principem praesente Riveti uxore. Meminerit, quaeso, a qua ad Principem
primo sit deducta. Sin minus, haec jam illius culpa est, a quo id accepi, non mea; quare compellabitur a me, ubi Hagam proxime excurrero, nec negabit sat scio rem gestam. Poterit et nominari, si res sic ferat, et defricandus objici Mercerae, ea tamen lege, ut et mihi liceat lege agere in duos illos professores, quos testes laudat de caede in mariti caput a me excogitata; qua de re oportune a te sim admonitus. Vides quantas in molestias te praecipitaris. Quod porro de odio meo Vatiniano queritur in illa epistola, quam ego totam legi, ne dubitare possis, aut febricitare me credas; qui innocentissimum animal fraudisque ac doli inscium, qui miserrimam faeminam, et vix unquam mihi visam, exagitandam sumpserim, miror impudentiam ejus. Illi ergo licebit palam et ubique existimationem meam inter notos ignotosque proscindere, (quod Leidae semper, Holmiaeque nuper fecit promiscue) mihi non licebit illam, quae sic insaniat, pro fatua habere? Nara hinc illae lacrymae, hinc turbae omnes. Neget se de univerfâ Batavorum gente benignius locutam palam in conviviis circulisque, cum Lutetiae esset, et tum vicerit. Denique eligamus amicos nostros arbitros utrimque, iisque judicandum relinquamus, uter nostrûm, omnibus bonis ac honestis oblatret ac obganniat, uter censuram in mores ac vitam gentium, regum principumque, quorum munificentia alamur, exerceat, uter beneficiis acceptis animum ingratum reponat, si ego is esse arguor, tum triumphet ac exultet Mercera ego vapulem. Venio nunc ad Apologiam tuam, mi Vossi: ac primo quidem suspicionibus ac bili nimis me addictum reprehendis, deinde quereris, quod non aperiam dilucide, quid velim, de turbis a Mercera excitatis, quas tamen diluere conaris. De suspicionibus miror, qui turpissime deprehensus sis. Agnosco historiam te praesente narratam, laudat te testis Mercera: legi epistolam ab illa scriptam. et tamen suspicionibus indulgeo. Utinam vero tu non indulgeres? Nam quod ego querebar fabellas in Salmasianis aedibus non sine tua ope excogitatas, de iisque ab amico me monitum: tu Wullenium interpretatus es amicum; si dixissem e Suecia id ad me perscriptum, de Wullenio suspicari poteras, quamquam nec ille solus ad me scribat: ab amico me monitum dixi. An ignorabas igitur, Gerium hîc esse cum duobus filiis, esse Trippium, esse Silvercronium, esse chirurgum Reginae, ejusque fratrem, atque alios, qui aut recentes ex Suecia tum advenissent, aut qui frequentes inde litteras acciperent, ex quibus id haurire potui? Pergis profecto sine causa injurius esse in virum optimum, nec unquam male de te meritum. Sancte enim testor, nullas adhuc ab illo ad me perlatas litteras, cum ista scriberem. Bilem etiam frustra in me reprehendis, qui tot conviciis immerentem premis Wullenium. Caeterum quidquam esset, quod ad confabulatricem perscripserit Mercera, non addidi accurate, fateor. Quod augurarer conscientiam suam id abunde tibi suggesturam. Nec conjecturae tallus fui, quod obnoxium tanto magis te culpae arguit, cum jam nullo negotio divinare potueris, quid vellem. Non febricitavi igitur, cum ad me perlarum est, functum te officio hominis minime amici, valeo enim, nec quicquam mihi negotii cum febre est, postquam in patriâ aetatem ago. Utinam, mi Vossi, non majori jure febrem istam lentam, et quidem perpetuam,
amici uno in te ore reprehenderent! Denique non hoc volui, cum nullum apud te arcanis locum esse exprobravi, nihil a me commissum tibi unquam fuisse, sed magno meo malo me expertum, tuto nihil committi tibi posse testatum volui. Multa sunt, quae nos conjungere arctissimo vinculo debebanr, Serenissimae imprimis Reginae auctoritas, quae non semel hoc imperavit, et cujus tu mandara religiouus observare debebas. Cum multos mihi ex amicis propensissimos experiar, unus tu tamen inter omnes, cujus affectum precibus lacrymisque tantum non supplex, quod alius frustra speraret, in me derivare contendi: idque frustra. Poteram isto obsequio barbaros quosvis demereri: te non potui. Cum monerem libere multa, ut amicum decebat, indignatus es: cum monenti ego gratias semper egerim. In faciem multa tibi exprobrabam, quae excusabam apud alios. Hoc amici est officium. Pergam mei similis esse, nec committam unquam, ut malignum mihi animum sodalium quisquam possit objicere. Cum Mercera si unquam bene tibi conventurum putas, falleris: saepius hoc monui. Vive tamen cum illa concorditer, aut lineare perge, dum modo nexu veltro ego non constringar. Taedet harum nugarum, quas proinde abrumpo. Vale.
CRedo, mi Heinsi, jam dudum id te agitare, ut cum scias me omnes tuas Serenissimae Reginae legendas exhibere, quod et discedenti tibi promiseram, et postea literis iterum confirmavi, tu tam pulcra utaris occasione, qua omnia mea crimina retegas, et hoc me pacto invisum facias apud omnium optimam benignissimamque Principem. Si tam callidum tibi placeat commentum, non video quo pacto possis profiteri illum, quem toties et ad nauseam usque jactas, amorem erga me et benevolentiam. Nam si amicorum honor et fama apud quoscunque etiam tuenda est homines, quanto magis id apud illos fieri convenit, quorum in manibus spes et fortuna eorum sita et collocata est? Gloriaris te existimationem meam apud nescio quos Leidenses tuos acriter defendisse; at vero quisnam iste est perversus affectus, velle meam causam agere apud cos, qui aut parum aut nihil omnino laedere me possunt, eam vero oppugnare et prodere apud illam, in qua non spem tantum et fortunam, verum et honorem, famam, salutem, vitam, omnia denique mea posita esse decrevi. Nisi enim hoc agere volueris, quo pertinent tot crimina, tot exprobrationes, tot sinistra de me aliorum judicia, a te in unum congesta, cum in supenoribus, tum in postremis tuis potissimum literis? Ne tamen existimes
gratis te ea vel finxisse, vel ab aliis conficta huc transmisisse, ad singula tibi quam brevissime respondebo. Commemoras primum sermonem, proxime elapsa hyeme in cubiculo tuo habitum de Mercera, liberiorem forsan, quam apud te instituere debueram. Quorsum vero istud? Promiseras in superioribus te omnia ista, tanquam arcana, pectore tuo clausa velle continere, nunc vero quare ea in literis tuis repetis. Amicitiae et affectui debes, si quid ego liberius in sinum tuum deposuero. Ex animo angebar, cum te viderem afflictissima valetudine oppressum, aegerrimeque ferentem injurias et persecutiones inimici tui, quas nec ipse dissimulabas; mene nunc reprehendis, quod ea apud te amoris et libertatis ediderim signa? Quid si et mihi animus nunc esset revocandi tibi in memoriam verba illa, in quae ut erumperes, imbecillitas et extrema te adegerat desperatio. Quos non ille tuus hostis de te triumphos ageret, si tale quid resciret? Quod vero inquis me quaesivisse a te, quo loco in aula Bohemica esset Mercera, in eo valde te memoria decipit. Certus sum me nihil tale unquam a te postulasse. Si de versu aliquo Ovidiano fuisset quaestio, quo is loco reperiretur, de eo te potius consuluissem, quam de loco, quo esset Mercera in aula Palatina. Satis enim noram; te non minus atque sim ego, esse ibi peregrinum. Verum et tum quoque fallit te memoria, cum negas te ulli, nili Silvercronio, et mihi, narrasse eam historiolam. Narrasti enim omnibus Spiringii filiabus, me quoque praesente. Hoc et ipsae testantur, et insuper addunt, sese diu, antequam a te fabellam istam accepissent, eandem quoque ex aliis intellexisse. Illae porro narrarunt multis. Et hoc libenter agnoscunt. In tuum itaque recidit caput garrulitas illa, quam mihi objicis, cum jam ipse plures tibi retulerim, quibus id narraveris, tu ne unum quidem possis adferre, apud quem ego ea de re habuerim sermonem. Nam quod ad Mercerae literas provocas, miror equidem. Inquis te mores foeminae istius probe habere perspectos, videris tamen velle eos nunc ignorare. Tu producis testimonium unius mulieris, quam mihi male velle ipse fateris; ego vero plurium apud te utor testimonio, quarum nulla est, quae tibi non ex animo faveat. Ais me bis peccasse; primo cum aliis, dein cum Mercerae historiolam istam narraverim. At vero tu bis nugaris, mi Heinsi, primum cum verborum tuorum es immemor, deinde vero cum maligne et culpam et tuam, et aliorum, immerenti imputas amico. Sed video quid velis, indignaris me tibi esse amicum, omnibusque modis efficere conaris, ut candidissimi illi amici tui, inter quos versari te inquis, qui tibi persuaserunt occultum me tibi hostem esse, vera dixisse videantur. Nisi enim id tibi sit animi, quorsum ista bella argumentatio, Silvercronium non potuisse sermonem tuum aliis communicare, quoniam is tibi sit amicus, ergo me esse, qui illum in vulgus sparserim. Pro inimico igitur me habes. Id si ita sit, quomodo de te amice possim existimare? Si vero postulas, ut amice de te sentiam, cur me pro inimico habes? Adfirmasse hoc tibi inquis candidos istos tuos amiculos, quos et honestos, et eruditos et eximios vocas. Sed sane quicunque illi demum fuerint, illos ego et honestos, et candidos fuisse
nego. Imo quidquid in contrarium adtuleris, ego scurras et nebulones fuisse convincam. Vix duo vel tres sunt in tota vestra urbe, cum quibus mihi vel modica unquam intercesserit familiaritas. Eos autem nimium probos et ingenuos esse existimo, quam ut de me, nihil certe mali de ipsis promerito, tam improba tibi suggesserint mendacia. Si qui aut hoc aut superiori anno, facto, ut inquis, agmine contra existimationem meam conspiravere, pessimos sane eos et nequissimos fuisse oportet, cum tantum absit, ut unquam eos laeserim, ut ne de facie quidem noverim. Et sane recte fecisti, quod addideris, te nescire qua ratione certatim in me incurrerint, cum nulla prorsus sit. Gratis quippe sunt nebulones. Falleris vero, si putas multum me tibi debere, quod apud tales defenderis. Odi approbationem improborum. Indignus est amicitia bonorum, quisquis scurriles captat applausus. Ultro itaque te rogo, ut vilissimos istos homines imposterum moribus et ingenio suo vivere permittas. Quanto illi acrius in me debacchantur, tanto illos magis contemnam. Pergis deinceps garrulitatem mihi objicere, et hoc crimine, inquis, me ab aliis quoque notari. Ipse nimium garris, mi Heinsi, cum talia fingis. Nemo est, qui hoc me nomine reprehendit, tuum est hoc commentum. Scio quidem, quantopere laboraveris, Silvercronio id ipsum persuadere, sed frustra, ut opinor, fuisti. Improbe vero et pessime a te factum, quod Wullenii in literis tuis mentionem feceris, cujus causam dum agis, simul quoque prodis. Nam cum in superioribus tuis literis diserte significes, illum solum esse in Suedia, qui ad te scribat, in his plane contrarium adfirmas, et te alios quoque habere ais, qui id tibi praestent officii. Silvercronius vero ista non tibi significavit. Ex aedibus enim parentis ejus habebam omnia ea, quae tibi rescripsi. Sed neque caeteri, quos nominas, hoc tibi retulere. Etiamnum in Suedia commorabantur, cum ista ad te scriberem, et sero admodum in Hollandiam venerunt, chirurgus praesertim, qui solus aedes Salmasii frequentabat. Caeteros ipsos eorum, quae a me aut Mercera aguntur, valde ignaros fuisse existimo. Verum itaque hoc superest, ut aut Wullenius tibi sigmficarit, aut ipse finxeris. Elige quod mavis. Quod vero mihi exprobras pergere me male mereri de Wullenio, quid hoc ad te pertinet. Res tuas age. Mihi semper, ut spero, cum Wullenio bene conveniet, nisi tu nos commiseris. Illud vero praeclare a te dictum, posse te, si velis, vindictam de me sumere, manifestando ea omnia, quae tuae commisi fidei. Tune de vindicta cogitas, qui primus tot me injuriis et calumniis oneraveris? Fac quod velis, dic omne, quidquid de me dicere possis, dic publice et privatim, non renuo. Cognoscetis et tu, et Salmasius, qualis erga vos fuerim. Interim scias, quod res illa non sine insigni tua infamia peragetur. Dicis Serenissimam Reginam voluisse, ut essemus amici. Cur ergo solvis sanctum illud amicitiae vinculum, et falsissima mihi objicis crimina, vel a te, vel ab aliis non sine ope tua, excogitata? Mihi objicis febrem, eaque te non amplius laborare significas. At vero gravius illi laborant, qui se laborare nesciunt. Exprobras mihi, quod erga alios non um officiosus. Tanto minus tu debes conqueri. Aliis istas relinque querelas. Illud vero prae caeteris satis mirari
non possum, quod toties repetis insignia illa tua erga me officia pariter et beneficia. Visne, de eo quid sentiam, breviter tibi exponam. Suspectum mihi est, quidquid nimium ostentatur. Ubicunque fuerim terrarum, in nullum hactenus incidi, vel notum, vel amicum, qui vel praeclaram illam tuam erga me benevolentiam, vel invidiosum aliquod mihi praedicarit testimonium tuum. Sed neque unquam id a te flagitavi; probe enim mihi sum conscius, me nihil tale promereri. At vero cur silentibus caeteris ipse tua jactas beneficia. Ideo proculdubio, quoniam alii tacent. Si id ita sese habeat, laudo acumen tuum, mallem tamen ea ab aliis praedicari. Nihilominus si aliter tibi visum fuerit, per me licet. Sequere ingenium tuum. Nunc vero illud a te unice peto, ut siquid mihi, dum meipsum purgo, acerbius exciderit, id benigne accipias. Deinde et hoc quoque te rogo, ut tu, qui primus odiotae isti scriptioni ansam et originem praebuisti, eidem quoque primus finem imponas. Ut omnium obliviscar, tu facile possis efficere. In me nulla erit mora, ut tales imposterum permutemus epistolas, quales inter amicos decet. Verum et tu, mi Heinsi, fac illud, quod promittis, et ne unquam permittas, ut beneficiis a me vincaris. Minime id tibi difficile; nam neque ea mihi fortuna est, ut magnopere te obstringere possim, et etiamsi possem, nunquam id tamen faterer: puderet enim me meorum apud quemquam meminisse beneficiorum. Sed vero tu innumeris cum me jam, ut inquis, obstrinxeris modis, illud quoque cacteris adde meritis, ut de tuis erga me benefactis moderatius imposterum judices, de meo vero erga te animo benignius. Vale. XIV. Junii CICICCLI.
ARbitror te jam Lutetiae versari. Tamen cum tempus et diem discessus tui non significaveris, consultius visum est, ut et has quoque literas mitterem in Hollandiam, praesertim cum non multo celerius iter suum absolvant cursores illi, qui recta Lutetiam, quam qui per nostras eo tendunt terras. De itinere tuo nihil est quod intellexerim ex Serenissima Regina, quod non tibi indicaverim. De Bibliotheca Cardinalis quid futurum sit, ipse videris, ego enim nihil certi de ea possim rescribere. De Silvercronio quid fiet, ipse, ut existimo, brevi te poterit certiorem facere, nempe simul ac pater ejus fuerit reversus. Gellium Gronovii avide exspecto. Vellem illum per cursores transmisisses, neque enim magnae molis librum esse existimo. Negotium ejus commendatissimum est Serenissimae Reginae. De torque aureo recte judicas. Et mihi quoque, cum ad te scriberem, istud consultius videbatur, propter pericula itinerum. Amplissimum Sarravium obiisse ulcere hepatis ultimis intelleximus
litteris. Mortem ejus ex animo doleo. Valesium, et Bochartum necdum sese itineri commisisse idem adtulit nuntius. Detinet Bochartum liber de animalibus et plantis biblicis, Valesium vero Bochartus. Uterque aliquot meas ad se scriptas in Hollandia offendet literas. Gratum erit Serenissimae Reginae, si omnem tuam contuleris operam, effecerisque, ut se viae quamprimum committant. Nisi enim quamprimum se itineri huic accingant, vereor ne hyemem causentur. Sane non puto defuturos, qui curam editionis libri Bochartici suscipiant, etiamsi ipse absit. Sed de hoc mentem Serenissimae Reginae sequenti, ut spero, significabo hebdomade. Uti quoque de libris Eguilloniae, aliisque. De nummis curae mihi erit id, quod postulas. Quamdiu in Parisiis haerebis avide scire desidero. Pro fragmento literarum Cassiani a Puteo gratias ago maximas. Domino Holmio tradidi literas tuas, longeque ei fuere gratissimae. Stephanianam Bibliothecam Serenissima Regina pretio suam fecit. Illustrissimus Salvius et Dominus Chanutus hac hebdomade Lubecam profecti sunt. Aliud, quod tibi significem, nihil habeo. Vale. XXIV. Junii. stilo novo. CICICCLI.
HEri mihi reddita est epistola tua scripta idibus Jun. Greg. Inquis in ea, te nullas illa hebdomade a me accepisse literas, quod, quî factum sit, divinare non possum. Certus enim sum me ab eo tempore, quo te de itinere Italico certiorem feci, nullam praetermisisse occasionem, qua non aliquid ad te dederim literarum. Aut itaque illae interceptae sunt, aut proxime secuta hebdomade geminas accepisti. Tuas vero more meo legendas exhibui Serenissimae Reginae. Negat illa unquam se sermonem habuisse cum Salmasio ea de re, cujus in epistola tua mentionem facis. Miror itaque imprudentiam viri, quod ea rescripserit, quae, etiamsi vera fuissent, alto fuissent premenda silentio. Tu vero, mi Heinsi, melius facies, si haec tacite concoxeris et contempseris, quam in vulgus sparseris. Regina procul abesse vult a vestris litibus, nec vult quidquam cum iis habere commercii. Miror te in literis tuis nihil de itinere tuo scribere. Mortem Sarravii ex animo doleo. Verum est, Bochartum et Valesium distulisse iter suum in mensem Martium anni sequentis. Sed tamen spero illos denuo consilium mutaturos, et praeventuros hyemem. Tuum est urgere eorum discessum, simulatque in Galliam veneris, magnam hoc nomine gratiam Dominae nostrae demerebere. Videntur illi existimare Suediam esse inaccessam et inhabitabilem hyeme. Tuum est eos hoc errore liberare, et commoditatem adeundae Suediae significare. Si Parisiis videris Thevenotum, agas cum eo de libris Pyrrhi Lighorii vel describendis, vel comparandis.
Transmisit ad me eorum [Note: Illud est. credo, de Villa Hadriana Tiburtina, quod insertum nunc legitur tomo IX. Thesauri Antiquitatum Italiae; ex Vossiana enim Bibliotheca, quae accessit Leidensi Academicae, est depromptum.] fragmentum de antiquitatibus Tiburtinis. Regina ad matrem contendit Nicopiam, nec nisi post octiduum reversura una cum matre ad exequias Torstensonii. In Italiam ubi veneris, habebis commendatitias Serenissimae Reginae ad magnum Hetruriae Ducem, et forsan ad alios principes. Spiringius cum tota familia ante complures dies jam hinc discessit. Filius ejus quamprimum huc revertetur, ut offerat Serenissimae Reginae picturas, caeteraque natris cimelia. Quas ad te scripsi literas de discessu tuo in Italiam, nulli ostennas vel communices rogo. Causam nosti. Neque id mihi tantum, sed et Dominae nostrum gratum fore confido. Plura alias. Nunc enim ideo brevis esse cogor, quod totum fere pomeridianum tempus mihi abstulerit Illuftrissimus D. Skytt, vixque ante horam a me discesserit. Petit is aquas Spadanas valetudinis ergo. Vale, et me ama 1 Julii St. N. CICICCLI.
HEri in loco tribus milliaribus hinc dissito animi deliquium passa est Serenissima nostra Domina, Heinsi praestantissime. Creditur hoc malum sibi conciliasse ex nimio aquae haustu. Nullo siquidem alio hoc tempore utitur potu incomparabilis nostra Domina, quam aqua cruda. Et hoc aequis cogimur indies spectare oculis, nec quisquam est nostrûm, qui tantum nesas vel possit, vel ausit reprehendere. Invitis medicis et omnibus suis pergit in hac prava consuetudine, et nequidem tantillum vini aquis suis permiscere dignatur, ut vel pallorem saltem deponant. Tu qui olim in aquae potores stilum exercuisti, experiare nunc vires tuas. Utinam carminibus tuis id posses efficere, ut divina nostra Domina, tanto laboraret aquae, quanto nunc vini odio. Si teipsum, si nos omnes ames, et quod praecipuum est, st tibi curae sit salus illius, a qua nostra pendet salus, hoc tuum nunc sit officium, si nihil profeceris, nihil certe nocebis. Reyersa est autem illa in urbem hanc ante horulam circiter. Tradidi ei tuas legendas, quamvis nunc nihil habeam, quod tibi rescribam nomine illius, quamvis etiam nihil novi resciverim, quod tibi possim significare, tamen quia postulas ut semper vestigia tua legam, et ad omnia accurate respondeam, parebo libentissime. Iter tuum quod adtinet valde miror te etiamnum in Batavis haerere, praesertim cum novem jam effluxerunt hebdomades, ex quo voluntatem Serenissimae Reginae tibi significarim. Nescio vero quaenam sint illa mandata regia, quae te exspectare dicis, prius quam te in viam des, neque enim politica sunt ea negotia, quamobrem in Galliam Italiamque tendis, ut multis et prolixis egeas, quas vocant, instructionibus.
Satis, ut opinor, mentem suam coram significavit tibi Serenissima Regina. Quod siquid sit, de quo dubites, abunde tibi est temporis, ut de eo quid sentiat serenissima Regina possis explorare. Commendatitias jam dudum ad Bidalium misit D. Holmius. Pro oratione Ferrarii puto me jam tibi gratias retulisse, quod si id non satis sit, nunc iterum gratias tibi ago. Non tradidi illam Serenissimae Reginae propterea, quod illa duobus tribusve hebdomadibus antea aliquot ejus orationis exemplaria esset nacta. Hoc itaque quod transmittebas, mihi servavi. De Foresto jam dudum te certiorem feci. Literas quoque tuas ad D. Salvium et Chanutum me curasse, et hoc quoque diu est quod significarim. Ne itaque mihi negligentiam hoc nomine imputes. Literae vero meae quod tam sero tibi reddantur, ea non mea est culpa. Indica aliam mihi occasionem quamcunque volucris, in me nulla erit mora, quin eam accuratissime servem. Quod autem dicis postulare te id tantum, ut ad ea respondeam, quae ex me scire desideras, arbitror me id satis diligenter praestitisse. Nam quod inquis, me ne [Gap desc: Greek words] quidem reposuisse iis, quae de oratione Ferrarii scripseris, id omnino ita sese non habet. Non semel mentionem ejus orationis in literis meis feci. At in eo non erras, quod inquias me non tibi significasse, deberesne Ferrarium de torque aureo certiorem facere, nec ne. Quomodo ad hoc respondere potuissem, cum tu ipse nullam ejus rei in literis tuis feceris mentionem, uti neque poteras, non enim eras divinus. Opus praeterea non esse existimabam, ut de eo quidquam ad te scriberem, liquidem jam, antequam exemplar tuum ad manus meas pervenisset, nomine incomparabilis dominae egeram Ferrario gratias. Hoc itaque argumento nihil proficis, uti neque sequenti, quod nimium leve et prorsus te indignum, nempe quod non rescripserim me literas tuas Serenissimae Reginae ttadidisse, cum tibi significarim me tuas accepisse literas, poterasne dubitare de illis ad Serenissimam Reginam? De Memmiana, Mazariniana aliisque bibliothecis, nihil certi tibi possim adfirmare. Et sane perridiculus essem, si in talibus apud te verbosus essem, et e Suedia ad te scriberem ea, quae Parisiis aguntur. Nonne hoc esset nuntios cum iisdem remittere literis? Quae te adtinerent, vel quae esse grata Serenissimae Reginae vel scirem vel crederem, significavi tibi omnia. De libris [Gap desc: Greek words] Sarravii nihil habeo certi, quod tibi rescribam. Vix existimo Serenissimam Reginam eos velle comparare. Si aeque esset instructa ejus Bibliotheca, atque sit Thuanaea vel Puteanea, libenter procul dubio eam aequo ab haeredibus pretio redimeret. Ipse nosti magis e re esse Dominae nostrae, ut semel instructissimam aliquam comparet sibi bibliothecam, quam multas imperfectas. Quatuor aut quinque illi MSS. quos habet Sixius, illi mei esse debuerint. Sed sane perinde est, uter nostrum eos habeat, cum a multis annis simus amicissimi. Caeteros omnes ipse emi, una cum scriptis Gruteri. Inter ea sunt triginta libri Suspicionum ejus inediti. Sunt et alia multa vel illius, vel aliorum eruditorum manu exarata, sed tam misere lacerata et conspurcata ab isto impurissimo homine, ut videantur esse Annales Volusi. Relicta sunt omnia Amstelodami, exceptis Suspicionum libris, et aliis nonnullis. Malo enim
abesse, quam ut eoram faetore cubiculum meum inficiatur. Magni tamen mihi constant, quod tamen soli imputo Sixio, qui nunquam permisit, ut quemcunque librum bono unquam compararim pretio. Adeo mihi damnosa semper ejus fuit familiaritas. Et tamen sumus amici, et erimus semper. De Miltono jam certior factus sum ab avunculo meo Junio, qui cum eo familiaritatem colit. Is mihi significavit eum Parlamento esse a Secretis in negotiis externis, esse multarum linguarum peritum, non quidem nobili, sed tamen generosa, ut ipsi loquuntur, ortum stirpe, discipulum Patricii Junii, comem, affabilem, multisque aliis praeditum virtutibus. De Keckio nolim ita accipias, tanquam si eum tibi commendarim. Ego tibi simpliciter significavi, quid ille desideraret. Et huic et caeteris longe debes praeferre Resandrum, non quod cum illis eruditione possit certare, verum quia diu jam inservierit Serenissimae Reginae, mediocremque habeat cognitionem linguae Graecae, et scripturam librorum manu exaratorum satis bene adsequatur, satisque bene litteras pingat. Verum apud te rationibus opus non est, cum solam tibi Dominae nostrae voluntatem sufficere existimem. Vale et me amare perge. VIII. Julii stilo novo CICICCLI.
TRadidit mihi literas tuas Wullius noster apertas, Heinsi Clarissime. Addideras tantum sigillum, quod vocant, ut puto, volatile. Nempe voluisti D. Wullium prius eas legere: statim itaque ut eas accepi legendas, ipsi obtuli, verum ille recusavit. Serenissimae vero Reginae eas tradidi more meo, simul atque sese obtulit occasio. Nondum eas recepi. Non puto autem, nisi me fallit memoria, aliquid esse in iis, de quo responsum exigis. Diligentius tamen eas perlegam, et siquid sit, de quo possim aut debeam rescribere, non ero negligens. Hîc novi nihil est quod sciam, aut siquid sit, id ex Wullenio melius et accuratius possis intelligere. Ego nihil aliud habeo quod a te postulem, nisi id tantum, ut me porro amare pergas, si isto tibi honore dignus videar. Vale XV. Julii CICICCLI.
QUum tam acriter urgeas, ut ea tibi mittantur mandata, quae tibi promisisse significas S. Reginam, heri iterum vesperi eam sum allocutus, Heinsi clarissime. Inquiebat illa, satis sese coram mentem suam tibi exposuisse, et vix posse te ea in re peccare: neque enim praescire se quinam libri et Bibliothecae venales prostabunt, et proinde imperare sese non posse, hosne an potius istos debeas comparare, totum id tuo permitti judicio. Jussit tamen, ut breviter in cartam conjicerem ea, quae te desiderare existimarem. Feci id quam libentissime, statimque ei obtuli. Cum vero occupatior mihi videretur, et interpellaretur ab aliis, jussit, ut id negotium in sequentem differrem hebdomadem. Quod vero in literis meis pollicitus sim sequenti me acturum hebdomade de caeteris rebus, iter tuum adtinentibus, in eo non me possis reprehendere. Non potui tibi plura significare, quam ex Serenissima Regina intelligerem. Quidquam autem ex ea intellexi, id tibi significavi. Nummi vero aurei aliquot ad Bidalium sequenti hebdomade transmittentur, a quo tuum accipies. Libros Elzevirii avide exspecto. Gronovium se iterum accinxisse ad meliorum autorum emendationem ex animo gaudeo. Nam certe Aldhelmus iste, aliique hujuscemodi versificatores, non merentur, ut in iis tempus terat, quod multo dignius possit collocare. Non defuere, qui titulum libelli reprehenderent, quod Ecclesiasticas inscripserit Observationes, cum nihil prorsus in iis occurrat, quod ad Ecclesiasticam pertineat historiam, et sint mera Grammaticalia. His tamen respondi, non mihi videri in eo esse peccatum, utcunque enim scriptum illud nihil haberet Ecclesiasticum, pertinere tamen ad historicos Ecclesiasticos, quorum multa in eo loca illustrantur. Porro in hac nostra Petaviana multa et Aldhelmi, et similium autorum scripta exstant inedita. Sed nondum otium fuit illis pervolvendis, hactenus enim melioribus, ut mihi quidem videtur, vaco. Et sane nullus transit dies, quo non aliquid sese offerat novi. Hoc ipso die, quo haec scribo, incidi in duo folia stupendae antiquitatis, quae postquam diligentius adspexi, statim conjeci esse fragmenta deperditarum Sallustii historiarum. Continent illa bellum Servile Crixi et Spartaci. Non potuisset vel tu vel alius in lacrimas me pronior siccis ea oculis intueri. Attamen non ideo minus dolui. Et sane quis non doleat et indignetur tam divini autoris tam laceras videre reliquias? Forsan ante pauca secula delirus aliquis bibliopola, ut missalia aliasve vestiret ineptias, totum consumsit opus, paucaque haec nobis reliquit, non tam solatio, quam maerori. Poematum aliquot novorum quod editionem moliaris, gaudeo. Eusebius, quem
sub manibus habere scribis Jansonium, opus erit longum et laboriosum, nec intra triennium absolvendum. Multa sunt et pulcra, quae addidir isti editioni Scaliger, non tamen pauciora et deteriora erunt ea, quae ipse, ut spero, conferam. Quod tamen ne aut ostentatione ingenii, aut quadam vanitate dici a me putes, quod ope eorum codicum, quos olim contuli, et quos nunc beneficio Serenissimae Reginae nactus sum, hoc me posse praestare existimem. In Theocrito, quo edirionem Elzeviriorum juvem, nihil habeo hoc tempore ad manum. Exemplar meum, cujus ad oram nonnulla congesseram ex veteribus codicibus, perditum est nescio quo casu in itinere, quod ante aliquot menses Serenissima Regina Ubsaliam instituerat. Alterum exemplar una cum aliis ad Theocritum annotatis, quomodo perierit, retulit jam tibi mater mea. Wicquefortium Silvercroniumque mirari, me nihil quidquam rescripsisse Foresto, id ipsum valde miror. Forestum aliquid transmisisse Serenissimae Reginae, neque ipsi neque alius quisquam mihi significavit. Et plane ignoravi, antequam tu me certiorem faceres. Mox indicavit idipsum Serenissima Regina, jussitque ut ei rescriberem. Feci id eodem die. Cinnami historiam quod nunc demum in lucem protrudat Tollius, in eo operam ludet. Ante triennium quadriennniumve donavi, vel saltem communicavi ei codicem istum, ut ex ejus editione aliquam sibi compararet gloriolam. Nunc autem praevenietur a Jesuitis, qui id ipsum longe accuratius praestabunt. In titulo tamen ipse minus peccavit, quam Jesuitae. Illi namque Ginnamum pro Cinnamo substituunt, nulla prorsus ratione aut autoritate. Cinnamum esse viri nomen constat etiam ex Martiale. Monui ea de re jam ante decennium Clariss. Holstenium, qui illum autorem Jesuitis communicavit, is tamen maluit in errore perstare, quam meis hac in parte obtemperare monitis. Bibliothecam librorum manu exaratorum Archiepiscopi Tholosani, Incomparabilis nostra Domina suam faciet. Habeo hîc catalogum, cujus apographum sequenti hebdomade ad Bidalium remittam. Postulat pro ea decem scutatorum millia. Sed proculdubio multum de ea summa remittetur. Freinshemius in Germaniam valetudinis ergo proficiscetur quamprimum, sequenti reversurus aestate. Salmasius abitum meditatur. Vale, et salve a tuo ex animo Vossio. Holmiae CICICCLI. XII. Julii.
LIteras ad Serenissimam Reginam, quas tuis ad me incluseras, simulatque accepi, obtuli Incomparabili nostrae Dominae. Jam olim te certiorem feci, quam illae semper sint gratae, nunc tamen non possum praetermittere,
quin id denuo tibi indicem, cum novis illa et non tralatitiis verbis iterum significarit, valde sibi gratas esse et literas et officîa tua. Ipsas quidem quod, adtineat literas et genus scribendi, id certe usque adeo laudavit, ut impensius laudare vix potuisset. Testabitur hoc quoque Wullius noster, qui et ipse aderat, cum eas offerrem. Cave itaque dubites imposterum, gratane sunt Dominae officia tua, nec ne. Imo id ego tibi adfirmare audeo, tanto te rectius facturum, quanto saepius eam literis tuis compellaveris. Optime vero a te factum, quod itineri te tandem accinxeris. Quanto id promtiore fecisti animo, tanto te rem gratiorem praestitisse scias incomparabili Reginae. Eorum, quae postulas, vel quae tibi ad iter sunt necessaria, nihil omnino defuturum spero. Mandata illa, quae postulas, sequenti transmittam hebdomade. Aliquid enim intercessit, quamobrem illa expediri nunc non potuerunt. Laborabo ut simul transmittantur nummi promissi. De argenteis, quos petis, certiora sequenti rescribam occasione, simulque de historia plantarum Mexicanarum, quam habet Wittius. Graswinkelio interdictum esse ne pergat in Miltono confutando, aegre fert Salmasius. Verum idem ex animo gaudet librum Miltoni Lutetiae publice a carnifice esse combustum. Non opus est ut meum de hoc scripto interponam judicium: interim hoc scio, fatum esse bonorum fere librorum, ut hoc modo vel pereant vel periclitentur. Homines plerumque propter scelera et pravitatem manus carnificum subeunt, libri vero virtutis et praestantiae ergo. Soli fatuorum labores tales non metuunt casus. Sed sane frustra sunt, qui se hoc modo exstirpare posse existimant Miltoni et aliorum scripta, cum potius flammis istis mirum quantum clarescant et illustrentur. Quae autem de Miltoni conditione ad me scribis illa convenire puto cum iis, quae tibi ante hebdomades aliquot significavi. De Cardinalis Bibliotheca non debes omnino desperare. Forsan solos possis comparare Manuscriptos. Gellium Gronovii nondum accepi. Minus tamen illum nunc desidero, cum nihil quidquam editioni huic accessisse significes. Quod vero rogas, ut diligentem imposterum habeam curam eorum, quae sis postulaturus, de eo nolim te dubitare. Verum quod existimas me maximam habiturum curam eorum, quae ad augmentum pertinent bibliothecae Regiae, et ad propagandos, ut loqueris, imperii mei terminos, in eo omnino falleris. Ita, ut spero, semper inserviam Serenissimae et incomparabili nostrae Dominae, ut unusquisque possit cognoscere, me vel parum vel nihil propriis studuisse commodis et utilitatibus, nec alium ob oculos scopum habuisse, quam voluntatem honorem et gloriam incomparabilis Reginae, cui si servitium meum qualecunque non improbetur, jam nihil est quod ultra desiderem. Illi non displicuisse, id omni mihi honore et munere carius semper erit, et quodcunque mihi in vita contigerit, id mihi perinde est, dummodo semper huic inserviam: id enim si licuerit, semper beatus moriar. Atque haec quidem me ex animo proferre ostendet, spero, perpetuus vitae meae tenor. Erras itaque, cum putas me propriis studere commodis, quin potius ita habcas velim, te tibi ipsi comparare, quidquid Incomparabili comparaveris Dominae. Nam certe si et ipse non detrectes curam Bibliothecae
Regiae, multum sane gaudebo. Nihil enim est quod acque optem, atque ut hujus tot sint curatores, quot aliquando literarum amantes et studiosi Dominae nostrae aderunt, inter quos si postremum meruero locum, saris mecum benigne agetur. Sed haec hactenus: alia alia ad te scribam occasione. Vale, et amare pergas Vossium tuum. ad V. Aug. CICICCLI.
Unquam plura habui, de quibus te certiorem facerem, nunquam tamen magis in arctum fui redactus, quam hoc tempore. Plures mihi epistolae hoc die scribendae fuere in Hollandiam ad amicos, aliquot etiam nomine Reginae. Magnam praeterea temporis pomeridiani partem abstulere Lusitani quidam. Una tantum aut altera superfuit horula, quam tuis literis respondendis destinaram. Attamen cum scirem me non tantum, sed et ipsam Reginam promisisse habiturum te ea mandata, quae toties flagitasti, contuli me iterum ad illam, petiique mandata. Verum illa diu quaesivit, attamen frustra. Tandem jussit ut alia scriberem. Feci id quam raptissime, ut vides. Illicoque illa subscripsit. Verum haec non sunt tam ampla, quam illa, quae prius exararam, defuit enim tempus. Verum tamen, si quid sit, quod desit, certiores nos fac, et curabo, ut voto tuo satisfiat. Velim convenias abbatem Tintum, qui nunc Parisiis agit, cumque eo conferas de libris et bibliothecis Italicis. Gratum hoc erit Serenissimae Reginae. Tribus tuis epistolis non possim nunc aliquid reponere: faciam id sequenti hebdomade. Vale, mi Heinsi CICICCLI. XII. August.
PRo apographis literarum, quas transmittis, magnas ago gratias, Heinsi clarissime. De Stylo Liceti recte judicas. Indignum est tanto viro tarn ineptum scribendi genus. Non sine indignatione, ne dicam risu, legere potui Caucasos illos comtemplativos, et Caucaseas maiestates. Quis non Caucasias patiatur hyemes talia audiens. Et tamen hoc condonandum viris quibusdam insignibus saeculi nostri, quod Mercurium non in lingua, sed in pectore habeant.
Quantum autem diversus ab illo Ferrarius ejus collega, cujus stylus, licet magnificus sit, et multum adsurgat, nihil tamen minus, quam operosus et intricatus dici meretur, in quod tamen vitium ut plurimum deflectere nosti eos, qui sublime illud dicendi genus sequuntur. Historiam Plantarum Mexicanarum nactus sum, et prima transmittam occasione. Inter scripta, quae in Italia excudi significas, nihil est quod aeque videre gestiam, atque Camilli Peregrini Campaniam felicem. Jam diu et hoc scriptum et alia quaedam non absimilis argumenti sub manibus habuit, quae ut aliquando publici faciat juris ex animo desidero. Celsi Rhetoricam inquiram, et cum altero, quem statim nominavi, libro transmittam. Fasciculum vero, in quo Gellius Gronovii et alia, necdum accepi. Credo tamen adpulisse navem, quae ista mihi advehet. Grenirius iste Zelandus, qui in Gellium notas scribit, quis sit vellem addidisses. Intra unum alterumque diem profecturus est hinc Salmasius. Caetera malim ex Wullio nostro intelligas, quam ex me. Vale, mi Heinsi, et salve a tuo ex animo Vossio. A. CICICCLI. XIX. August.
SAlvum te ac sospitem Lutetiam pervenisse ex animo gaudeo, Heinsi clarissime. Non nego longe mihi majori futurum fuisse gaudio, si majorem quoque animi quietem et tranquillitatem tecum Parisios adtulisses, attamen cum existimem istam perturbationem esse fructum inimicitiarum tuarum, quas cum aliis exerceas, minus excrucior, cum sciam me ab omni culpa abesse quam longissime. Nam nisi hoc sit, quod quietem tuam turbet, quid rogo me tam multis, sed inanibus tamen, oneras criminibus, quae quamvis essent verissima, tanta non sunt, ut propterea de affectu meo sinistri aliquid suspicarere, cum talia morosissimi etiam homines facile suis soleant condonare amicis. Nam quale est, quaeso, illud de Ferrarii oratione, quod una forsan alterave hebdomade serius grarias tibi retulerim. De nummis vero aureis argenteisque non video quare me increpes. Etiamsi illorum facta mihi fuisset copia, scis tamen non semper paratas adesse occasiones, quibus possimus illos transmittere. Olim me non recte fecisse adfirmabas, quod unicum illum aureum tabellariis Gallis commisissem, nunc vero mirari non debes, quod te monente cautior sim factus, praesertim cum plures postules, plusque proinde sit periculi. Unum tamen, quem hîc vides, aureum Ferrario exhibendum ad te mitto. Caeterum enitar ut etiam reliquo tuo desiderio possim satisfacere, observaboque occasiones, quibus possim efficere, ut etiam aliquot habeas argenteos: quae si defuerint, ipse ad te veniam; faciamque, si possim, omnium te votorum tuorum
compotem. Jussit enim Domina, ut in Hispaniam me quamprimum conferam; cum vero necessarium sit, ut per Galliam iter instituam, dabitur, ut spero, occasio, qua te possim convenire. Unicum, ut spero, diem alterumque tecum Parisiis in transitu eximam, multa enim habeo, de quibus tecum agere velim. Verum non debes propterea committere, quominus quam diligentissime ad Serenissimam Reginam perscribas singula. Quamdiu etiamnum hîc sum, ad me mittas literas tuas, ubi vero discessisse me compereris, gratissimum erit Serenissimae Reginae, ut ipsam semper compelles. Jussit vero ut tibi significarem postulare sese, ut in ea, quam hactenus praestitisti, diligentia perstares, nihilque tibi tam exiguum videretur, quod modo alicujus esset momenti, de quo ipsam non faceres certiorem. De Resandro iterum allocutus sum Serenissimam Reginam. Illa vero lectis tuis literis dixit sese liberum relinquere tibi, quodcunque de eo visum fuerit. Catalogum librorum Richelii jamdudum tibi transmisissem, nisi illum perdidisset Salmasius, cui eum communicaram. Bibliothecae Mazarinicae nullam te in literis tuis fecisse mentionem valde miror. De Memmiana possis cum Bidalio agere, praesertim si aliquid de pretio remiserit vidua. Intra biduum triduumve discedet hinc Salmasius. Servos, ancillas, sarcinas, et omnia impedimenta, excepta conjuge, jam praemisit. Dominus Holmius quamprimum tibi responsurus est. Nunc vero jussit, ut te peramanter suo nomine salutarem. Recte feceris, si ad eum aliquando literas dederis, omnia enim tui causa vult. Vale, mi Heinsi, et amicos communes Parisienses meo nomine salutes quam plurimum.
ADfuit mihi tandem commendatus a te tantopere Resander. Juvenem vidi, ut apparebat, bonum. De morbo ejus melancholico mira mihi alii narrarunt, atque hinc majorem sibi in hac urbe famam comparavit, quam Graecarum literarum cognitione. Mihi quidem justissimam exprimit miserationem: quanquam loco nunc satis sit commodo ejus valetudo. Primo congressu multa conquestus est, et merito, de summa, qua cum conflictatur, rerum omnium inopia. Negat se vel obolum ex Suecia toto hoc anno accepisse, hoc est a septem vel octo mensibus. Carceris colonum jam dudum se proculdubio fuisse, nisi per Vicquefortium stetisset, qui fidem suam apud hospitem caeterosque creditores interposuerit. Idem et mihi Vicquefortius narravit. qui mensam illi suam domumque obtulit, quam condîtionem cur amplexus non sit, vix video, nisi injurium se hoc pacto in Dominam fore crediderit. Tu tecum cogita, an bene mihi consulueris tibique, ac ipsi Dominae, qui Italico itineri hunc hominem destinaris.
Debet in hac urbe, ut Vicquefortius adfirmat, scutatos minimum ducentos, quos ut ego pro illo refundam, in mandatis non habeo. Ex meo autem aere id ut fiat, non arbitror consultum. Auctor igitur sim tibi, ut bonum juvenem angore animi, ac molestiis assiduis, cum quibus luctatur, liberes, domumque reverti jubeas: aut si vis, ut in Italiam me sequatur, intercedas pro illo apud D. Holmium, quo flagitationibus creditorum se subducat. Id nisi tempestive feceris, metuendum est, ne clam aufugiat, atque ita et suam et popularium existimationem in hac urbe prostituat, ad extremam desperationem redactus. Aperte tecum ago, et sine circuitione, ut vides: neque exiguam ipse occasionem dedisse mihi videris huic melancholiae. Aut enim domo eum ablegasse non debebas, aut postquam ablegasti, curam ejus majorem habuisse. Mihi ad iter Italicum sexenti scutati adsignati sunt. Ejus summae partem tertiam jam numeravit Bidalius. Centum florenos expendi, dum ex Hollandia in hanc urbem contendo. In hac urbe dies quindecim jam vixi, vivam dies ad minimum totidem. Ubi discessero, praeter, famulum, una Langermannus ibit. Rationes a te diligenter subduci velim. Rem magnam fecero, si in mensem Januarium suffecerit pecunia haec. Sed ea de re non laboro. Novi enim Venetiis mercatores, quibus commendatus sum a consanguineis: illi de pecunia abunde mihi prospicient. Tantum ideo tecum communico, ut videas quam non possim Resandro succurrere. Bonum igitur patrem familias imposterum age. Et quia efficere gravatus es, quod (aepe a te contendi, ut aut diurnum aut menstruum in hoc itinere stipendium mihi procurares, quod moris hactenus per totam Europam apud reges Principesque fuit omnes, id quia gravatus es, inquam, nunc saltem ne onem viribus majora mihi imponas rogo. Nec stipendium istud hoc flagitavi nomine, ut melius mihi esset, quam nunc est: sed quod molestum fore praevidebam, si expensae omnes minimae maximae in rationes essent referendae, id quod nunc mihi faciendum. Volo enim omnino videatis, nihil me lucratum ex hoc itinere. Vale, et tibi uni haec dicta puta. Ego stilum et pugillares exercebo.
ANte biduum huc est reversa Serenissima nostra Domina, Heinsi clarissime. Abfuisse enim illam aliquamdiu Nicopiae, matris invisendae gratia, ex superioribus meis jam intellexisti, ut opinor. Quamvis autem ex ea statim, ut reversa esset, intelligerem, redditas sibi fuisse Nicopiae duas, quas ad me scripsisses epistolas, adtamen non nisi ante horulam demum eas videre contigit, quod nescio quibus aliis fuerint permixtae reculis. Si itaque non prolixe ad
singula respondeam, non id animo, sed tempori imputabis. Gratias ago, quod nomen mercatoris significaveris, ad quem literas Venetias debeam mittere. Proculdubio vero cum calores jam remiserint, tempusque praestitutum transierit, jam te in viam dederis. Quod si ita sit, precor ut et hoc tibi iter tam feliciter cedat, quam quod felicissime. De me vero noli dubitare, mi Heinsi, quin omnia ea, quae postulas, ante discessum meum vel perficiam, vel saltem perficere coner. De tumultibus Neapolitanis, ipse videris. Verum et de hoc ipse Statuas licet, utrum RomaE, an vero Florentiae instantem velis exigere hyemem. Scis optimam et incomparabilem nostram Dominam liberam in talibus tibi reliquisse voluntatem. Recte itaque feceris, si eo te conferas, ubi operam tuam maxime utilem et necessariam fore existimaveris. De Langermanno valde gratum est Serenissimae Reginae, quod scribis. Colloquar cum Domina nostra uberius de illo, eritque, ut opinor, quod sibi gratuletur de hoc suo consilio. De catalogo Bibliothecae Richelianae quod scribis, non tanti est, ut propterea mihi succensere debeas, significavi tibi superioribus literis Salmasium esse in culpa, quod ille perierit. Recte vero facis quod instigare non cesses Cunradum et Menagium de edendo eo, quod meditantur, opere. Scriptum, quod transmittis, Frontonis nondum vidi, uti neque caetera, quae literis tuis adjunxeras, omnia ea habet Serenissima Regina. Quod ideo tibi significo, ne mihi imposterum succenseas, quod nihil ad ea rescripserim tibi. Liber Marchionis Montoserii gratus erit Serenissimae Reginae. Caesaris Commentariis a Rege translatis possit carere Serenissima nostra Domina. Libri illi, quos in aedibus Elzevirii exposueras, periere, ut existimo, dc quo et in superioribus ad te scripsi literis. Verum neque Gellius Gronovii comparet. Quod vero nummum Menagio destinatum adtinet, illum jam dudum habuisses, si per me stetisset. Capellani epigramma necdum vidi. Tactica illa, quae Resander descripsit, grata erunt, ut arbitror. Valde doleo periisse opus satis prolixum sub nomine Aristarchi, quod ipse a se descriptum juniori commiserat Freinshemio. Immerito certe hominem illum odit Bidalius, cum et optimae sit indolis, et in Graecis eruditissimus, verum et inLatinis multum profecit, ex quo Parisiis commoratus est. Quod autem Bidalius objiciat ei melancholiam, quid hoc mirandum? quem non is corripiat morbus, qui cum simili colluctetur fortuna? Non cuique datum est, esse in miseriis hilarem. Verum de Resandro satis jam superioribus ad te perscripsi literis. Caeterum non praetermittam Dominam nostram rogare ut dissolvat id, quod Parisiis contraxit, aes alienum. Judicium Valesii de oratione Ferrarii sane non miror. Jam pridem cognovi, Valesium non probarc id genus dictionis, quod usque adeo a Cicerone abhorreat, cui se totum a multis tradidit annis. Et sane per me licet ut inter sese dissentiant viri illi egregii, Dummodo in eo conveniat uterque incomparabilem esse, quam laudavere, dominam, et longe facundia sua superiorem. Pro epigrammatis Menagii gratias ago maximas. De bibliothecis autem Italicis quidquid mihi succurrit, diligenter ad te perscribam. Phoemionis Philosophi cynosophion hactenus non vidi. Possumus tamen eo facile carere, cum multa praestantora scripta
exstent adhuc inedita, quaeque longe nobilius tranctant argumentum. Agathemerus in omnibus passim exstat bibliothecis, ipseque etiam olim in describendo, aliquot perdidi horulas. Catalogum Archiepiscopi Rhemensis jam olim accepimus. Nullos is continet codices manu exaratos. Possino nomine Reginae gratias egi, qnod et superiori tibi significavi hebdomade, nisi me fallit memoria. Hactenus literis tuis respondi, nunc ad alia venio. Accepit Domina nostra ante biduum catalogum accuratissimum librorum bibliothecae Althaemsianae. Non possum tibi exprimere quanta cum voluptate illum perlegerim, adeo is multos et rarissimos continet libros. Procuravit hunc Dominae nostiae Vincentius Noghera, qui et ipse brevi quoque se transmissurum promittit Catalogum librorum Farnesianorum. Noghera autem is est Eques Lusitanus, a multis mihi jam notus annis, vir probus, doctus, et Dominae nostrae studiosissimus. Habitat Romae in aedibus, ut puto, Barberinianis. Caetera ex aliis intelliges. Cupit Serenissima Regina, ut illum convenias, neque enim dubitat, quin plurimum instituto tuo possit prodesse. Scribit ille existimare sese Ducem illum, cujus est bibliotheca, libenter aures praebiturum cupientibus illam emere, cum nihil minus quam libros curet, ut pote cum sit totus deditus venationi. Facile itaque vel totam venditurum, vel etiam aliquam ejus partem, quod sane ego longe praetulerim. Nam multa haec quoque continet bibliotheca, quae vix sit operae pretium transmittere. Jussit itaque Domina, ut Catalogum illum diligentissime perlegerem, et quoscunque excerperem libros, qui modo alicujus mihi esse viderentur pretii. Tempus non permittit, ut id hoc faciam die. Curabo, ut sequenti hebdomade et tu et Noghera habeatis excerptum ex hoc catalogo, quod omnes contineat codices, quos emere desiderat Domina nostra. Id ipsum faciam in Farnesiano, aliisque, quos ante discessum meum accepero, catalogis. Venetias ubi veneris curabis, ut spero, describi Didymum de plantis Aegyptiacis. Liber enim is dignissimus est bibliotheca nostra. De libris quibusdam rarioribus ineditis in bibliotheca Laurentiana scribam ad te sequenti hebdomade. Prae caeteris vero memor esto Manethonis Aegyptii apotelesmatum, conscriptorum carmine heroico, item topographiae Christianae Cosmae Indopleustac. De aliis alias. Vale, mi Heinsi, et Langermannum, cui quamprimum rescribam, plurimum meo nomine salutes. Postquam haec exarassem, Clarissime Heinsi, jussit Regina ut te plurimum nomine suo salutarem, omniaque tibi fausta et felicia in itinere precarer. Curam quoque Langermanni habituram esse sese spopondit. Iterum vale, mi Heinsi, et me tui amantissimum ut vicissim ames, etiam atque etiam rogo. De itinere meo in Hispaniam necdum certus sum. Velim Langermannus usuram Ptolemaei sui mihi concederet. Discessit hinc Salmasius ante duas hebdomades. Utrumque filium hîc reliquit. Verum haec accuratius ad te Wullius noster, ut arbitror. XXIII. Septemb. CICICCLI.
NUntio tibi, mi Heinsi, rem non mirandam tantum, sed et prorsus incredibilem. Aliquid jam forsan ex communibus percepisti rumoribus, verum an iis credideris id vix arbitror. Sceptrum et coronam suam deponere velle videtur Domina nostra. Cui eam vult tradere, is est Carolus princeps. Audistine unquam aliquid simile, Reginam et in flore aetatis, et cui omnia ex voto fluant, tantas unquam opes fortunasque abdicasse? Quod si et aliqui alii imperio suo unquam valedixerint, certe illorum fuit longe alia ratio: nam aut ignavia, aut vi adacti, aut annis graves, aut denique quod ob aliud quid imperio essent impares, id ipsum fecerunt: id vero prodigiosissimum, virginem reginam primis juventae annis, tanta circumdatam gloria, quanta nemo alius regum, possidentem regnum pacatissimum domi forisque, timentem neminem et ab omnibus amatam, tanto denique praeditam intellectu et ingenio, quod vel imperio orbis possit sufficere, tam divinum audere facinus, quale ne heroica quidem unquam viderunt saecula, nec credent futura. Uni huic facto omnia ego Romanorum gesta longe posthabeo. Libens autem haec ad te scribo, mi Heinsi, quoniam jam dudum cognovi te non esse unum ex iis, qui Dominam nostram propter opes colunt, memor quippe sum verborum, quae te saepe repetentem audivi, te multo velle libentius privatae alicui servire dominae, tantis praeditae virtutibus, quam cuicunque reginae. Quod si ex animo id verbum provenerit, jam voto potieris. Et profecto non fallor, cum existimo vel ob hoc ipsum propositum multo te promptiorem paratioremque fore ad quaecunquae servitia, quam ante; non quod non hactenus fueris promptissimus, sed quod probis et honestis viris jucundiora fiunt officia sua, quando compensationis spes vel adimitur vel minuitur, tum enim animus et voluntas eorum maxime cognoscitur. Atque haec quidem pauca de re omnium maxima et miraculosissima dixisse, apud te nunc sufficiat. Literas tuas quod adtinet, eae valde fuere gratae et jucundae. De Bibliotheca Mazarini, Archiepiscopi Tholosani et aliis emendis, recte judicas. De Gaulmini libris vero non recte existimas, si eos non gratos fuisse putes Serenissimae Reginae; fuere enim gratissimi, neque dubito quin id ipsum munere etiam testabitur Domina nostra. Quas proxime elapsa hebdomade misi literas, eas ad mercatorem, cujus mihi significasti nomen, transmisi. Quod vero rogas, ut cum praefecto tabellariorum agam, quo literae tuae secure possint ambulare, faciam id quamprimum. Pro Catalogo librorum Justelli gratias ago maximas. Vidi illum etiam olim, et nihil prorsus continet singulare, et immensum est, quod postulat pretium. Verum et Gaulminianorum librorum,
quod transmiseris catalogum id quoque optime factum. Intra decem vel duodecim dies discedam. Promisit Serenissima Regina sese curaturam, ut ea, quae vobis debetur, pecuniae summa in camera rationum adprobetur, mihique scriptum illud patri tuo ferendum committat. Occupatissimus sum in concinnando catalogo librorum bibliothecae Regiae. Per quinque jam hebdomades nihil aliud ago. Brevi tamen et forsan intra octiduum me inde expediam. Vale, et me amare pergas. VII. Octob. CICICCLI.
S. Regina dixit sese rescripturam tibi, ubi hinc discessero. Ipsam itaque semper compelles velim.
NOn existimaram me plures ante discessum meum ex Suedia ad te scripturum literas, sed video iter meum cum ob alia, tum etiam propter difficultatem viarum, de hebdomade in hebdomadem differri. Tertia jam est hebdomas quod nullas a te acceperim. Unde conjicio te jamdudum in Italia esse, modo non aliquid incommodi in via tibi contigerit, quod utinam deus avertat. De juvenibus aliquot in poesi Italica exercitatis huc transmittendis egi superioribus ad te literis. Valde gratum erit Serenissimae Reginae, si eam certiorem facias de quibusdam eruditis in Philosophia, praesertim quos huc posse evocari existimas. Valde enim illa desiderat excellentem aliquem Philosophum Italum sui facere juris. Significabis itaque nomina et ingenium eorum, qui maxima cum laude et gloria studium id profitentur, et exercent. Mitto ad te literas, quas ad Vincentium Nogheram exaravi. Inclusum iis est epistolium Serenissimae Reginae ad eundem. Rogo ut id ei quamprimum Romam transmittas. Ipsum enim te nondum eo venisse existimo. Arbitror maximam hyemis partem aut Mediolani aut Venetiis exacturum te esse. Ut ut sit, rogo verbulo significes: plures meas invenies Venetiis, nonnullas apud illum, cujus mihi primo nomen significasti, alias apud alterum istum Belgam. Literas tuas imposterum ad Georgium Furstenhausium Consiliarium Reginae mittas Norimbergam. Is porro huc transmittet. Transmitto literas Wullii, quas hîc vides. Sequenti hebdomade fusius ad te scribam. Vale et me ama.
Epistolium, quod Divione prid. Kal. Octobres exarasti, reddidit mihi Regina hoc ipso fere, quo haec scribo, momento. Casu nescio quo inter alia id conjecerat scripta. Quod in eo denuo silentium meum reprehendas, facis in eo quidem pro more ruo, attamen vix puto eam tantam esse, quantam tu existimas. Ex animo tamen opto voveoque, ut meliorem diligentioremque in Bourdelotio amicum habeas, quam me hactenus habueris. Credo et spero quoque libenter, illum satisfacturum tibi in omnibus, desideriaque tua ad meliorem perducturum exitum, quam ipse hactenus fecerim, verum an tui futurus sit amantior, de eo admodum dubito. Regina modo promisit mihi se ipsam tibi missuram epistolam commendatitiam ad magnum Hetruriae ducem. Non cessabo flagitare, ut id quam primum faciat. De libris Cardinalis Altempsi emendis agas cum Domino Vincentio Noghera domestico, ut existimo, Cardinalis Barbarini. Excerpta catalogi transmittam, simul atque in Hollandiam venero. Destinavit Nogherae torquem aureum Regina, quem ut quamprimum offerre possis curabo, ut spero. Nummus jam transmissus est Bidalio, quem appendas. Novus jam cuditur aureus nummus, cujus aliquot tibi promisit exemplaria Domina nostra. Wullenius non diffitetur negligentiam suam, ultro et sponte eam agnoscit. Si illum culpa liberavit nuper calamitas domestica, nunc illum non minus liberare debent novi amores, quibus totus est irretitus. Distrahunt animum ejus duae viduae, utraque pulcra et opulenta. Illam non novi, alteram vero, in quam pronior videtur, quamque diligentissime observat, licet id ipsum quoque alii faciant quam plurimi, sui videtur esse facturus juris. Nomen ei est Annae Kock, maritus ejus olim hîc mit praefectus rei monetariae. Quod ideo tibi significo, ut si forsan animus tibi sit Epithalamiolo aliquo nuptias ejus cohonestare, ne nominis ignoratione id omittas. Et sane brevi eae celebrentur, si Moncheronio et aliis credendum sit. Ejus gratia jam tabaco valedixit, et liberos in Hollandiam transmisit. Est autem nunc vicinus meus in hac arce, proximum siquidem meis habet cubiculum, animoque non minus, quam loco vivimus conjuncti. Is et Moncheronius jam mihi (coenaturi mecum) adsunt, quae causa est ut nunc brevior sim, plura ex Hollandia. Mirari vero non debes, quod literas nullas Lugdunum miserim, neminem ibi novi. Tres aut quatuor, nisi fallor, misi Venetias, priores quidem ad de Wilm et Strickerum mercatores, alteras ad Lumagam, quem mihi indicasti. Vale et me ama.
A Quatuor hebdomadibus vix quatuor a te accepi lineas, mi Heinsi. Jam itaque video verum esse id, quod mihi minabare, te quoque post hac [Gap desc: Greek words] fore, nisi ipse prius mores mutarem. Ego quidem, ut verum de me fatear, licet raras easque breves admodum ad te saepe dederim literas postremo hoc bimestri spatio, mirari tamen id non debes, praesertim cum jam significaverim tibi, quantus mihi fuerit exantlandus labor, in tam vasto librorum numero denuo digerendo, colligendoque. Licet enim amanuentes mei Catalogum fecerint, eum tamen ipsi conficere non potuissent, nisi ipse prius bonos a malis separassem. Nunc demum, mi Heinsi, postquam tam vasto et molesto defunctus sum labore, iterum respirare incipio, videorque mihi de supulchro prodire: nam certe si me vidisses insidentem cumulo Germanicarum postillarum, cinctumque undique tam inamoenis dapibus; non certe meliorem meam judicasses conditionem, quam eorum, qui busta inhabitant: imo aut ego fallor, aut multo me magis miserum ipsis mortuis censuisses, illi siquidem quiescunt, et summa fruuntur tranquillitate, ego vero in tam injucundo et inamabili adeo labore utrumque exercui latus, et tantum non contabui, attamen semel ea fuit exedenda molestia. Hodie summam huic labori nondum potui manum imponere, fiet id tamen quam primum. Non itaque debes mihi succensere, mi Heinsi, quod tam raras tamque breves interea temporis ad te dederim literas, neque id debes imputare etiam negligentiae meae, nam certe multo libentius literis ad te scribendis vacassem, quam molestissimo huic labori, qui totum poene meum labefecit corpus. Atque haec quidem de me sufficiant. Ad tuas autem ut veniam res, scias Reginam promisisse, sese quamprimum missuram, quas ad magnum ducem promisit, commendatitias. Hodie a me quaesivit, ubinam terrarum te nunc agere existimarem, dixi me arbitrari te vel venisse, vel brevi venturum Venetias. Neque enim diu te Massiliae, aut alibi in Gallia moraturum existimo. Proculdubio te aliquamdiu detinebit Mediolanensis Bibliotheca. Wullii nostri nuptiae differentur necessario in aliquot menses propter luctum conjugis defunctae. Nomen sponsae superioribus jam tibi indicavi literis. Vides quam brevi inter hunc et illam convenerit. De voluntate Reginae in deponendo sceptro quae tibi ante aliquot scripsi hebdomades, noli ea credere. Brevi certiora intelliges. Iter meum in Hispaniam non succedet. Nescio an hîc commorabor, an vero per aliquot menses me in Hollandiam conferam, quo jam omnia mea praemisi. Spiringium senem credo jam intellexisti missum esse a Regina ad parlamentum Anglicanum. Pictori
Becco animus quoque jam est adire Italiam. Jam sese ad iter accinxit. Nescio unde is cognovit ea, quae de ipsius ad me scripsisti picturis. Ipse conjicias, vel forsan id jam tibi significavit Wullius. Non bene admodum erga te animatus est hoc nomine. Sed scio te non curare hominem, qui a vilissimis vapulat scurris. Verum de his ipse ad te Wullius. Mihi rogo nihil quidquam ad haec postrema rescribas, ob caussam, quam nosti. Vale, mi Heinsi, juvenum maxime et eruditissime, et salve a tuo aetemum. Holmiac II. Novemb. CICICCLI.
NEscio an ultimum sit, quod ex Suedia ad te scribam, hoc tamen scio me non ultra octo vel decem dies hîc commoraturum. Significavi vero tibi jam superioribus literis, me ante non hinc discessurum, quam obtinuero literas Camerae rationum, ut vocant, quibus promittant solutionem summae vobis debitae. Allocutus jam sum Guldenclavium, ut ab eo postularem cartam illam, quae continet vestras rationes, verum negat is exstare eam aut apud se, aut in Camera. Forsan folium istud Reginae tradidisti, quod si sit, vereor ut perierit. Wullius quoque negat se id habere, alia itaque tenenda via est; de qua cum Regina agam, ut spero. Celsi Rhetoricam, quamvis jam saepius inquisiverim, nondum tamen reperi. Librum de Plantis Mexicanis tradam affini tuo, diu enim est quod eum a Wittio obtinuerim, sed occasio saltem defuit, qua eum transmitterem. De Sanctamantio idem quod tu ad Wullium scribebas, scripsit ad me Valesius, cui nomine reginae respondi, eum imprudentissime mentiri, priusque illam cocum suum esse missuram, quam talem gnathonem. Munus, quod ei dedit Regina, non tam amplum est, quam ipse jactat. De honore ei exhibito ipse praesens cum fueris possis judicare. Transmitto tibi epistolam Thevenoti, ut videas ecquid ea tibi prodesse possit. Catalogus librorum Altempsii Cardinalis nimis est magnus, quam ut per cursorem transmittatur. Excerpta habebis simulatque in Hollandiam venero. Mediolani operae pretium fuerit describere inscriptionem quandam prolixam, ante aliquot annos in Creta repertam, et Venetiis excusam, sed valde vitiose. Ex apographo autem Mediolanensi innumera ejus inscriptionis loca suppleri et emendari possunt. Exstant quoque ibidem Constantini Porphyrogennetae Strategica seu Tactica, quorum principium edidit Meursius. Velim quoque cures conferri Catulli quoddam exemplar satis vetustum, nempe illud, in quo Catullus solus continetur. Alterum, quod et ipsum satis est bonum, ipse olim contuli. Innumeris locis auctorem illum emendavi, et ubi otium fuerit, novam ejus dabo
editionem, haud paulo meliorem ista Scaligeri. In Bibliotheca Medicaea Florentiae haec maxime succurrunt, quae digna existimo, ut describantur. Hippocratis Chirurgia, cui accedunt et alia scripta medica Apollonii Theros, Amyntae, Sorani, Oribasii, Heliodori, Archigenis et aliorum. Exstat iste liber in scamno septuagesimo quarto. In scamno autem XXV. exstat liber quantivis pretii, nempe topographia Christiana auctoris incerti, constans libris quindecim, cujus ego particulam tantum descripsi. Inter poetas Graecos habentur apotelesmata Manethonis Aegyptii, conscripta carmine hexametro, inter philosophos vero, ut puto, Eutecuii Sophistae paraphrasis in Nicandri Alexipharmaca. In capsa vero clausa, quae est in ultimo bibliorhecae recessu, existimo haberi Porphirii philosophi libros contra Christianos, et Xenophontis Milesiaca. Bourdelotium avide videre et cognoscere desidero. Wullius jam est vicinus meus in hac aula. Hac ipsa vespera, qua haec scribo, mecum coenabit cum aliis quibusdam. Jussit ut te nomine suo salutarem plurimum. Si ad me posthac scripseris, recte feceris, si literas tuas Amstelodamum miseris. Vale, mi Heinsi, et ignosce properantiae.
ADhuc in Suedia haereo, mi Heinsi, cum propter alia quaedam, tum vero maxime propter difficultatem viae et profundum lutum. Simulatque nives ceciderunt, viae me committam, brevissimoque spatio tractum illum absolvam, faciamque te et de itinere meo in Hispaniam, et de aliis quibusdam certiorem. Iterum jussit mihi incomparabilis nostra Domina, ut per hunc ipsum cursorem significarem tibi, valde se desiderare, ut in omnes cos, qui arte poetica aliquam sunt consecuti famam, diligentissime inquiras. Valde enim desiderat illa egregium aliquem poetam Italum sui facere juris. Qualibus debeat ornatus esse dotibus, qui Dominae nostrae possit placere, non opus esse existimo, ut tibi significem: ipse enim tua sponte satis hoc possis colligere. Interim nosti praestabilius esse, ut is sit juvenis. Praeterea, ut sit gratiosus apud Dominam, oportet ut ipse prius graciis litarit. Quod siquid aliud sit, quod in eo illa desideret, faciam te certiorem simulac intellexero. Verum ipsa forsan Domina nostra disertius mentem suam in literis suis ad te explicabit. De itinere meo Hispanico adhuc incertus sum. Quod si illud succedat, non praetermittam nomine tuo salutare illos, quorum mihi indicasti nomina. Imposterum literas tuum ad mercatorem illum Venetum mittam, cujus mihi sienificasti nomen. Has tamen et priores nonnullas ad affinem tuum misi Amstelodamum, quoniam praefectus hac in urbe curlorum negabat, se sine maximo
suo incommodo eas posse Venetias transmittere. Sequenti hebdomade parabo occasionem, qua possis tuto et celeriter non literas tantum omnes, verum et libellos et quoscunque fasciculos tuto transmittere. De Moraei Manuscriptis gratias ago, quod me monueris. Gratum fuit Serenissimae Reginae, quod libros illos hactenus ineditos Lugduni emeris. Wullius noster secundas, ut videtur, brevi celebrabit nuptias. Bourdelotius intra hebdomadem unam et alteram, ut spero, aderit. Salmasius Gottorpii in Holsatia decumbit. Quod me reprehendas, quasi non praestiterim quod promisi, cum scias me in culpa non esse, quominus illud quam primum tibi exhibeatur, parcius, ut mihi quidem videtur, reprehendere me debebas. Imo aut fallor, aut nihil est, in quo mihi peccasse videor. Nam quod dicis prudentis non esse aliquod promittere, quod praestare non possit, non tam hoc me tangit, quam ipsam Reginam, cujus nomine haec tibi promisi, itaque si aliquando tardius tibi contingunt ea, quae promittuntur, non hoc mihi imputare debes, qui nunquam cesso urgere executionem promissorum Serenissimae reginae, ut testari possit D. Wullius. Auctor tibi aliquando fui, ut humaniores xa Holmium exarares literas, quod si feceris, nunquam sat scio te hujus facti poenitebit. Ego in itinere saepissime ad illum scripsi, hocque pacto mirum in modum hominem mihi conciliavi. Scis illum esse distributorem expensarum Reginae, scis illum regere Bidalium. De meo vero affectu utinam non dubitares. Nam certe toto vitae meae tempore ostendam, ut spero, me ne meipsum quidem plus amasse, quam te amem. Videbo an sequenti hebdomade literas Reginae ad te possim impetrare. Italum aliquem si huc miseris, multum bene de Regina mereberis. Fac ut decenti sit facie, fac elegantibus praeditus moribus, et si fieri possit, aulae non im peritus, verum haec tibi soli iterum. Vale, XXV. Novemb. CICICCLI.
PEr mensem integrum peregrinatus sum, mi Heinsi, tantum nempe periit mihi temporis, dum Holmia in patriam tendo. Ejus mihi conspectus ut semper, ita nunc quoque est jucundissimus; nunc, inquam, postquam nulla hîc amplius aula, nulli scurrae et externi apparent parasiti. Itaque non possum oculos mentemque conjicere in eam, quin pulchrior pulchriorque mihi semper videatur. Et sane si barbaris et feris quoque gentibus amor inest patriae, miserrimae saepe et sterilissimae, quî non possim amare et deperire nostram hanc tam florentem, tam jucundam, tam fertilem invita licet natura, tam denique potentem, ut vel quorumcunque regum et tyrannorum minas secure possit contemnere. Non possum itaque tibi satis exprimexe, vel tam brevis
harum terrarum conspectus quantum mihi afferat voluptatis. Tua tamen absentia, mi Heinsi, facit, ut nullum mihi gaudium integrum videatur. Itaque saepissime îllud mecum repeto, utinam adesset Heinsius. Huc vero ut veni, quatuor una eademque hebdomade accepi epistolas tuas. Una ante quatuordecim circiter dies matri reddita est, alteram mox exhibuit adfinis tuus; aliae duae ex Suedia mihi sunt transmissae. Magnas vero tibi ago gratias, quod cum ipse breves admodum et incultas ad te scripserim literas, tu tam prolixas et elegantes ad me mittere non dubitaveris. Libenter agnosco liberalitatem tuam, roi Heinsi, et fateor, me, si quis non animum, sed exiguitatem officiorum spectet, non promeruisse, ut me vel semel compellares. Attamen quanto id minus promerui, tanto magis devinctum me tibi esse semper agnoscam. Multum quoque doleo, quod non omnes meae ad manus tuas pervenerint. Nam quas ad Stryckerum misi, tibi non redditas fuisse ex literis tuis cognovi. Mirari autem non debes, quod illum praetulerim Lumagiis Coloniisque, corum enim nomina ignota mihi fuere, antequam tu ea significares. Litenie vero illae exaratae a me fuerunt, antequam tuas acciperem. Et tamen jam ante scripseras, ut recta Venetias mitterem quascunque ad te imposterum destinarem. Praeter vero Strickerum et Guilhelmium nullos alios noram mercatores ea in urbe. Nescio vero gaudeamne an doleam, quod cum tanta codicum venalium prostet copia, eorum tamen comparandorum desit tibi facultas. Jam dudum ante discessum meum ex Suedia affirmavit mihi Regina, sese triginta scutatorum millia usibus tuis destinasse, utinam tamen illa aut jam comparuissent, aut brevi saltem compareant. Stephanum autem de urbibus noli quaeso dimittere, libentissime pro eo centenos persolvam imperiales. Pro Ptolemaeo, quem comparasti, immensas tibi refero gratias. Quamvis non admodum bene de te mereri hactenus potuerim, scias tamen nihil meum fore, quoad vivam, quod non tuum sit futurum ubi volueris. De Langermanno quod mones optime fecisti. Promisit Regina sese rationem ejus habituram quam maximam. Exaravi ad illum tria verba raptim, cum Hamburgum transirem. Pluribus eum compellabo, simulatque reddita mihi fuerit ejus epistola, quam ex Suedia exspecto, eo enim illam transmisit amplissimus ejus parens. De Bourdelotio ita habeas, illum ante quinque vel sex hebdomades in Suediam appulisse. Gaudet is titulo primarii archiatri, honoribusque amplissimis. Nullus unquam princeps majori exceptus est pompa. In Wullenium plenam exercet autoritarem, tanquam longe se inferiorem, quem tamen Bourdelotio minorem non esse existimo. Aequo autem haec animo concoquit Wullenius. Antequam Lutetia discederet, coegit Bidalium, ut singulis annis quatuor scutatorum millia ipsi persolverentur, idque in ipsa Gallia sex mensibus antequam tempus solutionis exspiraret. Exegit ab eodem pro impensis itineris quatuordecim florenorum millia. Obtinet praeterea domicilium amplissimum in arce regia, ferculaque accipit innumera ex culina Reginae. Vides quid non possit impudentia Gallica. Quis non juret daemonum fieri instinctu, quotiescunque probus aliquis et pudens vir aulam ingreditur? Verum de his liberius aliquando coram garriemus.
Nescio vero quis tibi persuaserit, ut literas Hamburgum ad Mejerum mitteres, quem tamen nullum esse existimo. Mullerum credo voluisti dicere. Curat is negotia Reginae ea in urbe, sub nomine Residentis, estque gener Salvii: Ciconius iste an verum tibi retulerit de Holmio valde dubito. Fieri tamen aliquando possit, ut in Galliam excurrat. Literas Macedonis transmisi Reginae. Jam dudum nempe ante tres menses monui te de mittendis Norimbergam literis tuis ad illum, qui res agit Reginae ea in urbe. Nomen fere excidit, tum tamen tibi significavi. Puto esse Furstenhause, estque consiliarius Reginae. Quod si detrectet literas tuas recipere, et porro in Suediam mittere, significes hoc Reginae, vel ipse significabo. Velit, nolit, cogetur id facere, nisi sponte pareat. Verum plura, ubi Hagam venero, eo me jam confero. Vale, mi Heinsi. Velim scire an Holstenium aliqua in re offenderim. Aliquoties meipsum consului, et conscientiam meam, nec tamen quidquam in ea reperio, quod eum laedere potuerit. Velim verbulo certiorem me facias. Amstelodami XIII. Martii CICICCLII.
DUas hebdomadas Hagae et Leidae exegi, mi Heinsi. Promiseram me in de ad te scripturum, et nescio quî factum sit, ut inter crebras amicorum salutationes convivationesque, non tui, neque enim hoc unquam fiet, verum mei fuerim oblitus officii. Pridie tamen quam ad te scribendae essent literae, seposueram vesperam aliquam vel noctem potius integram, qua tam prolixas ad te dare literas constitueram, ut earum lectio non tibi tantum, verum patientissimo cuique Stoico taedium adferre potuisset. Verum tam laudabile propositum interrupit heros noster Silvercronius, qui ipso coenae tempore me accessit, totamque noctem apud me extraxit. Mihi quidem intempestive visus est me accessisse: effecit enim ut non erga te offciosus esse potuerim: ut tamen verum fatear, valde opportunus negligentiae meae hospes advenit. Mortem vero parentis ejus jam dudum intellexeris, ut arbitror. Ipse cum matre et sororibus universaque familia in Suediam contendit. Ita ut tibi non defuturum sit bonum sodalitium, ubi in Suediam fueris reversus. De Bourdelotio jam bis aut ter te monui. Tu quidem confidis in hoc amico; nimis tamen mihi videtur inimici tui partes agere, quam ut vel minimum tua agat gratia. Credo illum vix compellare te audere, adeo is se obsequiis et nutibus Domini sui devovit. Vincentii Nogherae captivitatem doleo. De Catullo quod scribis valde te amo, uti quoque de caeteris libris a te vel emptis, vel descriptis. Transmisi Reginae ante biduum Elegiam tuam, quam literis incluseras. Literas
illas obsignatas mihi transmiserat Langermannus. Certus sum gratissimam fore Reginae elegiam istam, atque utinam illa saepius tale quid a te habeat. Vellem quoque, ut si quid ab Italis in honorem Dominae nostrae possis impetrare, id quam primum transmitteres, mirum enim in modum Italorum illa delectatur carminibus, et certo scio quam liberalissime compensaturam Dominam tales conatus. Bochartum hîc singulis diebus exspecto. In portu Gratiae occasionem huc transfretandi exspectat, aut forsan jam inde solvit. Is tenerrime te amat, ut ex literis ejus conjicio. Commoraturum hîc aliquandiu spero, neque enim ante sex aut octo hebdomades hinc discesserim libens. Salmasius omnibus modis bellum mihi indicere parat. Ego securus finem fabulae ex specto. Vale, et Clariss. Langermamum plurimum meo nomine salutes. Si tibi usura Vaticanae conceditur, vellem vitam Perpetuae describendam curares, quae codici cuidam Cypriani est adfixa, ut mihi olim significavit Holstenius. Et illum et Leonem Allatium, et si quos alios nostri memores videris, plurimum rogo nomine meo salutes. Amstelodami CICICCLII. Mense Aprili.
SI subitus tibi nuper visus sit meus ex Hollandia discessus, multo magis subitus videbitur ad hanc reditus. Helmstadiam et fines terrae Suedicae jam adtigeram, [Note: Confer cum his Heinsianas ad Gronovii Epist. CCXLVI, et seq.] mi Heinsi, cum mihi nil talc exspectanti, allatum est mandatum horribile, quo jussus sum pedem referre, et a Salmasio veniam petere injuriarum, quibus a me sit affectus. Quaeres fortassis, quaenam illae fuerint injuriae, quibus usque adeo irritarim Serenissimae Reginae erga me animum. Rem breviter narrabo. Nuper, ut nosti, ex Suedia in patriam reversus, coepi a Salmasio exigere mille istos et quingentos scutatos, quos mihi debet. Ille tergiversari, atque aes istud nihil quidquid ad se pertinere contendere; simulque exprobrare quam plurima, quae nihil quidquam ad rem faciebant. Inter crimina, quae mihi objiciebat, supremum et forsan unicum fuisse istud, quod tecum arctam, etiam postquam ipse in Suediam venisset, coluerim amicitiam, fecile, ut opinor, possis conjicere. Praecipue vero objicere, patuisse tibi etiam aditum ad aedes meas per portam clandestinam, seque hoc sedulo observasse. Ego non negare factum, verum ultro fateri, fecisse me id, ut imbecillitati ejus consulerem. Aequum vero esse, ut tibi hanc relinqueret querelam, quod non per honoratiorem te admiserim portam. Statim ut ab eo digressus fui, dixit pluribus, me nulla alia de causa eum accessisse, quam ut contumelia adficerem. Meque
esse impostorem, et postulasse ab eo magnam pecuniae summam, quam jam Regina persolvisset. Ego ubi haec intellexi, rescripsi falsissimum hoc esse, perque notarium Sitterum, quem nosti, ut puto, cum in jus vocavi. Tum ille in furias ignemque adversus me ruere, et ridere quod cognatum habeam, qui notarius, seque nullum in tota urbe Leidensi agnoscere vel forum, vel tribunal, a quo citari possit. Ego ad haec, perinde mihi esse, quorum sese vellet submittere judicio, dummodo solvent, sive Academiae, cujus esset membrum, sive curiae Hollandicae. Rescripsi quoque notarium illum, qui mihi aliqua junctus esset adfinitate, virum esse probum et honestum, et vel illius cognatione dignissimum. Injurias quoque plerasque mihi inflictas in illum retorsi. Has ille literas statim ad Reginam transmisit. Atque haec quidem est causa, quamobrem Serenissima Regina hanc mihi, quam retuli, poenam indixerit. Fuit id quidem mihi molestum, et injucundum, verum multo id molestius accidit Cl. Bocharto, a quo, ut dixi, Helmstadiae divulsus sum. Agit is quidem nunc causam meam apud Reginam, verum quo eventu nescio. Adversatur ei in omnibus Bourdelotius, qui solus apud Reginam potest, quidquid vult. [Gap desc: Greek words] . Ego feci quidquid potui, ut Salmasium mihi reconciliarem, epistolamque ad eum exaravi humanissimam, qua petii ut praeteritorum omnium oblivisceretur. Verum hanc bellua ista, etiam priusquam legisset, igni tradidit multis praesentibus. Avide scire desidero, an probatura sit tam memorabile facinus Serenissima Regina. Proculdubio aliptes ille [Gap desc: Greek words] aliquod [Gap desc: Greek words] contumeliae huic adhibebit. Nam cum fortunam suam Salmasio acceptam ferat, non potest non ejus ergo omnia velle. Urget is valde meum in Hispaniam iter. Fuisset id quidem gratum alias, verum nunc non potest quam maxime illud displicere, tum quia supplicii instar id mihi injungatur, tum etiam quod tuo exemplo sapere incipiam. Non tamen, mi Heinsi, mihi irasci debes, quod nihil eorum, quae tibi promissa fuerant, praestetur. Ab eo tempore, quo a nobis discessisti, non eo apud R. fui loco, quo forsan existimas. Quicquid itaque scribis de numismatis aureis argenteisque, de paternis rationibus adprobatis, de commendatitiis ad magnum Ethruriae ducem et alios Italiae principes, haec non mihi sunt imputanda, sed illis, qui nos perdere satagunt apud optimam Reginam. Eorum enim culpa non haec tantum perficere non potui, verum neque id saltem potui impetrare, ut vel de necessariis ad iter sumtibus tibi prospiceretur. Quod autem attinet auctorem de plantis Mexicanis, illum dedi affini tuo, ut oblata occasione eum ad te transmittat. Dudum eum me quaesivisse testis erit idem ille tuus adfinis, nempe a quatuor aut quinque mensibus, ex quo in Hollandiam reversus sum primo. De Holmio quod scribis valde miror. Is in scribendo liberalior erit imposterum, invenit siquidem aliquem, qui ei sit ab epistolis. Utinam is aeque in praestando atque promittendo esset liberalis. Et sane potuisset ille, si voluisset, rebus tuis in tempore prospicere, cum custos sit aerarii privati Dominae nostrae. Sed nosti mores hominis. Aditurum eum Italiam necdum credo. Actum est de ejus fortunis, si eo se conferat. Sed credo haec eum scribere, et tui
et Cicconii gratia. De una alteraque epistola, qua de rebus et adventu Bourdelotii te certiorem reddideram, quid factum sit coram narrabo. De fasciculis in Suediam missis nihil certi tibi renuntiare possim. Bochartus quin te plurimum amet, cave dubites. Nihil est quod ipsi aeque in Suedia doleat, quam quod neuter nostrum ipsi adsit. Utinam vero vir iste et amicus noster summus quantum nos amat, tantundem pro nobis posset apud Reginam, id si esset, frueremur votis utrique. Verum improbus obstat aliptes, qui artibus aulicis longe co est potentior. Vidi literas ejus Latinas ineptissimas: vocat se semper Protomedicum, lepido sane vocabulo: verum de his coram. Manuscriptos, quos emisti, nescio quomodo secure in Suediam, vel huc possis transmittere, cum bellum Anglicanum omnia maria tanquam tempestate praecluserit. Sed spero securitatem brevi redituram, praesertim si nobis victoriam concesserit deus, de gente et sibi et omnibus hominibus invisa. Et jam forsan, dum haec scribo, praelium commissum est, ultimus siquidem nuntius adtulit non longe ab invicem distare classes. Legati nostri re nulla peracta domum reversi sunt, bellumque jam utrinque declaratum est. Duo hinc legati in Suediam ituri sunt intra duas hebdomades. Nomina eorum necdum cognovi, alterum tamen existimo futurum Beuningium, nisi ipse recusaverit, quod ego nolim. Appelbomius Spiringio successit. Is re infecta, ut narratur, ex Anglia huc est reversus. Spiringius junior, vel, ut accuratius loquar, Silvercronius hîc etiamnum haeret, abiturus et ipse intra unam alteramve hebdomadem in Suediam. Mater cum caeteris ejus sororibus jam Holmiam appulit, nisi fallor. Ex beneficio ipsis fruendo post mortem Spiringii, Regina dimidium abstulit, quod valde male habet istas Dominas. De Ptolemaeo cum manuscriptis collato magnas tibi ago gratias. Multum quoque debebo Langermanno, si suum codicem Reginae obtulerit. Si me Serenissima Regina dignum denique suo servitio existimarit, potero, ut spero, ejus fortunis prospicere. Utinam inter caetera, quae tibi ex Bibliotheca Ambrosiana comparavit, etiam essent collationes in Historiam Augustam, cujus ibi satis bonum exemplar exstat, ex quo innumera possunt restitui loca. Id utinam ego olim contulissem, sed nimius erga Salmasium affectus non permittebat, ut quidquam in istos auctores post illum rentarem. Verum de Stephani Byzantii [Gap desc: Greek words] codice MSS. quid factum est? Utinam illum quovis pretio mihi comparaveris. Quidquid dederis libenter refundam, magnoque insuper beneficio me obstringes. Bekkius pictor hîc est: is Italiam cogitat. Verum et hic viaticum a Regina exspectar. Cyperum ejus socium, et illum a Reginâ discessisse existimo. Quod sacculum tibi plenum aranearum esse conquereris, hoc commune habes cum ea, ad cujus exemplum vivere debemus. Blondelli oculos tanta invasit caligo, ut parum a caecirate absit. Miltonum in Anglia idem invasit malum. Intra duas tresve hebdomades sciam, ut arbitror, quid de me futurum sit. Quod Holstenium mei non dissimilem esse inquias gaudeo, nam si in illo excusatum habeas id vitii, non debes me propterea odisse. Vera causa, cur non saepius ad te scripserim, ea fuit, quod nihil boni pro te apud Reginam efficere potuerim. Quod vero ex Hollandia rarius scripserim, id fieri
aliter non potuit. cum non nisi brevissimo spatio substiterim, nempe per quatuor vel quinque hebdomades, reliquum temporis periit mihi, dum vastum istud spatium, quod nos ac Suedos interjacet, bis recurro. Naudaeus in Suediam est venturus, is forsan mihi succedet in Bibliotheca. Incomparabilem parentem tuum non bene valere ex affine tuo intellexeram, nunc vero ex famulo ejus audio illum graviter admodum decumbere. Salmasium mentitum esse, cum me male de eo apud Reginam locutum esse dixit, vel publice ostendam, Spero deum redditurum valetudinem tuo parenti, cogniturum que veritatem. Annae Schurmannae aliisque similia persuasit, aut saltem persuadere conatus est. Sed ostendam illum esse nebulonem. Amstelod. CICICCLII. XIX. Julii.
PRolixiores ad te praeterita hebdomade literas dedi, mi Heinsi, quibus quo in statu res meae sint satis, ut opinor, fuse tibi significavi. Satis quoque ex iis potuisti cognoscere, nihil esse eorum, quae me adtinent, quae non libenter tibi cupiam aperire. Quoniam autem liberiores fuere literae istae, peto, ut quod Salmasius odio mei, id ipium tu facias mei amore, nempe ut eas Vulcano offeras, ne fraudi mihi sit aliquando mea apud te libertas. Superiori hebdomade vix audebam indicare tibi adflictissimam summi Parentis tui valetudinem, jam conclamatum fuisse nuntiarat mihi adfinis tui famulus illo ipso, quo ad te scribebam, die, verum gaudeo quod nunc meliora tibi possim adferre. Siquidem hodie intellexi ita remisisse morbum, ut spes sit brevi eum pristinae posse reddi sanitati. Commorabitur tamen affinis et soror tua per aliquot etiamnum dies Leidae, quamvis enim omne, ut audio, periculum absit, nondum tamen discessit morbus. Quod vero in literis tuis scribis Parentem tuum intellexisse, me non honorifice de te apud Dominam nostram esse locutum, scias velim eam esse meram Salmasii calumniam. Nunquam vel dixi vel cogitavi aliquid dicere, quod Parentem tuum laedere potuisset. Ex eo tempore, quo in Suediam venit Salmasius, (verum etiam semper) tanti mihi non est visa amicitia Salmasii, ut eam improbo aliquo facto comparare voliussem. Ut me exosum faceret apud omnes amicos, nihil est quod non tentarit. Blondello, Annae Schurmannae, Gronovio, Bocharto, Golio, pluribusque aliis persuadere conatus est pessime me de ipsis apud Reginani esse locutum. Verum, ut opinor, erit mihi de illo vindicta. Nihil est quod aeque illum urat, quam quod Notarium quendam dixerim esse dignum ejus cognatione. Atqui notum est cognatam illius Salmasiam diu ancillatam fuisse concionatori cuidam Carantonensi. Nupsisse vero non ita pridem institori cuidam ligularum, cui nomen
est Eusebio Lehan, viro probo admodum, et quo merito gloriari possit Salmasius. Adeo quippe sincerum esse dicunt, ut in mercibus suis vendendis, emptores nunquam vel uno emunxerit obolo. In reliquam ejus cognationem tu proculdubio inquires. Aequum enim non est, ut tam heroica genealogia ignota in tenebris diutius lateat. Verum neque oblivisci debes quartae, quam vocas, Gratiarum. Avum habuit institorem panni, et inde familiae nomen. Verum haec tu diligentius. Ex animo cuperem habere collationes in Augustam historiam, de quibus proxime ad te egi. Utinam eam conferas: id enim si feceris, habebis, quo Salmasium possis vexare. De Anglicanis rebus nihil certi tibi possim rescribere. Classis Trompii Dunae portum reliquit, septentrionemque versus contendit, ad persequendum, ut creditur, Blaeckium, qui strenue nostrum contemnit, tanquam detrectantem certamen. Beuningius intra unam alteramve hebdomadem in Suediam discessurus est legatus. De me ante duas vel tres hebdomades nihil certi possum adfirmare. Vale, mi Heinsi, et me ames. Amstelodami. CICICCLII. XXVIII. Julii.
LIteras, quas ad me scripsisti in Suediam, inde mihi esse remissas, ex superioribus meis jam intellexisti, mi Heinsi. Dolet quod nihil omnino iis possum reponere. Scis mea non esse factum culpa, quod rebus tuis tam male consulatur, quomodo enim absens tuam potuissem agere causam, cum meipium expedire nequiverim! Noli itaque mihi imputare, quod cum tam multa promiserim, nihil tamen eorum praestiterim: nosti enim jussum me ista scripsisse. Meminique me hoc saepius tibi significasse. Ex iis praeterea literis, quas ante duas ad te exaravi hebdomades, satis potuisti colligere, quo in statu res fuerint nostrae, ex quo e Suedia discessimus. Si illae tibi redditae sint, peto fac, quod praeterita postulabam hebdomade. Ego etiamnum Amstelodami haereo, incertus quamdiu. Si recte calculum pono, succedet iter Hispanicum, de quo saepius alias. Perstat enim in voluntate Regina, omnibusque modis cupit, ut eo me conferam. Salmasium quod adtinet, is quomodo meas tractarit literas, jam intellexisti. Accepi vero modo literas Bocharti, quibus rescribit hunc in modum: J'ay leu a Sa Mte et celles que vous m'escrives, et la copie de celles que vous escrives a Mr. de Saumaise. Elle en est demeuree satisfaicte. Et pour moi je ne juge, que vous en devies faire d'avantage. Avide scire desidero, quid dictura sit Serenissima Regina, ubi intellexerit eum combussisse meas literas. Ego sane hoc facto gaudeo. Male mihi semper conveniat rogo cum nebulonibus. Olim, ut nosti, non suspexi tantum, sed pene adoravi eruditionem istius hominis, nunc vero,
ex quo majorem coepi cum illo familiaritatem colere, moresque ejus penitius inspicere, cognovi et minus doctum esse, quam existimaram, et minus generosum. Imo pusillum esse ostendam et vilissimi animi hominem. Jactat genus et proavos, cum omnes fuerint ignobiles. Mutuo accipit pecuniam, quam postea vel nolit, vel non possit reddere. Vult heros videri, cum scurrilia committat. Verum et in literis ostendam illum non esse id, quod quidam existimant. Palam fiet aliquando, imperitiam saeculi unicam fuisse felicitatem istius nebulonis. Sed de his alias. De itinere meo in Hispaniam scribam ad te simulatque aliquid certi cognovero. Parentem tuum, virum summum et incomparabilem, convaluisse ex animo gaudeo. Rerum novarum utinam hîc non tantum indies audiremus. Creditur jam Admiralius noster non longe abesse a classe Britannica. Verum de eo nihil tibi certi possim adfirmare, cum rumores sint meri, nulloque nixi testimonio. Velim tecum adferas opus cujusdam poetae Itali de bellis Granatensibus, quod mire in Gallia commendant, adeoque ipsi Tasso praeferunt. Auctoris nomen nunc non succurrit, verum vocat se Mutinensem, et inservire se Mutinensi duci. Plura per sequentem tabellarium, nunc enim Hagam propero. De Stephano Byzantio utinam sis memor. Quicquid habeo tuum erit, si illum mihi procuraveris. Vale, mi Heinsi, et me ames. Amstelodami II. Aug. CICICCLII.
ANte octiduum accepi e Suedia literas istas tuas, quibus alias ad Reginam incluseras. Statim illas una cum iis, quas ad me scripseras, remisi. Id ideo feci, ut cognosceret Serenissima Regina, unde factum esset, quod earum laesum esset sigillum: ejtis siquidem pars aliis tuis adhaeserat. Nihil autem est in illis, quod nolis rescire Dominam nostram. Verum est in his, quod ego eam ignorare vellem. Attamen frustra; nota est enim Reginae negligentia mea, nec tamen propterea me odit. Tu vero, mi Heinsi, cum jam olim cognoveris, naturale mihi id esse vitium, nondum tamen me insectari desinis. Parcius rogo imposterum me increpes, sitque tandem aliquis querelarum modus. Si omnes computes hebdomades, quibus hîc, post discessum meum priorem e Suedia, substiterim, plures erunt, quibus ad te scripserim, quam quibus non scripserim. Atque haec quidem ita sese habent, ut autem ad tuas veniam, ex animo dolet, quod nihil habeam, quod illis possim reponere. Scis enim me longe abesse ab aula, diuque in eo fuisse statu, ut neque tuam, neque Langermanni causam agere potuerim. Verum omnia, ut spero, brevi mutabuntur. Exspectemus et patiamur etiamnum paululum, et triumphabimus,
ut spero, brevi de hoc nostro communi inimico. Multum jam ejus cristas subsedisse existimo, aut si nec dum subsederint, videbis eum hominem brevi eo redactum insaniae, ut scribat in Reginam. Divinas ad eum literas misit Regina nostra, quibus ejus superbiam, inconstantiam, invidiam, et malignitatem ita graphice depinxit, et retudit, ut mira prorsum res sit, si non in rabiem agatur. Verum haec tibi soli dicta sunto. Ego in Hispaniam brevi proficiscar. Naudaeus interea curam habebit Bibliothecae. Transiit is hac ante mensem fere, nec tamen me compellavit, instigatus, ut credo, a Salmasio. Atqui tamen ego istum primus Reginae commendavi, invitavique eum literis in Suediam. Una cum illo vocatus est in Suediam Gallus quidam, nomine du Fresne, mihi quidem ignotus, Praefecturam is exercebit in picturas et Cymelia regia. Anglicana illa puella, quam vidisti apud Salmasium, compressa est a Moro. Salmasius cupit, ut eam in uxorem ducat. Nescio quid facturus sit Morus, qui affirmavit nonnullis, se Anglicanam istam iniisse tanquam Professorem, non autem velut verbi divini ministrum, ideoque non curare monita Ecclesiae. Intellexeris vero jam dudum illum vocatum esse huc ad Professionem Graecam. Blondellus necdum a caecitate sua est liberatus. Bochartus in gratia est apud Dominam nostram. Beuningius Legatus discessit in Suediam ante duas circiter hebdomades. Beckius hîc per Hollandiam discurrit tectus octo vel decem catenis aureis. Spiringius jam per multos menses meditatur iter in Suediam, nec tamen eo proficiscitur. Detinent illum nescio an novi amores, an vero lites cum avunculo. Filiam graphiarii Mussi dicitur ambire. Adfinem tuum brevi senatorem fore spero. De motibus Anglicanis certiora proculdubio ex illo intelligere possis. Ego quippe raro in publicum prodeo, et non me multum immisceo publicis rumoribus Miltonum caecum esse factum jam tibi significavi, addunt alii etiam mortuum. Patritii Junii locum obtinet Duraeus quidam. Ipse vero rure alicubi vivit. Seldenum haeredem esse omnium fere bonorum Comitissae Cantii, et hoc quoque indicavi. Dum vivebat nupserat ei quodammodo, erat enim, ut vulgo loquuntur, maritus conscientiae Verum in partem haereditatis venit etiam Maurus quidam, egregie mutoniatus. Ipsi tamen Seldeno cessit et aula, et reditus quadraginta fere millium florenorum. Aliqui etiam longe majorem eum faciunt. In Suedia febris quoddam genus multos abstulit. Wachtmeisterus et Wittenbergius obierunt. Comes Magnus, Princeps Carolus aliique innumeri diu decubuere. Mortuus quoque est Sopius pater. Tissenhausius colosseus ille, quem nosti, homo, dicitur occisus esse a Wrangelio quodam. Aliud quod scribam nihil succurrit. Vale, clarissime Heinsi. Si Romae etiamnum commoreris, peto, ut ab Holstenio postules? collationes, quas habet in inscriptionem Herodis Attici, quam edidit Salmasius. Vale, et Langermannum plurimum meo nomine salutes. Kal. Sept. CICICCLII.
VIx signaveram superiores meas ad te literas, cum mihi tuae redderentur, mi Heinsi. Scriptae illae sunt Florentiae IX. Aug.. Valde mihi ingrata fuit et injucunda earum lectio, quod videam rebus tuis tam male consuli. Pene maledixerim illis, quorum pravitate haec tibi contingunt, quique non patiuntur, ut sese benignitas Reginae erga te quoque exerat. Verum paululum etiamnum obdura, brevi forsan fabellae istius [Gap desc: Greek words] videbimus. Quae tibi priore scripsi hebdomade verissima sunt, sed tibi soli dicta sunto. Coram aliquando tibi ostendam apographum epistolae R. cujus si me sciret habere apographum adversarius, nollet, credo, vivere. Tantum certe illa jam effecit, ut cogitationem de adeunda Suedia omnino abjecerit. Adfirmavit id ipsum nonnullis conjux ejus ante biduum triduumve, cum huc forsan excurrisset ad mercatum vasorum Chinensium. Verum alterum istud strenue dissimulat, ut existumo. De Capellano miror jam tum rescivisse, quae rescribis. Attamen fallitur in eo, quod putat Fresnium bibliothecarii munus obiturum. Illo siquidem durante absentia mea fungetur Naudaeus. Verum erit custos cymeliorum et picturarum. Sua jam, ut audio, cymelia etc. obtrusit Serenissimae Reginae pro sexaginta scutatorum millibus. Cicconus histrio proculdubio et ipse magnam abstulit pecuniam in deducendo grege. Quanto melius et utilius tantam summam tuis destinassent usibus dispensatores aerarii Dominae nostrae. De Stephano immensum quantum me obstringes. Multum tamen me magis obstringes, si per te possim consequi collationes codicis istius Ambrosiani Historiae Augustae scriptorum. Ducentis imperialibus libenter a te redimam collationes istas. Fac, mi Heinsi, ut quoquo modo eas habeam. Videbis quid possim contra Salmasium. Utinam autem etiam minutissimae quaeque discrepantiae codicis istius annotentur, cum licet non admodum antiquus, valde tamen sit bonus. Haec dum scribo redduntur mihi etiam alterae tuae literae, scriptae XX. Augusti, eademque in urbe, qua priores. Significas in illis redditas tibi esse tandem literas ab isto Vascone, quibus multa promittit et plura minatur, nisi turpissimum aliquod commiseris facinus. Verum, mi Heinsi, si me audias, valeant promissa et minae talium nebulonum. Si te submitteres homini, qui et te et summum Parentem tuum tantis affecit injuriis, nemo est, qui te non vilissimum et abjectissimi animi mortalem esse existimaret. Sceptra ipsa et coronae hac lege tibi displicere debeant. Ita itaque habeas, vana esse ista promissa, longe autem vaniores esse minas. In me longe dispar est ratio, nam si ego quidpiam fecerim, feci id non impulsu Vasconis alicujus, aut
hominis, qui malit videri, quam esse, sed Reginae omnium maximae. Scis praeterea quanta mihi olim cum isto tuo inimico fuerit amicitia. Cave itaque putes me quidquid pudendum commisisse, aut velle committere, quoquo proposito praemio. Rogo tamen in omnibus literis ostendas, tibi nihil aeque gratum esse, quam obsequium Serenissimae nostrae, nec vel praesentes miserias tibi esse molestas, si eas ipsius perferas nomine. Certus enim sum, si cognoverit Incomp. Nostra Domina se a te amari (quod sane verum est, cum praesens tuus status id satis testatur) fieri non potest, ut te non vicissim redamet, et non triumphes de omnibus nostris inimicis. Si vehementiores et acriores literas scripseris ad Holmium, rogo, ut eas emollias. Ratione enim nobis procedendum est, si velimus de inimicis nostris triumphare. Verum prae omnibus istud ostendas, nihil te praeferre obsequio Dominae nostrae. Plura non possum, jamjam enim discessurus est tabellarius, nisi forsan jam discesserit. VII. Sept. CICICCLII.
ANte tres circiter hebdomades postremas tuas acceps, mi Heinsi, scriptas Florentiae XX. Aug. Pauca admodum tunc illis reposui, quia Hagam festinabam, ubi allatum esse cognoveram fasciculum literarum ex Suedia, mihi inscriptarum. Continebat autem is cum aliorum, tum etiam Bocharti literas, quibus significabat Serenissimam Reginam decrevisse, me Constantinopolin mittere ad inquirendos codices Graecos. Vides itaque egregie te falli, cum existimas me tibi successurum in itinere Italico. Promittit vero commendatitias ad Rakoczium, et Legatum Gallicum, qui est Constantinopoli. Rescripsi me iturum quandocunque Dominae nostrae placuerit. Antequam tamen discedam, petam ut matri meae vel avunculo annumeretur stipendium meum annuum in hac urbe per mercatorem aliquem, idque quamdiu absim. Probabis puto hoc consilium. Reliquos, quos mihi concesserit nummos S. R. itineri impendam. Intra duas vel tres hebdomades responsum exspecto, faciamque te certiorem quamprimum. Si per Germaniam iter instituas, uti olim minabaris, forsan tibi occurram. Constitui enim aliquandiu morari Augustae Vindelicorum. Quod si etiamnum diu tibi Italiam inhabitare statutum sit, facies me, ut spero, certiorem simulatque illuc venero. Peregrinationis meae ratio non permittet, ut tibi ulterius occurram. Cupit enim Regina ut per Viennam Byzantium tendam. Verum de his fusius ad te scribam, simulac ipse certiora cognovero. Valde autem, mi Heinsi, doleo, ita avare compensari diligentiam et operam tuam a ministris incomparabilis nostrae D. Verum rogo,
ut paulisper etiamnum obdures. Spero enim Serenissimam Reginam et tibi et mihi simul prospecturam. Quod si ego prius expediar, ita habeas velim, commune me tecum habiturum quidquid accepero. Bourdelotii minas quanti deheas facere ipse judices. Non semper protomedici regnabunt, ut spero. Naudaeus et ipse jam in Suediam, ut existimo, appulit. Fresnius, qui eum comitatus est, erit Garde du Cabinet des antiques. In Suedia omnes hi mortui sunt, Princeps Palatinus pater, Praefectus Stabuli, pater nempe Comitis Magni, quorum neuter, ut nosti, immatura periit morte, uti neque Salvius, qui et ipse supremum vixit diem. Praeterca obiere, Joannes Wachtmeister, et Tissenhausius, colosseus ille, quem et ipsum nosti. Obiere etiam alii complures minus tibi noti. Bochartus est in flagranti apud Reginam Gratia. Compellesillum rogo literis tuis: nihil non tua facturus gratia. Beuningius in Suediam appulit. Appulit quoque Legatus Hispanicus, nomine Pimentellus. Statim profecturus est hinc in Suediam Silvercronius, cujus hae sunt, quas vides, literae. Adest nunc ille mihi, nec patitur pluribus tecum agam. Vale, a tuo aeternum Vossio, sequenti occasione plura. XXVII. Sept. CICICCLII.
EXistimo te jam Florentia discessisse, mi Heinsi, cum neque affinis tuus, neque ego ab aliquot hebdomadibus ullas a te acceperimus literas. Postremas tuas ad me ante quinque circiter hebdomades tradidit mihi Blaeuwius typographus. Iis jam respondi bis aut ter, quamvis brevissime. Literas vero meas misi. Georgio Ebertz, persolvique Mantuam usque, prout jusseras. Rogo ut significes, qua te semper via possint invenire epistolae meae. Nam non semper affinis tuus in hac urbe veratur. Ipse etiam non minus Hagae habito, quam Amstelodami. Quamvis autem nihil hoc tempore habeam, de quo operae pretium sit te monere, scribo attamen, ut tuo postulato et meo satisfaciam officio. Nescio tamen an alterutri unquam satisfacere potero, cum neque tu postulandi finem facias, et ego plurima jam debeam: verum obruam te aliquando crebritate literarum, faciamque ut potius loquacitatem, quam silentium meum accuses. Valde scire desidero, quale a Burdone protomedico responsum referes. Significes rogo, quid ille de me in suis ad te scripserit literis, quarum facis mentionem. Mihi soli dicta erunt quaecunque scripseris. Beuninglus in Suediam adpulit ante tres circiter hebdomades. Bis audientiam, ut vocant, habuit ipso, quo adpulit, die. Primo allocutus est Dominam nostram Latine, deinde Belgice privatim. Plura de illo necdum intellexi. Naudaeus quoque adpulit, et Presnius, terrestri itinere prior, alter veromari. De me
quid futurum sit intra unam alteramque cognoscam hebdomadem. Hispanicum Britannicumque iter jamdudum evanuit. Huic successit Byzantinum. Et illud quoque jam vacillare incipit. Verum forsan erit, quod mihi praedixisti, me successurum tibi. Verum non illud alterum, conclamatam esse fortunam meam in Suedia. Spero enim, imo certus sum, me esse gratum Reginae. Verum constanter opperiar tempus, donec omnes istae tempestates transeant, et majorem nobis reducant tranquillitatem. Vellem et te quoque ita esse animatum. Silvercronium in Suediam concessisse jam superioribus monui. Bochartum esse optimo apud Dominam nostram loco, et hoc quoque indicavi. In postremis ad me literis scribit sese occupatum fuisse in perlustrando catalogo, quem transmisisti Codicum, qui Florentiae adservantur, excerpsisseque eos, qui maxime merentur describi, verum nondum potuisse sese eos offerre S. R. cum Stregnesiam discesserit ad exequias Principss Palatini. Zelandos Principem Arausionensem Gubernatorem suum declarasse, Wilhelmumque comitem Frisiae Capitaneum, ut vocant, Generalem, aliunde, ut puto, jam intellexisti. Valde id aegre habet Amstelodamenses, aliosque, quos vocant Lovensteinianos. Aliud novi nihil omnino habeo. Vale, mi Heinsi, et me ames. Salutes cum alios communes nostros in Italia amicos, tum praecipue Ferrarium utrumque, et maxime Mediolanensem. Significes ei, rogo, quam honorifice de illo sentiam, quamque me illi obstrictum esse confitear, quod utinam aliquando ullis possim aut obsequiis aut officiis ostendere. Amstelodami. CICICCLII. IV. Octob.
GEminas tuas epistolas ad me heri vesperi perferri curavit Blauwius. Scripta erat postrema XXII. Sept. altera ejusdem mensis Kalendis. Non dubito quin utraque diu apud Blauwium jacuerit. Scis eum hominem esse satis lentum, nec nimium erga amicos officiosum, quo citius iis fruar, nec tibi negligentior videar, quam revera sim. Noli vero dubitare, quin tuto mihi tradentur. Ex animo vero gaudeo, mi Heinsi, quod insolentissimis circulatoris istius literis tam animose responderis, et nec ipsam quidem, quam maximi facis, Serenissimae nostrae gratiam, turpi aliquo facinore velis comparare. De Aethiope et Angla lepida sunt et festiva, quae reponis. Sed nunc negant ea vera esse, et sparsa esse ab malevolis quibusdam. Sane constat mihi Anglam istam omnes Aethiopi reddidisse amatorias suas. Inter ipsum et Salmasium lis forsan orietur (quaenam enim inter tales possit esse diuturna concordia) propter librum quendam hîc excusum, cui titulus, Clamor sanguinis regit in coelum. Scriptus
ille videtur a quodam anonymo Anglo, transmissus vero Salmasio, divulgatus vero ab Aethiope. Propter sexaginta exemplaria, quae promisit typographus, inter ipsos est contentio. Aethiops ea sibi vult vindicare, decrevitque sex exemplaria inscribere Reginae nostrae, totidem vero Regi Angliae. Alia item sex Galliae Regi, et sic porro, ita ut Regina Bojohemica, et Arausianensis vidua unum etiam alterumque habiturae sint sibi inscriptum. Caeteris exemplaribus ipse typographus suam addidit dedicationem. De studiis Langermanni quod scribis gratum est. Quod autem vereatur ne Salmasius eum in edenda Anthologia praeveniat, id frustra veretur. Nunquam huic operi manum adhibebit. De Simplicio aliquando coram. Noli vero nimium esse sollicitus in colligendis ejus codicibus aut collationibus, puto me in Suedia habere sex aut quinque minimum Codices collatos. Vel unus et alter sufficiebat. Verum longe ardentius a te postulo, ut de Historia Augusta non tantum cogites, verum ut serio et diligenter eam conferas. Optimus est codex, et quamvis non videatur multum antiquus, continet tamen lectiones praestantissimas, et ex quibus facile verum possit exsculpi. Quidvis tibi debeo, si tuo beneficio has nancisci possim varias, quas dixi, lectiones. Innumeris me jam modus obstrinxisti, unum tamen et summum hoc caeteris precor addas tuis beneficiis. De Stephano Byzantio doleo, sed minus dolebo, si alterum hoc praestiteris. Pro honore habito tibi Florentiae gratulor tibi. Verum plus tu Academiae isti, quam illa tibi possit conferre. Bochartus hyemem transiget in Suedia. Possis itaque illum convenire literis tuis, quod proculdubio illi erit gratissimum. Valeat agyrta iste, nec amplius rogo eum compelles. De Fresnaeo gratias ago quod monueris. Naudaeus vir est bonus, ut credo, sed et ille tamen nihil audebit facere, quod agyrtae displiceat. Ego illum et commendavi, et vocavi literis meis, nec tamen me ausus est hac in urbe compellare. Bochartum optime tibi velle cognovi ex literis ad me Beuningii. Res meae non optimo sunt in loco. Iterum illa erga me mutata est. Sed haec tibi soli. Vale, et me amare pergas. Graeciam, Hispaniam, Italiam, Germaniam Britanniam, et omnes regiones adire jubeor, et tamen nullam adeo. Nescio quid causae sit. Sed omnia illic plena sunt aranearum. Plura libenter scriberem, sed heri demum vesperi traditae mihi fucre literae tuae, hoc vero mane discedit tabellarius. Plura itaque alias. Datum, Cavalcantem, plurimum meo nomine salutes. Amstelodami CICICCLII. XVIII. Oct.
DUabus postremis occasionibus nullas omnino ad te dedi: neque enim quicquam mihi succurrebat, quod operaepraetium esset tibi significare. Valde praeterea metuo, ut meae non recte curentur, quas tamen semper Mantuam ad illum, quem jusseras, mercatorem transmisi. Verum in ultimis tuis III. Kal. Oct. exaratis, nullam mearum facis mentionem. Traditae mihi sunt illae aliquanto serius, Hagae enim aliquandiu substitit Goesius noster. Quod in illis scribas revocatum te esse in Suediam, literasque inde humanissimas accepisse, valde me id recreat et reficit. Tabescet Sagmarius heros, ubi hoc intelliget: pergit enim jactare neutrum nostrum subducturum esse subligar posthac in Suedia. De Moro vero quae scribis, quam sunt ea lepida, quam venusta. Auctor sane ei sim, ut nummum det cum hac inscriptione, SUBACTA BRITANNIA. Verum vide quam ingratus sit iste heros erga Aethiopem, cujus tamen clavae istam debet victoriam: quoniam is non cupit eam uxorem ducere, acerrime nunc illum persequitur. Mihi sane Aethiops multo rectius facturus fuisse videtur, si ex Ovidii tui praecepto a Domina incepisset. Minor quidem voluptas ista fuisset, sed longe majorem inivisset gratiam. Divulgata est passim haec fabella etiam in gazettis publicis Londinensibus. Addita etiam epigrammata. De Bordelotio quae scribis, ea mirifice mihi placent. Verum non est Vasco, ut existimaram, morum et ingenii conjectura ductus, sed est popularis Salmasii, nam et ipse est Burgundus. Non itaque mirandum est tam bene convenire nebulonibus istis. Gallus aliquis non indoctus, olim comes Bocharti, nunc vero ex Suedia redux, multa mihi narravit de prodigiosa hominis istius inscitia. Cum aliquando Bochartus adfirmaret veteribus ignotum fuisse genus illud florum, quod Galli oeillets, nos caryophyllatas vocamus, aut etiam corruptius girofles; ipse corripiens Bochartum, florem dictum inquiebat appellatum fuisse ocellum a veteribus. En impudentiam. Alio tempore pertendebat, praesente Serenissima Regina, Sidonium Apollinarem Psalmos sacros Graeco vertisse carmine, non autem Apollinarium. Valde infendus est Valesio, quoniam illi apud nonnullos excidisse cognovit, je ne saeay comment la Reine soit infatue de cet hableur la. Itaque ipse Valesium paedagogum vocat, et qui nihil legerit, aut sciat praeter Ammianum Marcellinum, et varias lectiones Cassiodori (nota et hîc inscitiam) se vero nosse vivere, et serere jocos, qui placeant Reginae. Verum de his coram. Sane tantum potest iste homo apud Serenissimam nostram, ut etiam persuaserit, legere Pecqueti observationes medicas, chirurgi, nisi fallor, cujusdam Parisiensis, aut anatomici saltem. De Historiae
Augustae Scriptoribus gaudeo quod promittis. Noli vero existimare Casaubonum ejus codicis lectiones vidisse. Jam mihi contrarium constat. Scribam de his plura proxima forsan occasione. Mea fortuna in Suedia sive pericrit, sive non, perinde est mihi. Saltem velim; ut Regina veritatem aliquando cognoscat, nec vel Sagmariis vel Bordelotiis et similibus scurris credat. Meibomius in Suedia utitur tua bibliotheca. Prius ambulavit per multorum manus. Nunc non magis est tuta. Nosti omnes Germanos, iste vero pauper est et famelicus. Incendium magnam partem Holmiae consumsit. Centum nempe et quinquaginta domus lapideae combustae sunt. Podragia iterum affligitur Salmasius. Dicitur jam illa coxas, et latera ejus invasisse. Vale, mi Heinsi, et amicos communes si quos videris, illos plurimum meo nomine salutes. Amstelodami CICICLII. VII. Novemb.
VAlde futurum verebar id, quod postremis tuis significas, mi Heinsi, ut non bene meae ad te curarentur literae. Utinam tamen solae istae perierint, quibus Silvercronii incluseram epistolam, nihil enim in illis scripseramus, quod arcanum esse debeat, priusquam enim obsignaret, ipse mihi eas praelegerat. Et si bene memini, versabatur maxima ex parte in depingendis amoribus Mauri, nymphaeque Britannidis. Verum quas ad te postea scripsi, eas nullomodo mihi periisse velim; non quia eae negligenter fuere scriptae, aut quod graviter feram literarum meamm jacturam, verum quod liberius aliquanto de statu aulae nostrae in illis sim locutus. Vix autem mihi persuadeo opera pueri eas periisse, utor enim semper in curandis literis opera Christiani, quem nosti, qui mihi iterum commendatus a Spiringiis adest. Tuas autem omnes an acceperim nescio, verum illae, quibus Puteani incluseras epistolam, salvae ad me pervenere. Habet eas jamdudum Gronovius. Quod autem tibi in Italia hibernandum fore significas, valde id mihi est molestum. Speraveram enim te hanc hyemem nobiscum esse transacturum. Attamen si haec mora aliquod rebus tuis adserat aut subsidium aut solatium, non dolebo. Et sane non est est quod existimes res tuas in Suedia esse conclamatas, quamdiu illic agat Bochartus. Ex illis ipsis, quas ab eo hac, ut scribit, hebdomade, accipies literis, satis ejus erga te animum poteris cognoscere. Quo praeterea, obtinuerit pacto, ut conterraneus iste Salmasii cogeretur epistolam tuam exhibere, et hoc puto intelliges. De ipsa autem epistola tua ita judicat, la lettre de Mr. Heins est bien admirable, pour tesmoigner le peu d'estat, quil faict des fumees de la Cour, mais dont la liberte a semble a quelq' uns un peu excessive. Je luy en escriray plus an long a la
prochaine. Gratias tibi maximas habeo, quod argumentum istius epistolae transmiseris, multo me tamen magis obstringes, si integram transmittas. Ex animo peto, ut hoc facias. Quod autem medicus libertatem in ea arguat, peccares, si in eo peccasse te crederes. De insigni istius hominis in literis progressu jam ad te scripsi occasione praeterita. Et tamen si aliquis esse cupias in hac aula, oportet ut huic placeas. Solus enim ibi sapit, et solus omnia potest. Bochartus et ipse etiam nunc in aulam migravit. Ad eandem omnes mensam accumbunt et ipse, et Naudaeus et Fresnius et Bourdelotius. Verum hic postremus est tanquam Jupiter inter minores deos. Vide quanto majus sit videri, quam esse. De Salmasio nihil omnino habeo quod tibi significem. Credo eum etiamnum cum solito suo malo conflictari. Retulit tamen nonnemo, eum nunc meliuscule valere. Lis ipsi est eum Moro. Cupit enim ut is Anglicanam suam in uxorem ducat, quod alter recusat. Verum isti duo boni amantes, qui nuper tam suaviter et amice oscula jungebant, valde nunc sibi invicem sunt infensi. Ante quatriduum siquidem, cum forte Maurus huic nostrae occurreret in vasta ista area, quae aedibus Salmasii adjacet, statim illa capillitium ejus invasit, pluribusque adfecit verberibus: neque eo contenta etiam fuste in illum saevire conabatur, nisi bonus ille socius in horreum confugisset super struicem quandam, jactuque se vindicasset caespitum. Huic spectaculo non defuit ingens spectatorum numerus, qui ex vicinia passim eo confluxerant. Vides quam omnes iis in aedibus sint [Gap desc: Greek words] . Facile hinc possis conjicere falsos fuisse rumores, qui de subacta Britannica passim fuere sparsi, cum illa potius Maurum subegerit. Vel si verus sit rumor, adparet non satis fuisse subactam. De me vero nihil habeo, quod scribam. Quo enim loco sim apud Reginam ne ipsam quidem Reginam scire existimo. Si Bochartus aliquid pro me agat, id statim destruit aliptes. Video me nimium esse Reginae. Missionem petam quamprimum. Valde hoc placebit Salmasio et conterraneo illus. Huic postremo praesertim. Attamen, si me ipsum amem, ita mihi faciendum est. Illi enim quamdiu bene sit in Suedia, video mihi bene esse non posse. Habet nescio quas artes circulatorias, quibus pene infatuavit Reginam. Mimum agit praeclare. Cantica novit plurima, eaque non infeliciter profert ad sonum citharae. Odorarius est praeterea, unguentariusque. Rem quoque culinariam probe intelligit. Scripsit duo volumina satis grandia cum hoc titulo, Les apopthegmes de la Reine de Suede escrites par son Protomedicin. Nescio an lucem videbunt, puto tamen. Salmasius quoque ut et is aliquandiu triumphet per me licet. Ostendam tamen illum esse nebulonem, et alterum scurram, nec mereri nomen medici, sed vespillonis potius, cum tam multos occiderit, inter quos Tissenhausium nostrum, aliosque complures, de quibus alias. Excussi jam aliquam partem exercitationum Plinianarum. Portentosos multos deprehendo errores, et quales vel mediocriter eruditus nunquam commisit. Nilum aliquoties vocat [Gap desc: Greek words] et in nominativo. [Gap desc: Greek words] . Nonne hoc omnem stuporem superat. Libellum quendam de resurrectione, et alium de virtutibus cardinalibus, qui hactenus sine nomine auctoris prodiit, dicit
esse scriptum aevo Cypriani. Atqui est Bernardi cujusdam monachi, qui vixit ante annos quingentos. Plura ex his libellis testimonia petit contra Grotium Quod et ipsum mihi perquam videtur lepidum. Aliquot millia similium errorum colligam, et huic nostro heroi, qui se impeccabilem esse existimet, solvenda proponam. Ex correctionibus decem vix unam veram esse ostendam. In botanicis perpetuos committere errores. In Geographia esse asinum, et nihil unquam boni observasse. Prae caeteris suis correctionibus solet saepe jactare illas in Manilium, cujus locos a Scaligero pro desperatis relictos se ex ingenio emendasse existimat. Velim, si in codicem aliquem bonum Manilii incidas, ea loca, quae Scaliger asterisco notavit, cum manuscripto committas. Vellem videre specimen aliquod Manethonis, quem descripsisse ais nostrum Langermannum, de quo sane multum gaudeo, forsan ex illo potest multum illustrari Manilius. Vellem quoque describeret Topographiam Christianam, Cosmae Indopleustae. Quod si Romam denuo repetas, ut scribis, utinam possis accessum impetrare ad Bibliothecam Altemsianam. Exstant in ea Isidori Characeni Stathmi Parthici, cujus exiguum fragmentum edidit Hoeschelius. Exstant quoque ibi plura alia, quae frustra alibi quaeras, uti sunt Antonii Aureliani architectura, Apollodori Atheniensis Grammatica, Censorinus de planetis, Manilius cum veteri Scholiaste. Exstat quoque ibi Spartianus manuscriptus. Verum haec frustra. Vereor enim ut tibi non pateat accessus ad illam. Ubi ubi vero sis peto, ut diligenter inquiras in illorum autorum veteres codices, quos edidit Salmasius. Nempe Tertulliani de Pallio, Solini, et historiae Aug. Scriptorum. Utinam quoque conferas caput illud Plinii libro postremo, quo gemmarum nomina ordine alphabetico recensentur. Scis librum postremum in plerisque fere Plinii codicibus abesse. Multas magnasque nugas ad hoc caput congessit Salmasius, cum et ipse veteribus hîc destitutus fuerit membranis, ex quibus solis aliquando sapit. Postquam haec scripsissem, diu mihi redditae sunt Bocharti literae, in quibus ita scribit. Les lettres de Mr. Heinsius ont fait icy grand bruit. Je ne luy repons poinct ancore, pource que ma responce doit estre accompagnee d'une autre, qui n'est pas preste. Verum haec hactenus, plura per sequentem tabellarium. Vae, mi Heinsi, et me ames. Tuus, quem nosti, totus. Amstelodam. CICICCLII. XXIV. Novemb.
[Note: Hanc epistolam et alteram n. LXXXVI. edidit nuper Halae CICICCCIX. Henr. Augustinus Groschupfius in nova librorum rariorum collectione; Fasciralo I. 8. sed vitiis calami admodum deformatas.] ULtimas meas duas tresve Amstelodamum ante ad te misi, ut jusseras, mi Vossi, superest, ut recte curatas intelligam. Iisdem interim vestigiis insistam
porro, ut si non perferantur mea, obsequium saltem meum agnoscas. Quas ad te dedi proxime, alias Gronovio inscriptas secum trahebant. Spero curae tibi fore ut Daventriam mittantur. Ab amico illo nostro nullas totis quatuor jam mensibus accepi, quod quid sibi velit prorsus ignoro; suspicor tamen apud Goesium haerere, qui et ipse jam pridem nec compellat me, nec respondet provocatus. Cum insultandi finem non faceret, meque ut inprovidum et incautum saepius traduceret, quod et caussam nostram communem prodidissem in Suecia, et stationem creditam deseruissem: mihi praeterea ipsi consuluissem perperam, in hoc itinere regio viatico destitutus: respondi nonnulla acerbius, quae et puto male illum habent. privatam nostram caussam, cui promovendae iter Suecicum a me destinatum erat, ut nosti, regiis commodis posthabui, fateor, quia luculenta polliceri meus in Italiam excursus videbatur; nec instituti aut obsequii poenitet, etsi fefellerit successus. Caetera quod spectat, nihil minus qnam improvidum me fuisse, tu testis es, qui nimiam in me sollicitudinem ac anxiam futurorum curam solebas reprehendere. Nihil mihi defuturum promittebatur identidem. Ego autem, etsi parce promissis crederem, tamen naturali inhibitus verecundia nihil unquam petii, tum ne viderer meae utilitati iter Italicum dedisse, tum quod augurarer ultro facturam Dominam pro insigni sua clementia, quicquid flagitare in rem meam ipse possem. Expensarum facilis omnino jactura est. Illud aegerrime fero, quod cum male mecum ageretur atque indigne, Alpha tamen grammaticorum Alastor palam jactet, multa scutatorum millia me dilapidasse, quorum rationem reddere non possim regiis dispensatoribus. In aula quoque frigere res meas post operam tam fideliter navatam molestum est. Illud vero longe molestissimum, quod meis ludibrium debeo. Goesianus tamen iste aestus deferbeat necesse est. Tu dissimula horum quicquam te scire, et exige ab illo, si quas aut Gronovianas, aut alias mihi inscriptas acceperit, easque tua opera ut nanciscar, quaeso. Urit etiam illum, quod duo florenorum millia poscam, quibus et aes alienum hîc a me conflatum expungam, et laribus paternis sistar. sed nihil posco, nisi quod sit meum. Rebus meis, dum in Suecia esses, consuli sic ut velles a te non potuisse facile credo. Tu in indicando tamen aliquem, ad quem aut Noribergam, aut Hamburgum meas deberem mittere, nimium cunctatus es. Quo fit, ut et rarissimas nunc ex Suecia accipiam, et ad suas responsiones plerasque non perferri a me argutentur aulici. Holmius certe quater ad me scripsisse Dominam adfirmat, cum ego non nisi unicas acceperim, quaeque fidem certam facere videantur, nullas antea ab iila scriptas esse. Negat quoque, praeter unicas istas, alias ad se ullas pervenisse Furstenheusius, qui rerum suarum satagit in omnibus, et valde accuratus est, ut video. Jurat tamen per Deos omnes Holmius rem sese ita, ut adfirmat, habere. Parisios cum advenissem, tibi non semel significavi, ad quem Venetias tuae essent mittendae,
significavi et Holmio. Ille vero negat, aut meas tum ullas se accepisse; aut te discedentem ex Suecia verbo vel uno monuisse, ad quem curare suas deberet, invenisse se ultro tandem viam, qua me compellaret, immenso, quo me prosequatur, amore compulsum, usumque se opera Fincleri Hamburgensis, illius scilicet, qui quartas regias perire passus sit. Denique impudentiae in suis me notat, quanquam verbis humanissimis, quod rebus meis discedens melius non prospexerim, tibique potius, quam aliis omnia crediderim. Ego mi Vossi, deprehendi jam olim, post Alastoris laetum in aulam introitum, nostra omnia retro illic sublapsa referri, etiam cum tu maxime securus esses. Haec quia mutari jam non possunt, reliquum est, ut tergo luat scabiosus Alastor, quicquid in. nos fortuna peccabit. Luiturum autem sum pollicitus Protodemieo illa epistola, quae tantas turbas excitavit, ut nuntias. Bibliothecam meam [Note: M. Meibomio.] homini ingratissimo et pessime de me merito patere indignor. Scripsi hodie ad Silvercronium, petiique ut ejus usu illi interdicat, nisi regia auctoritate sit munitus. Illis autem mandatis quod opponam nihil habeo. Nebulo iste non modo conditionem a me oblatam comiter aversatus est de peregrinatione, quam Langermannus, longe meliori natus loco, non dubitavit ulnis ambabus amplecti, literasque hujus argumenti petulantissimas scripsit ad Alastorem, ut meministi: sed postea etiam, cum intercedente Doubletio illi ignovissem, nonnullaque ad Musicos, quos luci parabat, maxime facientia Parisiis submisissem, pluraque missurum me essem pollicitus; nunquam vel verbo unico gratias mihi agere est dignatus. Bibliotheca vero mea, ut in Bataviam mitteretur, tribus quatuorve literis continuis, cum in hanc urbem ante menses advenissem quinque, a Wullenio contendi, quod nec fecit ille, nec meis etiam precibus quicquam reposuit. Multo tamen tempore moratum Nicopingae fuisse narrat Holmius, ut excusari quodammodo possit. Venio nunc ad tuas, mi Vossi, die XXIV. mensis proxime elapsi exaratas, quae nudius tertius mihi exhibitae fuerunt. Primo omnium rogatum te volo, ut ambitiosis titulis Agentis et Consiliarii in posterum abstineas. Neutram enim dignitatem mihi vindico, et si vindicarem maxime, hac in urbe dissimulari tamen praestaret, in qua cum tenuiter satis vivam, aulam, quantum possum, fugio, unicumque a Musarum sacris et Medicea bibliotheca, et paucorum amicorum congressibus canio solarium. Famulum a me jam pridem removi, sic necessitate cogente. Id enim malui, quam Langermannum amoliri, juvenem suavissimum meique amantissimum. Apud Italos quoque, quantum possum, dissimulo, etsi dissimulari vix possit, Dominae me inservire, ne illi inceptam de ejus maximo erga litteras adfectu opinionem projiciant. Nescio an narraverim tibi jam ante, agere aetatem in hac civitate, ac ali stipendio magni Hetruriae Ducis Johannem Pricaeum. Is cum solitudinis quoqve sit amantissimus pulcre mihi cum illo convenit. Vides quo loco res sint Agentis tui? et sane si grammatici fides habenda, cum luci dicantur quod minime luceant, et Parcae quod
parcant nemini, Agens et ego recte dicor, tanquam qui agam nihil. Langermannus Romam profectus est, ut Anthologiam absolvat. Sed omnia illic invenit difficilia aditu et occlusa, cum novus Vaticanae sit custos datus, altero viro optimo et humanissimo nuper e vivis sublato: Holstenius denuo repulsam est passus, puto igitur futurum ut Langermannus brevi huc revertatur, ne cum inscitissimo isto custode conflictari pergat. Ex tuis, quas ad me dedisti, vix ullas periisse opinor. Omitte curam igitur. De Nympha Caledonia nimis est lepida, quam narras fabula. Herae suae, Furiarum maximae, numine fuisse plenam oportet, quae miserum amantem sic defricuerit. Heu quantum mutatus ab illo Hectore noster graeculus, qui [Gap desc: Greek words] modo sub lodice relictis, praeclarum de Britannis subactis triumphum meditabatur. Tales etiam clitellas Alastori Ononymo a Clytemnestra sua, Tyndaridarum fortissima, imponi rumor est, ut mirum non sit defricandi verbum tantopere in deliciis illi esse. Quod tamen cur ille semper in ore foveat cum nescias, caussam ego te veram aliquando docebo, doctus ipse Parisiis, ubi vacabit ridere: nunc enim paullo sum morosior, et nihil fabella illa festivius. A Bocharto nullas accepi hactenus; ubi accepero, faciam ut intelligas. Alteras illas, quas affirmat necdum paratas esse, Protomedici erunt, ut opinor, quem mihi infestissimum puto, nihilque non acturum, ut ab aula excludar. Nec enim supplicavi ne fieret, scio enim preces meas frustra fore. Unum machinationem ejus turbat, quod videat perire me non posse, nisi pereat et Alastor. Minatus enim sum, si quid evenerit mihi praeter votum, ut innotescat publice operam me daturum, quid de procerum Suecicorum superbia, de veneno sibi ab illis dato, aliisque rebus in Galliam perscripserit Alastor, denique quam petulanter Lutheranis insultet dissertatione de transsubstantiatione, aliaque hujus notae, quae cum non nesciat esse verissima, Protomedicus valde socienni sui rebus illic terrarum timet. Epistolam frustra a me petis, est enim diffusissima. Quid quod in exemplari penes me relicto multa sint omissia, quae inter scribendum illi alteri inserui. Nonnullae enim fabellae de Alastoris virtutibus erant narrandae, quarum quasdam addidi alteri epistolae hîc illic, cum earum meminisse in meo exemplari neglexissem. Et doleo sane tam supinum me fuisse. Quae tamen. Dominam spectabant satis magna cum cura examinavi antequam chartae comnitterem. Magnam ubique libertatem prae me tuli, vitae etiam aulicae contemtum. Uno loco forsan aut altero offendi posset Domina, praesertim si consiliis Protomedici utatur: volebat ille, ut non modo Alastorem amarem in posterum, sed etiam laudarem publice. Rationes cum alias cur hoc fieri oporteret, tum hanc proferebat: La Reine l'estime infinement. Reposui expertum me hoc scire, nec illum, si nobis esset felicior, propterea et meliorem esse. Fuisse apud Gustavum olim magnum loco non pejori fortassis et Patrem meum et Avunculum, eas esse rerum aulicarum vicissitudines. Heroe illo inmortalitate dignissimo superstite non fuisse metuendum, ut vacua regnaret in aula Alastor, et fortunis nostris pro lubitu insultaret. Sed epistolam lituris plenam apud me videbis aliquando. Tui illic mentio honorifica non semel facta. De
litteris in ignem conjectis rem quoque narravi. An impune laturus fim illam epistolam tempus docebit. Non opinor tamen, nisi ut dixi, mihi parcat Protomedicus, ne et noceat Alastori. Ego vero, mi Vossi, et protomedicos Alastorum admiratores, et protomedicorum sociennos protosycophantas Alastoras non morabor. Quorum quidem ut hi vapulabunt, si quid in me viri est, ita illi vapulantibus medicinam faciant licet, sed vespillonicam, et qualem fecerunt hactenus. Apud Clariss. Bochartum velim dissimulas de illa epistola tibi quicquam constare. Nos exitum tragoediae brevi videbimus. Multa sunt quae urent Protomedicum, inprimis ne me parasitum esse aulicum crederet, qui bonos malosque amicos uno ordine ducerem, ac promiscue laudarem. Experietur me tamen amicum si velit. Sin Alastorem pro Jove suo adorare, ad ejusque nutum se perget componere, nullo apud me loco erit, ejusque nomen inter patellarios et minorum gentium deos referam. Alastorem nihil Miltono hactenus reponere indignum est profecto augusta viri majestate. Utinam quod tu paras brevi videamus. [Gap desc: Greek words] risum mihi movit maximum. Scis ut Africam olim omnem, ita Nilum maxime monstrorum proventu fertilem fuisse, dum in illo hippopotamos venantur alii, is miram et hactenus ignotam belluam venatus est, Onopotamum videlicet. Certe [Gap desc: Greek words] non pejore jure tibi dici possit Alastor, quam ipse Nilum [Gap desc: Greek words] dicit [Gap desc: Greek words] , Prodigiosos errores, quos in Anthologia describenda commisit, aliquando videbis, ubi redierimus ego et Langermannus. Certe negligi a te non debet praeclarum ejus furtum, quo Scholiastem Palatinum ovi Simmiae miserrime Cyclopeo more devoravit totum, inque succum et sanguinem convertit. Dissimula tamen, quaeso, Langermannum de Anthologia cogitare, ne et ejus fortunis insidietur. Quicquid enim de nobis fiet, e re nostra erit, aliquem in aulam illam irrepere, quo familiariter possimus uti. De historiae Augustae scriptoribus nihil promitto. Scias tamen velim, si res id meae ferrent ullo modo, me Mediolanum excursurum. A patre Sfrondato litteras habui, sed Stephani non meminit. Quare dubito an is nobis exspectandus. Supplicavi tamen quantum potui. Ego totus sum in Ovidio. Si mensem adhuc unum hîc morari mihi continget, ut vix dubito, codices auctoris illius Mediceos omnes absolvam. Sunt quidem recentioris plerique notae, qui tamen antiqnis interdum nihil cedent. Diversas lectiones Manilii Veneti a Gronovio jam habes. Alterum ejus exemplar veterrimum Urbini exstare monuit Holstenius. Vellem Langermannus eo excurreret, sed et is jam magnas expensas fecit, nec scio an restituendae illi a Domina sint unquam. Hactenus certe scire non possum, an ejus obsequia sint accepta in aula. Manilium misit; ego quoque Mediolani emtum possideo, si recte memini. Haeret is codex cum reliquis Venetiis, sed recens est. De Altempsiana bibliotheca negotium commendavi Langermanno. Nam Nogherae res sunt eodem loco. Quod Stathmos illos integros ibi credis exstare, fugit te ratio, aut si exstant, jam eos descripserit Holstenius. Vendidit Ducis hujus pater Paulo quadraginta circiter codices ex melioribus, qui in Vaticanam sunt translati, eos tamen describendos ante curarunt. Latina exemplaria Msta ejus
bibliothecae sunt notae recentioris pleraque, quae mihi videre contigit: multi enim capsis erant inclusi, ad quos aditus non patuit. Nihil est inscitius stolidiusve Duce. Topographia ista Christiana cum immensum sit volumen, describi non sine magna molestia poterit. Patet enim per horas tantum tres matutinas Medicea, et adest tum semper aliquis Canonicus. Si praestitisset promissas commendationes ad magnum Ducem Domina, nihil occlusum foret. Petii quidem eas non semel, sed frustra. Longe me felicior fuit Citharoedus ille Italus, ex infima plebe ortus hîc in Hetruria, qui magno cum splendore huc venit, et regias literas magno Duci obtulit. Contemptim tamen est habitus, quod hominem novisset. Sed hoc inter nos. nam et citharoedus mihi amicus est, et caetera virum bonum existimo. Solini exemplar vetustissimum exstare hîc apud Franciscanos monuit Langermannus, ego bibliothecam illam necdum vidi; in Leidensi esse codices tresve quatuorve bonos memini. In porphyrium contra Christianos animus erat inquirere, sed praevenit me jussus a regina idem Citharoedus, qui cum palam heri jactaret, eum codicem a Regina desiderari summopere, tu jam intelligis, quid sit sperandum. Plinii et Tertulliani codices antiquos hactenus vidi nullos. De nave nostris erepta in Liguriensi portu scripsi proxime. Indignissime id factum fert magnus Dux. Architalassus Anglicus jam ab illo in carcerem conjectus, navibus etiam mercibusque anglicis, quae 8. millionibus aureorum aestimantur, manus injecit. Quid porro futurumsit exspectamus. Navis ipsa nostris erepta in Iluam insulam deducta est ab Anglis, cum elabi posse se desperarent. Illam quoque magnus dux sui fecit juris, et Hollandis, ut opinor, restituet. Vale, mi Vossi. Salutant Datus et Cavalcantes. Anni novi exordia tibi tuisque sccunda voveo. Florentiae CICICCLII. XVII. Dec. Ignosce festinationi.
REdditas mihi literas, quas per Goesium curaras, satis ex postremis meis potuisti conjicere, mi Heinsi, licet nesciam, an earum in meis meminerim. Faciam vero id quod cupis, et ad Colonium omnes meas imposterum transmittam. Huic etiam misi, quas ad te postremo exaravi. Spero securiorem fore illam occasionem, quam qua hactenus usi sumus, si enim unquam, certe nunc quam maxime desidero, ne nobis damnosa sit libertas nostra. De literis Dominae quod scribit Holmius, in eo solitum facit. Placet, nisi fallor, hoc artificium ipsi etiam Reginae. Ubi Hamburgum veneris, ex ipso Finclero contiarium intelliges, si tamen tale nomen exstet in rerum natura. De nummis ex Suedia verissima sunt quae scribis: frustra hoc tempore aliquid inde exspectes.
Late apud eos regnat paupertas, solisque affluunt mendicis. Nec mihi ex ea terra aliquid hactenus venit. Praeter biennii proventum etiam alia debentur. Mille et quingenti scutati, quos in gratiam Salmasii se mihi reddituram esse promiserat Regina, ne illi quidem comparent. Studiosus quidam, quem illic reliqueram, ut res meas curaret, is nihîl obtinuit, et re infecta domum revertitur. Quamvis autem molesta sit sex septemve scutatorum millium jactura, longe tamen molestior est librorum jactura, quos omnes, ut nosti, una cum scriptis, penes se servat Regina, nec tamen utitur, cum jam dudum poene omnem literarum affectum exuerit. Benigne mecum agi existimarem, si vel illi soli redderentur. Significavi jam proximis meis petiturum me quamprimum dimissionem, ut si huic nostri memoria exciderit, mini saltem liceat fortunis meis prospicere. Bochartum quod saepe literis tuis compelles, gaudeo. Valet ille multum gratia, illo tamen, ut scis, longe gratiosior est Jatraliptes. Per hunc omnia nunc in Suedia et aguntur et moventur. Praesidet ille noviter erectae in aula Academiae, ut vocant, et assessores habet Naudaeum et Frenium. Cum primo tamen minus ei nunc bene convenit, quod cum ipse a jocis et salibus liberioribus abstinere non possit, alter ea non possit concoquere. Huic Academiae interesse etiam cogitur Bochartus, ita volente Regina, subtristis tamen, et ab ineptiis, quae illic pertractantur longe, ut nosti, alienus. Nuper examinata fuere in hoc reverendo consessu Poemata Mori in Reginam, verum ea futilitatis et inscitiae fuere damnata: cumque Bochartus et Naudaeus causam absentis tuerentur, exemplo Virgilii et Horatii, interlocutus est D. Praeses, affirmando, sibi plura quam trecenta vitia in illis autoribus esse annotata, ideoque parum tutam esse defensionem Mori, si talibus niteretur autoribus. Tecum tamen rem habere non cupit Scurra iste, ut cum ex aliorum, tum praecipue Beuningii literis intelligo, is siquidem haec postremis ad me literis. D. Heinsius ad Bourdelotium, qui eum ad deprecandam Salmasii iram hortatus fuerat, scripsit magni ingenii atque animi literas, et non modo Salmasium valde depexuit, sed ipsi Bourdelotio deforme suum in patronum obsequium, in te injurias et alias malas artes libere exprobravit. Commovisse ea res dicitur virum, sed cum eodem stylo respondere non possit, neque in ea contentione victoriam sperare audeat, statuit tacere, et injuriae sensum silentio premere. Secretarius ille Reginae, qui Venetias adpulit, vocatur Lage. Mihi commendatus fuerat a Valesio, Thevenoto, et aliis. Cum primum in Suediam venisset, valde in flagranti gratia fuit apud R. Sed ea spatio trium quatuorve mensium tota defecit. Enormia crimina commisisse eum non existimo. Verum est illum vomuisse aliquando ad mensam Comitis de la Guardie. Debet is mihi octoginta vel nonaginta imperiales. Monebo eum sequenti hebdomade, ut eos tibi annumeret, me enim illos tibi debere. Sed, nisi fallor, aliquam inveniet excusationem. Morus Anglicanam in jus vocavit, mendacii convincere studet. Soluta est fere inter illum et Salmasium amicitia. De novellis memor ero. Verum nunc nihil est ad manum, et non dubito, quin Amplissimus Goesius, qui reversus est in hanc urbem, id abunde sit facturus. In Angliam
ad repetendas naves Suedicas denuo missus est Bonellus, quem nosti. De meis rebus plura alias, nunc addam hoc tantum, valde me desiderare, si quae ad Martialem habeas, ea mihi communices. Mille locis me istum auctorem emendatiorem daturum existimo. Vale, mi Heinsi, et Datum et alios amicos, si qui sint, salutes plurimum. Amstelodami. CICICCLII. XII. Decemb.
INdignor tam raras meas ad tuas pervenire manus, cum tamen ab octo jam mensibus singulis duabus ad te scripserim hebdomadibus, idque sedulo semper observarim, et non nisi bis aut ad summum ter scriptionem in tertiam distulerim hebdomadem. Sed metuo ne maxima pars earum literarum, quas Mantuam ad Ebertum miseram, perierit. Spera meliorem fore fortunam illarum, quas Venetias ad Abrahamum Colonium et jam misi, et imposterum sum missurus. De libris MSS. Salviati ducis et S. Marci quod scribis, doleret, si nobis in Suedia porro vivere contigisset, et Serenissimae Reginae idem fuisset erga literas amor. Sed jam dudum ex illa aula Musae ejectae sunt, admissis illic Mimis, musicis, circulatoribus aliisque id genus scurris. Literae non nisi pro praetextu serviunt. Itaque nec Bochartus diutius illic haerebit, ut opinor. Scribit is, se primam captaturum occasionem, qua huc redeat. Mirum ni jam ab illo aliquot acceperis epistolas. In postremis suis ita ad me scribit. Il est vray aussi, que ce n'est pas icy un petit peche, que de vous avoir pour ami, et M. Heins. et ancore plus vray, que c'est un peche, du quel bien loin de me repentir, je my engageray toute ma vie de plus enplus, saeachant ce que vous valez tous deux, et que par mi tous ceux, qui vous cognoissent, ce me sera tousjours de l'honneur d'avoir part a vostre affection. Promissa ipsi fuerant cubicula in ipsa aula, sed adhuc commoratur in caupona, nescio qua. E contrario Naudaeus, Fresnius, aliique Bourdelotii ministri jam in ipsa habitant aula. Ipse vero Bourdelotius ne ipso quidem Jove sese minorem existimat. Solus omnia istic terrarum potest. Mensam habet instructiorem, quam habeat comes Magnus, vel alias quisquam magnatum in hoc regno. Is vero Comes longe minori est in gratia, quam nunc sit [Gap desc: Greek words] iste. Forsan ideo tabescit, nam etiamnum decumbit, ut ajunt, et forsan semper decumbet opera protomedici istius, cujus in re est, ne unquam convalescat. Bonus iste vir non tam clanculum, quin facile omnes animadvertant, docet et profitetur illic atheismum: ait enim nullos esse deos, coelum inane, et mera esse verba virtutem, ut lucum ligna. Haec sunt ejus mysteria, quibus initiato esse oportet, qui ullam illic captare cupiunt gratiam. Beuningium quod adtinet, is non tanta illic est in gratia, quin longe acceptior sit Hispanicus legatus. Cum proxime conaretur
Reginam flectere, ut foedus nobiscum iniret contra istos parricidas, et nunc latrones, moneretque illos ne ab ejus quidem navibus avaras abstinere manus, jamque duas vel tres naves Suedicas auro onustas diripuisse, illa respondit, longe sese prudentiorem fore, quam ut parieti ruinam minanti adniteretur. Si Angli aliquot suas naves auro onustas coepissent, sese alias totidem illis missuram. De Trompii successu in his maribus intellixisse te jam existimo. Mutabit hoc proculdubio multorum animos. Egregie sane ultus est filium, atque utinam caetera similiter succedant. Viginti siquidem navibus quadraginta sex adversariorum in fugam egit, captis octo vel novem. Verum de his accuratius adfinis tuus, ut arbitror. Musici, de quibus scribebas, numero septemdecim jam in Suediam adpulerunt. Constitutum est singulis salarium annuum trium millium florenorum. Exceptis nonnullis, qui duplum istius summae merebuntur. Magna sane res fuerit, si vel semel persolvantur. Interim istud hominum genus vides in quanto sit pretio. Naudaeus jam illic Bibliothecae habet curam. Subbibliothecarii munere fungitur Meibomius. Debet et is mihi aliquam pecuniae summam. Sed manum injiciam ejus Bibliothecae, quam hîc reliquit, nisi quamprimum solvat. Mirum quanta superbia istum homuncionem subito invaserit editione istorum Musicorum, in quibus tamen nihil praeter paedagogicam navavit operam. Inscripsit eas Reginae nostrae. Morus in jus vocavit Salmasium cum tota sua domo. Exitum litis ubi cognovero significabo. Salmasio ego vitam diuturnam precor, ut cognoscat se non frustra me laesisse. Attamen consultius fuerit forsan prodromum majoris operis nunc in lucem dare. Verum de his proxima ad te scribam occasione. Addidi his literis epistolium, quod si videris rogo ut tradas Lageo, qui mihi nonaginta debet imperiales. Scribo me istam summulam tibi debere, et rogare propterea, ut istam tibi persolvat. Vale et me ama. Ineunte anno CICICCLIII. quem tibi felicem opto. Raptim.
ANte duas hebdomades vix meas ad tabellarium miseram, cum mihi redditae sunt tuae, mi Heinsi. Inclusae illis erant aliae ad Gronovium, quas statim perferendas curavi. Rescripsit vero is, sese per affinem tuum superiori hebdomade literas ad te misisse, denuoque te compellaturum sequenti hebdomade. Simulatque illas mihi, ut promittit, transmiserit, curabo ut quamprimum habeas. Cum adfine tuo, viro optimo, noli quoquomodo contendere verbis. Siquid illi calidius nonnunquam excidat, debes hoc imputare naturae et temperamento ejus. Sedulo dabo operam, ut, si colloquendi ulla sese offerat
occasio de his rebus, cognoscat quantum tibi sit injurius. Ante tres hebdomades convivio ab illo fui exceptus. Interea temporis eum non vidi. Leidae enim haesit, nisi fallor, aut Hagae. Hodie aut cras illum accedam, cavebo tamen diligenter ea quae mones. De Holmio nescio quid sim dicturus. Mavult, ut videtur, esse asellus clitellarius Protomedici, quam noster amicus. Artificia ejus, quae narras, sunt quidem sinistra, non tamen subtilia admodum. De Alastore non nimium debes esse sollicitus. Quod ille jactet tot te scutatorum millia dilapidasse, non video quare hoc injuriosum tibi esse existimes. Apud Reginam id potius tuum commendat negotium. Quod autem dubitare videris, utrum aliquid in lucem daturus sim contra illustre illud Grammaticorum [Gap desc: Greek words] , brevi faxo ne dubites. Nimis longum esset omnia ejus opera examinare, saltem aliquot folia operis Soliniani percurram, et ostendam aliquos errores ineptissimos, offeramque vel centenos scutatos illi, qui aliquam in toto hoc opere paginam possit ostendere, in quo non sit turpis aliquis error. Caetera ejus opera strenue contemnam, et praesertim, illa omnia, quae in Hollandia scripsit, ut quae mera sint [Gap desc: Greek words] . De ovo Simmiae et alis mentionem facerem, si ad manum esset Scholiastes ille [Note: Exstat ille in Bibliotheca Leidensi, in Vossiano codice pag. 39. qui in Catalogo est MS. Graecor in Octavo n, 8. pag. 399. in quo et multa epigrammata Graeca inedita habentur.] Pediasimus, ut puto. Sed, ut nosti, omnia mea scripta et libri sunt in Suedia. Foedi tamen aliquot errores etiam in hoc opusculo occurrunt. Quam ineptum est id, quod in limine statim occurrit, cum eundem esse putat Herodem magnum Regem, et Herodem Tetrarcham. Verum et illud, quam ineptum, quod Coon et Ceam eandem esse putet insulam, et Simonidem semper Coum vocet? Multum me tamen obstringet clariss. Langermannus noster, si transmiserit scholium illud Pediasimi. Omnia quae ego vel hîc, vel in Suedia habeam, vicissim illi offero. Velim quoque posseimpetrare ab Holstenio pauculas illas correctiones in inscriptionem Herodis, quas ille ex collatione ipsius lapidis observavit. Tibi vel Langermanno, ut opinor, hoc non negabit. Gratias illi pro communicatione faciam publice. Fugiam enim quantum possim, ne dum alium reprehendo; ipse quoque errorem committam. Verum et alterum est, de quo ut me certiorem facias quamprimum obnixe rogo. Nempe ut significes, quale munus a Venetis pro inscriptione operis Soliniani acceperit Salmasius. Verum quia opus nostrum nimis sit futurum prolixum, et interea Heros iste grammaticus aliquid possit humanitus pati, prodromum dabo intra mensem, vel sex ad summum hebdomades, ne porro gloriari pergat, neminem nostrum se vivo aliquid audere. Rogo itaque ut simulac possis de hoc me certiorem facias. Saepius oblitus sum tibi significare exstare [Note: Eutecnii Sophistae paraphrasis Prosaica in Oppiani Ixeutica edidit ex MSS. et Latine vertit Erasmus Pauli F. Windingius Hafniae 1702. duobus se auctor MSS. exemplaribus usum scribit, quorum unum Avi sui Erasmi Windingii, alterum Bartholi Bartholini manu erat descriptum ex Vaticana Bibliotheca, cui et additae erant emendationes, quas Lucas Holstenius margini ad scripserat. Habeo hanc paraphrasin mihi Hafnia transmissam a doctissimo, et dum in Belgio versaretur, amicissimo mihi viro. Matthia Anchersen, cujus benignitatem gratus agnosco. Ex adductis post praefationem ex Lambecii Biblioth. Caesar. Tom. II. contin. p. 544. et literis Illustris F. Rostgaardi, discere lector potest, quibus in Bibliothecis alia Eutecnii in Oppiani reliqua poemata et Nicandri reperiantur.] Eutecnii sophistae Scholia in Nicandrum in Bibliotheca
bliotheca Florentina, ea sane merentur, ut describantur. De Bocharto nescio quid futurum sit. Solus illic potest omnia scurra iste, quem nosti. Autor est Bochartus ut missionem petam a Regina, et simul veniam ad breve tempus illic commorandi, quo possim res et libros meos colligere. Nescio quid facere debeam. Vellem hîc esses. De Priceo gaudeo quod scribis. Valde istum virum amo. Sed metuo ne eum nostra offenderit negligentia. Avunculus Funius ante diem unum et alterum Heidelbergam contendit, non nisi post duos vel tres menses rediturus, vel etiam serius. Jussit ille ut plurimam illi per te adscriberem salutem, idem et meo nomine facias rogo. Nunc Hagam propero. Prolixius ad te sequenti scribam occasione. Valde enim multa habeo, de quibus tecum velim agere. Sed tempus effluxit, et ego sum occupatissimus. Vale et me amare pergas XVI. Januarii CICICCLIII.
COnstitueram tibi apographum mittere literarum Bocharti nostri ad me, quae mihi ante biduum fuere redditae, sed adeo nunc diversis obruor negotiis, literis praesertim in Suediam ad Reginam et alios scribendis, ut nullum omnino tempus iis describendis supersit. Sunt enim prolixissimae, et alteri istud officium non libens commiserim. cognosces forsan, et agnosces iis lectis, nec nos esse tam viles atque existimas Serenissimae Reginae, nec Alastorem, ut nominas, tam acceptum. Et profecto aut ego fallor, aut in nostra situm est potestate, ut ille aliquando sit exosissimus. Forsan et Protomedicorum non erit aeternum imperium. Fatuis istis cibis et sermonibus circulatoriis brevi, ut opinor, satiabitur optima nostra Princeps. Bochartus causam nostram apud illam egregie sane egit, frendente licet altero, multisque offensas a te acceptas exaggerante. Verum haec fusius ipsae significabunt literae, quas sequenti habebis hebdomade. Salmasius totus est in responso ad Miltonum. Coeptus est jam excudi ejus liber, qui mole non erit minor priori. Miltonum passim Catamitum vocat, aitque eum in Italia vilissimum fuisse scortum, et paucis nummis nates prostituisse. Examinat quoque passim carmina ejus Latina. Dissidium vero, quod exercet cum Moro, indies crescit, praesertim postquam in jus vocavit Anglicam. Infensus quoque est alio nomine, nempe
quod Morus ipsum cornigerum vocarit. Morus autem valde nunc ambire videtur nostram amicitiam. Ante biduum Hagae prandio eum excepi: multa tum mihi perquam sane lepida, et de illo, et de Xantippe, narravit. Valde is desiderat, ut et tu quoque Scazonte tuo illum invadas. Sed de Alastoris titulo vide quid faciendum sit, valde enim hoc gloriatur, quoniam et Juppiter aliquis ita olim dictus est. Respondi Moro, si et ipse Juppiter aliquis dici et haben velit, posse eum facile impetrare ut Juppiter Ammon vocetur. Ab aliquo tempore imperium in suam Xantippen coepit exercere, sed quomodo illa novam istam usurpationem sit latura, multi avide admodum scire desiderant. Hugenius noster solet illam vocare la chaudronniere. Cogites an aliquid possis elegantius reperire. Salmasium jam incipere dubitare de gratia erga se Dominae, certis mihi constat experimentis. A tribus aut quatuor mensibus nullas ab ea accepit literas. Ipse in literis ad Bochartum et in sermonibus passim jactat, omnes Reges et principes non posse quietem et tranquillitatem suam turbare, nec posse se excidere gratia. Certus sum, si, quod veretur, contingat, scripturum illum in Reginam. Lepidum vero illud, quod de tranquillitate sua jactat, quem etiam musca aliqua possit insanum et furiosum reddere. Vae illi, si haec intelligeret Tanaquil sua. Ut autem ad literas tuas veniam, ita habeas, me heri reducem Haga duas hîc invenisse. Priores scriptae sunt pridie Kal. Januarias, alterae una hebdomade serius. Epistolium ad sororem tuam statim curavi. In literis posthac mittendis sequar, quod dedisti, consilium. De Plinio noli sollicitus esse; secum illum advehet Bochartus. Ante aliquot hebdomades miseram epistolium ad Lageium olim Reginae a Secretis, debet is mihi nonaginta imperiales. Si illos tibi reddiderit, utere tanquam tuis. Sed profecto puto et illius sacculos esse plenos aranearum. De rebus porro novis melius aliunde, quam ex me intelliges. Interim vides parietem nostrum non esse tam vicinum ruinae, quam existimabat optima Princeps. Incipit jam et illa de foedere nobiscum ineundo cogitare. Vale, et me ama. XXXI. Januarii CICICCLIII.
QUod jam priori hebdomade promiseram, id nunc demum praesto. nempe ut mittam apographum eorum verborum ex epistola Bocharti, quae nos utrosque attinent. Sunt igitur haec; En ce jour qui est icy le premier de l'an, apres tant de lettres facheuses, je vous en donneray pour estreine une, qui ne vous deplaira pas. il y a quatre ou cinq jours, qu'estant au cabinet de sa Majeste, je luy parlay d'une longue lettre, et de quelque vers, que Mr. Heins m'avoit envoye de Florence, et de la ayant pris sujet de fort louer ses vers et sa prose; j'adjoustay que
S. M. pouvoit dire, quelle avoit eu les deux hommes du monde, qui escrivent le mieux en Latin, a scavoir Mr. Heins et Vossius. Comment, dit elle, je les ay eu? Pourquoy parles vous ainsi, ne les ay je plus? ne sont ils pas encore a moy? Ouy bien, luy dy je, Mad. Mais j'entendois que vous les aviez eu pour ornement en vostre cour, ou ils ne sont plus, et d'ou ils sont a present si fort eloignez, cela, dit elle, ne durera pas tousjours, et M. de Saumaise me permettra bien, s'il luy plaist, de les garder: je les ay eu, et les auray tant que vivray. il est vray que Mr. Heins n'a pas eu rayson d'offenser B. dans les langes lettres, qu'il luy a escrites, et que voudrois pour l'amour de luy, qu'il ne peuss pas faict. Je luy dis Mad. ce n'est pas a M. B. qu'il en a, mais a un autre pour une vieille querelle, qu'il n'a pas commence. Sur cela le S. B. qui estoit present, exaggera fort les sujets des plaintes qu'il pretendoit avoir de ces lettres, ce qui n'empecha pas, que la Reyne ne retournast aux louauges des deux, que j'avois nommes. etc. Post multa deinceps B. voluisse suscipere, inquit, defensionem Salmasii contra me, Reginam silentium illi imposuisse, par une repartie fort verte, qu'il n'osa depuis dire aucun mot. Et quelque autre de nouveaux venus ayant dit avoir appris a Leide, que la source du mal venoit de ce, que vous aviez declame devant sa Majeste contre Xantippe; Sa Mte vous justisia, disant que vous n'estiez point homme porte a la mesdisance, ne que luy eussies jamais faict de mauvais contes de quique ce soit. Mais je vous diray, dit elle, qui c'est, qui a descrie Xantippe, et luy a rendu prez de moy de tres mauvais offices: et comme nous attendions le nom du delateur, elle adjousta en riant, c'est elle mesme. Deux jours apres a la face de toutte la cour en plein firquant, qu'on appelle icy, Sa Mte retomba encor sur vos louanges, et de Mr. Heins, et se plaignit de ce que vous ne luy escriviez plus. etc. Verum nimis longa est epistola, et procul dubio ipse de his ad te Bochartus. Caeterum haec sufficiunt, ut arbitror, ut cognoscas quo inpraedicamento sint res nostrae in Suedia. Ipse autem Bochartus nescit unde ea mutatio facta sit, nisi forsan Serenissima Regiina paulatim magis magisque fatigetur cibis illis insipidis, et ut ipse loquitur, cavis ferculis. Hoc est, ut ego interpretor, sermonibus et gesticulationibus circulatoriis. Attamen aliae literae, quas ante biduum ex Suedia habui, longe contrarium affirmant, in quibus est Bourdelotium etiamnum regnare, et quidem solum, et Serenissimam Reginam credere vitam et salutem suam hujus artibus et consiliis inniti. Nemini patere praeterea aditum, nisi hoc admissionali, ut vocant. Imo neque videre, nec ab aliis videri, nisi per illum. Iste autem Bourdelotius nuper promovit ad Centurionatum cohortis praetoriae longurionem istum Gallum, quem nosti, nomine Monceau, ut puto, altero illo, quem et ipsum nosti, Echovio ejecto. Comes Magnus nescio qua melancholia in quartanam incidit. Is multis offensus, quae istic contigerint, dimissionem petiit a Regina. Sed illa, ut creditur, eum placavit munere magni Thesaurarii. Frater ejus Jacohus duxit Ebbam Spar, quam nosti, alter junior Pontus nomine hac transiit ante mensem, peracto itinere, et ipse ducturus Coningsmarcii filiam. Celebratum est nuper convivium deorum in Suedia, ubi Uleveldius Jovem egit, Procancellarius Poloniae Bacchum, Hispaniae legatus Martem, Comes Magnus Apollinem. Valde omnia magnifica et sumtuosa fuisse inquiunt. Admodum
hoc probant hîc terrarum, minus vero priores illos rumores de Danis bello inferendo a Suedis, quos tamen hoc tempore non tam pertimescendos esse arbitrantur. Quoniam vero statim Poloni feci mentionem, operae pretium est, ut dicam, quis is sit. Confugit in Suediam procancellarius Poloniae ob odium sui regis, justum nec ne, id sane nescio. Is simulatque venit, a Regina benignissime est exceptus, admittitur indies ad secretius colloquium, tantum non in coelum laudibus fertur, nihil jam illo viro majus, nemo huic prudentia aut sapientia comparandus est. Et tamen, qui bene hominem norunt, ajunt illum pene stultum esse. In tali aula quid nobis est sperandum! Sed de his coram. Salmasium non esse nobis valde pertimescendum omnino mihi persuasi. Regina etiam in praesentia multorum valde illum contemsit. Morus et Salmasii domina publice hîc de Helena altercantur in foro. Necdum exitum rei cognovi. Omnia undique testimonia conquisivit Saumarius, ut Morum impudicum et scortatorem esse ostendat. Dicitur habere testimonium unius alteriusve ancillae, quibus vim inferre Morus voluerit. Quid non dares, ut praesens in curia tam lepidae posses interesse disputationi, et coram audire tam bellam Musicam, quam duo ista tintinnabula, ubi committuntur, efficiunt. De Anglis non puto multum te esse sollicitum. Procul dubio ex fratre, cum jam dudum huc sit reversus, certiora intelliges. Hortabor illum, ut diligentius posthac ad te scribat. In Anglia omnia novis turbis impleri videntur, si vera sunt, quae hîc nuntiantur. Illud sane constat, illos caudam remulcere et utero subjicere. De itinere tuo nihil in postremis scribis. Velim ut in tempore me moneas, ne te frustra meae inquirant literae. Partum felicem sororis tuae jam cognovisti. Maestertius Lugduni est Magnificus. De Vorstio multa tibi lepida narrabo, sed coram. Vale, mi Heinsi, et salve. Amstelodami, CICICCLIII. XIV. Febr.
JAm te apud Venetos versari existimo. Quamvis enim tempus profectionis non addideris, attame net ex illis et ex prioribus tuis satis colligere potui, non te diutius Florentiae moraturum, peracto eo, de quo scribis, negotio. Utinam tamen contuleris ante discessum exemplar illud Historiae Augustae, quod in conventu quodam exstare dicis. Licet id recentissimum sit, ut ais, erit tamen non minus bonum, quam illud, quo usus est Saumarius heros, neque enim illud magni videtur fuisse momenti, aut saltem pessime eo est usus. Quod si non integrum, partem saltem, ut opinor, contuleris. De literis meis quod scribis, nullas ad tuas pervenisse manus, valde miror. Sancte tibi
adfirmo, me a multis mensibus nunquam, nisi semel, in tertiam hebdomadem distulisse scriptionem. De Stephano quod promittit Sfondratus, utinam praestet. De metu calculi quod scribis valde nie male habet. Cave tamen putes me hoc mirari, imo miror ullum esse malum, quod te non invaserit, imo miror te vivere. Quî enim bene valere possis, cum totos dies in sella sedeas tripede, pronus uni alicui imminens libro? Ego certe, si ita viverem, intra triduum apud inferos epularer. Gaudeo vero, quod nullam hujus tormenti in sequentibus tuis literis, quae mihi superiore hebdomade redditae fuere, facias mentionem. De MStis quod scribis, non possim dicere quantae mihi haec res sit indignationi. Quam vellem ut sumtus illi, qui scurris et histrionibus fuere impensi, tnis fuissent destinati usibus. Attamen si libri isti sine nobis in extremum deportati fuissent septentrionem, jam animum muto, ac malim ut illic, ubi sunt, porro habitent, ac saltem inter homines maneant. Quod scribis, Bochartum nullas ad te dedisse literas, id valde mihi suspectum est. Quale id sit, quod suspicer, tu optime nosti, qui scis, ut puto, quam nobis Bochartus bene velit. Novi quod tibi significem non multum habeo. Legati nostri ad comitia Lubecensia missi, Wittius nempe et van Wavere, domum quamprimum revertentur, uti quoque Chanutus. Omnes ibi operam luserunt. Novum bellum Germania desiderare videtur. Regina quoque undique copias contrahit. Negotia nostra cum Anglis satis videntur esse tuto in loco, praesertim si classis nostra salva domum revertatur. Videtur plus nobis esse periculi a tempestatibus hybernis, quam ab inimicis. Valde Anglos fefellit concordia nostra, et praeterea foedus cum Rege Daniae. Quantum enim et in hoc postremo sit momenti, vel inde possis colligere, quod nullas posthac classes fabricare aut in mare educere possint, nisi prius fretum illud vi aperiant. Verum nunquam significasti, quidnam Itali de hoc nostro bello sentiant. Atque haec quidem hactenus. Priori hebdomade literas Bocharti communicavi affini tuo, itaque jam, ut opinor, ex illo intellexeris, nempe illum scribere, Bidalio tandem jussum esse, ut pecunias tibi annumeraret. Sed profecto, priusquam ex te ipso intelligam, non credam. Bochartum ipsum quod adtinet, is Phalegi sui specimen dedit in Academia illa nova, quamque ipsa etiam Regina frequentat nonnunquam, illamque ajunt valde in admirationem sui rapuisse. Istam Academiam frequentat quoque Beuningius noster, qui valde nobis favet. Utinam in Suediam venias, illo etiamnum illic commorante, certus sum non parum tibi profuturam illius amicitiam; longe enim alio nunc loco est apud Serenissimam Reginam, quam antea. Valde autem contemnit Saumarium, adeo ut eum vocet omnium fatuorum doctissimum. Scias praeterea dissidere jam inter sese Bourdelotium et hunc nostrum, de quo loquimur, heroa, atque brevi in apertas inimicitias esse eruptura eorum odia. Praeterea Reginam permittere, ut contra Salmasium scribam. Sed haec raptim, et tibi soli. Vale, mi Heinsi, et me, ut facis, ama. Amstelod. CICICCLIII. XXVIII. Febr. st. N.
VIde quam dissimilis mei factus sim, Vossi amicissime, qui unas, duas tribus solebam remunerare, nunc tribus tuis responsum debeo. Earum primae in Hetruria sunt mihi redditae, cum jam essem in eo totus, ut Florentia Venetias contenderem convasatis sarcinis. Secundae mihi post perreptatas Apennini rupes Bononiae occurrerunt. Tertias hodierno die accepi hîc a Colonio. Haec verbosius, ut agnoscas mea culpa non evenisse, quod praeter solitum cunctatus sim, ac protraxerim aliquamdiu responsionem. Etsi enim et plurimas amicorum epistolas in hanc civitatem consecutus sim adveniens, et ex itinere molesto valde langueam, noctibus sine somno tribus in via exactis, nihil tamen prius habui, quam confabulationem tecum instituere, cum quo garrio libentissime. Inprimis autem curae mihi erit, ut tuis ordine respondeam. Deinde si quid ex hisce oris habuero nunciandum, id omne proferam in medium, nec tibi invidebo. Res aulicas fluctuare, et nos cum illis, non tam miror, quam doleo. Narravi proxime accepisse me ab Holmio, quibus promittat non prospecturam tantum Dominam rebus meis, sed et jam scripturam mihi. Nunc alias ab eodem nactus sum, quibus denuo testetur, datum Bidalio in mandatis, ut viaticum mihi curet annumerari; desiderari valde ab Augusta meum in aulam reditum, quem eo fore gratiorem, si Langermannum mecum duxero. Apographum litterarum, si per temporis licebit angustias, in calcem hujus epistolae conjiciam. De Bidalio quid sit futurum nescio. Post dies certe paucos compareat, si quid ab illo exspectandum. Ego illum litteris urgere non desino, quae si aliquid efficiant, ne successum rei ignores opera a me abitur. Pro Gronovianis multum me debere tibi agnosco. Alias ejus, quas ad Goesium videtur misisse, nullas vidi hactenus. Nec miror frequentius perire litteras, cum noster ille domo absit plerumque, quapropter fieri a te velim, quod non semel jam rogavi, ut apud Daventriensem tabellarium investigari cures, si quid illic forsan inscriptarum mihi literarum haereat. Ego totis sex mensibus vix unam a Goesio habui, aut a Patre epistolam. Pater tamen per valetudinem aut senectutem cogitur officio deesse. Goesium quid excusare possit non video. Sororem ne gravidam quidem scivi, tantum abest, ut scierim peperisse. Utrumque nunc primum ex te intelligo. Haec cum me lateant, quid de rebus Anglicis scire possim hinc licet conjecturam facere. Leidae etiam quid fiat cum ignarissimis scio. Scotanum obiisse, Mestertium rectoratu fungi academico ex popularibus hodie meis contubernalibusque nonnullis didici, quorum ingens numerus in hanc civitatem ad bacchanale spectaculum confluit. Iidem
narrant, sex demum naves Anglicas a nostris interceptas, quae ex Lusitania in patriam contendebant, Londini omnia turbari, Cromwelli auctoritatem nutare: de pace inter nos et illos facienda spem affulgere magnam, praesertim cum Arbitram liti componendae sese offerat Augusta nostra. Scriptum, quod minaris in Alastorem, brevi videamus velim. Florentini omnes favent vapulanti plurimum, quibus est invisissimus, ut et Italis fere omnibus. Libellum tuum amplecti vehementer desiderant. Sed cum in ultimis duabus ejus non memineris, non tam cito ac pollicebaris videtur exspectandus. Scazon meus luce nequaquam fraudabitur, ubi ad vos reversus ero. Nolo enim existimationem meam gravare pergat Protomedicus assiduis accusationibus, dum absum, praesens caussam meam Principi clementissimae satis superque sum probaturus: ipsius etiam Protomedici epistolam diligenter servo, ut Domina intelligat, ea inspecta, non defuisse mihi rationes, cur hominem nugacissimum verbis pupugerim acrioribus, qua enim, petulantiane dicam, an perfidia, ipso illo fere tempore, quo litteris omni cumulatis comitate Princeps optima de favore suo quaevis magna me jubebat sperare, ausum Protomedicum minarum plenam exarare epistolam, quae praefracte neget fore me in aulam admittendum unquam, nisi cum hoste redeam in gratiam? Id autem fieri alio modo non posse, nisi laudem publice ac privatim numen istud litterarum. At promisit semper Domina, quod tu non nescis, nunquam fore me compellandum ad amandum hominem, cujus odium aperte prae me tuli. Non frustra fuerit in me injurius Medicus ille gallica hieme frigidior. Tibi etiam cum volet nocuisse, tempus aliquando veniet. Sed de hac re melius aliquando coram disseremus. Tu tuas interim litteras huc mitte ad Colonium: vix enim fiet, ut ante Kal. Apriles Italiam sim relicturus, cum et responsum a Bidalio sit acceptandum, et operienda sint magis opportuna itineri faciendo tempora. Est enim valetudo mea continuis lucubrationibus non modice adfecta. Etiam cum reliquero Italiam, ut tuae literae me deprehendant in Germania Colonius diligenter curabit. Nam et Basileae et Bernae, ubi Bongarsiana Bibliotheca est, et a! ibi morandum erit nonnihil. Majo tamen mense ut vobis adsim omni nisu conabor efficere. Langermannum Neapoli reducem exspecto, ubi advenerit, ut Scholium in ovum Simmiae consequaris, et quae praeterea desideras, opera dabitur. Habet idem Langermannus quae Holstenius ad Herodianum marmor observavit, nec illa tibi invidebuntur. Quo munere a Venetis sit affectus Alastor, quis me docere possit praeter Nicolaum Crassum vix scio, cum plerique hujus urbis literati ad plures abierint. Crassum igitur de ea re conveniam diebus proximis. De Euthymio Medico satis memineram, sed frigida suffusa est istis curis, quod viderem tam negligenter ac contemptim agi ab aulicis, et tua me vestigia deterrerent. Promisit tamen mihi discedenti Princeps Leopoldus, nihil esse in Medicea, quod non libentissime sit communicaturus cum Augusta. Ego officio nequaquam defui. Vix enim Florentiam adveneram, cum indicem omnium librorum Dominae misi, qui inediti exstant in illa Bibliotheca, satis diligenter confectum, petiique ne gravaretur monere, quosnam ex iis desideraret
maxime. Sed nec ad illas, nec ad alias, quibus de Numismatis et istis MSS. venalibus egi, quicquam responsi unquam conparuit. Pricaeum tuo et Avunculi tui nomine salutavi, quod officium gratum et acceptum valde habuit. Samuelem Bochartum, virum clariss. quidni parentis loco veneremur, qui innocentiam nostram contra nefarias Protomedicorum artes ac insidias tam fervide tueatur? Rarum certe in illo exemplum est, summa integritas cum summa eruditione conjuncta. Nullas ab eo accepi, quamdiu in septentrione haesit; fortassis intercipiuntur a Protomedico, cujus audacissimam inscitiam quae satyrae, quis Lucilius expiare satis digne possint? Sed de responso ad meas magni Bocharti minime sum sollicitus, dummodo sic ab illo, ut scribis, amari nos constet. Gratias illi agam pro adfectu proxime, nunc enim sum paulo occupatior. Miltonum mortuum credideram, sic certe nunciaras. Sed praestat in vivis illum esse, ut Sycophantae cum Sycophantis committantur. Poemata ejus mihi ostendit Holstenius. Nihil illa ad elegantiam apologiae. In prosodiam peccavit frequenter. Magnus igitur Salmasianae crisi campus hîc apertus. Sed qua fronte alienos iste versus notabit, cujus musis nihil est cacatius? Quod ait adversarium nates Italis vendidisse, mera est calumnia. Utinam ejus malae tam tutae fuissent a pugnis uxoriis, quam posticum Miltoni os a sicariis Hetruscis! Imo invisus est Italis Anglus iste, inter quos multo vixit tempore, ob mores nimis severos, cum et de religione libenter disputaret, ac multa in Pontificem Romanum acerbe effutiret quavis occasione. De rixis inter Morum (cujus patrem fuisse gente Scotum audio) et nostrum sycophantam multum triumphabunt Angli. Nobis etiam nocere lites istae nihil possunt. De Alastoris nomine noli sollicitus esse: ego unum ex equis Plutoniis respexi, qui sic appellatur. Nosti illa Claudiani: Ditisque nota signatus Alastor. Jovem Alastorem, sive ultorem a Graecis fuisse cultum satis constat. Sed quid ille ad hunc nostrum? An quia Martem illi peperit (Getica qui nunc bacchatur in arcto) delicium foeminini sexus Juno, idque sine mariti ope, Jovem se credi velit? Id si accedet, quid ni Salmasiolus quoque Alexandrum magnum se jubeat appellari, qui si Hammonem patrem non habeat, habet saltem vitricum. De ista foemina cum narrationes facetae nunquam exhauriri possint, quarum ingentem acervum cumulavi, unam tamen fabellam non prorsus illepidam, vix a me impetrare nunc possum, ut silentio sinam involvi. Eam Sueciae, ubi res gesta est, debemus. Scis quam sordide sit avarum istud myrothecium Gratiarum. Convivas quidem excipit dapsiliter, quia raro: sed sola obsonat parcissime, ut inter ejus prandia et aliorum jejunia nihil aut parum intersit. Deliciarum si quid forte gratis consecuta est obvia, ut solet, amicorum liberalitate, earum solo odore pascit Jovem suum, gustum sibi ac Hebae suae omnem vindicat. Emerat illa forte nonnullos pisciculos, cum recens in Sueciam advenisset, quibus appositis nescio quo fato evenit, ut unus illorum integer ac intactus prandio subductus sit. Hunc cum sibi destinasset famulus, ac oculo faraelico avidissime involasset, dum patinam ex mensa tollit (ventrem enim habebat inanitate plenissimum, et morbo isti chronico valde fuerat obnoxius, ex quo in Salmasianam
irrepserat culinam, quam tutissimum esuritionum asylum nuncupare possis) arrepta, inquam, patina dum gaudet miser, ecce carminis horrendi legem. Intonat voce stentorea Juno, ac pisciculum servari sibi in coenam jubet. Indignatus ille, ac herili parcimoniae offensus subducit se in angulum domus remotiorem clanculum, et patina commicta custodiendum ancillae pisciculum tradit. Magno sub noctem apparatu in coenam pisciculus prodit, novo jusculo condîtus. Quid multis? dividunt inter se dapes Ambrosias Juno et Hebe Caledonia, divisisque vescuntur. Famulus ancillae rem jucundam narrat, ancilla Junoni. Nec mora, de natibus rei miserrimi comitia habentur; quo supplicii genere si delectari Junonem non nosti, nihil nosti profecto. Nunquam inter Italos tam praesenti periculo objectus fuit Miltonus, hoc mihi credas velim. Annum agebat decimum plus minus octavum. puer iste, ut ex amicis Parisiensibus intellexi. Lutetiae enim haerebat, quo profugerat puer, cum et ego in illa civitate essem ante menses duodevicenos. Sed eventum fabulae jam pridem exspectas. Demissa igitur ad talos pueri bracca, et levato magna religione sipario, quo sacra illa castis oculis non inspicienda solent involvi, virga nudatos clunes acriter fricare coepit, et mira constantia Rhamnusias Opis. Jam ad flagra illa venerea incalescebat Attys noster mutoniatus, arrectaeque horrore comae cum voce ad ejulatum composita, et protenta non manu supplice, sed illa parte, qua viri sumus, utinam, inquit, hera, meae virgae tantum in te liceret, quantum tuae in me licet. Gallice miram hoc habet emphasin, virgam Sancti Benedicti vocant. Subrisit illa, et magnum pueri acumen mirabunda suspiciens saevire destitit. Sic servavit vapulantem non Apollo, sed Priapus. Et haec quidem hactenus: alia occasione plura, jam enim charta deficit. Parum abfuit, quin neglexerim te monere nactum me Bononiae Appiani Alexandrini Iberica et Hannibalica Msta. Iberica, si memini, edidit Hoeschelius. Hannibalica an lucem viderint non scio. In Roberti certe Stephani editione, quae ad manum est, frustra ea quaesivi. Si non prodierunt, magnum thesaurum consecutus sum. Vidi in eadem civitate apud Ovidium Montalbanum duos codices Graecos, quorum unus continet Zonarae historiam, alter Libanii plurima. Tertium etiam Latinum ante DC annos scriptum, in quo Vegetius, Solinus, Macrobii saturnalia, Vitruvius et Aethicus iste nugator, hactenus ineditus. Volebat eos permutare mecum, si sibi emerem theatrum Bauhini botanicum. Tria sunt volumina, quem librum in hac urbe si invenero, illi mittam. Gallicam quam dixi, Holmii epistolam non vacat totam describere, partem ejus potissimam describam. J'ay monstre a sa Majeste mesme vos lettres, laquelle m'a temoigne grande affection pour votre personne, aussi bien que pour Monsr. Langerman; elle souhaite, que vous fussiez deja ici, et est fort aise, que Monsr. Langerman vient avec vous. Il part avec l'extraordinaire un lettre pour Monsr. Bidal a Paris, par la quelle sa Majeste a commande de vous fournir de l'argent pour vôtre voyage tant que vous en auriez besoin etc. Has jam descripseram, cum et Florentia magnam chirographiam accepi. Adsunt a patre, adsunt a Goesio, quibus uxoris partum imminere adfirmat. Gronovianas tamen nullas mittit. Parisiis Petavium
obiisse scribunt. Langermannus Romam rediit, multos Neapoli libros nactus bonae notae. Sed de his alibi. Lagerius hinc discessit, ut audio in Gallias, cum luculentam nactus sit haereditatem mortuo avunculo, quare literas illi tuas exhibere non potui. Apud Ducem Salviatum effeci, ut promiserit, se donaturum Reginae suos codices. Litteras ad Dominam, una cum Hetrusco carmine (pollet autem multum poesi) hîc exspecto. Cum salutarem illum, aderant comes Ferdinandus del Mestro et Andreas Cavalcantes, uterque mihi amicissimus. Frendebant tamen illi, codices praestantissimos Italiae fore subducendos, quantum ex commissis illorum capitibus mussitationibusque colligebam. Ducis Oeconomo centum aureos promisi, qui negocium promovit. Si pecuniam habuissem illam in promtu, poteram abstulisse libros, nunc vereor, ne meliores surripiantur, antequam mittat huc aliquem Regina, qui libros auferat. Vale, mi Vossi, cum tuis omnibus, Dabam Venetiis An. CICICCLIII. prid. Kal. Martias.
PRolixas tuas heri accepi, una cum inclusis ad Patrem, affinem et Gronovium. Omnes statim curavi perferendas. Nunc cogor Laconice tecum agere, quoniam quod scribam deest. Breviculas enim ex Suedia accepi hac hebdomade literas a Bocharto, quibus nihil aliud significabat, quam tradidisse se S. R. epistolam meam, verum nullum ab ea tulisse responsum. De protomedico tamen aliquid addebat, nempe illum brevi illuc accessurum dignitatis, ut omnes, quotquot Suedia indigent, et illo quoque indigeant. Cave itaque hunc talem tantumque virum offendas. Quod existimas me non cogitare de scripto erga communem nostrum adversarium, falleris admodum. Crescit illud indies, et videbis, ut spero, bonam illius partem luce donatam, antequam reversus fueris. Sed a scommatibus plane abstineo; malo enim ut ab his ipse prius incipiat. Quod [Gap desc: Greek words] Appiani te habere MS. inquias, nec ea reperiri in tuo codice, aliud oportet Appiani exemplar habeas, quam quo ego utor. Quod lapillos in renibus concoxeris valde gaudeo. Fabella de virga S. Benedicti, quam narras, valde est lepida. Dux Tremolius, alias princeps Tarenti, Hagam venit, is operam suam offert in reconciliando Moro cum Salmasio. Quod adfinis tuus rarius ab aliquo tempore ad te scripserit, mirari id non debes. Vides enim in longe potioribus laborasse eum, quam in scribendis literis. Gronovius Statium Papinium jam in lucem protrusit. editus est eadem forma et iisdem characteribus, quibus Ovidius tuus. Gustum (ita vocat notas suas) addidit in Statium Inscripsit vero Reginae. De cambio spero aliquando
quando vera dicturum Holmium. Valde reditum tuum exspecto. Sed et Langermannum spero hac transiturum, ostensurumque nobis, quantum in Italicis bibliothecis profecerit Recte vos facturos arbitror, si omnia vestra scripta vobiscum feratis, nec marium vel praedonum periculis permittatis. De proelio inter nostros et Anlos jam intellexisti ex superiore nuntio. Saltem id constat, spe excidisse Anglos potiundae tantae praedae, et non minus verum etiam multo magis vapulasse, quam nostros, si verus sit hic, quem transmitto, catalogus, de quo tamen valde dubito. Et tamen vix dimidia aut tertia pars navium nostrarum pugnavit. Nebulones enim aliquot capitanei, Gallis Rupellensibus et aliis vendiderant pulverem suum pyrium, itaque cum ad pugnam esset deventum, nihil habuere, quo se defenderent. Lotharingos aliquot a nostris fuisse assatos jam dudum intellexisti, ut opinor. Istorum nidor reliquos pepulisse videtur. Abstinent enim a nostris finibus. Vale, et me ama. XIV. Martii CICICCLIII.
IAm statim Amersfurto domum redux [(reading uncertain: print blotted)] , mi Heinsi, tuas offendi, et longas et jucundissimas. Scribis in illis, ut literas imposterum tradam aut affini tuo, aut ad aedes paternas mittam. Verum id, ut opinor, efficiet, ut cum singulis duabus ad te scripserim hebdomadibus, nunc una hebdomade serius ad te meae perveniant literae, nam, ut nosti, uno die serius, quam huc, literae ex Italia Germaniaque adveniunt, alter hinc discedit tabellarius Valde autem gaudeo quod videam te iter tuum maturare, celeremque promittas reditum, qui quamvis celerrimus fuerit, nunquam tamen erit inexspectatus. Utinam si quam scribendi negligentia aut raritate apud te contraxerim culpam, eam omnem praesentibus possim conpensare officiis, hactenus non ingrata nobis et injucunda fuerit mutua istaec inter nos benevolentia, multo illa, ut spero, erit gratior, ubi iterum praesentibus officiis et consuetudine jucundiorem facere possumus amicitiam nostram. De historia Augusta ita est, ut olim dixi; quamvis codex iste Mediolanensis sit recens, innumera tamen loca ex eo restitui possunt. Sed opus est naso, quo caruisse videntur illi, qui eorum autorum primam dedere editionem. Non recte enim illo libro usos esse (si tamen sint usi) statim adparebit, si quis vel unam conferat pagellam. Vellem cum D. Ferrario arctam faceres amicitiam, mirum enim in modum illius imposterum tibi prodesse possit familiaritas, in consequendis melioribus istius bibliothecae monumentis. Quod nonnullos tibi rariores comparaveris codices valde gaudeo: velim ut illos tecum terrestri itinere deferas, ne forsan aut maui aut
piratis Anglis ea cedat praeda. Habes hîc literas Gronovii. Intra aliquot dies hîc nobis aderit, si stet promissis. Valde capior ejus familiaritate. Sed utinam quoque tu adesses, id si esset, nihil nobis deesset. Bochartus quando huc rediturus nescio. Ipse scribit se non posse de reditu cogitare ante tertium mensem elapsum. Si maturaveris iter tuum possis illum in Suedia offendere, uti quoque D. Beuningium. EX Suedia nihil novi. Crescit illic indies paupertas, et sane videretur ea regio brevi futura mendicorum ditissima, nisi deus aliquis prospexerit, ac de Polonis aut aliis inimicis bonam illis praedam concesserit. Ipse [Gap desc: Greek words] aliquid se percepisse negat in Suedia, sed jam de suo expendisse ultra viginti florenorum millia. Quid de Bocharto, quid de nobis sperandum in tanta egestate? Sed de his coram. De van Galio modo rumor est allatus, illum duas Anglorum naves occupasse, et alias quatuor in fundum egisse, aut consumpsisse flamma. Nos strenue pergimus in Antipliniano nostro. Affinis tuus Leidae est, ut mihi statim narratum. De Moro nihil intellexi ab aliquo tempore. Aliud quod scribam nihil jam succurrit. Vale, et matures reditum et me amare pergas. Amstel. IX. April. CICICCLIII.
VAlde anxius fui de tuo reditu, quinque siquidem jam transierant hebdomades, ex quo nemo hîc terrarum aliquid de te cognovisset, cum subito laetissimum nobis nuntium adtulit affinis tuus, salvum te venisse Genevam. Heri vero etiam literas adtulit Basilea datas, quibus certam spem facis affuturum te Coloniam intra duodeviginti dies, quos jam praeterisse existimo. Utinam iter tuum matures, quantum fieri potest. Simul Suediam repetemus, si dîs placet, nam et ego nunc revocor. Propempticon nobis scribet Morus. Tonsoris rustici filius abiit, evasit, nescio aurone an diris onustior. Valde aestive viaticatus illuc venerat: auferet vero nunc plusquam quinquaginta imperialium millia. Infinitas de illo fabellas coram narrabo. Transiit hac practerita hebdomade Bochartus et Naudaeus, in comitatu uterque Chanuti Legati. Non nisi per unum diem hîc substiterunt. Ex Suedia ad me scribit Beuningius sperare se habiturum te locum Lagerii, aut similem, nempe ut sis S. R. ab epistolis Latinis. De Bidalio dolet quod scribis. Sed poteris de illo ultionem accipere, si ita tibi visum fuerit. Multa habeo, quae in aurem tibi dicam, quae non audeo literis committere. Spero tibi ea non ingrata fore, quamvis imprudenter facta videbuntur, sed tamen optime exciderunt. Fraxineus adhuc in Suedia est: huic soli cum tonsoris Michonis silio quomodocunque adhue convenit. Et ipse tamen quamprimum discedet, nisi fallor. Literas mitto
Gronovii, quas hoc ipso fere momento Haga redux domi meae offendi. Tutius forsan eas hîc servassem, cum nesciam an ad manus tuas sint perventurae: spero enim te prius Colonia discessurum, quam istae perferantur, cum nihil ea in urbe sit, quod te multum moretur. De Catalogo Bibliothecae Bernensis noluissem te solicitum esse. Jam olim eum mihi descripsit cognatus Junius. Vale, et reditum festines; peream si quid in mundo sit, quod majori cum impatientia defiderem. Famulus non deerit. Gronovio et ipsi haec res cordi est. Vale x. Julii CICICCLIII.
NOn nisi per unicam horulam licuit versari in Bibliotheca; ob causas, quas coram melius explicabo. Omnia illic fursum et deorsum volutata inveni, itaque tam brevi spatio nihil neque in usus tuos, neque etiam meos potui efficere. Ovidium et Statium MSS. pauculosque alios exposui, uti volebas, habebisque quandocunque placuerit. Transmitto clavem interioris cubiculi, quam tradas rogo Holmio, aut Serenissimae nostrae, si tempus et occasio tulerit. Inclusas rogo tradas Holmio obsignatas. Valde jejune sunt exaratae, sed jam pridem cessat mea erga hominem istum reverentia. Qualem erga me se gerit, talis quoque ero erga illum. Si homo literarum et omnis civilitatis expers nesciat libros, quos separavi, a caeteris distinguere, adjuves illum rogo. Si tibi comparaveris libros, qui in anteriore sunt cubiculo, praedam non contemnendam habebis. Sin id neglexeris, fac tamen rogo, ut et illi convasentur, et cum caeteris transmittantur. Pileum, quem volebas, reliqui adfixum parieti cubiculi mei. Si Silvercronium videris, salutes non tantum meo nomine, sed etiam commendes illi arcam, quam reliqui, ne forsan servorum pateat fraudi. Velim itaque quam libentissime, ut illam quam ocyssime auferat Gertrudis, quam nosti, Beuningiana, ut istam una cum heri sui suppellectile reliqua in Hollandiam transmittat. Simulatque in Hollandiam venero pluribus tecum agam, nunc enim raptim haec exaravi, redeunte ad vos famulo meo. Quis futurus sit status aulae Serenissimae nostrae Reginae tribus rogo rescribas verbis, quandoquidem id nunc secure licebit, nempe an Comes a Dona comes itineris sit futurus, Silvercronius, Marescallus, quid alii item. Northolmiae nunc versor. Responsum si quod transmiseris, id hac praecipue vice tradas domino Oste, ut includat literis suis ad D. Beuningium. Langermanno rogo omnia mea offeras officia. Mittam illi quae promisi, simulatque eum Hamburgum reversum esse cognovero. Vale et me ames. IV. Junii Gregor. CICICCLIV.
NAe illi lepidi sunt homines, mi Heinsi, qui tam magnifice sentiunt de munusculo librorum, quod mihi indulsit Domina. Illine, an vero ego debeam indignari, quod cum pulcherrimam in Suediam advexerim bibliothecam in qua nullus omnino veterum auctorum desiderabatur, quaeque ultra quingentos numerabat manu exaratos codices; nescio quas receperim quisquilias, in qua ne unus quidem bonae notae sit auctor (exceptis paucis aliquot meis) digni prorsus omnes, qui a cacantibus legantur. Nolim tamen ut apud Suedos nimium de iis contemtim loquaris: e re enim mea esse possit, ut magnifice de his sentiant. Constitui enim Catalogum omnium istorum librorum pluriumque aliorum, quos ad speciem admiscebo, quamprimum in lucem dare. Transmittam illum, simulatque excusus fuerit, ut videas ecquis illic sit emptor. Prorsus enim est digna haec bibliotheca, quae ad locum, unde venit, revertatur. Atque haec quidem de libris. Hamburgensi quod excideris Canonicatu, non est quod doleas. Nimium id pusillum fuisset praemium pro laboribus tantis. Spero successurum id quod scribis, nempe ut ordines te illic utantur oratore. Non erit hoc, ut existimo, inconsultum aut honori tuo, aut utilitati. D. Beuningius jam de eo egit apud ordines nostros. Non male feceris, si unam alteramve scripseris epistolam, quam communicare possit illis, qui nunc plurimum possunt. S. Regina adhuc Hamburgi haeret, indiesque hîc exspectatur. Avide illam exspecto etiam ipse, tum ut videam ecquid sperandum sit de solutione stipendii, tum vero magis de repraesentatione summae expositae. Libros, quos petis, habebis omnes. Multum me obstrinxeris, si per famulum tuum inquisiveris in volumina quaedam, quae mihi sunt sublecta in Suedia, ut existimo, a famulis quibusdam, dum transferuntur, vel etiam in ipsis aedibus D. Beuningii, praesertim in navigationes quasdam in Indiam, Francofurti editas in folio, quorum figurae coloribus sunt variegatae. Praeterea itinerarium Rauwolfii, innumeraque alia scripta, vellem quoquo pretio recuperare. Sed de his alias. Ante duas hebdomades transmisi tibi libellum Miltoni contra Morum. Vale et me ames XXX. Julii. CICICCLIV.
ACcinctus ad iter Antwerpiense, ut illic S. R. conveniam, haec scribo. Itaque non possum ad singulas literarum tuarum partes respondere, hoc saltem nunc promitto, me sedulo omnia curaturum quae postulas. Nunc praetermittere non possum quin significem, D. Beuningium strenue causam tuam egisse apud Ordines, atque ita de te esse locutum, ut non dubitem, quin si resciveris sive ex me, sive ex aliis, quomodo ille te laudesque tuas praedicarit, longe tibi gratissima sit futura ejus erga te viri benevolentia. Itaque jam parum superest quin omnium nomine electus sis ad munus illud publicum in Suedia obeundum. De salario annuo non ultra quatuor florenorum millia impetrare potuit, quamvis illis necessitatem alendi currus famulorumque aliquot satis indicarit. Non nisi per biennium illic commoraberis, ut existimat. Ubi reversus fueris, syndicus eris urbis alicujus primariae. Dum interim illic versaberis pulchre rem tuam facere poteris. Vale, mi Heinsi, ubi Antwerpiam venero, ubi nunc agit Regina, dabo ad te prolixiores. CICICCLIV. VIII. Aug.
ANte biduum Antwerpiam veni. Regina vero abest, sed hodic reversura esse creditur. Bruxellas et praedia nobilium quorundum, circa illam sita, per aliquot dies invisit. Mansura vero est etiamnum per menses minimum tres vel quatuor. Verum de his certiora potero rescribere, ubi ipsam compellavero. De te vero quid statutum sit apud ordines nostros superioribus perscripsi literis. Putabat itaque Heros noster Beuningius brevi te habiturum acta illa, quibus quid tibi faciendum sit poteris cognoscere. De Ovidio quod scribis memor ero, simulatque domum fuero reversus, quo admodum festino, transmittam omnia, quae in Bibliotheca mea Ovidiana monumenta invenero. Vellem id ipsum apud Moretum, quocum familiaritatem inire statui, mihi liceret. Sed vereor ne is recuset codices illos suos in tam longinquas oras transmittere. Graevius, qui mihi Amstelodami adest, cujusque utor opera in concinnandis operibus paternis, describit Ovidianas lectiones Gruteri, excerptas ex variis
ejus scriptis. Velim scire quid Christianus Meys praestiterit pro me apud Doctorem Ericum. Reliqueram illi schedulam exhibendam huic D. Erico, qua, ut restitueret libros, quos D. Manasses in Suediam misisset postulabam. Si nondum restituerit cistam, praedictus D. Ericus, velim moneas Christianum Meys, ut denuo ab eo repetat. Et sane nullam causam video, quare tamdiu aliena bona penes se detineat. De Purchasio Anglo nescio an quid futurum sit. Ipse hîc habeo posteriores duos tomos, Illustriss. vero Skyttius quatuor priores. Pro libris istis Hebraicis jam satisfeci Manassi. Itaque non ipsi, sed mihi remittendi sunt libri isti, quamdiu nondum istam pecuniae summam a S. Regina receperim. Si nondum transmissi sunt, fac rogo ne illi mihi pereant, simulque trecenti sexaginta imperiales, quos pro illis persolvi. De capsa illa librorum quod narrat hospita, id falsissimum est, non enim tantum, quod illa fingit, denuo examinavi libros, sed ne totam quidem capsam aperui; verum per Fredericum et alterum, quem habebam, famulum asserem unum ab uno tantum latere aperiendum curavi, et sic per foramen istud aliquos minores libellos immisi. Antverpiae CICICCLIV. Aug. XX.
ET alia, et praesertim morbus gravissimus matris, effecere, ut spatio trium quatuorve hebdomadarum nullas omnino ad te literas dederim. Singuli dies extremam illi horam minati sunt, et tamen dei beneficio illam evasisse speramus, licet admodum diminuto calore naturali, ut in tam senili solet corpore. Nunc ante quatriduum demum Antwerpiam reversus, tuas illic offendi geminas, quibus responsum cogor in sequentem hebdomadem differre, adeo nunc mihi multa sunt negotia peragenda. Hoc tantum nunc dico, habere me hîc fasciculum literarum a Furstenhausio ad te transmissum, quem Regina aperuit, sed meras continet novellas Garmanicas de morte Caesaris et similia. Grandior is est, quam ut transmittere possim, alia itaque id transmittam via, praesertim cum nihil contineat, quod scire magnopere velis. Fraxineus et Picquetus huc adpulere. Bourdelotio significavit Regina, se non egere medico. Wullenius jam hinc in Suediam discessit. Chanutus hodie hinc discessit, post moram quatridui. Caetera sequenti hebdomade. Antwerp. CICICCLIV. II. Octob.
SUperiore hebdomade redux Amstelodamo paucis te compellavi, vir clarissime, quoniam aliter ut facerem tempus non patiebatur. Significavi tunc me geminas tuas hîc offendisse, nunc vero, id est heri, tertiae tuae ad manus pervenere. In omnibus postulas, ut tibi transmittam Ovidiana quaecunque vel hîc, vel Amstelodami invenerim. Noli dubitare, quin id facturus sim intra paucos dies, modo non desit occasio, qua codices illos possim transmittere: Per hunc ipsum tabellarium scribam ad avunculum Junium, ut id negotii suscipiat. Tria exemplaria Metamorphoseos hîc habeo, omnia in pergameno, sed omnia mediae antiquitatis, ut solent esse pleraque ejus auctoris scripta. Addam et alia quae habeo. Miror cur Platonem aliosque, quos habeo a te, libros addi velis. Non potui illos reddere hactenus vel affini vel sorori tuae, cum hîc in Anglia, altera vero Leidae semper fuerit, ex quo huc reversus sum. Itaque neque alteram hactenus istam summulam refundere potui. Sed et pugillares eburneos debeo. Et hos quoque brevi habebis; intra paucos enim dies Lutetiam tendo una cum D. Silvercronio et Fraxineo. Regina hîc commorabitur, nisi fallor, per totam hyemem. Ipsa tamen non tam diu se hîc velle haerere dicit. Sed Princeps Condaeus proculdubio detinebit. Comites itineris futuri sunt Silvercronius, Piquettus, Fraxineus, et ego, si velim. Sed non hinc discedam, nisi prius impetrata summa illa, quae mihi debetur. Silvercronius liberalis admodum est in promissis. Itaque non mihi tantum, sed et tibi se velle satisfacere dicit. Sed sane factus est alter Holmius. Suedos autem Wolfium, Wrangelium et alterum illum, qui pistillo regio in plebeo conformatus est mortario, abdicare velle videtur Regina. Silium, quem petis, describi curabo. Sed profecto haec sunt minuta, si cum iis comparentur, quae aliquando apud me videbis. Spero non diuturnam fore tuam in Suedia moram, sed te revocaturos intra annum unum aut saltem alterum D. ordines ad meliorem, aut saltem beatiorem conditionem. Interim et de hac quoque tibi gratulor. Sed profecto nihil minus, quam lucrosa haec tibi erit dignitas. Verum refundent ordines quidquid de tuo expenderis. Ad hoc impetrandum sufficiet tibi Beuningius. Mortem Cancellarii tui maxime ergo doleo. Beneficium confer in senes, moriuntur, confer in juvenes, obliviscuntur. Utroque modo infelix hactenus fuisti. Tempus est, ut illis operam tuam offeras, qui nunquam moriuntur, et apud quos nunquam, ut spero, senescet gratia. Salutavi nomine tuo Gevartium et Jesuitas, illi omnes amanter te resalutant. Antverpiae XVIII. Octobris CICICCLIV.
QUinque, nisi fallor, hebdomades sunt, aut aliquanto minus, ex quo Lutetia ad te scripserim, mi Heinsi. Qua potissimum de causa eam adierim jam cognovisti, ut opinor, nempe ut summa ista, quae mihi debetur, ex illis persolveretur rebus, quas Du Fresnius ad suos tantum usus in Galliam transtulerat. Duae jam effluxerunt hebdomades, ex quo inde reversus sum. Sed totum illud tempus impendi convasandis denuo libris Bibliothecae nostrae, quae Bruxellas migrabit ad aedes Egmondanas, simulatque glacies, quae etiam hîc pleraque invasit flumina, fuerit soluta. Ante biduum demum huc reversus nihil mihi prius jucundiusque esse potuit, quam ut tibi rationem redderem itineris Gallici, simulque eorum, quae a me postremis tuis flagitasses. Sic itaque habeas, comparasse me tibi pleraque quae jusseras, nempe tomos tres Sanctamantii, Sidonium Sirmondi, aliaque nonnulla. Sed et omnes illos auctores, qui de numismatibus antiquitatibusque Romanis agunt, illic inveni, meique feci juris. Inter illos multi sunt hactenus tibi invisi, quos tamen libenter patiar ad tuam transire bibliothecam, si in ea desint. Verum de libris coram aliquando videbis. Pyrrhi Ligorii opus jamdiu Lutetiam advectum est, intra paucos, ut spero, dies huc mittetur, nempe simulatque Parisios reversus fuerit Bidalius, qui hoc ipso die peracta negotiatione sua satis bene contentus hinc discessit. Menagio persuasi ut huc se conferat. Dixit mihi velle se Serenissimam Reginam comitari in itinere Italico, jamque seposuisse ad hoc octo scutatorum millia. Hodie illi transmisi literas salvi, ut vocant, commeatus. Sed et Beuningius heros promittit brevi se huc excursurum. Fraxineus Parisiis haeret, nec forsan huc reversurus. Eo quoque se contulit Piquettus. Regina in servitium suum adscivit Dominam Donneau, et sororem Janetoniam. Harum frater post Antonium praecipua nunc floret gratia apud Reginam. Wolfius, Wrangelius et Lilicronius ad suos quamprimum revertentur. Itaque nos supradicti heroes et heroinae vacua dominabimur aula, si dîs placet. Hactenus in aula Archiducis vivimus, qui nos splendide excipit. Post septem, aut octo dies ad domum Egmondanam transibimus. Pulchre omnes curamus cuticulam. Musici, histriones, chorauli et crotalistriae ad nauseam pene nos compellunt. Principem Condaeum quod adtinet, is abrupit commercium cum Serenissima Regina; iisdem, quibus Archidux, honoribus adfici cupiebat, id quod recusavit Regina, itaque soli Hispani hîc aulicantur. Jannetonia et ipsa jam incipit verba Hispana conari. De summa, quae tibi debetur, bene spero. Silvercronius omnia promittit, verum is valde est prolixus, et omnino alter est Holmius. De pecunia tamen despero, sed picturis, libris, gemmis
aliis rebus, ut puto, compensabitur. Ita omnino ego facere proposui. Brevi de his certiora potero rescribere, interim non cessabo et ipse negotium tuum urgere, quantum potero. Magnus quidem est numerus librorum geminorum, veruntamem illi non ad tantum adfurgunt pretium. Recte feceris, si Reginam aliquanto humanius compellaveris, quam in Suedia feceris, si non ob aliud, saltem ne obsit, quominus tibi satisfaciat. Rogavit me jam aliquoties ecquas a te accepissem literas. Sed illas non potui exhibere, ut ipse facile conjicere possis. De sequentibus melius spero. Interim ita habeas velim, si non aere aut argento, saltem aliis rebus Serenissimam Reginam compensaturam esse summam, quam tibi addixit. Vale, vir eximie, et me ames. Bruxellis II. Januar. CICICCLV.
SI pro infrequenti literarum officio, meum etiam erga te studium et affectum aestimes, mi Heinsi, longe profecto ego alius videar, quam vel sim, vel esse debeam. Sed certe nimium me amas, quam ut de affectu dubites; negligentiae vero crimen utcunque non detrectem, tanta tamen forsan non est, quantam existimas. Nam quod scribis tribus integris mensibus nihil te literarum a me accepisse, id valde miror, cum nunquam tandiu officium meum intermiserim, optimeque recorder, me tribus quatuorve circiter hebdomadibus, antequam illas, quarum mentionem facis, ad te exararem, alias ad te dedisse in procinctu a me scriptas. Quas si non recte curarit Bidalius, nihil in eo praeter morem egit, cum neque tuas illas verbosissimas curarit, quarum in literis mentionem facis. Porro quod superiorem tuam epistolam adtinet, quam per Holmium curasti, illam ante tres circiter hebdomades accepi. Verum vix lectam per Janetoniam Reginae offerendam curavi, quae istam sibi servat hactenus. Legerat illa tuam, multumque hac commota fuit, adeo ut diceret, Heinsius me traicte comme si j'estois la plus vile creature du monde. Ego, ut haec mitigarem, dixi te tamen cum summo honore et affectu de ipsa loqui in tuis ad me literis. Itaque exhibui. Praecipue aegre ferebat, quod Pantolabi scurrae Nomentanique nepotis faceres mentionem. Rogavi vero Janetoniam et Silvercronium (qui valde tibi irascebatur, jamque responsum nomine Reginae meditabatur) ut aestus istos componerent potius, quam de vindicta cogitarent. Quamvis autem pulcherrima ista sit epistola, meritoque illam amare debeas, non tamen tanti facere debes dicta aliquot arguta, ut propterea tot scutatorum millia perdere velis. Porro quod cupis, ut moneam Dominam de responso Italis parando, pro illo Poematum a te transmissorum volumine, faciam ubi aliqua
adfulserit occasio. Quamvis cum ipsa literas tuas habeat, et proculdubio legerit, hoc opus non videatur, praesertim cum ipsa Bruxellis sit, ego vero Antwerpiae habitem, et quidem occupatissimus, dum tuis meisque commodis omni modo inservire studeo. Libris ne pretium supra aequitatem imponatur curae erit quam maxime. Aliquot centenos et quidem optimae notae jam exposui minimeque timeo, ne hac in parte negligens tibi fuisse videar. Transmittam tibi eorum catalogum intra tres hebdomades, tanto enim minimum tempore indigebo, antequam negotium hoc potero perficere. De picturis aliisque agam tecum sequenti occasione, simulatque Silvercronius huc advenerit, quem indies exspecto. Absque illo enim nihil hac in parte possum. Ovidiana omnia, quae petis, jam convasavi, habebis illa quandocunque volueris. Antwerpiae CICICCLV. XIIII. Martii.
TOtis quatuor aut quinque mensibus non nisi unicam a te accepi epistolam, vir Eximie. Cum decies ego ad minimum interea scripserim, teque compellarim. Nimia fieri loquacitate meâ suspicor, ut ne respondeas. Quare frenabo posthac hunc impetum, et pruritui garrulitatis moderabor. De Excerptis tantum Ovidianis verbo vel unico quid sit factum opto doceri, quae Puteanus ad me mittenda Bidalio ante annum commisit. Major est thesaurus ille, quam ut negligi a me aut insuper haberi debeat. Sed et scire cupiam, an egeris cum Dominâ de responsione Principi Hetruriae Leopoldo paranda, deque gratiis illi agendis pro carminum luculento munere per me Majestati ejus oblato. Metuo enim ne Domina, si officio diutius desit, Italorum animos alienos a se reddat, quos sui studiosissimos et experta jam erat, et porro erat expertura, si grato animo Serenissimi Principis munus excepisset. Octavii Ferrarii Oratio an visa sit tibi nescio, quae CHRISTINA ABDICANS inscribitur. Ego Parentem optimum nuper amisi, qui casus miris modis me adflixit. Flemingius mense Maio ad Dominam hinc proficiscitur, magnam pecuniae vim vobis allaturus. Mei aliquam haberi rationem velim, antequam hinc discedat. Sed sine mandato ipsius Dominae nihil est sperandum. Utinam Silvercronium nostrum tam officiosum, tamque mei demerendi cupidum experiar, quam Beuningium heroem sum expertus, et quotidie experior. Holmium jam adesse vobis arbitror. Is me ignaro hinc descessit. Carmen nuper Epithalamium scripsi, etsi Musarum transfuga, ejus ut copia tibi fieret, Amplissimum Beuningium rogavi. Tu vale, et memento mei. Dabam Holmiae. A. CICICCLV. ad diem XXVII. Martii Gregor.
PEne tibi irascor, quod tam aequo animo feras negligentiam meam, mi Heinsi. Quamquam enim valde gaudeam nonnunquam quod istam feras, malo tamen, ut more tuo mihi irascaris, quam ut perinde a te habeantur studia et officia mea. Acres omnino et virulentas a te exspectabam literas, jamque longas excusationum ambages meditabar, cum ecce prodit postrema tua ad me epistola, plena amoris et affectus planeque contrarii argumenti atque exspectabam. Quod si illum erga me animum geras, ut vitio huic ignoscere possis, et non tantum me non odisse, verum etiam eodem, quo ego te, affectu prosequi; jam te impensius amo, petoque ut sic me semper amare pergas. Catalogum librorum, quos pro te exposui, tradidi adfini tuo jam ante sex septemve dies, puto illum jam hunc ad te transmisisse. Implent isti tres vastas satis capsas, quas una cum quinque aliis meis tradideram nautae, Hagam deferendas, sed quid illis factum intelliges ex literis Gevartii, quas hîc habes. Interim crastino mane denuo Antwerpiam repeto, efficiamque, ut libri nostri intra unam alteramve hebdomadem huc adferantur. Nisi sperarem brevi te huc adfuturum, longas tibi scriberem historias, quo pacto illas obtinuerim. Nosti enim ille noster amicus quam sit longus. Pretium puto non displicebit, praesertim ubi coram aderis librosque videris; in catalogo enim illud praecipue cavi, ne librorum tituli nimium essent speciosi. Simulatque illae Parisienses eistae, quas abstulerat Fraxineus, Bruxellas allatae fuerint, habebis alios, et quidem aliquanto rarioris generis, ut spero. Porro Fraxineus dedit mihi Lazii Graeciam, tibi tradendam, quoniam istam te desiderare signisicaram. Ante octiduum Hagam habitatum concessimus, itaque jam totus in eo sum, ut bibliothecam, quae satis est luculenta, in ordinem digeram. Spero permissuram Reginam, ut hîc aestatem transigam. Attamen prius me Antwerpiam et Bruxellas conferam, ut videam ecquid etiamnum efficere possim in communi nostro negotio. Ubi picturae Parisienses a Bidalio transmissae fuerint, bonam exinde portionem obtinebimus uterque. Sed et in illis exhibendis adeo tardus est amicus noster, ut pene scribere pudeat. De die in mensem, imo in annum jam differt, licet Serenissima Regina jam saepius jusserit, ut nobis satisfaceret. Quod si illum officii admoneam, serio irascitur. Verum de his coram, quod utinam quamprimum fiat. Wullenius in epistola ad Silvercronium valde de te conqueritur, quod te in Suedia omnium asperrimum inimicum experiatur. Ego id verum esse negavi, dixique me existimare, magis te esse ipsi amicum, quam ipsemet sit sibi. Certe soror illius, in novis aedibus suis, quas Amstelodami conduxit, valde te impatienter exspectat, nec suum potest
dissimulare affectum. Noli itaque cum viro optimo odium exercere, amicitiamque veterem levi de causa dissolvere. Si non hoc ipsi velis praestare, at saltem praestes sorori, quae se totam tuam esse dicit. De Domina nostra coram multum narrabo, verum utinam iter matures. Ita enim habeas rogo, inter omnia mea desideria maximum esse illud, ut te videam: Vale, vir Nobilissime XIII. Maii CICICCLV. Hagae Comitis.
PRiore hebdomade tuas accepi, vir amplissime, quibus nuntias redditas tibi esse literas nostras, mense Majo exaratas, id est ante quinque, et quod excurrit, hebdomadas. Miror affinem tuum simul non transmisisse Catalogum, quem illi tradidi. Existimavit forsan me aliud quoque exemplar tibi transmisisse, sed profecto, nisi fallor, diserte illum rogavi, ut quem unicum haberem, illum quoque ad te mitteret catalogum. An placitura tibi sint librorum nomina valde dubito, verum illud existimo non displiciturum tibi pretium, ubi coram videris, praesertim si cum meis comparaveris. Interim ita habeas, me non paucos libellos rariores, qui bis inter libros Reginae exstarent, mihi adtribuisse, tum quod illi meae deessent bibliothecae, olim enim illos donavi Serenissimae Reginae, tum quod existimarem eos in tuis, vel saltem in paternis exstare libris. Si quid attamen in iis sit, quod tibi magnopere arriserit, non me difficilem experiere, quod enim aliquanto plures mihi adtribuerim vel usurparim, id antiquo dandum est affectui, quo illos potissimum amplector libros, quibus diutissime usus sum, utpote meis, et in quibus magnam memoriae meae partem collocavi. Porro quod de Ovidii codicibus scribis, de eo noli amplius dubitare, non pauca enim in illis tuis capsis invenies hactenus tibi, ut existimo, invisa. Verum et alia illic invenies dudum tibi desiderata, Austriaca Lazii, Familias Ursini, Olai Historiam Gothicam, fratrisque ejus Joannis, Opera Gesneri, Augustini et Hieronymi opera ex editione Plantiniana, Opera Mirandulae, Cuspiniani, multaque alia, quae forsan desunt, ipse suppeditare potero, et praesertim illa, quae in schedula proxime transmissa postulas. Libri Parisienses an ante discessum Reginae sint adfuturi ignoro. Quia enim Bidalius necdum obtinuit a Rege confirmationem eorum agrorum, qui ipsi adsignati sunt, ideo recusat reddere, vel differt saltem omnia ea, quae penes ipsum sunt, Reginae bona. Iter Reginae in Italiam incidet in Mensem Septembrem. Comitabantur illam Pimentellus, Dom de la Cueva cum conjuge, Comes Montecuculius, Silvercronius, Lilicroniusque. De me nihil certi possum promittere, licet enim et me quoque comitem postulet Serenissima Regina, dicere tamen non possum quanto secessus flagrem desiderio.
Jannetonia, Donneus cum conjuge, in Hollandiam revertentur. Verum comitabuntur duo Secretarii Apelmannus alter, alter vero Gilbertus quidam Gallus, nec non Apelgrenius, et praeterea cohors XXV. militum pro custodia corporis. Rubenium saepius nomine tuo salutavi, vivit is valetque, ac saepe alter alterum videmus. Adventum tuum in Hollandiam impatientissime speramus omnes, quandocunque venies, nunquam certe inexspectatus aderis. Vale, vir nobilissime et me semper ames. Libri tui una cum meis salvi Hagam sunt allati. Mater capsas nostras alias ab aliis non potuit distinguere. Itaque hoc differendum est in adventum nostrum. Interim tuto adservabuntur. Iterum vale. X. Julii CICICCLV.
VAlde tibi ipsi es molestus, mi Heinsi. Vide ne dum paucis quibusdam os obstruas, omnibus aperias. Multo hoc salubrius consilium, quam illud, quod mihi dedisti. Inquis, quod honorem IV. apud Goesium et Wicquefortium et alios prosciderim. Hoccine de me dicunt illi? non credo. Apud Wicquefortium nunquam W. mentio incidit, cum ille Hagam eam habitatum venisse significaret. Hoc tibi renuntiavi. Auctorem etiam addidi te petente, neque enim in eo quidquam mali. Verum tu, ut solent qui suspicionibus indulgent, ipsum adiisti, ut videres, num, cum W. fieret mentio, alii quoque de ea habiti essent sermones. Promas illos, si qui fuerint. Sed et ista profer, quae adfini tuo dixi, confirmabo libens. Verum alii isti ubinam sunt? nusquam ut opinor. Quae suspicaris, vel potius quae somniasti adfirmas. Illud non probe a te dictum, quod illustrissimo B.... litem intendi ab illa, et mea culpa obtorto collo in jus rapi scribis, te tamen pro tua pietate illum ex his turbis conari extricare. Facit me profecto ridere ista pietas. Nempe significavi et olim et nuper, B.... me praesente defendisse honorem W. apud B.... Indicasti hoc dominae tuae, quae nunc lites hoc nomine minatur, cum gratias agere debuisset. Fingis dolere tibi Beuningii vicem. Sed istum dolorem et istas lites valde contemnet heros noster. Dicis illam fremere. At vero ego valde illam laetari existimo. Sin minus, subde matellam. Adfirmasti enim nuper valde hoc esse utile remedium ad compescendam choleram. B.... obiisse dicis. Cur viventem non consuluisti, jam siquidem triennium effluxit, ex quo id facere potueras. V.... scribis factum, ut a me narratum est, infitiari. Hoc verum esse non potest, quî enim infitiari possit, cum ipsa non interfuerit? Dixeram tibi V.... proculdubio notum fore, qualiter de tua domina senserit et locuta sit B.... His tamen veluti manifestis, jubes ut tonsorem nominem. Ego vero nullius
tonsoris nomen novi in tota vestra urbe. Ipse quaeras, mea enim nihil interest, utrum tu privatim, an vero cum aliis puellam tuam possederis. Caeterum ut signum habeas, quo eum forsan possis cognoscere, is ipse est, qui sese jactabat alteram ejus sororem a lue Venerea liberasse. Pergis dein et dicis non deesse mihi inimicos, qui mihi calumniatoris notam inurant. Quinam sunt illi? Si jam tuo more agere vellem, vel edere istorum nomina deberes, vel ipse pro calumniatore naberi. Ipsissimum hoc est argumentum tuum. Dicis cautius me facturum fuisse, si praeterito Goesio, tibi uni credidissem. Quomodo tibi uni, cum aliis quoque, ut vel ipse fateris, et praecipue Dominae tuae, apud quam omnium minime decebat, haec eadem communicaris. Inquis W...tuae constare quid Hagae sparserim, et me natales ejus lacerasse apud Goesium, cum tamen constet illos esse nobilissimos. Et hoc quoque aliter sese habere ipse testabitur Goesius. Inquiebat is sese ex te intellexisse puellam esse nobilem. Adhaec ego, nihil me aliud scire, quam patrem fuisse pastorem Lutheranum. Cujas sit mea nihil scire interest. Quam vero es ridiculus, cum me periisse adfirmas, nisi alteram de pudicitia ejus proscissa causam egero. Utiuam tuo capiti non majus immineat malum, quam mihi. Quorsum vero cupis me testimonium ferre de castitate puellae, quam tu intus et in cute nosti? De Genegio quid iterum quaeris, cum olim B... nominarim? De fama mea noli esse sollicitus. Tu tuam et existimationem et valetudinem cura diligenter, si per Dominam tuam liceat. Beuningii literas quod adtinet, ita habeas; nihil in iis esse, quod puellam tuam tangat, verum id simpliciter, quidquid facturus esses, sperare se nihil te indignum commissurum judicio et prudentia tua. Hoc idem retuli adfini tuo, ac promiseram me ipsas tibi ostensurum literas, tui enim videndi gratia Amstelodamum me properare. Facere id sum oblitus, fiet quandocunque volueris. Interim boni consulas ingratum hoc scriptionis genus, cui tu occasionem praebuisti, daturus literas jucundiores de codicibus Ovidianis, quos hîc inveni, aliisque quae magis faciant ad animum tuum, ubi aliquanto fueris tranquillior. Vale, et si potes me ames, sin minus, saltem desinas me odisse illo, quo me amare debeas nomine. Ruraemondae V. Octob. CICICCLVI.
SUperiori hebdomade scripsi ad te epistolium, quod quando sit reddendum ignoro, Vir amplissime. Miraberis forsan quod in illo commendarim mulierem mihi ita ignotam, ut nesciam an alba an atra sit, cujusque negotia nec ad te, nec ad me quidquam pertineant. Sed profecto mos hac in parte gerendus fuit communi nostro amico, quem ista paupella aliqua videtur adfinitate
attingere. Siquid itaque possis in hoc negotio, fac rogo: interim noli aliquid facere quod displiceat, scio enim tales commadatiunculas minime esse jucundas. Facile unum et alterum invenies papistam, quem noris, cui ejus negotium verbulo commendes. Ego etiamnum haereo Ruraemondae. Sperabam jamdudum finem negotio nostro, sed praeter opinionem tam diu hîc detineor. Dum itaque indies reditum ad vos paro, factum est ut tam diu responsum distulerim. Attamen, ut verum fatear, etiam alia tam diuturni silentii fuit causa, nempe quod de iis, de quibus mihi controversiam movisti, malim coram, quam per literas tecum decernere. Non quod periculosum esse mihi existimem publice etiam ista testari, quae jam olim tibi mdicavi, sed quod famae tuae id consultius esse credam: transigi enim ea res non possit, quin in amicum, vel quod longe majus esse existimas, in amicam crimen aliquod committas. Caeterum jus nullum pertimesco, libens me sistam judicio, dummodo tibi prosim. Facias quodcunque placuerit, nunquam te adeo metuam, quin semper te amabo impensius. Quod autem dixi mea nihil interesse an solus an cum aliis amicam tuam possederis, in eo non video, quare me reprehendis. Si animus esset eam tibi matrimonio jungere, multum sane mea interesset; verum quia hoc deus avertet, non video quid obesse possit, etiamsi millenis quoque aliis cessisset procis; imo aut ego fallor, aut hoc multum tibi prodesset. Amstelodami sane si me hoc nomine postulasses, libenter haesissem, etiam cum magno meo dispendio. Siquid mea praesentia possit efficere, maturabo reditum. De Beuningii erga te animo multum tibi mihique gratulor. Is si te amet, non poterit nostrum improbare consilium. De libris, quos hîc mihi comparavi, praesens ipse dijudicabis. Non paucos eosque valde raros hîc, et in vicinis urbibus locisque inveni. Verum de his coram. Vale et me ames. Ruraemondae XXVII. Januar. CICICCLVII.
LIcet multum me adflixerint literae, quas de adversa matris valetudine domo accepi, mi Heinsi, dicere tamen non possum, quantum huic dolori laetitiae accesserit ex tuis, quibus simulatorum erga te amorum exitum mihi commemoras. Si nunc tanto in te flagret odio, quanto olim affectu, spero ut olim adfectus, ita quoque odium ejus irritum futurum et vanum. Vellem jam nunc praesens tibi esse, ac nostras operas tuis conjungere, sed tamen nullas nectam moras, simulatque intellexero posse me huic negotio prodesse. Unum me male habet, quod mihi videor ex tuis posse colligere literis, quod nempe huic formosulae videaris te obstrinxisse promisso matrimonii. Nam ni hoc sit, merito illam possis ridere, si in jus,
vocere. Millies licet ipsam inieris, non tua, sed hujus stultitia fuit, quod sese divaricarit. Sed neque promissum absque scripto ullius est pretii. Unice itaque a te peto, ut statum quaestionis paucis perscribas. Non opus est ut nomen adscribas. Tu Cajus, illa vero sit Caia, vel quod placuerit. Omnia quaecunque in tuam potero colligere gratiam, faciam colligamque ex animo; ac si placet, dissimulato nomine, negotium hoc communicabo cum quibusdam amicis meis juris canonici consultissimis, qui hac in parte nostris advocatis longe sunt versutiores. B.... testimonium et aliorum vel coram exhibebo, vel per literas significabo, si volueris. Sed ante omnia oportet hoc, quod dixi significare, et si quidquam promiseris, etiam illud addere, quando promiseris, et quibus verbis. Ex animo peto, ut quamprimum me de eo facias certiorem. Utinam et in hoc et in aliis nostram erga te diligentiam et affectum possim testari, bene de me ipso mihi mereri videbor, si quoquo modo tibi prodesse possim. Avide itaque literas tuas exspectabo, ac tum quamprimum me in viam dabo; interim vale, et salve ab omnium quotquot vivunt hominum longe tui amantissimo. Ruraemondae raptim. CICICCLVII. Febr.
QUaeris, vir clarissime, ut pro amicitia nostra, quid de W.... sentiam sincere et breviter exponam. Faciam id admodum libenter, tum quod honor tuus id exigat, tum quod veritatis ratio semper sit habenda. Licet itaque injucundum et ingratum auribus tuis forsan sit futurum, dicam tamen audacter, non me existimare tantum, sed si qua in rebus humanis sit certitudo, nosse me et pene posse jurejurando adfirmare, istam tuam pulchellam, antiquum et tantum non exsoletum esse prostibulum. Duodecim aut etiam plures jam elapsi sunt anni, quod communi fama scortillum istud cognoverim, ac quamvis haec aliquanto cautius peccaret, quam soror ejus, prostitutissimi pudoris femina, sed quae obtentu matrimonii tutius poterat moechari, iisdem tamen esse moribus omnes adfirmabant, ac in eadem domo cum iisdem misceri. Bene memini in plerisque conventiculis et circulis crebros admodum me audivisse sermones de impudicitia istarum sororum. Reversus ex Italica Gallicaque peregrinatione intellexi eadem quae prius. Quae in Suedia cognovi his simillima sunt. Paulo ante coronationem illuc, nisi fallor, se contulerat M... Instabat frater medicus apud Reginam, matronas nobiles, et Holmium, ut soror ejus ancillarum numero adscisceretur, eodemque loco haberetur, quo Tongelia, et episcopi filia. Convenit me tunc Holmius, dixitque valde se mirari, qua fronte aliquis auderet Serenissimae Reginae publicum obtrudere scortum. Idem postea adfirmavit
ipsa Regina, addiditque valde se mirari visum tibi fuisse, tam lepidum et festivum ad se deducere scortillum, sese tamen ne quidem adspectu suo illud fuisse dignatam. Verum ut scias istam formosulam non tantum belle meritricari, sed et insignem esse conciliatriculam, audi quid ante quadriennium acciderit. Ibamus visitatum Magdalenam B... 111. B.... et ego. Incidit nescio quo casu mentio M...... B... laudabat ingenium, formam aliasque ejus dotes. Tum B. mirari se talem a tanto laudari. Non quidem se infitiari ingenium, hoc enim cum multis aliis scortis habere commune, sed mores: eo enim processisse impudentiae, ut non dubitarit sese ad simile vivendi genus invitare, adserendo virtutem esse vanum nomen, bene et sapienter illos facere, qui sensibus obsequuntur, solam in hîs consistere felicitatem, caetera esse somnia ac mera commenta. Adfirmabat B... adeo se turbatam fuisse hoc sermone, ut sese proripuerit, alteramque domo in perpetuum excludendam curarit. Inquiebat praeterea qualis esset sermo, talem etiam esse vitam ejus. Irretire quoscunque juvenes, et omnium amoribus patere. Nominabat etiam locum, ubi diu fuisset detenta et alta sumtibus Genegii puto cujusdam, hominis mihi ignoti. Negabunt haec, et ille, et caeteri proci. Sed sane si amantium te jusjurandum moveret, dignus esses, qui ab illis deciperere. Parum ab illis subsidii puto habebis in indaganda veritate. Quidquid dixerint perinde erit. Nulli tenentur turpitudinem suam fateri. Si tamen fateantur, perit testimonium, cum proprii criminis agnitione testimonii efficaciam evertant. Hoc posito, jam nullum scortum impudentiae possit convinci. Vide itaque quanto melius sis facturus, si ipse tecum judices, an fieri potuerit, ut mulier juvencula, formosa, sola et ne uno quidem ancillariolo comitata, sponte sua tot maria tot terras pertransierit, pudorem inter tot gentes conservarit, nullis illicebris aut blandimentis allecta, nulla ne armatorum quidem vi coacta, tui demum vultus elegantia victa castitati renuntiarit. Miraculum certe hoc longe maximum fuerit, et non tantum nostro, sed et prîsco seculo inauditum. Ego quidem sic censeo, illam toto licet ferme pervagato Septentrione aeque virginem domum rediisse, atque inde digressa fuit. Si aliter existimes, rogo quamprimum rescribas, plura reponam, quae nunc non succurrunt. Vale, mi Heinsi et me ames. Ruremondae CICICCLVII... Febr.
QUod tuum de LXX. interpretibus commentarium non es gravatus ad me mittere, grates longe maximas pro illustri munere habeo, vir summe:
quanquam liber ipse etiamnum in itinere obhaeret, nec ad me perventurus est ante vernam tempestatem. Navis enim illa, per, quam ab Elzevirio mittebatur, nescio quas ob caussas cunctata diutius in via, quam oportuit, Hafniam nunc demum appulisse, atque illic hybernatura dicitur, summo meo cum dolore, qui oculis avidissimis scriptum illud devorare gestiebam. Literularum tuarum nonnihil expecto, idque impatienter: scio, quam invitus scriptioni te accingas. Sed amicis indulgentissinum te solebas praestare. Accedat igitur hoc beneficium longe plurimis, quae tibi debeo, ut quo loco res tuae sint, subinde intelligam, teque in epistolis tuis complectarvel absentem. In aere tuo etiamnum me esse probe recordor. Sed mox ut auguror, ex illo nexu me expediam. Nasonis mei exemplar cura Avunculi tui, viri optimi et eruditissimi, ad Equitem Twisdenium in Brittannis pervenisse spero. Schefferum hortari non desino, ut Urbicium luci committat. Sestediana bibliotheca, quam, puto, Rinystadii olim videras, in arcem Regiam huc translata est. Vale, decus nostrum. Exarabam festinus Holmiae Suecorum. A. CICICCLXII. ad diem VIII. Jan.
PErlatus est nuper admodum ad me commentarius de marino motu tuus, idque te auctore: voluisti enim munificentiae ac benignitatis tuae tesseram hoc volumen apud me exstare, vir summe. Librum ipsum majori jam ex parte omnem perlegi. Quid quaeris? omnia illic avita atque erudita: quaeque palam faciant, quam feliciter penetraris in interiora Philosophiae arcana. Vellem equidem par pari nunc referre; sed, nec unquam dabitur eniti mihi ad tam optatos studiorum successus, nec in promptu nunc est, quo animum saltem haud omnino ingratum testari detur. Erit tamen, ut puto, ante exortum anni proxime subsecuturi, nisi Typographi me frustrantur. Martinus Brunnerus, qui Upsaliae literas Graecas profitetur, ac eruditionis suae specimen Palaephati Mythologica publico nuper admodum dedit, cum de Thomae Magistri lexico Attico recensendo cogitet, valde me per literas obsecravit, ut si quod in bibliothecis vetustis scirem latere ejusdem argumenti scriptum, aut ipsius Thomae veteres membranas, quarum opera editio haec ornatior luculentiorque posset in lucem proferri, horum uti copiam atque usum sibi impetrarem. Scire praeterea se cupere, quis fuerit hie Magister Thomas, et qua vixerit aetate. Tu si expedire nos hîc potes, aut haec studia fovere, plurimum de re literaria mereberis; nec patiemur hoc ab illo dissimulari beneficium, cum vir sit bonus omnino, nec culpae animi ingrari obnoxius. Castigationes in Maronem
nostrae lentius procedunt, quam vellem. Morantur harum editionem, quae ex Gallia sperare sum jussus. Promisit et Regina suos codices, sed de iis parum mihi blandior, cum rem esse plane incertam haud ignorem. Deest et amanuensis, ad cujus opem possem confugere: Nam [Note: Vid. Epistol. ad Gronov. CCCLXXXVII.] qui nuper a me discessit, manu sinistra in scriniis meis pervolvendis non belle utebatur, quamquam et alia graviore peccavit: nam istud illi erat fraternum. Memini enim quid gestum sit in parentis tui aedibus. [Gap desc: Greek words] . Amicos omnes jubeo salvere, atque in hisce Heroidas quoque nostras. Exarabam Holmiae suecorum A. CICICCLXIII. ad diem XXVII. Junii Gregor.
QUod magnifice adeo judices de nostris libellis, id non tam nostro merito, quam tuo tribuo affectui, Vir amplissime. Utinam omnes aeque ac tu benigne de iis sentirent, verum tantum abest, ut hoc sit, ut nullum nostrum scriptum, quantumvis leve et pusillum, in lucem prodeat, quo non odium magis et invidiam, quam amorem et benevolentiam nobis conciliemus. Ego tamen minime hoc nomine offendor, quin potius quanto inquiora sint judicia, quantoque plures contra me scribant, tanto mihi plus gratulor. Quamvis enim jucundius videatur adprobationem quam reprehensionem promeruisse, si tamen propriam spectem utilitatem, est quod aliter existimem. Quod enim metallis contingit, ut ea demum perfectissima in suo genere habeantur, quae quancunque flammam integra eluctantur, ipsum quoque hoc et de nostris et de alienis sentio laboribus, et ea solum probari velim, quae quibusvis ictibus et cuicunque examini valeant resistere. Si commoditas pateretur et ulla adesset occasio, transmitterem ad te responsum nostrum ad objectiones professoris cujusdam Mathematici Ultrajectini, et alias cujusdam Petiti medici Parisiensis. Quod ante mensem et aliquanto diutius in lucem prodiit. Scripfere et hîc et in Germania sex septem contra me Theologi, e quibus licet ne unus quidem sit responso dignus, singulis tamen aliquid dabo responsi. De Moschopulo quod quaeris ita habeas, me geminum hujus scriptoris habere exemplar MStum, quorum neutrum Thomae Magistri nomen praeferat. Alterum exemplar est [Gap desc: Greek words] , aliud vero sic inscribitur, [Gap desc: Greek words] . Erasmus olim habuit exemplar hujus scripti, quod Theoduli nomen praeferret, ut ipse testatur ad XI. cap. Matthaei. AEtatem quod attinet, de ea nihil certi habeo quod affirmem, hoc tamen certo possim affirmare, illum sex seculis recentiorem esse. Complura id genus monumenta habeo Graecorum Grammaticorum, longe antiquiora et meliora istoc Thoma
magistro, dignissima quae aliquando in lucem prodeant: sed de eo alias forsan. hoc ipso enim puncto Hagam Amstelodamo redux, et pluribus distractus vix tantum mihi superest otii, ut haec pauca expediam. Vale, vir amplissime et me ames Geoponicis Graecis cum MStis Palatinis collatis si usus fueris, rogo, ut illos remittas. XXII. Julii CICICCLXIII.
COmmentarios de rebus Philosophicis tuos invidiam et lites tibi conflare, mi Vossi, doleo et miror. Tanti tamen est qualemcunque exhibere hanc molestiam ne gratis constet triumphus, ex script adversariorum nil vidi hactenus praeter Coccei et Brunii nonnulla. Ajunt et Petitum Gallum et Bredanum nescio quem in te insurrexisse. Sed horum lucubrationes me latent. De Germanis antagonistis quod addis, id quale sit, ignoro. Dantisco tamen ad me scribunt esse in ea civitate homines studii philosophici admodum peritos, qui invenerint, quod carpant et reprehendant in postremo scripto tuo de motu maris. Adversariis tuis quid respondeas avidissimus videbo. Nec deesse tibi potest libelli ad nos mittendi oportunitas, cum singulis mensibus ter quaterve naves Amstelaedamo huc contendant, ut si Elzeviriis fasciculum commiseris curandum, ad me cum bono Deo salvus sit perventurus. Nescio an significarim jam tibi Mauricii Tactica hactenus inedita typis Ubsaliensibus describi, versionem latinam addit open Joh. Schefferus, et Ariani commentarium exiguum de eodem argumento, quem Bigotius illi misit, a se ex membranis vetustis descriptum. Idem Moerin Atticistam Brunnero, quem de Thoma magistro edendo cogitare monui, pollicetur. Vellem ut tu operam conferres. Certe vetusta sive Thomae, sive Moschopuli (nisi unus idemque scriptor est) exemplaria, quae possides, Brunnero non negari interest rei litterariae. Cujus commodo cum totum te des, promitto mihi operam tuam ne hîc quidem nobis defuturam esse, si pateris te exorari, ut et haec et alia, quae penes te esse asseveras Atticismum illustrantia, nobiscum communices; mature facto opus est, ne tempestates superveniant hybernae, et propositum hoc intervertant. Viam jam indicavi, qua tuto ad me perferri possunt. Geoponicos scriptores, quos repetis, nec utendos a te habeo, nec habui, quantum recordor umquam. Horum exemplar possideo, quod magno redemi ex bibliotheca paterna. Vide ne tuum illud Goesio dederis utendum, quamquam ne id quidem pro re certa ausim adfirmare Observationes in Maronem meas hoc anno absolvi posse spes est, ejus exemplaria complura hinc inde ad me missa sunt, sed duo in his pervetusta, quae Bigotius a Jacobo Mentelio in usus meos obtinuit. Vale Celeberrime ac summe vir. Exarabam Holmiae Suecorum CICICCLXIII. ad diem
VIII. Augusti. Antagonistae tuo Bredano ajunt applaudisse Franciscum Plantam protervis et contumeliosis in te versibus. Si res sic se habet, non abibit inultus homo insulsus. Paro enim jam nunc novam poematum editionem, cui attexi a me possunt epigrammata nonnulla in Mauritiadem ejus, jam olim scripta, quo poemate nihil est ineptius.
NObilissime et doctissime Heinsi, non ita diu est quod Ovidii opera cum MSS. collata nactus sum. Statim igitur ea obiter pervolvere coepi. Et certe non pauca mihi invenire visus sum, quae in iis multo integriora, quam in impressis codicibus, legebantur. Ea perscriberem, nisi talia essent, ut te in eo auctore recensendo adeo subacti judicii, facillime ea perspecturum putarem. Codicem igitur ipsum mitto, e quo siquid utilitatis ad te redire possit, ad me redibit laetitia quod quomodocunque tibi inservierim. Ego jam in Censorino restituendo occupor. Sed quandoquidem MSS. ejus summa penuria est, editis fere exemplaribus uti compellor. Ac habeo quidem tres editiones, Aldi Majoris, Carrionis et Lindenbrogii. Memini me ante sesquiannum circiter in bibliotheca vestra vidisse Censorinum Aldi nepotis. Eum si aut ipse transmiseris, aut latori harum Joanni Christophoro Huisvedelio, et doctrina et modestia praestanti juveni, tradideris; rem mihi feceris acceptissimam. Parens adhuc distinetur opere de Theologia gentili, et Physica Cmistiana: in quo ut nationum Idololatriam, sic miranda persequitur naturae et eorum causas. Jam ad finem opus properat. Simulatque prodierit parenti tuo tu [Gap desc: Greek words] transmittet. Si scisset tam diu cessaturos typographos, jam diu parenti Clarissimo per literas gratias egisset. Nunc, quia cessare coepit, et occupatissimus est, tribus me verbis perscribere hoc jussit. Sed, ut dixi, simulatque opus isthoc lucem videbit, exemplar transmittet, et per literas simul gratias aget, lubens enim meritoque pro tam illustri dono obstrictum se profitetur. Amstelodami CICICCXL. III. Id. Feb. Raptim.
ALtera, Heinsi Suavissime, volvitur Hebdomada, ex quo conspectu vestro longe gratissimo miseri caruimus; necdum tamen ad vos regredi ultimus Cognatae nostrae (addam si licet, amatissimae) Cognatae inquam P. M. habendus honos siverit; dum simul parentari Manibus quietissimis (quid enim ego istos [Gap desc: Greek words] moror?) vel non volentibus Musis conamur. Secesseramus nos, secure quidem, in Alberti-montium nostrum, quod jure merito Academiae suae praetulisset Cicero, nisi subitus ille dilectissimae Animulae decessus eo retraxisset, unde summo jam cum fastidio abieramus. Ne tamen interim Vossianae inveterascerent, (quippe qui post funus unius, etiam si Diis placet ad nuptias alterius vocor, ne brevi me inde rediturum videam) jam omnino graviter ad vos scribere adactus fui. Vicquefortius tuus, ne meis negotiis mandata postposuisse tua videar, nihil librorum accepit, ut asserebat Isaacus: ipse tamen paucos post dies Martianum Cap. MS. (non etiam impressum, quem negat penes se esse) remittet. Pater Vossius Salmasianas calumnias ex me avide expiscabatur; verum ita moderate, ut quibus adhaeresceret partibus, non facile dinosceres. Quid igitur ad me, cujus aequior sit calumniatio? Tibi ut placeam omnimodo inservire cupio. Modo tu ne nimium mihi inservias. Scis quid velim. Have.
Tristia sectantur miseri Nasonis amores. etc.
Literas has ad hospitium meum ferri cura; sic saluti tuae ex Pegaso (mirabere aliquando poculi genus) propitie libabimus. CICICCXL. Octob.
TAm eo provecti sumus, Animose Heros, ut lapidem laverimus, si nunc primum de subitae profectionis excusatione sermo institueretur. Quin potius de ipso itinere haec habe: Nonis Martiis Norwichum secundo flumine subvecti equos scandimus, et sex dierum spatio primum per paludosam, hinc per planam, plurimum deinde per asperam, montanam, et nivalem regionem, plus minus cc. Millia passuum confecimus. Summo tum labore aerium jugum continui montis supergressi in novum (itavocant) Castellum pervenimus. Schoti hîc castra posuerunt a prima belli origine. Milites non magis strenui, quam religiosi. Mira tamen facies in voltu omnibus; nisi magis in habitu. Pileo, qualis Erasmo a pictoribus imponitur, sed caeruleo omnes galeati. Quidam non braccati, investes clunes brevi togula obumbrant: credas ludibrium spectatoribus debere. Nos tamen ulterius eorum lustra pervagari decrevimus, si non frigus nos retorserit: est enim hîc vehemens, tum propter Maenalin vicinam, tum propter montanas nives et continuos e jugo rivos. Meliora omnia speramus simul ac in Heborensem tractum redibimus, in quo non pauca monasteria in transitu numeravimus, quae subsistere nos praeter alia ibi agenda facient. Ibi literas a matre exspecto redux. Si quid tuarum, Mi Heinsi, addere dignaberis, ut de tuo itinere certus Londinum me tempori conferam, grates gratas agam. Quanta ibi, Deus bone! conjecturarum agmina agemus, si nos Imperatores Legiones nostras coadunato subsidio instruxerimus? Interim Vale. Novi Castelli. XIV. Kal. Apriles Stilo Juliane.
In agro Eborensi prope Carleton marmor hoc visebatur:
[Note: Est mutilum apud Gruter. LXXXVI. 7. vide Casaub. ad Capitol. Antonin. Phil. 8.] DEAE SURIAE
SUB CALPURNIO AG
RICOLA LEG. AUG.
PR. PR. A. LICINIUS
CLEMENS PRAEF.
III. A. IOR
in pede Saxi:
TUSCO ET BASSO COS.
Porrigitur ab hac urbe Zephyrum versus murus antiquissimus, quem Pictonibus a Claudio Caes. oppositum memorant Historiae. In eo aliquot vidi inscriptiones, quas per occasionem describam et tecum communicabo alias. Nunc vale.
POmponium Melam, si commodum tibi fuerit, generose Heinsi, cras remitti mihi defidero. Quaedam, quae in eo et Periegete adnotasse memini, usu nunc mihi veniunt, dum supremam Gratio operam addico, quem cum comitibus suis a manu dimittere in Galliis decrevi; non adeo, quod liberos velim tam cito, quam ne ulterius molesti mihi sint. Si quid commendationis frontibus eorum a te, tanquam magno et tam celebri praecone, accesserit, poterit praecipitationis meae crimen aliquanto excusabile videri, si quidem sufficiens auctoramentum acceperint. Et omnino inopportunus fuero in refricando memoriam tibi, si non solita porro humanitate, unde confidentia suboritur audaciae meae, Vlitium tuum mactaveris. Percurrebam oculo jaculo nunc jam Halieuticôn fragmentum, quod Gratio meo stilus vindicat, et locutionum quarundum, ut ostendemus, mira affinitas. Ovidio quod asscripserit Plinius, memoriae lapsus dicendus est. Ejus non esse, quis dubitet, cum intimus Nasoniani Genii mystes Heinsiades meus abnegaverit? Si quid tamen in eo observaveris, ne me lateat, magni mea interest. Item quid ad ista Maronis:
Corpore tela modo, atque oculis vigilantibus exit.
Nam ex Manilio Gembl. adducebas aliquid olim, quo, excit legi volebas. Iter meum proxima septimana auspicabor. Sed spero te cum Kinschotio hîc interim affore ob occasiunculam aliquam. Eodum, Nobilissime Heinsi, incolumem te servet Deus. Vale. nec oblivione omni dignum me judices, velim. Dabam Veneris Die, natali meo. Hagae e Musaeo CICICCXLII. XI. April.
Ne ex me novi quicquam exquiras, Brunonem scito id negotii a me suscepisse, eique mandatum, quod bene curatum hac in re volui. Et quanquam non videris a me tale quid scriptionis expetere, ego tamen tanti credidi te nolentem compellare vel volentem, ut hoc operae pretio vel sponsum vel responsum a te exigam. Carmen dico, quod Gratius meus meruit, quod fidei tuae erit exolvere, si liberatam eam apud me voles. Age, Heinsiade, si quid agis, et quid possis ultra, quam aquae potores hactenus, praesta. De relitteraria
nostra multa nunc tecum sunt quae velim interim. Et ut mirere pertinaciam, [Note: In notis ad Grat. vs. 204. ita correxerat apud Martial. III. Epig. 47. sed in curis secundis retractavit.] leporem illaesum retracto apud Martialem, suppeditante Brunone exempla ejusmodi in jambis licentiae etiam apud eundem. Fulgentium, quem tibi emptum volebas, contuli obiter cum Parisiensi editione. Talia in eo tantaque deprehendebam, ut admirationi [Gap desc: Greek words] meae et fortunae non sufficerem. Sed post alteram chartam collatam omnes conjecturae et emendationes meae in ipsam veritatem coinciderunt. Vidi enim hunc librum me adeptum, quem solum fere in editione sua expressit Hier. Commelinus, tantopere ut et apices ejus sequutus sit, et naevos. Quin postea et manum ipsius [Gap desc: Greek words] deprehendi in margine multis in locis appositam. Unde mihi constat et antiquissimum, et dignissimum hunc illi codicem visum, quem sequeretur. Reliqua, quae accedunt, Macrobii, et Boetir aetatem non sapiunt, nec tanti videntur, ut conferam. Tu interim ipsi antiquitatis genio immergeris: nec invideo, modo invisa etiam nobis postea ne velis. Jardinius incolumis praeter omnium spem rediit. Statuas aliaque digna Urbe Aeterna [Gap desc: Greek words] advexit, nec numero nec pretio contemnenda. Plura hac occasione occupatissimus in Sororibus et [Note: Affinibus voluit, credo, scribere. non enim ea aetate erat Vlitius, ut generos posset habere, nisi usus sit voce Gener. pro affini. ut apud Graecos [Gap desc: Greek words] poni solet: seq. Epist. Fratres vocat.] generis meis excipiendis non habeo, quae ad aures tuas ogganniam. Caeterum, si non ingrata haec fuerint, meliore otio verbosius de studiis nostris tecum agere animus est. Vale, Heinsi Nobilissime, et quo coepisti favore vel absentem fovere ne define. [Gap desc: Greek words] , Kalendis Sextilibus, ipso die CICICCXLV. Haghae.
Si bene ephemeridis tuae rationem inii, non tantum hisce, sed et aliis, modo tuis intercales scriptionis vices, compellare te Aquisgrani agentem potero. Nec deerit voluntas, quamquam hactenus ille, qui falce omnia in praeceps agit, Deus denegaverit potestatem. Fratres et Sorores trihebdomadale tempus absumpserunt nec invito, nec citius, quam hesterno die abierunt, excesserunt aedibus meis: Nunc itaque postliminio ad officium revertor, et id, quod reliquis antepono, te scilicet ut resalutem, Heros [Gap desc: Greek words] . Tum quoque ad absolvendam Editionem libelli mei, cui, quam ut suprema imponatur manu, nihil deest, totus redeo. Varias lectiones, Indicem (taediosum mihi opus) prologos et Epilogos dico. Wallius et Bruno unguem strenue arrodunt, quo commendent quod nunquam viderunt. Nescio an eodem affectu tu item
mea gratia commendationis tuae jacturam periculitari velis. Non facies, si Horatianum sapis, ne
Incutiant aliena tibi peccata pudorem,
Sed quem commendes etiam atque etiam inspicies; quid de Ovidio tuo sentiat, quantum Maroni deferat, et an laesos lepores quam versus malit [Gap desc: Greek words] . Imo quidni, mi Heinsi, siquidem [Gap desc: Greek words] esse debeat? Nam qui a recto aberrat, sive parum sive longius viam excedat, quid refert? [Gap desc: Greek words] , inquiunt Stoici. Ita qui claudicat utroque pede, non magis a recte incedenti differt, quam qui uno. Sed
Quem penes arbitrium est, et jus et norma canendi.
aliter usus habet, inquies. Fateor. Si tamen alia exempla sunt, satis apparet non voluisse usu tanquam convento stare Martialem. Omitto jam, cujus maxime ratio habenda tamen est, fententiae et ordinem et veritatem. Quid enim deliciarum habet laesus canis Gallici dente lepus? Quid memoratu dignum Gallicus canis habet, si laesum dente leporem refert delicatulo Basso, qui alias illaesum vulgo etiam referre solet? Ita te purumputum Rhenanum illud merum delectet, ita tibi fontes Spadani sapiant, etsi non palato, saltem stomacho prosint, et cordi et saluti sint, ut Basso illaesum leporem ne invideas. Nec ego tibi Symmachum, nec reliquos, quos sectaris codices, ipso domino licet [Gap desc: Greek words] , invideo, o nofter, si modo [Gap desc: Greek words] cogitas. Ego sane nunquam committam, ut ejus culpae jure merito reus ab ullo amicorum agi possim. Interim reditum tuum omnes optamus. Cum Wallio acris mihi intercessit de thure in sacris ab Idololatris incenso disputatio, illo thuribulum tanquam aras et focos propugnante. Ego gentilibus, quam Christiano dignius esse ostendere laboro. Haud dubie in reditum tuum vices scribendi et rescribendi extrahemus. Leidae vestrae, dum nuper eram, nihil proficitur. Salmasius totus adhuc in Papam militat. De reliquis nihil audivi. Vacuna nunquam remissius regnavit, quam hac rerum prolatione. Notae Gronovianae etiam feriantur. Ipse brevi huc transcurret, et ni fallor, feriis Julianis. Vale, Amicorum meorum Ocelle, Vale, Heros Nobilissime, et me, quod facis, amare ne desine. Sic te ad nos incolumes incoluraem reducat Deus O. M. Hagae v. Kal. Septemb. A. S. C. CICICCXLV. Kinschotios, an te, citius redurces videbimus, eventu dubium est, nisi tempus praescriptum, et illos occupas, Jardinius, cum quo heri Italice pransi, te salutat officiosissime.
Quanquam omne ex voto tuo tibi iter cessisse gaudeo, eoque nomine tibi tuisque gratulor, nihil tamen praeter votum meum et augurium id evenisse
literae meae, quas ad te Kalendis hujus mensis dedi directas, evidenter testari possunt. Est itaque et quod mihi de tanta [Gap desc: Greek words] et dexterrimo augurio gratuler, et porro quid amicorum divinationi insit considerem. Hoc insuper nomine tibi gratulandum censeo, quod meliore consilio, quam quo hinc instructus abiveras, usus, Sarravio te permiseris, et tam moderato sermone Salmasium tetigeris, ut non temperaverit huic inexpectatae laetitiae suae [Gap desc: Greek words] , quin Rivetum ejus participem fecerit, et mirum in modum candorem tuum et ingenuitatem depraedicaverit. Addens porro, si ita te apud omnes gesseris, magnum meritis paternis et tuis vel hinc momentum accessurum. Voluit et Rivetus, cum Sarravianas mihi praelegeret, ut se autore hoc tibi suaderem: quanquam scio nihil eo opus esse, postquam semel inimicitiam omnem exueris, et animum odio vacuaveris. Elsevirius tandem ad te abiit, ita propere ablatus, ut verear ne mandatorum etiam post se memoriam relinquat. Eoque factum ut L. Rhodia penes me manserit, quanquam non magni intersit nunc an postmodo habeas, cum nihil in schedis istis sit, quod non a Leunclavio in Jure Graeco-Romano sub finem editum. Si tamen mitti tibi vis, imperata simul exequar, cum Gratium mittent Elsevirii, qui tandem publicum nactus est, et vescitur aura aetheria. Exemplar ejus eadem occasione ad te etiam feratur curabo, vel ipse ab Elsevirio pro jure tuo petas. Hulstae obsidio optime (favente autumno) vertit, uno Spinola refractante, jam utrinque cincto pluteis, et ferventissima manu quotidie oppugnato. Sunt qui hoc ipso mense, dato pignore, de occupanda urbe certent; ii, qui particulam proximi adjiciunt, modo ne post Idus Novemb. extendatur obsidio, plus mihi sapere videntur: illi vero non modice furere, qui XVIII. M. florenorum pignore Antverpiam hoc eodem anno nobis cessuram asserere ausi sunt. Doleo sane, et porro ne mei id doleant item polteri, summopere vereor, Gallos adeo audacter publice Gassionis sui fortunae adscribere, quod CC. non amplius equitum praesidio omnes stationes hostiles perruperit, et hoc suo periculo Imperatori nostro viam ad Translegianos et Hulstam usque aperuerit, quam ille noster XXX. M. exercitui instructus ne V. quidem mensium spatio tentare ausus fuerat. Si lubet mendacia haec propius inspicere, praecedentis hebdomadis narrationes historicas repete. Sed cave interim ab istis saperdis. Vale, praestantissime Heinsi, et quod ego et Kinschotius optamus tibi ex animo, vive tibi, tuisque: is enim scriptioni huic interveniebat, ut Voorburgium ad nundinas me abduceret [Gap desc: Greek words] . Cras Leidam imus. Nusquam adeo libandi aliquid saluti tuae deficit, et nulla, quae dabitur, peribit occasio. [Gap desc: Greek words] . Hagae nostrae, in pistrino pristino XVI. Kal. Novemb. CICICCXLV.
DUm decem circitet in castris moror dies, praeterierunt vices meae, quas Kinschotius et ego mutuo alternare tecum decrevimus. Eas vero jam non sine usura tibi praestabo. Primum tamen ut tuis respondeam aequum est, nisi quatenus Kinschotius noster partem laboris levavit. Ita is ipse, dum intervenit scriptioni huic, mihi assent magna ex parte tibi satisfecisse, adeoque non opus esse ut in te absentem, quam in illum et alios cum illo praesentes, et aegritudini meae succurrentes, officiosior sim. Ignosce itaque magna praefato et amphoram exorso, ut currente rota urceum tibi propinem. Hoc est, quod agitur. Ego die Veneris castris excessi, et eopse die huc appuli. Adeo ego unus sacculus tibi sufficiam novarum rerum, quae inibi post expugnationem Hulstae aguntur. Obsidentur Moerspuya, Moncado, et S. Andreae munimenta: haec minori vi, illud summa omnino, et ne sic quidem satis expugnabile, ingruente hyeme et aquarum vi ingenti, quarum illic copia suppetit. Urbs expugnata, quam biduo vel triduo inhabitavi, ruinae quam Troja olim similior. Nihil integrum, excepto templo majori. Cordi mihi erat intelligere, quanta copia MSS. librorum ab exercitu nostro prostrata, et perdita esset in expeditione Flandrica, quos tamen summo fastidio intactos praeterierant plerique. Spero aliquos me brevi nacturum ab Equitum Pracfecto adgnato mihi. Zulechemius non inelegans Hexastichon Gratio meo conscripsit, et simul epistolio, benevolentiae suae uberrimo teste, me beavit. Impedior sermonibus amicorum fritillum quatientium. Vale, Heros Nobilissime, et amare tamen me perge. Kinschotius te salutat postridie natalium suorum XIII. Novemb. CICICCXLV.
NEgligenter nimis apud te, Heroum genus, praeterita hebdomade scribendi officio me functum esse memini, cum ipsi scriptioni vixdum inchoatae intercederent amici aliquot nostri, quos ad fritillum convocaveram. Multa etiam promisisse, nihil praestitisse memini. Quapropter repeto vicem meam, et simul alteris tuis XI. Novembris ad me datis respondebo. Gratii exemplaria centum et amplius in Gallias miserunt Elsevirii. Ex iis tu, quot
voles, elige. Praeterea, si molestum non erit, sex alios pete, ut quatuor cum literis hisce Menardo Andegavum mittas per tabellarium, qui bis singulis septimanis, nisi fallor, eo proficiscitur: reliqua duo Sarravio et Bulialdo cum multa salute offerri cures. Vel si hîc nondum ex Italia rediit, quod innuere videris, Puteanis asservandum in reditum illius committe. Mandarem etiam ipsis fratribus aliud dari, nisi jam memoria illorum totus excidissem, qui nunquam illos nisi in transitu, quo per Bibliothecam eorum in Thuanaeam itur, salutaverim. Tu tamen, quod aequum videtur, pro arbitrio tuo age, et codicem Gratii, ab illis Crommonio in usus meos commodatum, considera. Ampliss. item Petavio Consiliario, quod pene oblitus eram, unum saltem depromi jube, et officio meo apud illum fungere. R. P. Mersenno Minimorum maximo et subtilissimo ingenio, quem Roma rediisse audio, unum quoque tradesis, si eousque jam excurris. Toto enim milliario illorum coenobium ab hospitio tuo, nisi id mutaveris, abest, non longe Tulliano. Nunquam tamen itineris suscepti poenitebit te scio, ubi semel humanitate optimi senis perusus fueris. Sed tu rerum tuarum satagis magis, quam ut me monitore indigeas. Quae tamen de Sarravio scripseram, ab ipso Riveto tui studiosissimo, non a me dictata tibi esse puta. Nequam isti, novarum rerum buccino facta atque infecta canenti, vereor ne potior pars id genus hominum consentiat, qui jamdudum voraci oculo opima novalia, et navalia nostra maxime oblimant. Audio illum ab asino ad bovem, et a bove ad asinum jam multoties desultoria quadam lubricitate devolutum, nec, quicquid malarum artium est, intentatum reliquisse quicquam, quo famem sustineat; usque adeo ut ad versificandi rabiem etiam delapsus fuerit. Tandem autorem simul ac typographum novellarum sibi suarum factum. Qui fustuario mulcandum strenue tecum censuerunt, et ipsi item Legato nostro, si id juberet, operam suam polliciti sunt, vidi unum atque alterum, qui proximo trajectu ad suos reduces facti, quos forsitan nosti. Tulpius certe ad id praestandum viribus et animo mihi par visus est. De Zinzibero quod scribis, mirum magis, quam novum mihi est. Is enim ipse ante triennium, dura Andegavi agerem, ostendit mihi multa, quae contra novas Salmassi de mutuo et uluris opiniones moliebatur.
Quid dignum tanta feret hic promissor hiatu?
Nisi forte ut uxorem suam, quae mutuo alteri jampridem cessit, alienatam a se doceat? E re itaque magis boni viri erat, ut quam vis mutuatariam factam, non alienatam crederet, si nondum fera bestia modo facta sit, et revertendi animo apud adulterum haercat. Quis credat post duos Belgas, et geminos Germanos, alterum Gallum in eadem arena deplumare difficile negotium Antagonistae nostro fore? Credo actum aget, nec impune: cum infectum volet, quod citius aut omnino non factum oportuit. Jube tamen Elsevirium exemplar unum vel alterum, simulac prodierit liber, cum illo, quem comparare mihi discedens promisit, data occasione ad me mittere quamprimum: nisi forsan ipse autor aliquid mihi daturus est, quum sane ipsi Gratium per Menardum offerri mandem. Quid novi hîc agatur, paucis dicam. Boyus dignam se Epigrammatum
farraginem Hulstae devictae illusit. Zuylechemius etiam aliquot utraque lingua composuit, quae videre te volo. En et aliud ejusdem, de quo memini proxime scripsisse, inter amicorum meorum versus suo loco inserendum. Bruno etiam e multis plurima, cum Leidam mecum nudiotertio iret, recitavit, quae ut ederet, autor fui; ut autoritati meae cederet, nondum obtinui. Spero tamen non detrectaturum, simulac Heros ipsius judicio meo subscripserit, qui crastino hîc cum Principe aderit, ut dum perendie Vulcanalia celebrentur, laetitiae nostrae dator ipse intersit. Rivetus Grotium depectere pergit non exiguo nimis libro, ut ipse spondet. Vale, meae et omnium Belgarum Deliciae, Heinsiade Praestantissime, et amare perge Vlitium tuum [Gap desc: Greek words] . Dabam festinanter XII. Kal. Decemb. CICICCXIV. Hagae Comitatensis. Nota bene me Volcanalia dixisse, quia viae tum fere vol canaillje, et plebecula scatent. Ride argutias meas, modo ignoscas impudentiae, qua tot molestias tibi pario. Kinschotius proxime respondebit, quia versificatur Hulstae, Gallica ode.
HEros praestantissime. Nisi omni modo vices meas et officium tibi probare meum gestirem, erat quod in justam excusationem allegare poteram, sive silentii, sive brevioris, quod aequius videretur, responsi. Non fritillum, non veteris codicis inspectio: sed convivium biduanum, quo Kinschotius [Gap desc: Greek words] suum hilaritatis memoriae consecrare, et tristes abitu suo amicos laetiore poculo fallere decrevit. Hodie inter conjuges, cras inter juvenes innuptasque puellas sacra illa, non sine Cerere aut Baccho, nec forsan absque Venere, quae ut frigeat metus nullus est, solemniter peragenda sunt et pervigilanda cantibus. Nec enim deerunt, Opimianae notae fonte rigati, Kinschotius, Wallius, Crommonius, et, ni fallor, ille ille, quem nominare sufficeret, nisi jam scires a tali caetu abesse non posse. Verum ne praepropere eo abripiatur, quo totus gestit, animus meus, paucis primum multis illis tuis petitionibus et jussionibus respondebo. De gemino exemplari Gratii non est quod imputes, nec gratis tibi cedere, si bene supputas, putes. Apud Boswelium brevi causas tuas perorabo; quanquam praeter consilium meum id nunc acciderit, ut negligentiae tuae potius, quam festinationi, quod tibi videtur, patrocinandum sit. De Zinzibero sententiam non muto; sed omnino placuit lepidissima illa tua, et nihil illi profutura unquam defensio. Erras vero, si quid praeter salem et mensam, aut eo animo a me dictum quicquam reris. Amicitiam nostram et Jovem hospitalem testor, nunquam me scivisse inter illos ullo gradu quenquam ad te pertinere. Imo etiamnum nihilo certior sum: nisi Lucium
illum extra pellem suam mihi constituere videris, sub qua ego semper Vinnium latuisse credidi, et a plurimis mihi persuasum habui. Noli tamen propterea me incomitiari. Caeterum quod de Salmasio melius, quam illis omnibus sentiam, vehementer nimis decipior, si non in eo etiam tu mecum [Gap desc: Greek words] . De Phoenice illa nihil dico; quae non minus omnium judicio, et meo etiam, excellit, quam deplumator ille operam perdidisse in deplumatione ejus censendus est. Quid tamen ad hanc cuculus aliquis, aut id genus alii? Non ita argumentantur cati homines; ut vitulum qui sustulerit, bovem ferat: qui leporem aut ovem vicerit, leone etiam validior existimetur. Melius itaque et tu, si sapis, de amicis tuis opinare. De novatoribus illis, quos dicis, plurimi hîc et ibi, inter quos agis, sunt qui aliter judicant. Non homines, sed res ipsae considerandae. Corrigere itaque antiqua, quae longo abusu a vericate deflexerunt, omnino licet. Vide ea, quae Tertullianus, Arnobius, Minutius, et alii pro novatione, quae illis objiciebatur, religionis, et quae reformationis nuperae autores et defensores in pari causa calumniatoribus suis opposuerunt: eadem videbis argumenta in omni dogmatum correctione militare. Sed super eo non est, mi Heinsi, quod contendamus. Transeat illa qualiscunque tibi visa est suspicio, et serio mecum in gratiam redi, qui totus amore tui ardeo, si sincere vis rae loqui. Absit omnis verborum fucus, quae, ubi deficit aliquid consummandae amicitiae, in complimentum vulgo invicem obtrudi solent. Perge itaque amare, quod facis hactenus, et iliibato affectu prosequere tuum ex omni animo Janum Vlitium. De Angliae statu nihil praeter debitum sollicitus sum; multo minus nunciorum, qui facta infectaque ad satiem nobis cotidic narrant, sectator. Odi istud hominum genus, bilingue, duplex, turbatores universorum commerciorum, et rerum publicarum. Quare etiam ut meo exemplo ab illis caveas moneo. Latet anguis. Gronovius prole mascula auctus, ut scis, quam ego, ne nescias, suscepi a baptismate, salutari te voluit, et in memoriam tibi revocari, quae in Livio Petaviano et Regio inspicienda mandaverat, ut inspiceres. Sed, ohe! jam ad patinas. Vale, Deliciae meae, Heinsiade [Gap desc: Greek words] ; et hem tibi ter, ter etiam Lisae tuae, quicquid est: [Gap desc: Greek words] , nequid fallare.
QUod hactenus ad te scribere distulerimus Wallius et ego (quanquam elegantissima tua Elegia in venerationem tui toti proclives redditi) ipse tibi imputa, mi Heinsi, qui Italici itineris scrupulum nihil tale sperantibus injecisti, quasi jam am eo abripereris. Quid namque restabat miseris, nisi ut solemnibus votis et precibus pro salute tua susceptis (de qua solicitos nos reddideras
summopere, ne coeli solique ac sali mutatione turbaretur) abeuntem potius comitaremur, quam Parisiis absentem compellaremus? Jam vero, ut ex Brunone, qui Parenti tuo apud Graswinckelium diversam longe a tua sententiam pronuncianti affuit nuper, intellexi non ita diis visum superis, lubens ac laetior aliquanto ad literarium hoc nostrum colloquium redeo. Et primum de exemplarium distributione gratias tibi ago, quam pote, maximas; et quod mandati, quasi id excessisses, reus fieri anxie nimis vereri videris, eo nomine securum te esse jubeo. Tum quod Sengibero ea, quae Andegavensibus destinaveram, commiseris, perquam opportuna occasione usus es, ut et duplici illum damno mactares, et dupliciter mihi satisfaceres: quia sic et opera sua, et mutuo illo (quod vere alienabitur, siquidem ita vult) mihi tenetur. Caeterum rogo, ut iterum, vel, si forte ab incommendato tantum negotii obtrudi potuit, jam saltem me ei commendes. Nam si ob ea, quae nuper tibi super ejus cum Salmasio contentione in aurem dicta volui, me homini iratum, atque adeo id fieri nolle putasti, nae tu, quae joco dicta sunt, pessime interpretatus es. Amplissimis Sarravio etiam ac Petavio iterum atque iterum commenda, et quod tanta expectatione frustratus illos sim, quantum debet ob libelli tenuitatem et inficetias, quem non talem expectaverant, etiam atque etiam exeusa. R. P. Mersennum cum accedes, ab eo saluta, qui Beverovicii literas cum libello ejus de Calculo, ante fere quadriennium ipsi tradidit, tumque aliquoties revisens modo Bibliothecam inspexit illo duce, modo Musicen docentem audivit. Nam a nomine vix puto me cognoscet: quia id, quod scribo, non Vlitium, sed Ulitium [Gap desc: Greek words] pronunciant Galli: quod autem ore profabar, alii Welit, vel Velit; nonnulli Hulict vel Vulit scribebant. Eodem errore quo Kinschotium, dixere et scripsere Quinxotium, quasi cognominem Fabulatoris Hispanici, vulgo notissimi, cognomento Manicati. Noster ille Monasterii serio ac sedulo Pacificis Dominis suis, qui hactenus salutant tantum et salutantur, operam navat, et rerum, quae illic agitantur, salutationumque illarum septiduanas nobis Ephemerides concinnat, ac transmittit. Quales siquidem et tu requiris, ab eo petas malim, quam ut me negligentiae accuses, quod de morbo Principis, quasi non ipsa hiems perpetuus illi morbus esset, certiorem te non reddiderim, atque ea sane tam actis nunc est, ut nulla hoc saeculo, citraque viventium memoriam par fuerit: fortean nec illa, quae in Kalendario annotatur ad annum CICICXIII. gelu suo maris aestuaria aliquot occupasse. Quod enim nunc est frigus, quo omnia Germaniae flumina, ne Danubio quidem excepto, usque ab fontibus suis confistunt, adeo durabilius et vehementius est, ut tota maris nostri pra glacie praetexta sit: quae in speciem aggeris ita exerevit, ut tanquam obice facto nec appelli nec deduci lembi possint, nisi validissimis ferramentis et labore maximo dissipetur. Ita et fori nostri piscarii celebritas jacet, et salsamentariorum commercia frigent per omnem fere Bataviam. Cespitibus et stipitibus res strenue agitur: red et horum cum inopia caritas in dies crescit: quam ego quidem non moror
Dum meus assiduo luceat igne focus;
Sed illi, quibus quotidiana eleemosyna producit vitam ad miseriam, impatientissime ferunt tam diutinum frigus, et duplex dispendium etiam ejus, quod non nisi precario habent. [Gap desc: Greek words] . Ut eo, unde abii, revertar, quam puras opportunum mihi aut commodum tam frigido coelo auras et rumores hominum captare, ut tibi nihil tale quid sentienti frigida manu et calamo gelato transcribam? Wallius vel a tota scriptione excusari jam posse confidit: mihi apud te venia nulla sit, nisi ex lubitu tuo totus obrigeam? Nam quantillum id erat, quod diem et consulem non asscripserim, qui nec mei forsan ad ecstasin usque frigentis tum meminerim? Bona verba, quaeso, mi Heinsi, et expiare me hoc piaculum aliquando sine. Imo vel jam, ne iterum quid committam, ea tibi narrabo, quae foris ad meas aures intra privatos parietes agentis advolarunt. Principem Guilhelmum Gallias cogitasse, praetentu inaugurationis suae, qua Arausionibus initiandus esset, animo revera apud Parisios Bacchanalia, quae instant, libere celebrandi. Quod cum Proceribus inoluisset, quorum arbitrio negotium hoc permiserat Pater Patriae, non tantum institutum improbarunr, sed et Patri idem haud dubie meditanti persuaserunt. Ne itaque totus proposito suo excideret, eo quod ex conjectura mea intellexti idem hîc absolvere decrevit, omne genus choraularum et saltatorum convocando, qui proximis feriis in tot conciones, quibus e suggestu quotidie in Aulicos furores invehuntur Theologi, splendidissime debacchabuntur. Unus ex illis nostratibus misterii Evangelici ministris non ita diu pro concione agitavit, cum Idololatris pacem non ineundam esse, et Asam ideo Pedibus aegrotasse, [Gap desc: Greek words] . lib. I. cap. XVI. Quod non ita Pater Auriacus, quasi ad se pertineret, podagra affectissimum accepit, quam Gallorum residens Legatus apud Ordines questus est, contra conventionem publicam id intentatum. Illi ergo coram adesse jusserunt, reprehensumque dimiserunt arte oratoria male usum Technaeum nostrum. Gronovio, quod volebas, significavi. Is proxime VII. viris ad Negotium Pacis Legatis Daventria Monasterium discedentibus [Gap desc: Greek words] prorsa oratione scripsit. Claudius noster praeter geminum Militiae opus, quod utraque lingua cuditur, etiam aliud quid [Gap desc: Greek words] meditari dicitur. Vereor ne is homo ad ingenium redeat, et vel Cypriano, vel Singiberi libro, antequam prodeat, anticipatorie respondeat. Item illud Mauritiados opus, quod dudum apud te memini vidisse, in lucem prodit, a Lamaerio cubitum longis literis in foliis integris excusum, tabulisque aeri incisis non paucis nec vulgaribus, quarum archetypa in atrio Mauritii Comitis ostenduntur, splendide ornatum, ne pretium operae desit, aut materiae opus. Ipse [Gap desc: Greek words] [Note: Franciscus Planta qui Santrat nomine in saturnalitio Lusu Heinsii est nobiliatus.] author amplissima, quod ajunt, in forma palliatus frontem operis sui occupat, tanto Elogio mactatus, ut vel Maro ei possit invidere, vel parciori contentus esse, in cujus aemulationem XII. Libros augustissimo numero clausit. Quare mirum videri non debet, tanto Heroi miserum et plagosum Priscianum impune toties vapulare; ut cum primam in propitius producit, in flagitat corripit, et ultimam in Iber, quanquam hoc ego ferre poteram;
nisi Bruno id inter plura alia annotasset, quem recensioni ille praefecit; postquam sero rescivit, Patrem tuum aliosque viros poetas, quibus legendum commiserat, veritatis odio obsequium praetulisse. Idem ille [Gap desc: Greek words] in Lauro Hulstica, non exiguo poemate, eadem autoritate primam in detur bis corripuit, ne qua scilicet mora etiam in re fieret, quia bis dat qui cito dat. Non aliter sane ac ille, qui ut legendo
Venit ad Euphratem subitoque exterritus haesit
Ut cito transiret corripuit fluvium.
Secunda puta in Euphrate correpta. Frustra tamen id expectat etiamnum. Et Princeps, quanquam prolixissime de se meritum, parco admodum praemio, verbositatemque ejus compensavit; centum nempe florenis non numeratac sed promissae tantum pecuniae; quantum et Brunoni et Boyo addictum: Kinschotio triens additus: Thysio, et ineptissimo omnium declamatori, qui se Regium vatem jactat, alterum tantum: Barlaeo, solitum et annuum fere stipendium, trecenti. Sunt et alii, quos non memini, aut non novi, minorum gentium Panegyristae, an Panagyrtae dicam? Feracissima enim mendicabulorum haec nostra tempestas. Prodiit hauddudum Valeriani Sigismundi Rozzen, Theologi et nobilis Poloni (de se si creditur ipsi) Astra inextincta coeli Batavorum, horribilis liber, quem potius fuerat [Gap desc: Greek words] ; nisi ventri authoris, cui fame alias pereundum erat, ita unice consultum videbatur. In eo ille multos laude indignissimos eximie laudavit; alios, qui potissimum merebantur, aut parce admodum, aut omnino praeteriit; nec Latine, sed Barbare mihi loqui videtur. Ignatii Epistolae a Vossio propediem edentur, [Gap desc: Greek words] . Ego de Antichristo novam opinionem et diversam fere a reliquis, qui hodie id agunt, procudo, et totus in SS. Patrum lectione sum. Eadem opera Idololatriae tam Gentilis, quam Papalis, originem ac progressum ostendere laboro, nova prorsus methodo. Nimirum illam ex ceremoniis Judaicis autore Diabolo, eodemque Antichristo, propagatam, et a Gentilibus iterum ad Christianos transcriptam. Longa est narratio, longae ambages. Verbum itaque non addam, praeter solemne illud, Vale, Heinsi, decus meum, Praestantissime, et amare me persevera Tuum [Gap desc: Greek words] Vlitium. Dabam raptim, frigida manu, quanquam solvente se gelu. III. Kal. Febr. CICICCXLVI. Hagae.
ORbis delicium. Nae tu brevi responso literarum mearum odiosae prolixitati abunde respondisti, et paucis plura, quam ego, immanibus verborum periodis, complexus es. Quanquam est iterum quod causari possim, ne scriptione avocer a necessitatibus meis, nolo tamen absque auspiciis nostris et precibus
votivis iter illud tam inexpectatum aggrediare, neque votis incomitatus Italiam accedas. Quod itaque felix tibi, faustumque tuis; et reipublicae nostrae salutare sit, maxime literariae illi, quae totam in te uno nunc spem fovet, I sequere Italiam ventis. Patavium ubi adveneris, memineris promissi, quo mire me desideriumque nostrum excitasti. Bononiam vero postquam transiveris, noli S. Salvatoris coenobium vel mea causa illustratum praeterabire, in quo Nemesiani liber de Aucupio jam olim reconditus asservatur, siquid [Note: Rectius, in Epitome aucta per Simlerum et Frisium dixisset. Fragmentum, sed sparsum, edidit Vlitius post Nemesiani Cynegeticon pag. 34. Ridicule vero hunc Olympium Nemesianum in duos Poetas divisit Clericus, in Arte Critica cap. 2. ubi commendat Eclogas Olympii et Nemesiani: quod nescio cur memoriae vel calami lapsu accidisse credat Cl. Fabricius, cum sequentia verba de duobus eum serio agere ostendant, et pag. seq. repetat idem ignorantiae specimen, cum Janum Vlitium edidisse Gratium cum Olympio et Nemisiano scribat, quos ego ad cum usque diem Criticum illum inspexisse numquam puto, sed ex indice aliquo novisse.] Gesnero ita in Bibliotheca sua tradenti fidei tribuendum. Sin migraverit inde, facili negotio inquirere poteris, quo translatus sit. Age, nobilissime Heinsi, et heic patriam tuam agnosce, et famam auspicare, quae inibi patriis remigiis dudum tibi praevelificatur. Euge, optime merito nihil alienae commendationis ad amorem, quiqui illic vigent, bonorum hominum conciliandum opus est. Tuo vel nomine vel nominis praevio rumusculo rigidissima Bibliothecarum claustra ipsemet reserabis. Quid vero illam Venerem tuam, quam prostitutam aliquando tandem gaudemus, ut publici juris non scortum, sed corculum fiat, loquar? Nae tu sapis, qui Italorum libidini sic serio te applicas. Nos interim Junonem Lucinam invocabimus, sed domesticam, quac iterum prospera nobis fuit, ut parienti parentique subveniat. Brunonem parum abfuit quin hodie ad officium erga te reduxissem: rediturum brevi, non dubito. Ita amnestiam dolet, poenitetque incogitantiae. Kinschotio etiam hodie salutem a te mandabo. Salutat ille et te. Sed illi Pacifici, non pacem, sed monstri aliquid alunt. Proximo heptiduo et nos hîc strenue bacchabimur, ut vicem illis reddamus, qui paci publico ludibrio insultarunt. Scis quid rei actum sit in natalitiis Dunensis Comitis. Intervenit scribenti Wallius et ut apud te intercederem de negligentia sua salute plurimum dicta voluit, nisi forte citius hinc dimissus scriptioni vespertinae (quod tamen myopi salubre non fuerit) vacabit. Vale ergo, et plurimum Vale, Heinsi praestantissime, ac spatio illo, quo a nobis porro divideris, metire affectum, quo nunquam vel latum unguem a te abscedit. Hagae XXVII. Febr. sive pridie Kal. Martias CICICCXLVI.
ORbis deliciae politioris. Binis tuis quod simul respondeam, iter Amstelodamense effecit; cui accessit biduum, quod popularibus tuis et penatibus, optimoque Parenti rediens impendi. Deus bone! quam volupe mihi fuit ipsum te quasi praesentem recordari, ubi in ore tot illustrium animarum, quas cubiculum istud habet, apud optimum senem de amicitiae nostrae incunabulis, et aeterno vinculo non sicco ore testari licuit. Aderant affinis Goesius, et comes meus Richterus, si fando id forte tuas pervenit ad aures amicissimi ac studiosissimi hominis nomen. Ibi de summa republica non deparcus, nec temere divulgandus sermo. Multa super foedere et conjugio inter Gallicum Puerum et Infantem Hispanicam, salute nostra dotandam, ac mira in pernegando conatum suum Gallorum pertinacia: multa item de reditu Legatorum et Estradae legatione: super te vero ac itinere illo, quod moliris, quamplurima ac summo affectu egimus, quasi de salute tua in medium consulendi. Audivimus etiam ea, quae pudor tuus ex aliis quam ex te audiri maluit: scilicet quo honore apud utriusque ordinis praecipuos viros exceptus sis. Nihil non lubenter accepimus, quod summam existimationem tibi conciliare videbatur. De itinere tamen subdubitatum, an aeque prospera fama te ad Italos secutura sit, et an non melior virtus sit partam tueri, quam hac deserta novam quaerere. Visus est (ut pace tua dicam) non ita ex animi sui sententia, quam ad desiderium tuum votis tuis subscripsisse amantissimus tui Pater, subscripsit tamen. Ergo, quasi eo indigeres, ac nostri res arbitrii esset, assensimus et nos et quod felix faustumque sit, more majorum litantes, vovimus unanimiter, atque ita discessimus. Postridie ubi domum redeo, sinistro de Kinschotii nostri desperata propemodum valetudine rumore primum adveniens percellor patremque fere conclamantem de unico haerede invenio. Revera aeger erat, et duobus medicis jam commissus: sed accesserat rumor jam diem obiisse; ipso tabellario id Monasterii percrebuisse referente. Dum angimur, dum fletur supervenit alter cum ipsius literis ad Patrem, ad Wallium, ad Brunonem (nam et hic pro me scripserat) ad me, et hisce, quas vides, ad te mihi commissi Salva res est; convaluit, aut saltem convalescit. Tu tamen tutius ac simul timere amico nostro et tam caro capiti, simul gratulari poteris. Sed jam literas tuas repeto. Quae ad Gronovium mandasti, perscripsi heri. Exemplaria Poematum tuorum, quibus ventos secundos precamur, cum appulerint (quanquam desideria nostra morantur) ex periculo recitandis noramibus reddi curabo. Etiam Brunoni, quia ita sedet sententia, quod reliquum erit, puta restim et segestria, ex asse relinquam, ne quid incuriosus mandatorum tuorum
executor censear. De Epigrammatis in Papam, gratias habeo. Recitavi heri ea apud Ill. Boswellium praesente Jardinio meo, absque quo fuisset nihil intellexissemus: sed etiamnum interprete meliore opus est nobis; utque tu is esses, rogatum te voluit [Gap desc: Greek words] , utque adderes tertium, si vacat. Salutavit te uterque quam humanissime. Quod tamen apud hunc professus sum [Note: Vide Hensii Epist. ad Gronovium CXXXV.] Gaulminum pro authore haberi, id mihi ne succenseas, rogo. Muto dictum puta. Addebat ipse credibile videri, quo idem ante XV, aut amplius, annos versus admodum virulentos et satyricos publicarit, quos editioni Erotici cujusdam Graeco-Barbari autoris adjecerit. Quod de Nemesiani [Gap desc: Greek words] et Calpurnio promittis, pergratum feceris. Cogita et de Demetrii Constantinopolit [Gap desc: Greek words] , quae me nondum potuisse videre conquestus sum in Comm. II. pag. 364. sed tandem nactus sum ex Editione Parisiensi. Si terra Italiam petis, aut saltem Tiguro redis, quaere ibi in Bibliotheca publica, quae in pontis limine lacum prospicit, Gratii etc. editionem [Note: Hanc prodiisse A. MDXXXVII. dicit Barthius ad Nemes. Eclog. I. vs. 67. et passim in notis eam laudat, sed suspectam sibi Barthii fidem ostendit Vlitius in Prolegomenis p. 87.] Tigurinam, et a quo ad quod exemplar procusa sit. Nara Professor ille, ad quem cum Kinschotio nuper ea de re scripseram (qui literas tibi Lugdunum curandas commisit, nec neglexisse te confido) nondum respondit. Nomen excidit, sed tu fortasse meministi. Scripseram et ad Taubmannum, qui ibi concionator est: neque is respondit. Quam Opinionem de ea Editione in Proleg. ad Gratium habui, vereor ut me deceperit. Vale, [Gap desc: Greek words] , et diis ducentibus i atque redi. Dabam [Gap desc: Greek words] , X. Kal. Aprileis, CICICCXLVI. Hagae.
ETiamne in Galliis haeres, Heinsi Suavissime, quem dudum Venetiis compellavi? Ita jusseras. Quamdiu sit, recte nescio. Computo tuo institisse me certe scio. Et jam totum mensem Bredae ago cum universa familia et domo mea. Interim afferuntur tuae Lugduno VIII. Maji in procinctu datae. Poemata tua an appulerint ignoro. Curabo tamen, absente me, commode per alium distribui. Nondum enim domuitionem cogitat animus noster, qui mire loci hujus genio et ruris vicini deliciis capitur. Accedit totius aulae et ordinum generalium, et quicquid est in patria nostra domi militiaeque majorum gentium, in eundem locum confluxus. Nunquam tanto hominum coetu Breda superbuit, quam hoc ipso tempore. Quicquid agendum erit (de quo per compendium ab iis, qui huc ex omnium ordinum consessu ad hoc delegati sunt, deliberabitur) haec ipsa belli pacisque sedes futuia est. De Pace ut
melius speremus, suadent plurima. Nuncii ex Brabantia, et ipsa Hispania continui. Brabantinorum praesidiorum, quae nobis objici solebant, evacuatio, et universa eorum vis in Gallos conversa. [Note: Vide Aitzemae lib. XXVI. principio, ubi et Tauberus sive potius Dauberus Juris Professor, Bornius et Rouwsius Philosophiae memorantur Professores. Caruit vero successu hoc Gymnasium, et brevi dilapsi, qui studiis operam dabant.] Academiae in hac urbe, sive Collegii Auriaci (quia Principe autore et institutore) erectio. Professores quinque electi, praesentes, et brevi inaugurandi.
I. Renessius Past. hujus Eccl. Theol. Prof. et praeses Coll. Aur. futurus.
II. Brosterhusius, Botanices, et Gr. Linguae Prof.
III. Kyperus Med. Prof. et Math.
IV. Philemon Histor. et Juris Prof.
V. Ignotus mihi Philosophus. Inaugurationem, quae proximo mense fiet, praecedet biduum Supplicationis. Quae omnia retro caderent, aut successu felici saltem carerent, si ipsa urbs porro tanto praesidio, ut hactenus, occupanda esset: puta cohortibus minimum quinquaginta, id est, hominum millibus quatuor. Non bene enim conveniunt in eadem sede armorum et literarum studia. Atque hîc quidem Literariae rei status, quem necessario sequitur publicae rei restitutio, et securitas. Quae, me judice, non procedet, nisi invito Gallo, qui mire ad omnem nostrorum capitum conjunctionem ringitur, et nodum in scirpo quaeri jubet. Quos ego! sed motos praestat componere fluctus. Quamdiu enim in tot bellorum oceano versamur? Nunc ad summam res redacta est. Aut nunc semel quiescemus, aut nunquam. Auriacus Pater bene se, pro aetate et afflictu corporis, habet. Utitur utroque Zulichemio secretorum ministris. Excitavit nuper omnium indignationem foedum [Note: Aitzema hanc caedem narrat libro XXVI. sed tacito Philippi Principis nomine.] Philippi Bohemiae Principis et Venetorum Imp. designati facinus, quo Espinoeum in ipso foro et mero die propria manu obtruncavit, fugientem et inermem armatus, solum auxilio sociorum ad id assumpto et ministrorum septus, sceleris participum; inopinum insidiator. Advenit huc Patrocinatum reo, Domino suo, cui a secretis et consiliis futurus erat in Expeditione Cretensi, Petrus Grotius: sed frustra praeoccupatos abominatione omnium animos tentat. Galli quinquaginta, hausto in id vino, sanguinis singulorum guttis aliquot mixto, in vindictam quovis loco modoque peragendam conjuraverunt. Non dubito, quin in Angliam transfretaturus sit reus, infelicis domus infelicissimum incrementum an exerementum dicam? Quid agat Kinschotius, ex ipso malim resciscas. Bene valere, proxime significavit in iis, quas XV. Kal. Junias Monasterio ad me dedit. Galli Cortracum presso pede obsident, frustra aliquoties obsistente Hispano. Urbs, quantumvis valida, et bis mille hominum praesidio munita, non ultra octiduum putatur posse defendi. Hinc illis prona via Gandavum erit. Ego eventum consiliorum hîc praestolabor: ut, si induciac concedantur, Antverpienses et Bruxellanos amicos revisam. Si bellum continuatur, Artverpiae
ebsidio intersim, de quo non dubitatur. Exercitus omnis brevi hîc futurus est, ut, quam persuaderi sibi non patiuntur, extorqueamus miseris conditionem. Tu interim quid agis? quo vadis? Romam? non puto. Nec Venetorum turbae te forsan delectant. Paduae vel Bononiae haerebis potius. Tum, quid promiseris mihi, cogita. Literas tuas Hagam optime destinabis, quia certius. Has Antverpia tamen accipies. Sed nescio quamdiu hîc subsistam. Vale, praestantissime Heinsi, et cura salutem maxime. Saluto te osculatim. Quid Schoppius agat, fac sciam; Quid Papales copiae, et quibus adjutoribus. Dabam raptim (quia in antiquam illam Abiegnam silvam festinabam) Bredae III. Kal. Quintil. A. S. N. CICICCXLVI.
UNicas tuas, postquam Lugduno abiisti, nec uno exaratas tempore, Kal. Novembris, Florentia accepi, Heros [Gap desc: Greek words] . Non exprobro tibi incuriam; sed mihi gratulor, de restituta valetudine tua citius, quam de morbo, nuncium habuisse. Quanquam semper de instituto isthoc mali aliquid praesagiit animus: idque tibi nondum ad id procincto significare memini. Sed cum patris voluntati tui jam derogatum esset, leve erat meum spernere consilium. Rheimsius, quo duce gloriatus saepe es, nae ille malam praeivit semitam. Benerte, quod recta aberrantem deserueris, etsi parum audio abfuisse ut sequereris. Non placebat molestus ille per Alpinas regiones transitus, aeris intemperantia, et coeli, aestatisque inclementia: tum periculosa valetudinario profectio, ac istius orae linguaeque imperito incommoda hospitia. Gaudeo tamen, tibique gratulor, vel nobis invitis, id tibi aliavia, tui ex animi sententia, optime successisse. Ea gratia hos effudi Phaleucos. Vides quanto affectuum aestu modo huc, modo illuc abreptus fuerim. Parum mihi satisfacere videbar, nisi idem, in quo exprimere me et tibi probare volebam maxime, bis terque more meo repeterem. Multa etiam describenti acciderunt, ut solet, quae prioribus etiamsi nihil meliora essent, tamen [Gap desc: Greek words] suam urgent, et momentanea, ut ita dicam, allubentia judicium corrigentis turbant. Ita nata haec tibi Phaleucorum Fanago, corniculae instar Aesopicae aliorum plumis undiquaque adornata. Nec quicquam de ea addo, ne commendare tibi potius, quam excusare, videar. Affectum tu modo boni consule. Nunc ad tuas respondeo. Gronovius brevi hîc erit, curarum secundarum in Livium excudendum volumen adferens. Salamsius, post librum de Transsubstantiatione, vel militat, vel mutuatur toties recoctam cramben. Wallius promiserat suas meis juncturum se, sed vadimonium deseruit, Delphos profectus. Bruno proxime meo hortatu ad officium rediturus est: nolit enim munere tuo carendo
hanc otiositatem pensare. Parens tuus nobis exemplaria tua distribuit. Gratias habeo maximas. Viquefortius heros negat se ullas ab Isaaco literas ad te habuisse: sed hauddubie Fratri traditas existimabat, qui Amstelodami agit. Publica Kinschotius docebit, cujus manibus haec tibi mittenda sunt. Vale, mi anime, et hoc sedulo cura, ut angore nos liberes. Si enim me amas, saepius rescribe. Dabam cursim X. die Septembris CICICCXLVI.
HEINSI, Castalidum chori sacerdos,
Sinceroa columen Latinitatis,
Proles unica maximi Parentum;
Nunc desiderium dolorque summus
Optimi senis, optimi Parentis,
Ac tot, quotquot habes, amiculorum:
Quis te nam furor abstulit, domosque
Ignotas petere, et procul remotam
Cedentemque retro magis magisque
Jussit Italiam sequi per undas?
Quaenam tanda agitat tuae salutis
Desperatio te, malusque morbus,
Ipso vet Jove non probante, anheli
Iras spernere ut audeas Leonis,
Vesanique ruens Canis per ora
Fluctus scindere cogites Etruscos?
Nulla te rabies furentis Austri,
Nullus te rabidae furor procellae,
Nec tot naufraga saxa, uberisque
Colles acriter imminentis Afri
Nullus te potuit metus morari?
Atque omnem speciem periculorum
Rides in mediis protervus undis,
Securusque jaces utramque in aurem?
Ecquod robur et aes triplex chalybsque
Circa pectus erat tibi, caducam
Cum dares pelago ratem minaci?
Infames scopulosque, tot Charybdes,
Nec quovis scopulo minora monstra
Siccis heu! poteras videre ocellis?
Non te cautibus asperis inhorrens,
Multos parturiente monte in annos,
Caucasus genuit, nec efferato
Hyrcana ubere tigris educavit.
Tantae at molis erat, Beate Mystes
Ab! longis quoties petita votis
Antiquae Hesperiae subire regna.
Tantae molis erat, laboriosum
Tritarum pretiumque semitarum,
Romam, maxima qua fuit jacetque,
Et qua nunc superest, videre Romam.
In fatis erat hoc tuis, ut ULTRA
PLUS semper sequerere, quo praeivit
Ingens gloria nominis paterni,
Atque illam pede quo pari secuta est
Praecox fama tuae Eruditionis.
Quae natalitios lares relinquens,
Et longe Batavis citata ab oris.
Totum sedula permeavit orbem,
Magnasque ivit et exiit per urbes.
Illa et per medios diu Britannos,
Et Calcedonios in usque fines,
Pictos perque Brigantas, atque Iernae
Infraenem populum, ultimamque Thulen
Nequaquam tacitis vagata linguis
Illustre hospitium tibi paravit.
Illinc cum propere nimis profectus
Totum te eriperes meis Britannis,
Invitumque relinqueres sodalem,
Extremas eadem magittra rupes,
Vix tantum tua vela non sequentes,
Formosam docuit sonare Lisen,
Lisen Heinsiadae intimam medullam,
Lisen ter referente utrimqac ripa.
Hinc tum praevia (dum venire cessas,
Et mavis calidos natare fontes,
Quam vel caeruleum vehi per altum)
Pinna trans freta celsiore vecta,
Et coelo caput inserens, ad almam,
Quae nunc Aonides tuas dicavit
Victurae genio perennitatis,
Optato appulit Universitatem.
Heic quamvis poterat, probante coepta
Summorum quoque calculo virorum,
Aeternum tibi consecrare nomen,
PLUS ULTRA nihilominus cucurrit,
Totque emensa soli salique tractus,
Ut vix se tulit arduas per Alpes,
Primis Ausonas attigitquc plantis,
Prorsus, pene-tot-insularum ocellum,
Natalem tibi, Quinte, Sirmionem,
Atque istos Salisubsulos Colonos,
Ac magni Patavina tecta Liv I
Ala remige praepes ut reliquit,
Detorsit Venetos ad usque cursum;
Hos ut mtiltiplici repleret ore,
Te jam nominis, aestimationis,
Et virtutis imaginem paternae,
Haeredem genitoris universi,
Adventare procul, cui supremos
Transcribant titulos, paremque cultum,
Totque insigma caerimoniarum,
Quot Divus dare posset ipse Marcus.
His dictis Medicaea regna, et altam
Supremi Ducis advolavit arcem,
Certum Castaliis diis asylum,
Certam Romuleis domum Camaenis.
Heic fastigia Fama anhela scandit,
Seque inter Medisaea condit astra.
Tu vero propiore Sole gaudes,
Tot curasaue molestiasque laeto
Compensas animo viae peractae
Magni Principis hospitalitate,
Nec durum reminisceris cadurcum.
Heic tibi Criticen professa Clio
Tot cimelia, totque verminoso
Excussas pluteo schedas revolvit,
Per le luce frui sereniore.
Insignesque notis Opimianis,
Cultores sapientioris aevi,
Toto suppeditat sinu libellos;
Tot volumina, totque codicillos,
Veras delicias tuae ministrans,
Felix Critice, curiofitati.
Heic tu mille colos araneorum,
Blattarumque colonias edacum,
Foedorum omne genus pediculorum,
Aevi incommoda, putidosque vermes,
Plenos papilionibusque nidos,
In praeceps ruere et perire cernas:
Ut tandem tuus ille Naso, tandetn,
(Qualem noscere, qualem amare possit
Vatem post cineres suum Corinna)
Arcana redivivus arte Naso
Sistatur dominae patrocinanti.
Et quem saepe pari soles favore
Multa fingere lucubratione,
Relicto tibi Claudianus Orco
(Dum surdos Hymaenaeon ante postes,
Et diâ sonat inferos Camoenâ)
Tandem prodeat integer suusque
Dignus hîc labor Heinsio, ô Heinsi,
Dignus Heinsius unus hoc labore.
Sic te gloria stabit aeviterna;
Et lauru decorandus atque myrto,
Quod cives Latio suos reduxti,
Binis tempora civicis coronis
Cingeris, Pater ô Latinitatis,
Romani bone Sospitator anni.
Sic te, sic recinent tui clientes
Lisen Heinsiaden, uterque, amores,
Lises Heinsiaden suaeque vitam.
Hic Pelusiacum movendo plectrum,
Optatum tibi praecinens triumphum,
Dignis grande epos intonabit orsis.
Alterno numeros trahens pede alter,
Non quales Tomos exulantis audiit,
Toto ad plectra gemente saepe Ponto,
Testes ab! nimii sonos doloris
Testes immeriti sonos reatus:
Sed quibus coluit modis Amorem,
Et culti teneras Amoris artes;
Queis fictae potuit placere amicae,
Ac nequicquam inhiante janitore
Nocturnas toties fores fefellit:
His idem celebrabit Heinsianos
Vates imparibus modis amores,
Atque illam Paphia docebit arte
Argutum ut tibi cingulum relaxet,
Lisaeumque lubens sinum repandat.
At tu jam nimium moraris, Heinsi,
Qui Lisen nimis ah! tuam moraris,
Lisen delicias tuas, ô Heinsi!
Quae nunc lacrimulis madens ocellos,
Nulla lumina vinciensque somno,
Heu! dulces Elegos fugacis Heinsi,
Solamen viduae unicum puellae,
Tristis leclitat, et modo ore hiulco,
Modo frigidulis premens papillis,
Nunc praesens sibi, nunc videtur absens
Praesentem modo basiare in illis,
Absentem modo te sequi per auras;
Ah! longe nimis ah! relicta Lise!
Saepe illam horrifico metu labantem
Ingens cura rapit periculorum,
Quae spernis temerarius, petisque,
Imperterritus omnium viator.
Saepe et ne Italidas, leves puellas,
Se spreta, levis appetas, inhorret,
Vixque irae moderans imaginosa
Heinsi! vociferatur, at te, at omnes,
Quos jurare nimis mihi solebas,
Te perdant, malefide, dii deaeque!
Ergon' illud agis, tuamque ludis
Ficto nomine literisque Lisen,
AEneae male dum patrocinaris,
Responsum miserae et refers Elisae?
Sic sic, perfide, me valere jûsti,
Sic cum Sidonia perire Dido?
Si non flectere vota lacrimaeque,
Non te sollicitae preces minaeque,
Nec tristes poterant movere Dirae;
At, si cura tuae tibi ulla Lises
Restat, nec sibi vera sensit illa,
Sola te poterit movere Lise.
Ergo flectere, flecte lora, amator,
Seu nunc Euganeum bibis Timavum,
Alpinasque nives: (at abstine illis,
Exemplo modo si sapis doceri)
Seu celsam meditaris ire Romam,
J, felix, propere gradu, redique,
Et, quantum pote, duplicato gressus.
Dulcem respice Patriam, senemque
Vultu, respice, quo refers, Parentem;
Qui nunc te, veniente sole, solum,
Solum te que, abeunte luce, clamat.
Nos et te, Nicolae, nos vocamus,
Et te Leida, Sororque te, tuusque,
Heroum genus, invocat, Phylacter.
Te, te nunc toties mei vocarunt,
(Queis nullus modus, inquis, est) Phaleuci:
At te mox, iterumque te vocabunt,
Qualescunque vides, nihilque curas,
Saecli incommoda, pessimi Phaleuci:
Donec incolumis mihi tuisqne,
Parenti ante alios, amiculaeque,
Et sodalibus, et piae Sorori
Sistaris, quasi publice citatus,
Quo solet fugitiva turba duci.
Ohe! jam satis est, ohe! Phaleuci,
Ohe! plus satis est. Meis Phaleucis
Ergo hic terminus esto, tu VALETO.
Cum neque quod nitidis Elegis contendere possem,
Heinsiade, nobis invida Musa daret:
Nec tua non grata venerarer munera mente,
Qua mihi das aliquo nomen habere loco,
Nomen ut aeterno nostrum cum carmine vivat,
Et tecum fato stetque cadatque pari,
Haec saltem, numeris quia nam certemus inique,
Hac tibi, sed numero, qualiacunque damus.
[Gap desc: Greek words]
de se si creditur ipsi.
Quintum nunc ad te scribo, Amicorum Praestantissime, ex quo Italiam attigisti: binas tantum inde a te accepi; quarum prioribus Kal. Augusti datis, X. Septembris, addito etiam Phaleucio carmine, geminum responsum, alterum per Patrem, per Kinschotium alterum, dedi; posterioribus XXIII. Septembris scriptis, Kalendis Novembr. acceptis, nunc etiam respondeo. Querelae tuae, quae plus una pagina tibi fecerunt, vanae sunt; jamdiu enim Poemata tua accepimus, legimus, osculati et admirati sumus; quippe te et Heinsiano nomine digna; non tamen desiderium nostrum exsatiarunt magis; quam irritarunt. Plura scimus potuisse dari, et danda fuisse. Age, mi Heinsi, hoc age! Vive memor lethi: sed te prius eripe letho; Et meliore tui parte superstes fac sis. Ovidio tamen et quid debeas, memineris; quid et Claudiano; et pro iis omnium, qui se praestare student, votis. Sed Nasoni maxime omnium tandem, aliquando tandem, justa et vota simul exolve. Audi, exaudi flebile vatis ebur; aspice laceras manus, quas tibi tendit inops. At quantus ille futurus, li semel integer suique, nec tui nihilominus, juris prodierit. Fidem tuam testor, mi Heinsi, geniumque summi Poetae, nihil me posse et faelicitati et perfectioni et amoenitati perfectissimi operum Metamorphoseos contendere. Fasti etiam me valde capiunt, quia re etiam juvant antiquitatis studiosum. Nec numeri, qui exilii amaritudinem sapiant, ut illi Tristium et de Ponto. Nuper admodum lectionem eorum repetii; tum et Kalendarium, quod in Paterna Edit. item accedit, examinavi. Nihil inconcinnius aut absurdius. Omnia confusa et alienis locis inserta. Festorum ordinem, quorum gratia id aggrediebar, restitui: multa superflua recidi: quae deerant, supplevi. Calculum passim emendavi. Summa, novum Kaledarium ex Fastis confeci. Dum textum repetebam, egregie juvabant, quae pridem ex ore tuo excerpsisse memini. Eorum, quae olim partim, partim nunc quoque tentavi, en tibi specilegium. Lib. II. vs. 326. Conditaque in pharetra tela minora sua. Imo, minore. Jocus est non insolitus ingeniosissimo
vati; ut ipsam pharetram Omphales minorem dicat telis Herculeis. Lib. III vs. 160 Quae consumatur partibus, una dies. Omnino [Note: Hoc neglexit et improbavit Heinsius, sed nos adserere conati sumus.] Consummatur. Atque ita puto alias Editiones habere, vs. 316. Arbitrium est in sua tecta Jovi. Fateor; sed cum de fulmine agatur, cur non, tela? Lib. IV. vs. 78. Phryx prior in silvis facie spectabilis altis. Scio perpetuum id silvis epitheton esse. Malim tamen, Attis, vel Attys, ut Metam. X. Cybeleius Attys. vs. 479.
Jamque Peloriaden, Lilybeaque, jamque Pachynon
Lustrarat; terrae cornua prima suae.
Prima, potest esse, pro extrema; ut altus, pro profundo, et similia. Vide, sed vide, an non potius, trina? Ut paulo ante:
Terra tribus scopulis vastum procurrit in aequor.
Trinacris, a positu nomen adepta loci.
vs. 735. Unda prius spargat, virgaque, verrat humum. Unda non spargit, sed spargitur. Lego:
Uda prius spargat, virgaque verrat humum.
Ut modo:
Udaque rorales laurea misit aquas.
Et lib. V. 677.
Uda fit hinc laurus: lauro sparguntur ab uda Omnia. etc.
vs. 944. Sustulit immenso ter jubar orbe suum.
Lego, Emenso t. j. orbe. Lib. V. vs. 149. Distinguo obiter:
Est moles nativa (loco res nomina facit)
vs. 466. Uberaque expositis ille ferina dedit.
Lego, ulla ferina dedit. Quae pluribus asserendum esset, si charta et tempus paterentur. Lib. VI. vs. 125. Nil agis en, dixit: nam te etc. Sensus postulat: Nil agis; en, dixi, nam etc. Praecessit enim ab ipso Poeta, Nil agis, Stulta, etc. vs. 140. horrenda stridere nocte solent. Non placet, horrendâ nocte, construi. An Graecismus? Sed quo illa caesura, quanquam non insolens Nasoni, cum evitari possit scribendo, horrendum? vs. 165. de spina sumitur alba. Sensus requirit, subditur, vel tale quid, vs. 212. Si titulos quaeris: Sylla probavit opus. Non probo. Recitat tanquam ex titulo sive tabella autorem: SYLLA ROGAVIT OPUS. Id est, fieri jussit, curavit, ex solemni formula Rogationum. Alias PARAVIT, vel PEREGIT planum sit; sed mihi neutrum placet. vs. 751. Tunc cum observatas augur descendit in herbas. Pro augur, omnino rectum est, anguis. Caeterum ita quoque conjiciebam. Cum coacervatus anguis desc. in herbas. Qua voce in Metam. alicubi ita utitur. Sed haec talia non sunt, ut ideo videar falcem tuae messi immisisse. Miutias hasce forfan non consectaris, aut praeteriisse potes. Forsan et animadvertisti. Quod si intelligam, laetabor de Symphonia nostra. Locum in Metam. audaci conjectura emendatum velim mihi gratuleris, cum et hunc videbis lib. XII. vs. 411. cornum sine cuspide fixit. Adeo me ejus non poenituit, ut quod nunc contigit, semper crediderim certissimam esse, et aliquando posse adstrui.
Vide, si tanti est, quae super eo ad Gratium p. 145. incertus et quasi haesitabundus adhuc adduxerim. Si commentanti succurrisset, potuissem et tribus locis in eodem opere restituere, Cinyphios, pro quo perperam Cinephius aut Cinipheus legitur. Hunc quoque locum Polyphemi minantis: Perque tuas spargam (sic se tibi misceat) undas. Ubi vulgo languet sensus. Quaero adhuc cujus sint illa argumenta Fabulis praefixa: Luctatiine, an recentioris? Item illa, quae Epistolis praemittuntur. Fac per te certior sim. Nam quod quaeso initium illud: Mittit Hypermnestra etc? Quid Mittit? Multa in ea luxa, mutila, ac transposita. Fortasse ita inceperat:
Mitis Hypermnestre de tot modo fatribus uni,
(Cetera nuptarum crimine turba jacet.)
Clausa domo teneor, etc.
Sed nec ita tamen aptum exordium est. Forsan tale quid praecessit:
Mittit Hypermnestre, quam perdidit ipsa salutem,
Quem salvum quam se, maluit esse, viro;
Mitis Hypermnestre etc.
Non possum non manum addere loco corruptissimo, quem ita constituo:
Quam ne caede putes fungi potuisse mariti,
Scribere de facta nunc tibi cade timet.
Sensu aperto, quia alias nullus. Possit tamen retineri: Quam tu caede putes, et, nunc sibi c. timet. Quid porro illud, comitum clamore frequentes? nisi, frequenti? et illud: jacui frigida facta toro? nisi, pacta, ut Vellejus lib. I. C. I. de pacta Orestis. Tum quis putet hos Nasonis numeros: externis danda forent generis. Cum pronum fuisset: Externis generis quae modo danda forent. Et quo illa Iûs alienissima fabula? et, quae praeter temporis constitutionem, de bello AEgypti, ejusque victoria. Tu expedi, mi Heinsi, quid sentiendum sit; ac interim haec boni consule. De pace nondum ita plana res, quam audiveras. Haeret adhuc nobis aqua: quam Galli turbare pergunt, ut in turbida piscentur. VI. Provinciae, solis Zelandis dissentientibus et inducias, quam pacem optantibus, unanimiter mandarunt, ut conficeretur negotium. Sed et illi hodie adesse debent, ut rationes exponant dissensionis suae; et nisi probaverint, quod in facili non erit, ut invitis se nobis pacem non invideant, quam Batavi omnimodo poscunt. [Note: Venloae Heinsius in margine notaverat.] Vesaliae obsidionem deseruisse Principem, tam extrema aetate, hactenus invictum fere, dedit alto corde dolores omnibus, et externis ludibrium debere scio: Maxime Gallis, qui nimis insultant temerario conatui. In Anglia a Scotis deliberatur, Regemne vel ne-Regem velint. Certe auro eum tradere et prodere cogitant. Interea, examinum instar,
Qui patriam malunt, trifidasque relinquere ripas,
Sceptraque civili subversa furore, fideles
Regis amore pii, merito quam sanguine dextras
Imbuere ultrices, profugi venere Britanni.
Kinschotius Monasterii adhuc agit. Wallius te salutat, et, si memini, nuper tibi scripsit. Vale, nostrum decus, et si quid mea carmina curas. Sit tibi cura tui, sit tibi cura, salus; Quam plurimam, integerrimamque tibi vovet Tuus, sed omni pectore tuus, Vlitius. Hagae Com: dabam feriatus aliquantum, Nonis Novembris; in foro boario, porcarioque: ast apage porcos et boves, Inimica Musis ora secedentibus. !
HEros Maxime. De adventu in eam Urbem, unde merito reliqua despicias, summopere tibi incolumi gratulor. Nec enim ego nescire debebam Romam terrarum caput cur haberetur; nec tu illud,
Non cuivis homini contingit visere Romam.
Me quidem Matris repentina mors jam iter ingressum a summa illa semper votorum meorum revocavit: Kinschotium vero Patris imperium. Qui, cum ipsi literas tuas praelegerem heri, dicebat se potuisse filio suo Italiam visendi gratiam facere, nisi ipse illam perlustrasset; multosque cognôsset, quos, postquam Italia excessere, Italia tamen non deseruerit. Tristissimum et pene domesticum mihi exemplum praebuit Jardinius apostata, qui ipse profitetur hujus, ut vocat, conversionis suae fundamenta Romae sibi apud PP. Jesuitas jacta. Comes ejus per omne iter Carpentierius misere etiam animi turbatur, et fluctuat. Non tamen ideo haec tibi allego, mi Heinsi, quod tam parum de constantia tua mihi promittere posse videar, sed quo rationi tuae respondeam hac mea. Ut fatear mereri tantum periculi ac laboris et Romam, et Latium, et, quae tota ibi superest vigetque, antiquitatem, atque omnem denique Italiam; ut fatear quoque memet ipsum summis votis illam cogitasse ac petiisse, ac non nisi summa fati vi potuisse contineri; at te, Heros optime, (si pateris modo sincero in Parentem tuum ac pene fraterno tecum affectu certari) te, inquam, Patris, senis, valetudinarii, vidui, sorore nuper et altera uxore sive matrefamilias orbi, et jam post omnia filiae quoque dilectissimae consortio in summa folitudine orbandi, prorfusque desolandi, Patris illius, iterum dico, te tui misereri oportebat; aut, si tamen tanti est Romam vidisse, ut et illud Lipsii, ni fallor, videaris cogitasse, monentis Italiam in transitu modo Iustrandam, ne illecebris suis patriae parentumque desiderium imminuat, jam jam oportet. Deum testor, veras mihi jam saepe lacrimas expressisse, non sine lacrimis vel cogitanti repetendas optimi Senis de longinqua absentia, et pertinace in fugiendo se instituto tuo querelas. Quid autem illi futurum censes, cum intelliget, quod ipse legens horrui, Neapolim porr ro te cogitare? fortasse et veriturus, ne, ut solent peregrinantes minus ac
minus de reditu cogitare, quo ulterius progressi sunt, ac ulteriora tantum considerare: et inde Hierosolymam vel Africam videre pari fervore abripiare, quo huc usque avectus es. Interim ego vel commiserationis ergo vicem tuam obeo, ac saepissime penates vestros viso atque reviso, nunquam non accedentem, et quasi memoriam ac imaginem tui novantem, tenerrimo amplexu excipiente optimo illo tuo Parente. Ah! quoties anxie roganti de salute tua, se nunquam te visurum reducem certo opinari, respondit! Utinam vel semel audiisses hos gemitus, ut solet, fundentem! jam adesses credo tanquam conclamatis rebus. Ignosce, mi Heinsi, vera monenti; nec monita, si sapis, nimium sperne. Gaudeo tamen bene et ex merito tecum ab Holsteinio, aliisque summis viris jam ante agi. Bullialdi ille concursus mirus sane mihi videbatur. Ut laudes tuas, quae ipsae hoc magis merentur, obtrudi mihi patiar, sola in affectu conscientia est: nulla de versibus meis (qui jam [Gap desc: Greek words] nomen mihi fecerunt apud Brunones nostros) confidentia est. Etsi ita tamen nunc agam, ut absentibus te Kinschotioque etiam Poetam me jactem vulgo, quem praesentibus cygnis ut graculum obstrepere nefas erat. Wallius et ipse hunc pudorem mihi imperare poterat, nisi is adeo raros ingenii sui foetus exhiberet, ut vel solo silentii illius intervallo ad defungendum furore meo mihi frui sufficiat. Is Wallius forte cum Brunone, nec non Crommonius meus, ad Saturnalitiam Symbolam vocati, mihi Genioque Poetico vacabant, IV Idus Janu. cum suavissimae, et suavitate sua omne desiderium vincentes literae tuae adferrentur. Nihil communi omnium decreto prius habitum, quam ut saluti tuae confestim libaremus, antequam lectionem, cui omnes attentissimi inhiabamus, exordiremur. Eadem ad medium fere perducris pausa, eadem finientibus clausula fuit.
Nec non et Lisae, Magnoque ante omnia Patri,
Qui tuas illas epistolio comiter comitatus erat. Symposii nostri caussa non proletaria, qualis nunc temporis homines congregare solet, sed mira ac inusitata erat. Composueram Epithalamium Sereniss. Electori Brandenburgico, atque in tempore obtuleram. Ea maxime de caussa, quod videbam multos illum in procuratione munerum complecti favore suo, et passim promovere etiam apud Principes Arausionenscs. Quo non mihi tantum, cui semper hactenus pependit hamus, sed etiam affinibus meis certa occasione opus erat. Quodque non solum mihi praestitit benevolentissimus Elector, sed insuper, si qua porro inre favoir suo uti vellem, nunquam defore promisit. Hac summa ejus munificentia cum abunde et plusquam fatis mihi factum esset, quasi parum tamen id illi videretur, discedens insuper in vicem [Gap desc: Greek words] torquem aureum cum gemmata pyxide, effigiem ejus continente, donari mihi curavit per Procubitorem suum, Sed is homo tantum sibi apud facillimum Principem licentiae adrogavit? ut detracta pyxide solum torquem mihi miserit, promittens aliam postea daturum. Torquis ipse minimum ce scutatos aureos pendet, quo XCI versus, et vel avarissiwi lucripetae famen exfolvi ac sedari posse nec tu scio negaveris, Velim ego tibi fortasse jam desideranti tam care
emptum carmen videre, ipsum id exhibere, nisi typis tam grandibus, ac in tam vasta ac vere regia papyro impressum esset, ut ipsa mole et portorii pretio terreri posses. His enim lenocinium vel fucum oculis Principis fecisse me jure dicas. Barlaeus (quem hoc nomine Archimendicum vocare solet Bruno, quod ejusmodi occasiones nunquam negligat) et simia ejus solito epigrammate Boyus item, atque Planta (quem tu merito Romanis tuis compares, qui, quod loquuntur, non intelligunt) nec non Bruno easdem quoque nuptias carminibus suis celebrarunt: sed omnes post festum. Et, quantum intelligo, [Gap desc: Greek words] . Barlaeum tamen non puto mercede sua, vel patrocinante Zulichemio, ut solet illi semper, cariturum. At viden' mi Heinsi, quam largus rerum mearum praedicator sum? Plura etiam promittere possum, quae reduci tibi exhibeam. Ante omnia, Quinquatruum Braedanarum libros duos, quos de inauguratione Scholae Illustris Auriacae jussu Principis Matris conscripsi versu Heroico. Mirabcre, unde tam vastum opus? Atque ica quidem meorum rationem habe. Kinschotius paci jam jam perpetratae, immaniter indignantibus ac ringentibus, et tantum non minantibus Gallis, extremam adhuc manum accommodat. Quam ob causam hac hebdomade huc appulit Servientius, alter ex Plenaepotentiae legatis Gallicis, ut minis et intercedendo ordinum consilia tractationesque cum Hispanicis turbaret ex propinquo. Sed nihil illa curaturos Patres Patratos spero. Nolim tamen eam tibi ulterius progrediendi occasionem nasci; sed potius pacatos Belgas tuos revisendi. Mollius ille acris disputator ante triennium vel amplius, quem puto te novisse vel per Kinschotium, patrocinante Electore, Senatorum numero a Principe adscriptus est, atque insuper Procurator negotiorum Electoris (Residentem vocant) quae hic agenda, designatus. In Anglia Scoti, qui videbantur Regem velle restituere, accepta, quam in sumptus auxiliorum suorum pacti erant, pecunia Regem deserere velle, atque domum jam cogitare dicuntur. Rex autem vel huc vel in Gallias, vel in Hiberniam, ut verisimile magis, fugam meditatur, seque non invitis custodibus suis Scotis subducere. Est adhuc Neocastelli. Tantum de Publicis: nunc et privata aliqua attexam, ne quid paginae vacet. Gronovius mihi edendum commisit Observationum librum singularem, in quo promissa ac praetermissia ad Livium absolvit: nec non et alios authores illustrat. Scripsit nuper ad me, ut considerarem caput aliquod, quod totum in Ovidianis emendationibus est, salvone id jure amicitiae vestrae tibi non praereptum videri, et quasi messe tua exemptum posset. Sed recusavi arbitrium, quod mihi detulit, ne aut invidiae, aut altrinsecus neglecti officii reus agar. Utrique faveo. Delevi tamen locum unum atque alterum, quae jubebat. Tu modo, Heros maxime, tandem nobis fidem tuam libera, et, quod facis, amare nos quamlibet longinquus perge. Vale, diligenterque ut valeas, cura. Dabam, raptim fere, Hagae Com. Pridie Idus Januarias (tertio post allatas tuas, XXIV. die Novembris datas, quas longo intervallo praecesserunt proxime datae Florentiae XIX. Julii) anno a Christo Nato, CICICCXLVII, qui faxit Deus tibi felicissimus sit, nobisque incolumem reducat. Iterum vale, mi Anime.
HEros Noblissime. Quantas injurias contumeliasque nuperrime perpessus sim, si nescis, gaudeo, mi Heinsi; sin scis, nec calumniae aliquid, ut vulgo factum, miseriarum mearum cumulo accesserit, verae narrationi lubens acquiesco; nec te quoque misertum mei dubito. Nolo utcunque recens vulnus, et jam pene cicatrice aliqua obliteratum retractare. Hoc tanturo gloriari licet, et fortiter impetum furoris me tulisse, et ferendo ac cedendo omnem ultionem absolvisse. Qui rerum mearum dominium expulso me asseruerant sibi, etiam literas tuas XIX. Januarii die Roma datas pari licenria involaverant, et, ne quid conjurationis lateret scilicet, reseraverunt. Ac vix tandem precanti restituerunt: detentis vero illis ad Kinschotium quas, cui tu commiseras, illi credere gravabantur. Ut elegantissimas observationes tuas inspicere licuit, multum sensi tristitiae taediique mihi demptum. Tum vero et in adversis meis laetitiae aliquid suboriri coepit, cum, quantopere mihi affectum tuum probares, iterum atque iterum relegendo considerarem. Neutri beneficiorum horum ex aequo aut merito respondere jam me posse, hoc quoque jam etsi summo dolore fere sublevatus doleo, Heinsi amicissime. Faciam tamen, si quid valeam posthac, ne, uti eruditionis ac ingenii tui praestantia et longe quidem, ita etiam amicitiae officiorumque certamine a te vincar. Enotavi lubens cum ea, quibus aliquot conjecturas meas et tuo et codicum consensu astruis, tum illa lubentissime, quae sponte tua in Ovidio et Val. Flacco mecum communicasti. Emendationis illius (aerata torsit grave cuspide cornum) nusquam me in additis ad Gratium, quod ais, poenituisse scio: etsi fatear parum mihi semper arrisisse. Nam locus ex XII. Metam. Fixit in adverso cornum sine cuspide vultu, nihil juvat sententiam meam, qua [Gap desc: Greek words] cornum, ut fructum, pro arbore ipsa accipiebam. Hic enim revera cornus arbor intelligenda est pro hasta poni, ut Silius ub. X. Sic propria miseri transfixit tempora cornu. et lib. XIII. cornumque sonantem dixit. At in priore illo Nasonis loco non potest ita accipi, ni [Gap desc: Greek words] grave adverbialiter, et cornum aerata cuspide, ita uti, lato venab. ferro, sumas: ac sequentia quoque in sequiorem sexum mutes: Qua bene librata votique pot. futura: quod tamen nihilo magis placet. Tu vide, et si quid rectius istis noris, candidus imperti; si non, his utere mecum. Imo, si tantum tantilla merentur, utere ut tuis. Nihil mihi ex aurea illa, quam brevi expectamus, messe tua, nec spicilegium quidem deposco. Age, Heros praestantissime, et non tantum suavissimos venae tuae liquores orbi erudito indulge, sed et originem ejus in omnes, qui poesin vel amant vel affectant, (exceptis quales ego vel Cluvienus) liberali manu deriva. Ipsum ipsum Nasonem te
poscimus, ut quid vera falsis distent, tandem agnoscamus. Imo et illi omnes agnoscant, qui nihil te operaque tanta dignum in eo restare putant, ut hoc, quod negant, vel taciti et pudore victi fateantur. Non pauci sane ii numero sunt; de quo jam triumphare potes. De Gronovio quod quereris, forte casu magis, quam dolo aut culpa ejus accidit. Nam mihi sane et frequenter scribit, et ultro saepe cessantem provocat. Faciam ut scias brevi, quanto plus tibi se debere fateatur. Jam enim responsum meditor consolatoriae illius, qua non tantum mihi animum cum rebus meis fractum solidavit, sed etiam diligentissima quaeque, quae in hoc genere Stoici scripserunt, (quorum Philosophiae me jam addixi) meo judicio aequavit. Fragmenta L. Rhodiae Amplissi Goesio, affini tuo, cum domi meae rebus adhuc turbatis me viseret, tradidi. collationes quoque obtuli. Salmasii Militia vacat: quamquam de Pace nihil certi adhuc: imo retro sublapsa referri in nihilum potius videatur. Altum certe hoc publico justitio silentium de ea factum. [Gap desc: Greek words] librum de anno climacterico ex Epistola ut solet illi, natum Elseviriorum praelo commisit. Ita tres nuper de cruce responsorias Bartholino dedit: in quibus et ipsum Bartholinum et Vorstium et omnes quidvis aliud sentientes acriter perstrinxit. Imo et ipse sic adeo vehementer excruciavit, ut sui quoque, nedum induciarum cum Nobiliss. Patre tuo, oblitus sit. Crucem Christi ita depressit; ita omnia, quae hactenus communi opinione recepta sunt, impugnat; ita nescio quam ficulneis argumentis suam astruit. Et quam ob rem vide sis? ut hyssopi sesquipedali ramusculo os Christi crucifixi ab humi stante aliquo attingi potuerit. Ego nec calamum pro caule, nec hyssopum pro caule hyssopi, poni, nec tam valido caule, aut tam obviam ac vulgo ad manum fuisse ut credam, hactenus induci possum. Hyssopus nulli alii rei inservit ibi apud Johannem, Cap. XIX, 29. quam cui alias solebat, scil. ad refocillandum deficientis spiritum. Et quidem ipsi aceto mixtam fuisse vult Nonnus, cum ait: [Gap desc: Greek words] . Diversa itaque a [Gap desc: Greek words] longe est, quâ spongia porrigebatur: et solent saepe Evangelistae diversa diversi referre. Lego apud Joannem mutato tantum casu: [Gap desc: Greek words] , et hyssopum circumponentes; nimirum spongiae aceto impletae. Quam sententiam peculiari tractatu aliquando asseram, Deo volente. Tu vide, mi Heinsi, an tot magnorum virorum opinionibus contendi possit: aut saltem novi alicujus instar habe, cum nihil aliud sit, quod addam. Vale, meum et bonorum omnium decus, et, quod facis, strenue ama Nominis familiaeque vestrae devotissimum cultorem Vlitium [Gap desc: Greek words] tuum. Hagae Com: pridie Kalendas Apriles, CICDCXLVII. Aliud quoque a te responsum jam praestolor ad eas, quibus progressum in itinere tuo impedire conabar, ante duos fere menses datas.
HEros Praestantissime. En quas a Gronovio tibi promisi literas, cum III. Kal. April. ad te scriberem: quae de turbis rerum familiarium questus tum quoque fui, penes te pereant quaeso, ne paria cum adversariis fecisse videar, qui [Gap desc: Greek words] , qua mutuo obstricti sumus, [Gap desc: Greek words] . Addam hîc tantum aliqua, quae heri de pacis negocio comperi. Legi ingens scriptum, quo Servientius partim de Hispanorum fraudulenta commerciorum tractatione, partim le legatis nostris Pavio et Knuytio, ut nimium illorum parti addictis, partim illorum quoque de Ordinibus nostris Hispanis magis, quam Gallis auscultantibus, prolixe querebatur. Quorum omnium causam ipsis istis Legatis imputat; et maxime Pavio; quem solum Mediatorem inter se ac Gallos sumpserunt Hispani. Imo vix tantum non repetundarum utrumque insimulat; falsi non semel; doli mali, ubique. Pavius (qui solus hactenus Monasterii egit, ideoque collegas omnes semovisse ibidem accusatur, ut libera potestate solus omne cum Hispano negotium conficeret) tandem impetravit, ut huc se conferre liceat, et calumniis Servientii praesens collato pede respondeat. Hac ipsa hebdomade hîc affore creditur. Interim Servientius aegrotare simulat; donec Monsr. de la Tuillerie ex Gallia accedat, et junctis viribus nobis pacem cum Hispano diu pactam, peractam, et ab ipso Rege ratam habitam extorqueant. Ne separatim rem nostram ageremus, urgent ea, de quibus inter nos ac Gallos quotannis fere convenit; neutros scilicet invita altera parte foederi renunciaturos, nec non nisi conjunctim cum Hispano quicquam pacturos. Perfidos, et foedifragos nos fore, si separatim et invitis Gallis pacem cum Hispano ineamus: potissimum pacem quoque illis petentibus, si modo honestae conditiones haberi queant. Nihil autem honesti illis videtur, nisi quod tantae, quanta Hispanorum unquam fuit, ambitioni illorum consentaneum sit. Quas illi conditiones non accipere, sed armata manu imponere malint. Ita aperte loquitur Servientius. Heic terminus haeret. Nam quod sociorum restitutiones et conservationem praetendant, scimus cui serviat iste praetextus. Quid his querelis responsuri sint Ordines, incertum. Ambigue hactenus responsum. Nondum enim inter nostrates satis convenit, veterine foederi cum Gallo, an novae cum Hispano stipulatae pactioni standum potius sit. Diversi diversa volunt. Imo et ipsos Bataviae nostrae Ordines contrariae factiones distinent. Populares tui bellum quam pacem malle feruntur: metuentes potissimum, ne Walonibus domum recedentibus, panni commercia et civium frequentia magnopere imminuantur. Ita et alii ex privatis commodis publica negotia tractant. Plurimi tamen pacem poscunt. Militis ac nautarum universa gens in turbido piscari
malint. Hispanorum Legati petierunt simul cum Servientio admitti, ut audita altera parte quid credendum sit appareat. Sed hactenus Gallorum ope salvus conductus illis negatur. Brunio potissimum, in quem immodice invehitur Servientius. Interim Phillippe Regius pro Rege suo Philippo tanquam privatus rem publicam agit, et Gallorum machinationes subinde evertit. Hoc anno tres Galli, prior solus duodecenni puellae, alteri duo virgini sponsae publica via intra primum ab urbe hac lapidem vim intulerunt: et indignantur etiamnum populares illerum supplicio afficiendos publicae fecuritatis turbatores. Non puto tamen impune illis fore, ne bene cuiquam cedentis nequitiae exempla foveat Batavia nostra. Haec obiter et vix Latine tibi narrare lubuit, mi Heinsi, ne vacuae chartae includerentur hae ab Gronovio literae. Ignosce et festinationi; et turbatae adhuc menti, quae non nisi extra hos coetus, et rure potissimum, refici potest: qua gratia in Brabantiam migrare decrevi, ac Bredae forsitan sedem figemus.
Tu Tityre lentus in Urbe
Formosam resonare doces tibi Tibrida Lisen;
Nec patriam, nec forte senem reminiscere Patrem:
Ni reducem melior faciat Deus
Redi, dum vales: et vale, ut redeas. Salutat te Wallius. Etiam Bruno salutari te vellet, si non jam memoria tua excidisse meritum suum agnosceret: vel postquam Zulechemiis laribus exire, imo efferri, proximus est. Jam enim Epitaphium sibi genioque suo scripsit. Iterum vale, [Gap desc: Greek words] , et perge amare, cujus sortem odisse potes. Dabam raptim, Hage-Com. XI. Aprilis die, natali heu! mihi; quia scilicet annis Debuerat nostris imposuisse modum. A. S. N. M DC XLVII.
Nihil profecto me felicius, mi Heinsi, qui post exantlatas tot aerumnas, ut me denique in portum tranquillitatis recepi, resque meas in pristînum statum restituere coepi, simul quoque amicitias veteres recuperavi, novasque non pauciores acquisivi hominum non illiteratorum. Ante omnes autem longe tua illa, Praestantissime heros, excellit, quae etiam in medio illo calamitatum incendio efferbuit. Quod etsi tuis minus, aliorum tamen literis, qui ex te intellexerant, mihique non semel significarunt, quam sedulus in officio perstiteris, abunde mihi testatum fuit. Sed damnum noc, quo non parum tactus fui, reliquis imputare calamitatibus et computare non gravamur, cum et ipsa viarum fortuna, ultimas illas incolumes nobis praestando crimen suum quodammodo excusaverit: quae quidem post illas, quas Româ initio praecedentis anni
dederas, quibusque responderam, unicae ad nos pervenerunt. Bene existimationi tuae prospexti, Heinsi Nobilissime, quod et Italis memoriam tuam publica commendaveris gratitudine. Quale id sit, cum a te profectum, etsi praeauguramur, videre tamen etiam desideramus: imo vel te ipso citius, quem potius nihilominus expetimus. Si commode rebus meis prospicere alicubi potes, amice et benefice feceris. Gratium cum MS. aliquo recentioris notae et mediam plus partem mutilo collatum Is. Vossius nuper mihi dono dedit. Et, ni fallor, id ipsum est exemplar, quod tibi innuit. Initio legitur ibi, Dona como, pro cano. et secunda pag. de valle subudae, pro, Sibyllae, quae vox ultîma est, quam notaverat Vossius. Vide, quaeso, an nihil ulterius compareat. Si et ad Nemesianum varias nancisci potes, gratum mihi operaeque pretium feceris. Quae caetera ex Kinschotio cognoscere me voluisti, cum ille neglexerit, nescio qualia sint. Ex te ergo, si tanti, malim rescire, quam nescire. Quid in Bojum Plantamque cusum sit, deque illius Viennam destinato itinere ex ipso intelliges latius. Quid in Patria tua agatur, raro huc nuuciatur. Schola Illustris Bredana, etsi Rivetum, Dauberum JC. eruditssimum, aliosque Professionis suae peritissimos habeat, successu suo nondum fruitur. In causa est Principis ad alia quaevis major, quam ad honesta inclinatio. Venatur ille conjugis immemor, sed Veneres suas: in silvis quoque immodicus: in circo (quem litus maris facit) cursor quotidianus; inter aleatores Gallosque adulatores assiduus. Scenam quoque publica auctoritate proscriptam, privatis instruere dicitur sumptibus. Heu quantum a patre avoque degener! Sed nolo foris domesticam infamiam evulgare, nec fastidium patriae nostrae tibi parere. Redux cognosces, quantum Gallica societate profecerimus in eorum imitationem. Tu interim, Heinsi praestantissime, perge patrissare (ut ita loquar) et ex patris optimi monitu memento, [Gap desc: Greek words] . Ante omnia cura ut valeas, et incolumis nos quamprimum reditu tuo bees, quod summum nunc votorum nostrorum est. Vale, meum decus, et quantum facis, amare nos perge. Dabam ruri, ubi nunc totum fere annum degimus (sed pace promulgata urbe mutare est animus, quae hinc vix II. M. distat) prope Bredam. XIV. Kal. April, CIC DCIIL.
Nunc libet exclamare, Estis io! Superi, qui Heinsiadem nobis post tot Ulyssaeos errores, et tanta pericula viarum atque undarum salvum, sospitemque
restituistis. Nunc votis rite perfectis tremula fere facta sociales imbuat aras, agna, et laeto demus pinguia thura foco. Ergo nec inania suscepimus vota, quorum summa, et felix faustusque finis, Heinsius Redux. Fateor citius gratulandum tibi fuisse, si putassem in tanta laetitia prorsus verbis defungi me posse. Carminis aliquid parabam tibi, Heinsi Nobilissime, et jam exhiberem, nisi maligna nobis vena prae tua ista ubertate exaruisset, et noster Phoebus tuo illo longe splendidiore hebetatus fuisset. Patere ergo sinceris rectisque non versis verbis tibi me dicere, exoptatus ades. Utinam per te licuisset de adventu tuo certiorem fieri? Nam quantumvis fidis amicis vix credere potui, quod cogitatione nostra multis saepe pracambulis nunciis frustratâ majus videbantur. Sed ecce miraculi instar! dum ita mecum expostulo, ecce, inquam, tuas geminas literas a Kinschotio excipio. Cumulasti me nimio propemodum gaudio, cum non tantum reducem mihi te sistis, sed et usque mei memorem. Ut ad literarum, quas ad me dedisse credenti asseris, multitudinem respondeam, certo tibi affirmo omnes, quas recepi unquam, inter cimelia diligenter asservasse, nec plures ex Italia habuisse, quam Florentia tres, Roma totidem, quarum ultimae XIX. Januarii datae toto mense calamitates nostras praecedebant, atque exinde unicam Patavio eodem primoque mense hujus anni; nullas praeterea: exceptis binis illis ultimis. Non parvi sane tantam facio jacturam; sed dolorem meum solatur affectus tuus nequaquam interruptus, et integer adhuc. Ego (ut hoc etiam scias) multo plures, imo vel bis totidem ad te in Italiam scripsi. Caeterum quod me, quasi parum ingenuum ex amici officio in versus tuos Italicos censorem egerim, amicis tamen verbis accusas, paribus excusandum puto. Testor itaque amicitiam nostram fidemque, quam nondum mihi negaveris, scio, nihil unquam carpendi animo in iis vel penes me animadvertisse, multo minus ut apud alios te eo nomine notaverim, unde iste, quem ais, rumor evaserit. Scio ego quis sim, et quae domi mea vineta caedenda restent. Nec errorum meorum adeo oblitus sum, ut in tuos tam inunctis oculis inquirere praesumpserim. Imo quos, inquam, tuos errores, quos in tam culto poemate naevos vel cogitatione assequi potuissem? Pereat omnis mihi apud te fides, mi Heinsi, si tale quid in mentem mihi unquam venit; quapropter (si me amas) animo tuo istam exime atque eradica suspicionem. Vel, si diligentius inquirendum putas, amicis istis (quos ego nescio quam amici mihi in tali delatione fuerint) testimonium defer, jurati dicant, vel literas meas (nam absens qui alio modo potuissem?) in medium proferant. Atqui leve hoc et praetereundum censeo ego gravissimum crimen, amici famam meritosque honores sugillare. Majoia profers, sed ejusdem generis, ac culpae: te de popularibus tuis parum honeste sensisse, cum caneres [Note: Haec leguntur lib. I. Eleg. IV. Italicorum, et magnam Heinsio invidiam apud nostrates fecerunt.] Patria da veniam, rustica terra tua est; idque me authore in vulgus sparsum. Iterum antiquam fidem testor, nihil tale quid me divulgasse; nisi pro divulgatione habeas (nec enim fateri turpe puto, in
quo nullius mihi culpae conscius sum) quod Kinschotio et quidem soli (nisi me memoria fallit, et, forsitan, idem Wallio nostro scripserim, sed puto tamen, soli Kinschotio) aliquando per lusum et jocum scripserim, vindicias poeticas in Heinsiaden decernendas, quod rusticam indigitaverit terram patriam. Ad quae en ipsa verba quae respondit [Gap desc: Greek words] . Oblitus fere eram probate tuam in Nicolaum nostrum censuram. Certe data occasione poenas dabit, quod tam male de patria nostra locutus sit. Indignum te et amicitia nostra esse existimo, malignitatis eo nomine vel me vel Kinschotium arcessere. Bona verba, ô noster? Quae joco dicta sunt, ut inter poetas (quibus nullo meo merito vos me accensere soletis Viri Poetae) eane tu serio reprehendere praesumis ? Si bene te novi, mi Heinsi, haec a candore tuo aliena sunt, nec tamen puto, peregrinos adeo mores a peregrinatione tua te traxisse, ut istius spectatissimae in te ingenuitatis quicquam mutaveris. Sed tamen vindicandam censuit hanc contumelîam patriae a te illatam. Non a vulgo sane, sed ab amicis: non vulgari vindicta, id est, sinistro rumore, malisque conviciis, sed amice et scazonte aliquo, vel mordace jambo. Non a quovis, sed a Kinschotio. Imo, si pateris, et ego te rusticum dixero, qui te in rustica terra natum fateris, et quidem cum pudore. Qui enim in Italia nasci maluisses, nunquid te patriae tuae te pudere profiteris? Atque ita continuo subdis, patriam tuam rusticam terram esse; id est, locum, ubi natus es. Non enim e terra terrae quasi filius natus es, sed in terra ista rustica, cujus te pudet, ita ut malis in Italia natus esse: et quidem, non ob laurum, platanos, myrtos, cypressos, et reliquas arborum delicias, quarum summum decus ruri est, atque adeo rusticae deliciae merito vocentur, sed ob praecedentia, ubi ingenium isti orae peculiare attribuis, quasi, qui eam nunquam adierint, nullum habeant, et tuum quoque ibi primulum vernaverit, et incaluerit: qui quodammodo antea, ut in rustica terra natus, nullum habuisses. Ergo non ego rusticitatis arguendus, sed tute ipse es. Ego rusticam terram patriam nego, nec fero ita vocari: tu asseris rusticam esse prae Campania molli ista et infami olim regione. Sed terram intelligere te dicis, et quidem respectu arborum istarum. Nec in hoc vinces, mi Heinsi, patriam tuam magis rusticam esse, quam ullam silvis omnigenis vestitissimam. Utroque enim rusticari licet, et rusticos invenire, id est (ut Cicero vocat) imperitos morum et agrestes. Ergo rusticus silvestri non potest opponi, sed urbano et bene morato: ut Ciceroni frequens. Quinimo Virgilius Musam suam modo silvestrem, modo rusticam vocat, eodem sensu. Silvestrem Ecl. I. Rusticam, ubi ait, Pollio amat nostram, quamvis sit rustica, Musam. Ego, cum rure hîc agerem, arboribus omne genus vestitissimo, rusticatum, et rusticum me egisse fateor, quia non in urbe degerem. Sed patria tua ruri non est, sed in urbe Leida, sed in urbe arboribus vestita satis, nec illarum quoque, quas callide te respexisse subjicis, inope et egena, quanquam non abundante. Liquet hinc te rusticam opposuisse ingeniosae, et ingeniorum scilicet foecundae ac nutrici Campaniae. Nihil te Ascraeus juvat Hesiodus, nihil Ovidius, Hesiodi illud in patriam convitium citans. Hic certe patriam nimis laudat, quam ut tibi patriam dedignanti
opituletur: de illo quid senserint Ascraei, serum est disputare: nec ideo ad universos Graecos pertinet, sed ad solos Boeotos, quorum convicium videris patriae tuae velle applicare, cum hoc Hesiodi allegas opprobrium. Non ita habemus aurem Batavam, ut nesciamus quid auris Batava apud vicinas gentes audiat. At quid ego pro Batavis velitationem hanc subeo cum Batavo, qui Batavus non sum? Viderint Batavi, an bene cum illis egeris, ego Batavus non sum, sed forsan majora de iis et merito magis conquerenda habeo. Ignosce ergo, Heinsi Praestantissime, isthaec prout calamo incurrunt, effutienti. Pluris mihi amicitia tua est quam rusticitatis Batavac quaestio. Nec puto aliquid scripsisse vel posuisse hîc, quod praeter salem et mensam sit. Tu vero quid de Barthio rescieris, scire aveo. Non quod verear, quin idem ipse sit Barthius, sed nec aream istain stantibus Saturnalibus ridendi materia. De ITALIA Elegiarum tuarum libro modestia tua, nec tenuitas mea et rudis, quo nunc utor, stilus patiuntur, ut digna loquar. Quod in ea nomini meo quoque fulgorem dederis, grates habeo meritissimas: sed minimum hoc est, cur tanti, quanti par est, faciam divinum illud tuum Opus. Ignosce ergo iterum, quod nullo operis tui, nee nominis mei honore induci potuerim a te, quin merito etsi amicus sed amice apud amicum carpendus mihi visus fueris, et in eo hactenus perseverem, donec Patriae tuae palinodiam occinueris, vel sensum verborum meorum melius interpretatus fueris, quam mea mihi dictat ratio, et sequentia quoque evincunt, cum canis: Ah nullo patriae genio loquor, etc. Vale, Musarum nostrumque decus, et quantum facis, sepositis nugis istis, amare me ne desinas. Dabam, die solis, qui unicus mihi a munere meo feriatus. Properatissime. Bredae, XIII. Decembris CIC ICC IIL Illustriss. Parenti S. D. devotissimam, cum delatione debiti officii. In fato illo tuo, nihil est quod me spectat, qui et praesenti et absenti idem semper atque aeque amicus fui, eroque dum vivam. Sed meum illud in hoc iterum agnosco, quo sinistrae famae reus agor, et pro tali traducor ab iis, qui hoc agunt ipsi, quod in me culpant. Vale iterum, Heinsi praestantissime, etsi unquam mihi fidem praestitisti, in hoc saltem ne negaveris.
Heros Praestantissime. Agnosco mehercule antiquum illum totiesque in te exploratum candorem. Quapropter non modo de te reduce, sed eodem tibique simili mihi reddito gratulor. En dextra, fidesque, qua vetus illud amoris pignus accipio ac repromitto. Ad literarum quoque commercium non invitum revocas. Nec incommodum erit ministerio nautarum, qui fingulis hebdomadibus Leidam Bredamque eunt redeuntque, ad hoc uti. Sed unde hasce
ordiri congruum atque tempestivum fuisset, ne prorsus obliviscar, Auspiciis felix totus ut hic annus eat tibi tuisque, votum solemne facio. Nunc ad id redeo, quod lubens praeteriissem; nisi quaedam replicasses, quae nova expurgatione indigent. Pro solito candore mecum agis, mi Heinsi, quod censuram nostram, etsi indignam, non defugis. Hoc tantum culpare videris, quod eam aliis, quam tibi, proposuerim. At quî potui, sodes, cum ex eo tempore, quo Italiam tuam accepi, tuque jam eam egressus esses, nunquam certior reddi potuerim, quo loco degeres? Testis sit idem, quem nuper ciravi, Kinschotius noster. Is in eadem epistola, ex qua illa pro me nuper addixi, subdit: Incertus sum ubi nunc degat; puto Genevae. Nam id scire ab eo postulaveram. Ad quem tamen, cum ad te non possem, censuram meam (quae vix talis vocari potest, cum joco magis quam serio proposita sit) destinavi? nunquid ad aliquem e vulgo [Gap desc: Greek words] . qui istud dispalaret? nunquid ad inimicum? nunquid ad multos, unde facilius divulgaretur? Nihil minus. Sed ad tibi proximum, fidelem, amicissimum, imo te alterum, et quidem unicum (quod asserere non vereor) Kinschotium. Quo etiam animo id fecerim, testentur literae meae; nimirum, ut de eo sive crimine sive errore ad Senatum Virosque poetas relatio fieret: querebar nempe, non ferendum tale facinus Viris Poetis Batavis; quos duorum numero, Wallii et Kinschotii scilicet, includebam. Allegabam illud Epigiamma, nescio Kinschotiine an meum vel utriusque, quod in Fabricium te praesente et probante censuram, in tuo Musaeo cudebamus.
Stipitibus Batavos similes quicunque profatur,
Stipitibus Batavis excipiendus erit.
Immerito ergo me sinistri istius rumoris reum agis; qui unde ad Schelium, (quem tamen ne nomine quidem novi hactenus) atque per eum ad Gronovium pervenerit, cum ignarissimis plane nescio. Gronovii de loco illo controverso judicio nihil detrecto, imo lubens subscribo, meoque calculo etiam te ingrati in patriam animi absolvo; nam etsi mihi verborum alia videbatur esse sententia, non ita continuo ipsa re te convici. Unusquisque verborum suorum interpres est. Quoniam itaque negas bona fide nihil minus te cogitasse, quam patriae tuae contumeliam ullam afficere, cum isthaec caneres, interpretationi et menti tuae tam sincerae nullus adversor, sed acquiescam posthac. Atque ita aeterno silentio controversiolam hanc mando, ea conditione, ut quemadmodum nec tu in Patriam, quod videri poterat, ita nec ego sic arbitrando in te famamque tuam (quae si vindice indigeret, me quoque pro vindice haberet) nec Kinschotius quoque, injurii fuisse censeamur. Quod Italorum hospitalitatem tantopere extollas, patior facile; nec tibi invideo, Heinsi Praestantissime, qui vel majora mereris, sed mihi experiri eam non licuisse, postliminio doleo. Certe in paucis Anglis etiam ego majorem comitatem expertum me fuisse testor, quam in cunctis Batavis. De Barthio quae nuncias, nescio an contemnere, quam risu digno aliquando excipere praestiterit. Notus jam mihi iste Thraso. Et miror quid in Claudianum addere velit, nisi nugis nugas tegere satagat,
ne perpluant. Non est cur ejus gratia defideratissimam omnibus Editionem tuam differas. Sed Ovidium postpositum hactenus, nonnemo mirabitur; ego saltem diutius differri aegre fero; fidemque tuam de eo liberari publice opto. Columnac Trajani exemplaris oblationem gratissimam habeo, et tanti apud te me esse, ut in hoc Vossio praeferar, summo honori duco. Quia tamen libris Practicis coêmendis plusculum hoc anno praeter solitum insumpsi, quorum cotidianus mihi usus est, occasione tam hactenus optata et beneficio tuo gaudere non possum. De Gronovio Leidam evocato in locum Boxhornii, qui Maximi Parentis tui emeriti vice fungatur, successuro, nescio quid rumoris huc advolavit, cujus certior fieri velim, antequam optimo amico nostro gratuler. Tu, nostrum Musarumque aeternum decus, Heinsi Nobilissime, vale, et, ut facis, amare perge. Dabam raptim Bredae VII. Idus Januar, CIC ICC IL. in vico macelli, vulgo dicto. Quas inserui, tuis ad Gronovium ut jungas, commendo.
UT diutius silentio indulgeam, non patitur tua illa tot benefactis probata mihi humanitas; quam oblivisci, imo vel inlaudatam praeterire, [Gap desc: Greek words] . Quid enim ab ullo affinium pro necessitudinis vinculo desiderare potuissem, quod tu, cum in urbe vestra nuper morarer, non praestiteris? Multûm certe in aere tuo sum, nec sine foenere exsolvendo: non tamen alio, quam Trapezitico. Utinam ipsa sorte aliquando, imo quantocyus, sponsore Kinschotio, exonerare debitorem tuum velles! praesertim hoc tempore, quo Regi Principibusque feriamur. Tu vero quid agis, Idalione, an alio cales numine? Cytheraeo an Cyrrhaeo? an utroque? ut vester mos est, viri Poetae. Quomodo se habet orta mari Cytheraea ista, quam Nereinen dicitis? Facilem tibi promitto victoriam Kinschotio ultra Alpes remoto, et jam jam cantaturo.
Nos patriam fugimus, tu Tityre lentus in umbra
Formosam resonare doces Nereida nymphas,
Vicinoque fretum claudentes obice colle.
Vel tale quid aliud [Gap desc: Greek words] , et se dignum. Audisti puto [Gap desc: Greek words] Ausoniam cogitare. Sed non invitis neque dissuafuris illustribus Vatibus Boyo atque Plana; ut saltem proxima Saturnalia immunes celebrent, et suas interim populo cantillent naenias. Dic ingenue, mi Heinsi, si unquam lepidiora habuisti Saturnalia. Doleo me celari, cui autori tam argutum ac salsum debeatur ferculum. Kinschotius tantum non irascitur mihi, quia sibi adscripserim. Si illi obtrudi non potest, ad te ibitur. Nam ad alios, praeter vos, et William (si hic tamen addidebet) frustra ea laus deferatur; me judice Si me amas, dubitatione hac me
libera. Quod ut ne gratis facias, en tibi pro Minervali conjecturam, quae inter legendum tuum Nasonem mihi, fungorum ritu, nata est, liberaliter dono; Libro de Arte amandi secundo (quem te nocturna diurnaque versare manu hac tempestate opinor) prope medio, legitur:
Afferat aut uvas, aut quas Amarillis amabat,
At nunc castaneas, nunc amat illa nuces.
Nasute quidem Virgilii illud tangit Naso tuus,
Castaneasque nuces mea quas Amaryllis amabat.
Jocus in eo est, ut innuat, non opus fuisse nuces addere, cum Castaneas simpliciter ponere suffecisset. Qui ut elucesceret magis, legebam, non amat illa nuces: utpote superflue appositas. Hisce vale, et siquid novisti rectius istis Candidus imperti, si non, his utere mecum. Salvebit a me Illustris Parens tuus: Etiam, si videbitur, Elsevirii; quibus dolium Bredani decocti plenum mitto, non indigni spero palato tuo, si lubuerit per otium. Iterum vale, Heros [Gap desc: Greek words] . Dabam Bredae X. Kalendas Quintiles CIC IC IL. Addo carmen, quod rogatu Ill. Boswellii imprimi curavi. Autorem nescio; sed Episcopum aliquem Anglum esse reor.
EX quo amplexu nostro et in Sueciam te subduxisti, Amicissime Rerum, te plurimum noctu diuque in oculis ferimus, animoque fovemus suavissimam illam tui memoriam. Cum itaque jam te apud Reginam tuam appulisse rear, et augurer, gratulandum tibi eo nomine censui, salvo incolumique. Sed infelicem me, qui vix trium horarum spatio ab ultimis tuis amplexibus exclusus fui. Eodem enim mane, quo tu Amstelodamum petebas navem conscensurus (si bene memini) ego Leydam appuli, et continuo ex Elseviriis te profectum intellexi. Quid mihi tunc animi putas fuisse, cum ea spe, ut vota mea repeterem pro incolumitate tua ante hac suscepta, et quidem praesenti nuncuparem, statim post adventum meum hinc me Leydam contulissem? Ne Patrem quidem tuum, et religiose semper mihi cultos Penates tuos jam magna familiae parte carentes adire aut intrare sustinui. Hagam itaque reversus sum, et ibi moerorem meum auxit subita mors Soceri mei, et infinitae in erciscunda familia, molestiae, ac rixae quibus etiamnum inhaeremus. Vossium interim Parisios transcurrentem vix tribus salutavi verbis. Wallius et Crommonius ante octo dies huc advecti primum mihi obtigere solatium. Wallius e Brabantia attulit essigiem [Gap desc: Greek words] nostri Kinschotii cura et impensis suis ab Hollaro insigniter, non tamen satis ad vivum expressam; quam puto ab illo brevi habebis, et miraberis aenigmatis appositi inventum. Non dubito, quin videris Barthii illum
tam diu expectatum in Claudianum tuum commentarium, vastum, operosum, et, ut verbo absolvam, autore suo dignum. Miror minas illas in me jam pridem jactatas, et quarum rumorem per te, perque alios toties exceperam, in ventos abiisse; nihil enim invenio, quod me tangat; et si saepe Gratium et comites ejus ad partes vocet; et quidem multis locis a me emendatis aut retractatis post illum Gronovius interim non semel vapulat, et audit nuperus Criticus, et nescio quid non? Sed frustra et temere. Tu autem magno malo mactaris, tam vastum librum percurrere coactus; si modo tanti videbitur. Nunc quid in publico actum sit, apponam. Heri cum finis expectaretur tot contentionum et conventuum ad missionem militum temperandam convocatorum, Princeps, cum votis suis excidisset, militibus suis Palatinis sub specie exercitandi convocatis aulam undique stipari, aditusque servari curavit; et sub meridiem Wittium, Dordracenum Exconsulem et Ablegatum, Ruylium, Harlemensium Syndicum, eorumdemque magistratum Waelium, cum gratioso et interrito illo Medemblicensium Oratore Stellinghwervio, alteroque Hornenlium Syndico (dubito an plures alios) ad se evocatos in aula sua separatis locis detineri jussit. Quo facto duae centuriae militum Delfis, aliaeque deinceps Roterodamo ad hoc accitae Hagam jam tumultu civium repletam aulamque intravere. Plures etiam aliunde cum Equitum turmis expectantur. En quo discordia cives Perduxit miseros! Quid Amstelodami agatur, ubi LX. centurias a Comite Guilelmo Frisio introductas rumor est, inde certius tibi nunciabitur. Ego de successu tanti conatus sine exemplo, nisi forsan Barneveldium spectes, nihil habeo quod judicem: exitus acta probet. Tu interim otio tuo fruens, et particulam ejus aliquam etiam nobis indulge, promissi carminis memor, Scazontis dico. Nec non de Salmasii appulsu, et reliquis rebus Reginae Vestrae, aliquid significa. Vale, Musarum nostrumque decus, Heinsiade, et nos amare perge. Dabam tubis turbisque immixtus, Hagae, pridie Kal. Sextil. CICICCL.
Tandem ergo Claudianum tuum videre mihi licuit, mi Heinsi! tandem euge, postquam ineunte aestate a nobis discessisti, salvum incolumemque te apulisse adulta jam hyeme intelligere contigit. Quid miraris? literas tuas Idib. Augustis Holmia datas, et nas quidem unicas post discessum tuum, cum Claudiani exemplare, per Clariss. Goesium, cui probe illas commendaveras, ante paucos demum dies accepi. Ego tamen jam statim et vix elapso post abitum tuum mense ad te scripseram; et jam iterum scripsissem, iterumque te compellassem obtestatusque fuissem amicitiam nostram, ne ejus immemor
esses, aut nunc denique te poeniteret, nisi inopinanter et vel invitus in Magistratuum hujusce urbis primarium ordinem ab Optimo (heu quondam!) Heroe nostro adlectus fuissem proxime elapso mense; ex quo publicorum negotiorum mole tantum non obrutus fui. Arridebat quidem primulum inexpectata haec conditio, quia non tantum par, sed superior quoque tot meis publicaeque quietis hostibus evaseram. Nam quorum tirannidem incusasse summum in me crimen fuit, eorum curules non vacuas tantum vidi; sed et successor occupavi. Verum, ut ingenue fatear, uti bellum, ita et imperium hoc qualecunque, dulce inexpertis; grave autem jam gerenti est. Quapropter non alienus jam videbar a Professione Eloquentiae et utriusque linguae suscipienda, quam idem noster [Gap desc: Greek words] Heros mihi destinaverat. Cujus tam inexpectata, et non sine horrore accepta mors,
Venturo nunquam satis excusabilis aevo,
omnia nunc in incerto reliquit: et parum abfuit, quin et respublica universa cladem hanc secuta fuisset, nisi divina manus, eademque, quae tantum vulnus fecerat, pari festinatione fomentum aliquod applicuisset. Ego interim inter sacra et saxum haereo, et in publico tanquam privatus vivo: dulcesque ante omnia Musas (quicum in gratiam redire non tantum in votis, sed et in spe erat) subcisivis horis non remisse colo. Unde intelliges, mi Heinsi, (ut ad te et munus tuum redeam) quam opportuno tempore elegantissimus, et, quod per te nunc dicere licet, tersus ille tuus huc appulerit Claudianus. Pro munere nunc quidem grates ago, quas possum, maximas. Sed quam gratus fuerit, et judicium meum, ut tu quidem vis, vel potius applausum et album ad omnia calculum meum, ut ego censeo, proxime intelliges. Jam enim admirari elegantias tuas vix satis licet; praecipue tam recenter et vix primoribus labris degustatas. Vix quidem unam atque alteram Panegyrin percurrrre potui. Et hoc quoque aliud agendo. Non possum verbis eloqui, quam gestiat animus. Ennam illam tot novis flosculis a te ditatam et praeter consuetum nitentiorem, involare, et tot mellea prata depascere: quibus maxime Sylvas meas, quas in mortem Kinschotii et Brosterhusii meditabar, exornare decrevi. Nam ut publico luctui solaminis aliquid afferam,
absumptae vires, et copia fandi
Nulla mihi; dignumque nihil mens fulmine tanto
Repperit, inferior vox omnis, et omnia sordent
Plectra;
Tuo tantum excepto, mi Heinsi. Quare, nisi me [Gap desc: Greek words] aspernaris, hoc nunc age, et paternum illud exemplum in Manibus Arausiacis deflendis redde; et Patriae nostrae, quae a te hoc officii exigit, justa sua persolve. Jam enim puto sat festo Divaeque tuae dedisti: jam, si bene auguror, transiit illa Dies, qua nullam sacratiorem aut desideratiorem vidit ab axe propinquo Invida quantumvis Helice. Sed manum de tabula; praesertim pleno jam margine chartae. Guarinum, cujus nomine malum nomen apud te audio, ante tres menses per Elsevirium ad Paternas aedes deferri curavi. Si me amas, quamprimum Panegyrico
tuo nos bea, et festinationi, quam semper in scribendo causaris, plus etiam indulge; ut prolixitati quoque ignoscamus. De Salmasio saltem quae dignavel indigna sunt, omnia perscribe. Rivetus Borniusque (qui nuper Orci faucibus ereptus est) te salutant. Wallius quid aut ubi agat, et quando Kinscotium nobis redivivum dabit (nisi quod imaginem ejus curaverit exprimi) plane ignoro. Quaeso et illum, ut hoc agat, pro autoritate tua qua polles, serio exhortare. Cl. Vossium salutâ quam pote officiosissime. Vale, saeculi et orbis nostri decus, et nos amare perge, qui te in oculis ferimus, et Claudianum tuum quotidianum comitem adscivimus. Iterum atque iterum Vale Mellitissime Heinsi. Dabam [Gap desc: Greek words] , Bredae III Kal. Xbres. Gregor, st. anno. S. N. CICICCL. Per Goesium. CL. missas.
Nescio, an tanti videbitur, liceatque examini tuo submittere hoc quicquid est Epigrammatis sive Eidyllii Italico rythmo compositum.
Ter eere van het Vreughde-vier by de Wet en Gemeente der Stadt
Breda ontsteken over de Geboorte, van de Naboortigen Sone
ende eenigh Na-saet van H. L. M. S. Hoocht. etc. Baron van Breda.
Post nubila Phoebus V. V.
Quas ad me Eidibus Novembr. Gregor. anni superioris Holmia misisti, eas demum pridie Kalendas Februar. hujus anni (quem tibi Musisque tuis propitium felicemque precor) accepi, secundas, postquam a nobis discessisti.
Munus autem, quo me beasti, vixdum hac hora, qua hasce ad tedepropero, per Wallium, qui et literas tuas praemiserat, huc allatum videre contigit. Sed bene tamen nobis, quos immodico desiderio nostro frustrari noluisti! Judicium nostrum, vel potius praejudicium, si postulas, dicam quantum potero ex ungue Leonem aestimare: vix enim primam perlegi paginam, nec tamen, ut fatear, lepidissimum illud in [Gap desc: Greek words] [Note: Legitur inter Heinsii Poemata. lib. I. Silvar in fine pag. 148.] Olum Epigramma non potui prurienti oculo temperare, quin obiter inspicerem. Verbo absolvam, ne frustra meritum carminis laude condigna acquare coner, vere nobis Augustam dedisti. Sed cave ab Olo, si monentem non indignaris. Ut metuas, nihil memo quidem; sed tamen, ut caute vindicem agas. Ad mellitissimas literas tuas redeo. Cl. Vossio curam Regiae Bibliothecae demandatam, eamque undique accersitis incrementis jam in immensum auctam, lubens intellexi. Quod de Brunone, etsi sui pene, non nostri tantum, oblito, sollicitus sis, pro candore tuo agis. Faciam quamprimum injuriam suam erga te, tuamque simul benevolentiam, intelligat, si quis humanus in illo sensus restat. Claudiani tui geminum exemplar, a Goesio unum, alterum per Elsevirium, nisi fallor, probe accepi, et hoc quidem puto me tibi nuperis meis ante tres fere menses datis non sine gratiis significasse, ut et alia de rerum nostrarum qua publico, qua privato statu. Interea notas tuas a capite ad calcem percurri, et cum textu alios contuli. Deus bone, quam insignes easque in finitas in tam brevi opusculo nobis emendationes dedisti! Ita ut una fidelia non unum parietem unaque opera non Claudianum modo jam vere tuum, sed tot innumeros autores demerueris. Ut Silium, ut Statium, Val. Flaccum, aliosque, quorum nomina et singula loca mihi descripsi, omittam, sane tot palmariae in Ovidio tuo correctiones non potuerunt non salivam nobis movere, et ad pleniores in illo dapes nobis a te debitas praegustationem, ut ita loquar, acuere. Non meum tibi judicium hîc depromam, ne adulari tibi existimes, sed aliorum et quidem Antverpiensium Henschenii, Bolani, Gevartii, denique et Moreti, quos cum Bornio ante triduum invisimus. Omnes uno ore civicam tibi decrevere: nos et, si pateris, triumphum de omnibus, qui Claudiano hactenus manum admovere, quos inter non Barthium et id genus alios nugatores, sed vel Scaligeros, Raphelengios, et caeteros [Gap desc: Greek words] heroas accenseo. Hoschii sententiam ex ipsius, quas ab Henschenio accepi, ad Jll. Parentem intelliges. Poemation ejus, si occasio feret ut commode mitti poterit, simul videbis. Sed ad Claudianum tuum redeam, si pace tua liceat libere unum atque alterum locum tangere, non notandi gratia, sed ut vel hinc colligas, me serio illum notasque tuas evolvisse. In Cons. Prob. et Olybrii v. 202. in tua legitur,
taceat Nereida nuptam
Pelion, duplici foecundam Consule Matrem, etc.
In aliis, Pelione, duplici, etc. Neutrum placet; et forsan in tua operae errarunt. Nec enim aut metrum aut sensus constat. Ego ex corrupta vet. lect. rescribo:
taceat Nereida nuptam
Pelion. O! dupl. faec. Cons. matrem,
Felicemque uterum, qui nomina parturit annis!
Nam et in fine hac distinctione caret tua. Quod in Calpurnio meo, gentilia poma, pro genitalia, rescribas, si modo autoribus, quos laudas, libris, probo sane. Nam et Genitalia, quod Romana et omnes Pythaeanam secutae tenent, saeculi istius genium sapit, idemque valet ut ex Ammiano notavi ad Nemesiani Cyneget. pag. 411. qua eadem pag. videbis etiam me Mazacas contra Salmasium, Mazaces praeferentem, asseruisse, ex iisdem, quos tu pag. 142. citast autoribus, sed memoria te puto fallebat, cum Gratium, pro Nemesiano, appellares, quod leve est. Item Raptus Proserpinae lib. II. video te reposuisse, Parthenium canibus sectatur odorem, pro odoris, quod quidem satis docte asseris, sed (pace dixerim tua) nondum probas. Nam quae adducis exempla, de canibus, quos odor tangit, loquuntur; at hic de Diana scrutante agitur, vel, si id parum est, opponam vel unum Maronem, apud quem odora canum vis: Ut Laevii odorisequos canes omittam, quae nota est sagacium. Parthenium autem, quod Chersonesi promontorium est, eodem modo indigetat Val. Flaccus V. Non tamen hoc tanti est, ut tecum ideo, multo minus cum libb. Vett. autoritate, contendam. Postquam isthaec in chartam conjecissem, non potui non Augustam tuam in manus repetere, ubi continuo textum illud tam graphice a te detextum in oculos occurrebat. Nihil potuit augustius, nihil tanta Augustâ dignius, aut tali festo convenientius, pingi fingive. Quam egregie autem invidiam Fati, quam alii accusassent, excusasti! cum dicis,
Solus sibi vindicat aether
Invidiam hanc, et prona neci Diisque aemula virtus.
Quam vere divinum hoc posterius! Tum illud quam numerosum, Pesque pedi, manibusque manus, osque ore premuntur. Nec illud minus ingeniosum,
Et ventis debentem inimicis nomen Adonin;
Quod vercor ut quis digne legat, qui Ovidianam tuam Emendationem ignorat, Et perdunt iidem, qui praestant nomina, venti. Diras vero illas in Regicidas Britannos (hactenus enim continuata mihi unico spiritu lectio) quis non tibi invideat? Sed infinitum esset, singula iterum iterumque legi digna enotare, cum nihil non te dignum, imo vel majus, siquidem et te ipsum in hoc poemate superaveris, et ipsam (pace ejus mihi dicere liceat) Augustam aequaveris, ubique occurrat. Veniam precor, mi Heinsi, si amore, imo ardore reliqua legendi abreptum scriptionis hujus jam taedeat. Sed heus, o bone; quamnam ego a te poenam merui, quod ad Augiae stabulum, Bathii Commentarium dico, me ableges? Egone ut inventis glandes jam praeferam aristis? Plus eruditionis spero ex unica tuarum pagina, quam ex toto illo volumine. Rivetum postridie Non. Jan. obiisse puto intellexeris. Sed levis haec nobis jactura, qui hominem istum jam probe novimus. Obiit sane Christianus; nisi quatenus nihil sordidissimae avaritiae ad extremum usque remiserit, cum et publicis impensis sepeliri voluerit. Haec inter nos. Wallium, ut Kinschotium nobis reddat,
serio, et non sine exprobratione aliqua tam fupinae procrastinationis, monui. Ego, etsi in curia totus, aliquid tamen libelli Augustae tuae inscribendum paro; et jam absolvissem, nisi deesset typorum commoditas. Exercitationes an tiquariae erunt. Tu videris, an liceat et mihi Regiam intrare, Vale, Musarum nostrumque decus, et nos amare perge, Vossiumque meo faluta nomine. Dabam [Gap desc: Greek words] , Bredae Idib. Februar, CICICCLI. Bornius te salutat, et Claudianum tuum, quem a me habet, diligenter legit.
ETsi quidem, si unquam, nunc maxime in hoc civitatis nostrae gemino justitio (nam et Arsenium Praefectum fatis functum, et causam Dominae nostrae retractari novo appellationis judicio ignorare non potes) summis districtus negotiis, suavissimis tuis literis, nedum tam prolixo geminoque affectui, condigne respondere nequeam, nolui tamen diutius supersedere, quin saltem binas illas tuas cum Regio numismate postliminio accepisse significarem. Grata laetaque omnia fuisse, parum est, imo et supervacuum, ut addam, qui quanto unquam affectu tua excepi, legi, aestimavi; tanta nunc religione sacrosanctum hoc amicitiae nostrae mihi semper futurum pignus, non modo expansis manibus, sed intimo quoque corde recepi: nec minimae gloriae duco, praeter tot tua munera et beneficia, quibus me pridem devinxisti, nunc Reginarum illam Reginam parariam accessisse. Si non vani sunt vates illi, qui olim Principum imaginibus arcani divinique quiddam affinxerunt; jure equidem affirmare possum, Regio isti nummo secretam quandam vim vel ab ipsa auctore vel a te inspiratam, qua in perpetuam devotionem abreptus sum. Et sancte jam promitto, me simulac impar illud humeris meis et vere iniquum onus, magistratum inquam, depofuero, vel saltem mutavero meliore mihique convenientiore conditione (quorum alterutrum propediem fore, certum habeo) totum inquam me accincturum, ut illam, quam profiteor, devotionem aliquo saltem effectu ipsi Dominae, (quid ni enira ejus potestati me quoque subjiciam, qui plusquam aere paratus sum?) testatam faciam. In quo non dubito, quin et votis meis aspires, et propitius mihi futurus sis, Heinsi Amantissime. Verum de hac re, ut et de reliquis, spero me intra paucos dies praesenti tibi (nisi iter meum, quod civitatis nomine ad Principem Regiam suscipiendum molior, praevertere mavelis) expositurum; nec in hoc malum nomen a me auditurum (etsi non a me sed ab aliorum suffragiis pendeat, ut ego potius quam alius mittatur) confido. Tum simul et alterum illud, quod in te Dordraci quaerendo indiligentior fuerim, expuncturum me, puto. Interim miserum illum Regum patronum [Gap desc: Greek words] , teque gaudere et bene rem gerere jubeo.
Vale, saeculi nostri aeviternum decus, Heinsi Nobilissime, et me, vel, si minus, meas prolixiores propediem expecta. Illustrem Parentem valere et salvere velim. Dabam festinanter Bredae III. Idus Junias S. N. A. CIC ICC LI. De Gronovio dudum nihil intellexi, ut nec de Brunone, et quo loco res ejus sint. Thibautii casum perincommode fero, Crommonii mei causa, qui ejus ope, patris ad Rempublicam curandam promoti loco sufficiendus videbatur. Sed utinam modo non gravioribus malis; quae tamen prospicio, Principis nostri interitum deploremus. Iterum vale, meum decus. Bornius, quem tenerrima familiaritate complexus sum, et vel eo magis, quod te tuaque debito honore prosequatur, te salutat. Quaeso apud Bibliopolas vestrates inquire, an ullibi Bernardini Rutilii de veterum JCtorum vitis liber, quem Gesnerus in Bibliotheca sua passim citat, haberi possit, quovis etiam pretio: vel alias commodato.
SImulac suavissimas illas tuas acceperam ViI. Id. quas ex Elseviriorum taberna Hagae a. d. IV. Idus Quintiles ad me dedisti, Amicorum Praestantissime, jam totis velis vel illuc, vel saltem Dordracum, in amplexus tuos ruiturus, contendebam. Quid enim gratius, quid suavius mihi evenire posset, quam vel una hora tecum esse; et tenerrimum illum amorem meum, quo te sincere (si modo non praeter reverentiam loquor) diligo, jucundissimo visu tuo tantisper exsatiare? praecipue hoc tempore, dum animus mihi, abitus illo tui nuntio graviter perculsus, nescio quid inominati praesagit, ita ut, nisi stato tempore utar, vix toto triennio te visurus sim. Sed vide quam molestus hic mihi sit magistratus, cum alias, tum praecipue hisce XIV. diebus, quibus vices meae inciderunt, ut caussis disceptationibusque forensibus pro tribunali et quidem gemino, decidendis vacare cogor; nec non (ut ne tantulum quidem otii supersit) quotidianis levioribus rixis ex arbitrio, post meridiem, componendis praeesse. Id scilicet causae erat, cur ille, quem dicis, e magistratibus nostris, vicinus et affectu pater meus, vir optimus atque integerrimus, Drabba nomine, negaverit me pedem hinc posse movere. Cur vero ante hosce dies atros non venerim, proximis, quas negligenter ad te pridie, nisi fallor, nonas Quintil. dedi, significavi. Quapropter, ne fidem meam ludere videar, polliceri quidquam non audeo: Sperare tantum dicam, me octavo abhinc die hinc in Batavos et ad te, ô Bataviae decus unicum, iter moliturum. Iterum dico, non addicere me; sed sperare ut, rebus prolatis, excurrere possim. Interim, de Brunone nostro, et Gronovio, quae significas, grata fuerunt: quae de Freinshemio Holstenioque grates habeo. De Sarravii obitu, jam antea, et ni fallor, ex te,
intellexeram. Quid vis dicam? omnes una manet via leti. Ad te, mi Heinsi, spectat, quod dignum laude virum Musa vetet mori. Hac occasione non possum quin te exhorter, ut qui jam Galliis, Italiae, et Sueciae singula monumenta ingenii tui dederis, jam et Patriae aliquid maturae messis relinquas. Scio enim pro crudis te habere (non ego) quae ante x. et quod excurrit annos concinnasti. Ad Gronovium quod attinet, observationes ejus tuo munere acceptas, nondum, nisi oculo jaculo, videre aut legere contigit. Minis est casus. Bibliopola, cui sarciendas commiseram, hactenus amissas vel alieno domino traditas asseruit. Pauci sunt dies, ex quo iterum invenisse significavit: nondum tamen compactas dedit. Haec causa, cur nondum lectis ejus observationibus, respondere supersederim. Sed benificio tuo utar, ut saltem a te admonitus officio non desim. Imo jam hîc testes habes literas meas; quas, si venia dignum me putas, commendatione tua ut augeas, rogo. Ulterius etiam. tendo, et obsecro, perque communia Musarum Sacra oro, ut Bernadini Rutilii et Ant. Augustini libros de vitis vett. JCtorum necessario usui meo ex instructissima Illustris Parentis Bibliotheca, tanquam pararius, suppedites: fidemque meam obstringo, brevi restitutum iri. Ne quid enim nescias, erit et observationum mearum pars illis destinata, dum jurisprudentiae incunabula quaero, progressum et maturitatem indico, abusum et declinationem (ut ita loquar) demonstro. Tum quoque, ut JCtos suae quemque aetati, quam Lampridius in Severo, si modo probi sunt codices, mire confudit, assignem; et an idem sit Tertullianus, cujus opera extant, et cujus in pandectis centunculos habemus, disquiram. Denuo itaque rogo, mi Heinsi, ut pro consueta benivolentia illos mihi vel per nautam, vel potius per Elsevirium quantocius mittas; simulque itineris tui, qua via quoque die ineundi, certiorem reddas; ne aut frustia, te profecto, adcurram, aut unius horae negligentia fructum itineris mei perdam. Arras promissionis, vel potius spei meae, habe saerae imaginis exemplum, quod (si modo non indignaris) emplastro formari curavi, quo plures et in hac Musarum colonia Dominae tuae cultores facerem. Aurea donanti fic aerea reddimus arma. De reliquis, volente et favente Deo, coram. Interim vale, fidelissimum pectus, Heinsi Nobilissime, et nos, quantum facis, amare constanter persevera. Illustrem Parentem, Boxhornium, etiam [Gap desc: Greek words] , Wallium, reliquosque amicorum salvere jubeo. Dabam festinans in cursum pistrinum. A. D. V. (vide enim an bene calculum posueris, qui tuas a. d. IV. dederis) V. inquam, Idus Quintil. CIC ICC LI. Bredae. Bornius, qui finienti supervenit, te et [Gap desc: Greek words] Parentem officiose salutat.
Etsi equidem hactenus ignorem, ubi nunc terrarum agas, nolui tamen diutius in aere tuo esse, quin aliquid saltem reponam ingenti tuo erga nos amori, quem novissimis tuis literis, quasi supremis tabulis (absit verbo omen) tanto cum studio mihi testatus es, Heinsi, politiorum quicquid est mortalium decus. Nec possum sane dijudicare, utrum illae plus gaudii an moeroris mihi attulerint. Quid enim gratius, quam affectus tut quasi in extrema tegula perseverantiam; quid tristius, quam unius aut alterius dieculae dispendio amplexu illo tuo desideratissimo exclusum me, intelligere? Quanquam postmodum ex Elsevirio Joanne nostro hîc acceperim, te multis diebus post illas a. d. XVIII. July ad me datas, in procinctu stetisse, et Leydae mansisse. Infelicem me, qui tam cito desperaverim! Sed quandoquidem sic fuit in fatis, age sequor te animo per Terrasque tractusque maris coelumque profundum; et quocunque loco te subsistere intellexero, mutui amoris testes interpretesque ad te mittam, literas meas. Tu modo, amabo, fac intelligam, quo tempore quoque usque loco iter tuum prosequuturus sis. Interim, ut absentem quoque amplectar, audeam, videamque, (quod de amante Didone Maro) Christinam tuam, non argenteam, sed vere aurcam illam dico gremio teneo, genitoris, id est, autoris imagine captus. Saepe jam illam repetii, sed nunquam sine novis deliciis, quae non nisi attente legenti apparent. Tantum inest reconditae eruditionis. Sed ne merita ejus deteram, cum inferiora sint omnia, quae dicere queam, tacita mente potius illam adorare pergam. Licetne tamen ut modeste interrogem, cur non Talaonion Adrastum malueris, quam Talaonium, caesura periculo evitato? Etsi sciam, Actaeo Aracyntho, infinita talia extare, quae et ego avide imitor; sed inum desinentia desidero. Tum et transformia corpora quaero adhuc: tibi exemplum suppetere non dubito. Postmodum Fast 1. transformis adulterat arte Calepino citatum video, pro quo tamen a. Ed. et parentis tui, transformat et alterat. Et hoc me expediri velim, utra genuina MSS. lectio sit. Deus bone! quid de misera Britannia, legumque pudore nunc diceres, si iterum instantem Regi cladem, forsan et caedem, videres? Quanquam primum tam laeta omnia, ut jam Soli restitutum publicum novum fuerit. Nec iam Galliae sincera quiete, ut vides, fruuntur. Nos saltem hactenus post publicam gratiarum actionem. Me quod attinet, vereor ut magistratus hic meus mihi vel invito conglaciet. Dum enim residua litis inter Principes comperendinantur ex consueto, vereor ut comitia nostra, quibus x. Octobris dies praestitutus, haberi possint. Quod si sit, miserum me, qui voti mei vix compos fieri queam. Conabor tamen omni modo solicitudine et molestis hisce me subducere, et
vitae me reddere priori. Vale, Heinsi suavissime, et, si me amas, cura valetudinem tuam. Augustini et Rutilii vitas, quibus gratia et favore tuo perusus sum, Opt. Parenti ipse intra XV dies restituturum me polliceor, recipio. Iterum atque iterum, Vale, Cor meum. Dabam tolutim, ut nautae abeunti has traderem. Bredae, XIV. Kal. Octobres, CICICCLI. Bornius tesalutat.
Jamdudum, quo loco viveres, ab omnibus, in quos incidebam, tuis scilicet, quaerebam, jamque id incommodum mihi erat, nihil certi de te intelligere, cum tu ipse primus Parisiis te salvum incolumemque esse significasti. Et jam hoc saltem gaudeo, nihil periculi in tam diutino silentio fuisse. Sed, ut primum commercii nostri ratio inter nos constet, scito me et novissimas, quas cum in procinctu stares, ad me dabas, et hasce nunc unicas post discessum, IX Septembris datas mense fere altero post, accepisse, Interim me circa idem fere tempus ad te scribisse, easque III. Parenti tuo commendasse. Et paulo post Rutilium et Ant. Augustinum per Elsevirios restituisse, quorum nomine et tibi nunc ut parario grates habeo maximas. Multum enim me juvit Rutilius, exactissimus autor. Tametsi instituto meo ingentem moram injecit publica, quae mihi cum nonnullis perditissimis collegis, omnis aequi bonique hostibus, aliquamdiu fuit contentio, quae nondum deferbuit; nec spes mihi est, ut unquam cesset, nisi cum illorum ejectione, vel mea saltem migratione in alia castra. Quod et ipsum fieri non potest nisi controversia Principali decisa primum fuerit. Ego, quamvis non sine magna spe gloriosae victoriae publicam salutem defendam, tamen admodum moleste fero, tantisper musaco meo excludi, et quodammodo a Musis librisque exulare. Nihil enim magis ex votis mihi est, quam ut Deus nobis haec otia reddat; quibus tu interim, mi Heinsi, tam abunde frueris. Non possum tibi verbis exprimere, quantum animus mihi pruriverit, cum tuas observationes vidissem. Nec potui, quin continuo Gratium in manus sumpserim, ut conferrem. Varias lectiones Codicis istius Thuanaei jampridem beneficio Crommonii mei (qui nuper Senatui Principali a Regiâ adscriptus est) nactus fui, et libello meo inserui. Quod profecto rescribas loco profecti, cum in V. C. sit profectu, pace tua dixerim, non persuades, saltem hactenus; utitur enim autor perpetua metaphora, a viatoribus petita, qui compendia itineris quaerunt. Sic venatores illos propiore via profectos dicit, qui Rationem comitem (quae etiam metaphorae ejusdem vox est) assumsere, ut ea duce uterentur. Praeterea tu videris, an satis poetica vox sit profecto. Paulo post pro cecidit violentia retro, quod cessit reponas, edidit ita sua autoritate Barthius: quod et ego rectum censeo, si libri addicant. Alias retro cadere, ut
retro sublabi, apud Maronern AEn. 1. retro sublapsa referri Spes Danaûm. Et ibid. Sic cunctus pelagi cecidit fragor. Quod denique, et non sine carmine nisus (sic saepe Cicero, praesidio alicujus niti;) loco lusus, restituas, ut ego quidem ex conjectura edidi, gaudeo sane [Gap desc: Greek words] te mihi, etiam inopinanter, factum. Quae de Phaemonis Editione monuisti, libens intellexi, gratiasque habeo De Alexiade edita Gronovium monebo, nisi jam audivit, nimia expectatione sua se operam tam periculosam lusisse, aliumque fructus praecepisse. Poemata tua edi nondum audiveram. Gaudeo vehementer. Miror tamen Grotium, Rusium que, quîcum nuper Hagae saluti tuae non semel libavimus, nihil ea de re mihi significasse: nec adeo Elsevirios. Salmasium veniam a Regina tua, citius faciliusque forsan, quam voluisset impetrasse, ex Anglia dudum nuntiatum, et novis ordinariis (gazettas vocant) additum fuit. Postea Holmia, vel Upsalia potius, a Matheseos quodam Professore (Ex Bornio, quicum hasce relegebam tuaeque libabam saluti, postmodum intelligo, Ravium esse Hebraeae linguae Pofessorem, cujus literas vidi.) perscriptum, eum de eventu proelii Regis Scoti consilium suum vel huc vel in Gallias migrandi suspendisse: quod si sit, jam vos quoque Gallia junget. Sed quid ego tam late, qui quo hasce mittam, vel ubi te conveniam, et quando isto regno execssurus sis, nihil scio. Utinam hospitia vel locum aliquem, Venetiis vel Florentiae, et ubicunque moraturus sis, designasses, quo meas destinarem: jam saepius sine metu perdendae operae ad te scripsissem. Nam Leydam retro dimittere, cum citius vel Lutetiam perferri possent, sane admodum incommodum est, tam vicinâ Antverpiâ. Quare iterum rogo (si hasce tamen brevi antequam Alpes tranfeenderis, accipias) hospitia tua vel argentarios tuos, quibus uteris, mihi describe Iterum Vale, Decus meum, et si me amas, saepiuscule mecum age per literas. Dabam raptim, Bredac pridie Kal. Novembres. CIC IC CLI.
TErtium jam ad te scribo, mi Heinsi, ex quo abes. Quarum secundis respondi tuis Lutetia datis. Ego cum diu molitus sim trajectum in Angliam ad fundos remque familiarem curandam, hactenus difficultate bellorum et partium detentus fui. Nunc Legati tres eo proficiscuntur, et princeps eorum Catsius. Is, cum comitem me illi obtulissem, curavit ut non otiosus vector adsciscerer: Legationi enim a secretis futurus sum. Conditio et commoditas praecipue haud spernenda mihi et omnibus amicis visa est. Facilis itaque consensus fuit: etsi intelligo non facile negotium fore. Hujus rei nescium te esse nolui, ut si commode meis respondere possis, Londinum tuas curares; sin minus, ne insalutato te neglectoque amicitiae officio profectus viderer. Novi
hic parum est, nisi quod omnis cura Patrum, omniumque consideratio in illam legationem feratur. Hinc summam reip. pendere etiam vulgus animadvertit. Audisti puto Edictum ab Anglis emanasse, quo exteris naviculariis omnia commercia interdicuntur. Ei dies praestitutus Kalendae decembres. Hunc praevenire omni ope nituntur Ordines, adeoque quantocyus nos solvere jubent. Jam nonae sunt, et primulum tempestates sedere, Eurusque flare incipit. Ita sit ut undique obruar, et, dum scribo haec, inter peller. Vale itaque, decus meum, et si me amas, etiam Londini sac pignus amoris tui excipiam aliquod. Iterum atque iterum vale, et valetudinem tuam cura. Dabam in procinctu, Nonis decembr. CIC ICC LI.
Poematum tuorum desiderio nimis maceror, et vereor ut ullum exemplar ante abitum videam. Lentulus ille Kinschotii Editor Wallius, puto, iterum nescio quid morae injicit. Praefatio illa plus taedii nobis affert, quam officii tibi. De Salmosio altum silentium est. Ego Miltoni familiaritatem jam praecepi, Parariis viris doctis, qui mecum eunt. Seldenum quoque et Junium (si in vivis adhuc est) adibo frequens. Hinc quoque commoda itineris mei, etsi
Hiberno molimur sidere classem,
Et mediis certum est aquilonibus ire per altum,
metiri mecum potes. Postremum et jam vale:
EX quo in Angliam trajecimus, nihil mihi suavius fuit, quam tuas videre. Quas enim Bredam ad me, Scabinum scilicet, destinaveras, mi Heinsi, eas hîc, dum Legationis secreta curo, XXV. die, postquam Venetiis datae sunt, feliciter accepi. Itineris profectionisque hujus meae, antequam e Patria discederem, certiorem te feci. Nos inde satis commode prospereque tranquillissimo mari navigavimus, quod biduo emensi, ad Mariae portum XXIV. die Septembris stetimus, et postridie Gravesandam prope anchoram jecimus; unde publicis phaselis Londinum pervecti, ibique XXVII. magnifice excepti legati; quibus Lautia sane lautissima per V. dies praebita. Atque ita ipsis Kal. Januariis, quas propitias tibi ominor, in aulam nostram peculiarem migravimus, quae est in via Reginae (Queene-street) non longe a Drury-lane, ubi Joachimus, et tu olim divertebamini. AEdes illae memoriam tui mihi subinde referunt. Ex XX. Nobilibus, qui nobiscum venerunt, solo Lud. Hugenio familiariter utor, dignissimo Patre suo filio. Seldenum, dum exequiis defunctae Comitis Cantii intensus est, cujus ingenti haereditate auctus est, hactenus videre supersedeo: ut et Miltonum, quem adire decrevi. De Salmasio ne [Gap desc: Greek words] quidem auditur. Nec magis et Patricio Junio, qui Oxoniae, est, Duraeo in praefecturam
Bibliothecae D. Jacobi suffecto. Nihil hactenus publice actum post primum accessum, Orationemque a Domino meo Catsio in Senatu habitam. En tibi epigrammation extemporaneum. Quamquam vereor ut hasce per Galliam missas recte accipias. Dudum est, quod scire expostulem, ad quem literas meas destinare possim. Nam ad Parentem, nunc praecipue, incommodum videbatur. Partem sextam Poematum tuorum; quae Christinae plaeraque habet, paucos ante dies accepi: in qua expressum video iterum illud, aut Talaonium Adrastum; Quid si Talaonion scripsisses? Sed tuam id est dispicere. Interim vale, Decus meum, et si me amas, scribe aliquando ubi et quando hîc vel ibi futurus sis. Dabam raptissime et occupatissimus, eadem, qua tuas accepi, nocte, XII. die Januarii CIC IDC LII. Londini. Obseratis reseratisque literis addere visum fuit (cum post admissionem Legatorum in Consilio, quod vocant, status aliquantulum ocii supersit) hodie Dominis nostris oblatum Poematum volumen satis prolixum in honorem Cromwellii rerumque ab eo gestarum, auctore milite quodam Fishero, quem Petrejus (nosti puto hunc Ministrum) ejecto Marone, utpote obsoleto et fabuloso, in Scholas inducere suadet; et tantum non persuadet. Carmina sunt heroica non ita inepta. Sed manum de tabula. Lupus est in fabula? Vale iterum atque iterum vale, rerum dulcissime, et cura valetudinem.
Tertias a te, dum hac in gente moramur, recepi heri, mi Heinsi, pridie Kal. Apriles Româ datas. Secundis tuis Florentia missis Martio mense, eodem respondi; measque, ut et hasce, Calcto, curâ nostratis De Glargii, Romam curavi: ignarus qua via tuas habeam: certus autem hanc compendiosam maxime, dum per Gallicas turbas licet impune nostris ire redire literis. Quod jam ante ex urbe ad me scripsisse, geminisque meis respondisse addas, puto te errore loci lapsum, ut pace tua dicam. Florentiae enim id factum: nec praeterea ullas ex Urbe a te habui interim. Sic constat nobis scriptionis mutuae ratio. Nunc ad tuas illas venio, quibus nihil mihi suavius gratiusve inter molesta haec negotia obvenire potuit. Quapropter et stilum publico subtraxi, ut tibi quantocyus responderem. Valetudinem tuam te curare, gaudeo imprimis: utque ante omnia cures, moneo, memor istius,
[Gap desc: Greek words] .
Pejuscule tamen te habere, non placet. Quantum a fructibus cavendum sit, doctum non docebo. Non minus id tibi usu venit forte, quam nobis a bubulae ovillaeque esu hic abstinendum; aut saltem moderandum. In quo multi nostratium gulae suae poenas dederunt. Meministi peculiarem carnivorae gentis
huius morbum esse. Sed quid ego nunc aliena ago? Quod Vaticanae et amoenissimo isti literarum studio totum te des, non culpo: imo cuivis, quam tibi, invidere hanc felicitatem possem. At enim
Non cuives homini contingit
Romae nutriri atque doceri.
Nobis non licet esse tam beatis.
Utinam aliquando Ovidium tuum tandem non diutius promittas, sed praeste. Quid de poematibus tuis factum sit, dudum non audivi; Petro nostro Vincentio mortuo. Christina ultimam paginam facit, quam [Gap desc: Greek words] mihi misit. Eam multis hic ostendi. Seldeno non licuit; quia omnibus advenis, praecipue nostratibus (ut credo me nuper significasse) Musaeo et congressu suo interdixit. Oxoniae nondum fui. Non patiuntur enim pro arbitrio excurrere concatenati, quibus hic implexus sum, labores; tota fere Legatione (absit invidia verbo) mihi incumbente quodammodo. Praeterito tamen mense commeatum a Dominis impetravi, Eboracum usque eundi, ad res privatas curandas. Hoc itinere Lincolniam, Nottingamiam, Northamptoniam, caeteraque, quae se offerebant, oppida perlustratus sum, vidique militum (an belli?) maximas clades, templa vastissima, arces praecipuas atque palatia Regia passim dejecta, nonnulla et solo aequata non sine indignatione vidi. Eadem et Bibliothecas passim involvit calamitas, Cantabrigiam fere defertam inveni. Populum ubique sortem suam regnique deplorantem, et jugum indignantem. In pago quodam exiguo Lincolniensis agri, cui a parva arce, quae ibi a Romanis quondam extructa fuit, Littleburgh nomen mansit, numismata aliquot aerea bonae notae forte fortuna nactus sum; Rustici incolae suillam pecuniam ibi vocant, quippe plerunque a suibus erutam. Spero me plura, etiam argentea, inde accepturum. De Bello inter hanc et nostram Remp. nec verus, nec vero nimis absimilis nuntius ad vos pervenit. Domini mei tamen, ut pacem habeamus, omni opera adnituntur. Hoc opus, hic labor est. Quod nisi (favente Deo) perficimus, ego quoque operam meam lusero. Ne de Hispano caeterisque inimicis nostris in sinu gavisuris jam loquar. Gravelingam arcta obsidione premi, et quid in Galliis turbarum sit, aliunde citius certiusque intellexeris. Salutat te Dominus meus Catsius, gratissimamque habuit, quam illi a te identidem dixi, salutem; eoque magis, quia Roma missam. Vale, Musarum Literarumque Assertor atque Vindex, et nos amare perge. Licet tuas huc mittas. Non enim jam propinqua nobis domuitio promittitur Vereor ut saltem in Patria hibernare liceat. Spero tamen meliora, et post tot moras expeditiora negotia. Iterum atque iterum Vale, Heinsi dulcissime. Dabam Chelsiae secundo a Westmonasteriensi Palatio lapide in villa amaenissima, quae Buckingamii nuper Ducis fuit. Postridie Nonas Majas CICICCLIL.
Pertinax sane nimis indignumque amicitia nostra silentium illud fuit, mi Heinsi; cujus quod tuis Kal Sept. Florentia datis repagulum amoveris, habeo gratias. Ego enim, ex quo Laestrygonum machinas evasi, patriaeque incolumis ab ingruente in classem tempestate redditus fui, nihil prius quaesivi, quam ut reditus nostri te certiorem redderem. Sed dum rationes et diaria Legationis absolvo, quae subita profectione infecta reliqueram, multum temporis inopinanti elapsum. Nec interim quemquam obvium habui, ex quo quid ageres, et quibus in oris degeres, intelligere potuerim; doneo tandem Amplis. Goesius vester casu quodam se mihi obtulit hîc Hagae, ubi non mea sponte toto jam mense partim publicis, partim privatis incommodis atque negotiis detineor. Obiit enim hîc ante triduum, ex morbillis, quibus vehementer aliquamdiu laboraverat, filiola mea natu maxima, qua ingeniosiorem mihique suaviorem nullam expecto. Nam et calamo et gypso egregie pingebat, et Gallice eleganter docta erat me uno magistro, septennis. Jamque arithmeticae et musicae discendis totam se dabat; et in omnibus multum supra vulgaria ingenia praestabat; nemine non mirante. Sed hui mihi! quo me abripit paternus affectus, cui tamen quin apud te quoque, mi Heinsi, venia sua sit, non est cur metuam. Nam et te optimus Parens tuo merito aestimat; et tu ejusmodi ingeniola aspernari non soles. Secure itaque, nunc in viam redeo. Dum ego ita aegrotanti, ipse etiam articulari morbo aeger accumbo, tuas illas exeunte jam Octobri Bredâ (nam eo jam perlatae fuerant) tandem recepi; et de valetudine tua caeterisque rebus tuis, ac imprimis de affectu tuo ergo nos, quae semper optavi, commode intellexi. Quod etiam Academiae vestrae me interesse cupias, ego in hoc optimam voluntatem tuam magis agnosco, quam ut votis tuis aeque atque meis (quibus Italiam aliguando videre necdum despero) respondere impraesentiarum possim. Nunc enim, ut scias, totus iterum [Gap desc: Greek words] factus sum, et non poenitendos honores propitiae mihi Regiae Principis gratia pollicetur, simulac lis illa Principalis, quae Hydrae ad instar in nova indies capita regerminat, semel aliquando decisa fuerit. Quod tum demum erit, ubi litem lite dirimere desinent Judices. Omne autem, quod nunc restat certamen Bredam nostram petit; cujus imperium Regia, impatiens consortis, soli sibi ex jure dotali vindicat: altera commune cupit. Nec quenquam jam ferre potest aut illa priorem aut ista parem. Sed (quanquam equidem haud nostrum est tantas componere lites) omne pro Regia jus est; pro hac nimius militat favor. Quo loco resp. sit, haud aeque dijudico. Hactenus certe procerum ducumque navalium discordiam multae secutae sunt calamitates.
Et quanquam Wittio nuper strenue pugnatum feratur. (vix enim certi quidquam nuntiatur, dissidentibus partium studiis, et sibi tantum faventibus) viribus et numero saltem victus cessit. Jam vero ad Trompium, cui res primum male gestae imputabantur, spes et vota rediere. Is cum C. navium redintegrata classe propediem mare remetietur usque Gades, onerarias huc illuc ducturus et reducturus. Quid Galius noster in Mediterraneo agat ex propinquo audis: nos audire indies expectamus. Nunc de privatis. De Salmasio ne [Gap desc: Greek words] quidem. Prodiit nuper liber, cui tit. CLAMOR REGII sanguinis ad coelum. Angli Morum pro autore habentes, nupero novorum schedio eum vehementer perstrinxere, inter alia facinora objicientes adulterium cum Salmasiana pedissequa (dame suivante) quam hoc epigr. notarunt:
Galli e concubitu gravidam te, Bontia, Mori,
Quis bene moratam morigeramque neget?
P. Grotitis Rhyniam suam, invitis matre et necessariis, quippe procuratoris filiam, caeterum praedivitem, bellam lepidamque puellam, nec nimis catholicam, tandem duxit, votisquesuis fruitur beatus. Non diu est, quod is Vossium, Gronovium, et me habuerit convivas, tui non immemores. Ut et Bredae cum Bornio vivitur. Sed is nunc Leidam vocatus abit, supra numerum, non extra ordinem tamen, Philosophiam suam professurus. Ita spes omnis Scholae-Illustris cum illo moritur. Mortuo nuper Philemone, et Pellio in Angliâ subsisten te Elsevirium utrumque senem obiisse, intellexti puto. Thysium in ordinem tandern redactum fama est. Catsius ab Itinere Anglico et tempestate illa nondum firme convaluit; et jam se tranquille in Curaefugio suo, ubi habitat, ad aeterna totus componit: SEPULCRUMQUE suum, postumum opus futurum, indies absolvit. Boyus Mussii manes vehementer vexat. Vidi nuper apud Grotium Epigramma Regime tuae (vere dico tuae) imagini appositum ab ipso heroe; ex quo sita saltem memini; si recte memini
Quisquis Hyperborei cernis miracula regni
Tantaque totque um in virgine dorn stupes.
Quid mirare suas moderantem Pallada terras?
Haec etiam Arctoo nata Tonante fuit.
Placet, si tibi non displicet. Ego jam ad aemulationem rapior. Vale, Suavissime Heinsi; et amore tuo me porro complectere. Dabam ex grabato, Hagae, vi. Id. Nov. CICICCLII.
JAM alteras subsicive ad te parabam, Heinsi Praestantissime, cum ecce tuae peropportune afferuntur, Florentiae datae VII. Kal. Januarias, et Kalendis ipsis Februariis huc demum perlatae. Hoc scilicet compendii facimus, dum tuae Antverpia, quo omnes ex Italia Germaniaque epistolarum fasciculi perferuntur, non recta Bredam, sed prius Leidam mittuntur, atque inde iterum ad nos. Idemque puta factum de illis, quas ad te dedi. Sed utcunque tandem tuas accepi, nihil mini gratius desideratiusve accidere potuit, quam longinqua ista consolatio; et amoris tui viva expressio. Quanquam sane parva illa videri jactura poterat, unâ de tribus amissâ, cum paucis post diebus Bredam reversi utramque superstitem etiam amiserimus, eadem morbillorum sive Exanthematum (ut vocant medicorum filii) pestilentissima lue abreptas. Ita ut soli nunc domo moereamus vacua. Sustinui tamen damna universa brevi epigrammate sive cenotaphio complecti;
Qui modo tres habui, carissima pignora, natas,
Juraque tergeminae prolis adeptus eram;
Mox orbus totidem moestissima funera duxi,
Intra bis denos praecipitata dies.
Abstulit idem omnes morbus mensisque November,
Deliciasque simul, discipulasque meas.
Hei! mihi, quod nullo procedant ordine fata,
Cogar ut haec natis reddere justa pater!
Hoc ergo meritis posui pro marmore carmen;
Debuerant ipsae quod posuisse mihi.
Quin addidi et epitaphium monumenti vice, quod, quia longiusculum, hîc omittam; ne ferali hoc mense ferales literas superaddam. Sat naeniis lacrimisque datum. Et dolorem abrupit novum gaudium, quod hisce diebus percepimus ex sententia pridie Kal. a Senatu Hollandico secundum Regiam Principem, Dominam nostram, latam. Quanquam nullus dubitem ad Supremum Senatum provocatum jam iri. ab Avia, quae nihil intentatum reliquit, quo Illi adversaretur. Nec parum laetitiae publicae accessit, quod Regina tua, quam arma in nos spirare, et piratis Britannis plus aequo favere acceperamus, pacata et în mutuum foedus propensa certo feratur. Hostibus nostris illius ira, nobis omnino propitia Pallas illa maneat. In quem finem non inglorium tibi fuerit, mi Heinsi, tam salutarem Patriae tuae operam navare; et vel
carminibus tuis delinire subirascentis Dominae mentem. Encomia Etrusca simulac absoluca fuerint, vehementer videre gestio. Jam enim ista lingua maxime capior et delector. Saepenumero etiam aliquid in illa molior; quale nuper hoc Epigramma, quod Sobrinae meae Arseniae, puellae nobilissimae, et linguae etiam istius studiosissimae me et Bornio (is nunc domuitionem parat; imo mutationem dicere volebam. Leidam enim vocatus est ad Professionem Philosophicam, supernumerariam, non tamen extra ordinem. Tametsi adhuc fluctuare videatur, dum dimissionem differt Domina. [Gap desc: Greek words] ) auctoribus et institutoribus dicavi, aliud agenti excidit.
Alla virtuosa Signora, la Signora ISABELLA ARSENIA.
De la belta, ch'il ciel donna vi diede
Il men si scuopre, il piu dentro s' asconda;
Begli occhi, bianco sen, et chioma bionda
Ogn' uno amante adora, non che vede
Ma la virtu che l' anima possiede
Et l' arte delle lingue in te ch' abonda
Nel cuor mio un piu schietto amor diffonda
Et d' esser sra gl' amanti tuoi concede.
Non tu pero ch' adorna la natura
Sopr' al consueto, Arsenia cortese,
Col pettine ti dar fastidio o vetro
Ma questa sempre sia tua prima cura
Di far tuo nome ubombar adietro
In Roma, Francia, Olanda et terra Inglese.
Has enim quatuor linguas callet. Sed quid ego aliud, quam noctuas Athenas, qui rude hoc tirocinium tibi in Etruriam, et quidem inter ipsos Academicos versanti mittam. Ignosce, mi Heinsi, et studio imputa, si quid peccavi. Vel si ulcisci temeritatem meam animus est, aliquam ex tuis illis Elegiis in Britannos piratas vibratis appone. Jam enim dudum est, quod expectatione Poematum tuorum discruciamur. Et altrinsecus frustratur nos quam foedissime cunctator Wallius, qui Kinscotiana etiam prorsus supprimit. Tu cave ne tali executori tua aliquando committas, mi Heinsi. Sed jam manum de tabula. Vocor enim in Senatulum nostrum, cui totum me jam mancipavi, donec liberius postmodum licebit [Gap desc: Greek words] , simulac Dominae gratiâ destinatum aliud munus obtinuero. Tu interim, Heinsi Amicissime, vale, et nos amare perge, qui te tuaque studia in oculis ferimus. Dabam Bredae, ante focum, quia frigus erat, v. Februar, CIC ICC LIII.
De Alastore tuo (nisi is jam piscis factus, qui graculo quovis antea loquacior fuit) saeculum est, quod nihil audiverim. Nec. quidem de Gronovio amplius quicquam habeo, ex quo Hagae una fuimus. Gretius heros optima spe
obtinendi muneris Graphiarii (quod vocant) pessime excidit; idque unius opera Wevelinchovii vestratis, qui unus, cum reliqui patres conscripti assensissent, paterna supplicia, et religionem objiciebar, non sine acri exprobatione anteactorum. Patienter tamen ille repulsam fert, et conjugis in gremio sesolatur, imagine captus. Iterum Vale.
QUam jucunda mihi sit dieculae istius tecum novissime ac tam suaviter actae recordatio, etiam postquam in pistrinum meum redii, nullis equidem verbis exprimere tibi possum, mi Heinsi. O utinam alteram atque alteram licuisset adjicere. Utinam et tu vicissim nos hic in amoenissimo pineto invisas. Sed jam vereor reorque te in Sueciam properare, turbatamque relinquere velle patriam? Deus bone, quo loco vivimus! Ubi ista, qua res nostrae creverunt, concordia? En quo discordia cives perduxit miseros! Videant nunc saltem obsessi et perplexi Ordines, quanta fati vis sit, quae ab Arausionensi gente pendet. Agnoscant vel cum pueris proavi merita in pronepote. Sed ego tamen rebellionem istam, quae veluti arcana febris totum reip. corpus insedit, minime probo. Et maluissem ipsam causam quoque procul abfuisse. In terim Hannibal ad portas, ad portus inquam. Nec desunt vires, nec animus. Quare te felicem praedico, mi Heinsi, qui in tantae Reginae sinu patriae labantis casum solari potes. Memineris, quaeso, mei, si (quod avertat deus) terra mutanda, aliaeque sedes quaerendae sunt. Jam, puto, concinnata habes, quae mandaveram, exemplaria. Sin minus, Elseviriis meo nomine commenda, ut recte curentur. Parnassi mei alterum exemplar tibi tradidit reor Typotheta Nicolaus. Fac intelligam quando discessurus sis: et si quid voles, liberaliter impera. Ego pro virili armitar, ne indignum hactenus tam amice habueris: neve poenitendi aut desinendi causam ullam habeas. Suavissimos Elsevirios, ac reliquos amicos, si qui mei memores ibi vivunt, salvere plurimum jubeo. Vale, Saeculi et Musarum decus, et mei memor vive. Deum veneror, ut propitio pede ad Reginam redeas pergasque. Iterum iterumque vale. Dabam Bredae, e Diaeta mea IV. Idus Sextiles, A. CIC ICC LIII. Xenia, quae addo, boni Consule.
QUa quidem prece Epistolii hujus meliorem absolverim partem, quandoquidem incertus sim an naviganti, vel navigaturo salrem, tradetur. Non potui tamen pro affectu, quin novissimis tuis nil nisi merurn amorem spirantibus aliquid reponam, quod nactenus vel invitus differre coactus fui; ut facile ex ris, quas Rusius heros et ego tumultuarie nuper ad te dedimus, colligere potuisti. Rediit Interim [Gap desc: Greek words] ex itinere Bornius, retulitque attonitus domi vestrae totum [Gap desc: Greek words] factum; unde, non sine dolore, percipiebamus manum fatalem properanti injectam. Imo forsan in proximum annum iter differendum. Quid enim facias, mi Heinsi, obluctantibus fatis; ac ingruente jam hyeme. Si me non audis, at Dido tuae saltem ausculta, monenti ac precanti;
Ne mediis properes Aquilonibus ire per altum
Crudelis. Quid? si non arva aliena, domosque.
Ignotas peteres?
Caetera abominor. Ausculta potius Nasoni etiam tuo; Quo ruis, obstat hyems; et quae longo ordine apud cum sequuntur. Quae satis feliciter expressit in Suasoria sua Elegia Rusius [Gap desc: Greek words] , quam nuper demum mihi dedit, cujus initium:
Per mare turbatum petis împia litora, Vliti?
(media enim hyeme post maximas tempestates in Britanniam solvebamus) pergitque.
Quo ruis? obstat hyems, et vetat ire Deus.
Quo ruis? obscaenis vento probiberis ab oris.
Justior, atque animo mitior ille tuo est.
Debuit hoc coelo tellus Tamesina relinqui,
Et per naufragium terra paterna peti.
Sed plura non addo, quae tu novisti rectius ipse. Tantum Nasoraiaaum addo ulud, vere ac tempestinvum consilium:
Grande morae pretium; tuta futura via est.
Nec omittere possum, non me capere, cur tenebris te Suecicis damnare, quam patria luce ulterius frui, malis Audio enim hyeme Apollinem tuum (qui te non respexit inertem) obliquo admodum lumine plagam illam vix per quatuor koras illustrare. Ignavi domum et penetralia Somni, tuus dixisset Ovidius,
mutamque illic habitare Quietem. Quid si tenebrionem atque lucifugam te aliquis dicat? Quin itaque patriis laribus hyemem hanc indulges; et proximo vere Amphitruonaeas, vel potius Herculeas dies illas expecta. Nos enim congressu tuo vel hîc, vel quocunque jusseris loco lubenter. fruemur. Subscribunt precibus meis Rusius (qui lepide nos indies excipit, visitque vicissim) et Bornius, tui, ante aliquot lustra, aeque amantissimi. Utinam voris nostris te nulla fatalis necessitas obstringat! Sin pergis,
J. pete CHRISTINAM felix, ventisque secundis.
Scio te non immemorem nostri navigaturum, mi Heinsi, quod ut crebrioribus tuis subinde intelligam, et quando solves, et cum appuleris, rogo, atque obscero. Deum veneror, ut omnis calamitatis expertem te navigantem vel potius proficiscentem prosequatur, aegrosque vestros pristinae restituat sanitati. Vale, Nobilissime Vatum; meque, quod facis, amare persevera. Dabam Bredae postridie Nonas Septembres, CIC DCLIII. Rusius P. S. Sal. tuam Renano addidit. CHRISTINAE luce forsan omnes tenebras, quae instant, dissipatum iri dicas. Carmen illud, in quo rei correptum recte notasti, (nam reii scribendum fuit, ex Lucretio) cum caeteris libris, quos illic reliqui, ut mittant Elsevirii, quaeso illos, S. P. dicta, moneas. Exemplaria REGINAE destinata bene curata, ex Bornio intellexi, habeoque gratiam. Si conveniens censueris, literas ad Ipsam AUGUSTAM addam. Tametsi ego quidem plus Suadae tuae, quam stilo meo considam. Iterum semperque vale.
CImbrica te Tethys hiemalibus aspera nimbis
Jactat? an Arctoi naufraga spuma freti?
Dî maris et coeli faveant modo; Dî modo dimnent
Plurima quae dixi solvere vota tibi.
Phoebe, tuum serves, servent pia numina, vatem.
Sed quo abripitur stilus, epistolam non carmen exorsus; Praestat itaque desistere, quam male finire. Vides, mi Heinsi, quo me lectio poematum tuorum, quae altera manu haec scribens tenebam, externatum abstulerit. Quî enim possem mihi a furore poetico temperare, qui plenus adhuc caloris tui sum? Adeo igne illo tuo, qui plurimus ubique in tuis spirat, me afflatum sentio.
Jam nihil nisi otium deposco, ut tester tibi, quantum lectione entheorum versuum tuorum profecerim. Multum enim profecisse mihi videor. Quanquam non parum laboris mihi restat, in indagandis Heroicis illis, quibus luxurias et indulges, patronymicis. Nec desinam, donec omnia excussero. Sunt enim divina prorsus, ac veluti emblemata operis materiam exornantia. Trompiacos Manes Rusius et ego grato excepimus animo, legimus ac relegimus. Jamque praelo descripsissem, nisi scrupulus obstaret, quo super te consulere prius, decrevimus. Videmus enim te miramurque ultimam in juventus; ut et in Eleg. 1. Italicorum lib. II. in servitus corripuisse. Incerti prorsus quo authore, quave ratione id a te factum. Si exemplis te tueri potes, quaeso, quantocyus nos dubio hoc expedi, et ignorantiae nostrae ignosce. Sin minus, candori nostro fave, et remedium adhibe. Scimus enim quantum festinatio tua veniae apud aequos judices mereatur: et quam facilis ipse amicorum censor semper gueris. Quare omnino aequum censemus
Peccatis veniam poscentes reddere rursus.
Si tamen error erat: nec nos peccavimus ipsi. Quo loco res publica sit, dicere non possumus. Videmus enim omnia paucorum factiosorum arbitrio res domi bellique hactenus agi, pacemque cum Laestrygonis vel iniquissimis conditionibus prope emendicari; quos sub Regiis auspiciis contundi satius ac facilius esset. Sed manum ego de tabula. Bornius ante XIV. dies Lugdunum transmigravit: quem Propemtico hoc prosecutus sum; si tamen haec [Gap desc: Greek words] admittis. Quod res ac literas meas tanto cum affectu in te suscipias, mi Heinsi, gratias habeo maximas, quas publice etiam testari brevi conabor; modo conanti tuus adsit Apollo. Rusius hîc hiberna agere sperat; eôque cohortem suam huc transferri parentis fratrisque opera curat. Rumor est, eum Arseniae, sobrinae meae, amore teneri, cui ipse causam praebuit. Quotidie enim accedit. Sed de amorc ejus mihi tamen nihil omnino verisimile est. Boxhornium in fata concessisse, haud tu omnium ignoras, aut mirari potes, qui jam moribundum abiens reliqueris. Nos unice desideramus de adventu tuo in Sueciam quantocyus certiores fieri: eaque gratia Deum Opt. Max. ferventissimis veneramur precibus. Vale, Musarum saeclique decus; et nos amare perge. Dabam Bredae VI. Kalend. Novembris. CIC ICC LIII.
Quod [Note: Edidit Thomas Majus supplementum Pharsaliae Lucani, quod carmine laudavit N. Heinsius inter Juvenilia libr. II. p. 274. edito.] Maji nomen aeternitati sacraveris, nollem factum. Fuit enim in Regem perfidissimus, scripsitque annales jussu parricidarum, quo nomine monumentum publicum, quod Monasterii descripsi, ab illis meruit; auditque ibi, si Diis placet, Historicorum ac Poetarum sui temporis facile princeps, ut caetera mendacia omittam. Miror item maximopere, quod Trompiacos Manes tibi obfuturos metuas, postquam tam largas publicato nomine vindicias a Regicidis sumseris. Langermanno Clariss. S. P. D. nec non Clariss. Vossio, si nostri memor agit.
BReda, victoris monumentum Arausi
Quamque Hyantaeis nova regna divis
Diximus nuper, Claria revincti Tempora lauru.
At tuus jam nunc ubi ubi ille restat,
Notus Eois Libycisque terris,
Splendor, et nitentis in astra praecox Fama Lyaei?
Occidit plenus Fredericus aevi,
Occidit primis Gulielmus annis,
Patriae heu! quondam decus unicum, nunc Flebile nomen!
Ilicet raptis ducibus profundo
Aream belli Veneris maritus
Fixit, ingenti meditatus umbrae Solvere justa.
Pallas invesam quatiens olivam,
Et faces post terga rotans supinas
Funus Heroum comitata terras Moesta reliquit.
Nec sequi divam placido moraris,
Integer worum, pede, Brosterhusi,
Tuque supremum regimen Minervae, Docte Philaemon.
Caeteras quid jam cumulare clades?
Quid juvat sero sapuisse Troas
Hectore amisso? Sophiae ille verae Publica cura,
Una collapsis mora spesque rebus,
Bornius, scenae satur otiosae,
Jam lares vertit, vitreoque Rhenum Praetulit Adae.
Hoccine, o Borni, fuit? hoccine illud
Ultimum cladis miserae quod addi
Restitit Bredae ? siluasque et urbem Linquis amatas?
Hei mihi! quid jam vasuo Lycaeo?
Quid putas mutae fieri cathedrae?
Jamque feralis Sophiae dicata Atria circum
Horror obsedit: pariesque et ipse
Fidus auditor tuus, ut profectum
Sensit, ubertim maduisse fletu Fertur amaro.
Vidimus summa trepidare ripa
Vortices Mariae; lachrimosque multo
Imbre crescentes sibi miscuisse Vidimus Adam.
Pinea Nymphas ululasse silva,
Foederis nostri memores, et hujus
Carminis testes tibi quod vovebam, Credere fas est.
At mihi si quid faciles Camoenae
In tuas olim peperere laudes,
Ne queri hoc ipsum, te abeunte, possem, Cuncta negarunt.
Nam quid haec surdis rapienda ventis
Vela qui longe tua propulere
Fundo nequiquam? Batavum momordit Anchora litus.
Sospitem jam te Zephyri tulerunt,
Qua caput ponto vetitum reclinat
Rhenus et flexi mediam instar arcus Circinat urbem.
Jam reor notum ac veterem clientem
Pallas excepit, Sophiaeque in aede
Entheo circumradians honore Rite sacravit.
Fallor, an laetam video juventam
Ad novi mystae properare dextram.
Fallor? an crebros resonare tectis Audio plausus?
Instat exultim numerosa pubes,
Gestit et plenis pluteis doceri:
Et Batavorum stupuit loquentem Purpura Patrum.
Euge! sic veri dubiam Stagyren
Assere, et serae vigiles lucernas
Dedica famae, ratione certa Singula firmans.
Euge! sic dia Sapientiae arte
Imbue attentas docilesque mentes:
Quam secuturis meliore saeclis Fonte nepotes
Hauriant. Sic, sie Sophia magistra
Itur in coelum: et penitus reclusa
Sensibus natura patet, stupore Libera ab omni.
Quas Hamburgo ad me candoris affectusque plenissimas dedisti, iis obiter quidem, sed non ex merito, respondi, Heinsi dulcissime. Quapropter continuo me ad lectionem Poematum tuorum totum accinxi; utque diligentiae meae specimen tibi mihique constaret, plurima hinc inde, (instar florilegae mellificantis anis) delibavi, unde peculiarem favum conderem, quem nunc primigenio autori suo, tibi, inquam, Mellitissime Heinsi, gratiarum ergo, oblatum eo, volo. Duplicem tamen veniam in praeambulo mihi posco; Primam, quod nonnunquam liberius te imitatus sim. Non id plagiarie factum puta: sed quod cum tua tam lubenti animo hauserim, altius memoriae sensibusque infixa insederint. Ita postmodum mihi item evenit, ut Elegiam alteram, quam Catsio meditabar, exorsus fuerim; Carmina quae tenero juvenilia lusimus aevo; cum postea vidi, te Epigramma tuum praeliminare hoc ipso inchoasse versu. Appositum ad hoc memini Anglorum diverbium; Goodwits jumpe together. Tametsi de caetero minime diffitear, me data opera ac studio pluscula ex tuis adumbrasse, nec id vituperio, sed laudi potius duco. Alterum quod excuses, est, quod primum hunc meum in Elegiaco genere conatum, tibi, [Gap desc: Greek words] praesumserim inscribere. Quanquam facilem mihi in utroque veniam a candore tuo spondeam. Major adhuc animo inhaeret scrupulus, an commode navigaveris, et an, Holmiacos teneat salva carina sinus. Cujus omnino certior fieri desidero; tum item, an quas VI. Kal. Novembres ad te dedi, acceperis; et quid in dubitato illo in Manibus Trompianis versu reponi cupias. Nos enim nullam adhuc autoritatem, quae isti loco patrocinetur, invenimus; et omnes Grammatici clamant [Gap desc: Greek words] in US tertiae ultimam producere. Nisi tu illis hic crucem figere voluisti. Rusius, qui mecum haec sentit, adhuc in urbe nostra haeret, amore Arseniae Sobrinae meae, ut videri aliquomodo vult, detentus. Et jam vulgo dudum prosponso declamatus. Ego quid sentiam, haud dum dijudico. Bornius, ut scis, Leidae jam est: sed magno cum detrimento stipendii, quod cum altero divisum habere fertur. Si ita est; praestitisset integrum hîc etiam in otiosa scenâ servare. Haec quidem domi. Mil tiae autem novas iterum turbas exhibet incursus
Lotharingiorum in ditionem Gemerensem, quae dubitatur et disputatur, an Silvaeducensi subsit, an sibi relicta. Legati ex Anglia reduces e infecta expectantur, a Cromwellio non semel jam elusi. Vale Nobilissime atque amicissime Henisi, et, quandoquidem me amas, perge studia mea apud AUGUSTAM tueri. Dabam festinanter, Kalendis Decembribus. CIC IC CLIII. Memineris, [Note: Legitur illud libro II. Adoptivorum Carminum ad Heinsium p. 63.] Propemticon meum ita impressum, ut possit nuperae Gratii Editioni, post Epistolam meam ad te datam, commode inseri. Cujus misi exemplaria aliquot, quae, si videretur, et tuis insererentur Exemplaribus. Si typis interfuissem, nonnulla mutassem. Puta illud
Rusius haec mecum calamo non ludit agresti,
Dodonis Elysium qua legit umbra nemus.
Et, Mox Aganippaeae propter Sibethidos urnam.
Et alia, quae festinatio eripuit. Initio autem errore impressum fuit: Postulat hos, pro hoc; tametsi semel ita emendaram.
Minus diligentem me expertus es jampridem in scribendis literis, Vliti suavissime, quod valetudo non procedat optime, et vires langueant. De adventu tamen in Sueciam meo certiorem te feci, deque Gratio tuo serenissimae Reginae oblato. Excepit illa munus praestantissimum solita benignitate, et pergratum sibi esse verbis amplis est professa. Quare si liberaliter tecum non est actura praeter ordinem, id temporibus potius adscribe, quam ipsi Dominae: quae pretium praeclaris ingeniis scit ponere. AErarium ejus attritum esse valde nuper significabam, si pax inter Anglos et nostros sancitur, melius procedent omnia. Rarius illam accedo, tum quod Hyberno coelo non libenter me exponam, corpore haud satis firmo, tum quod ipsa tota sit in publicis, credo ut privata tanto diligentius posthac curet. Conscriptus est Senatus huius Regni de rebus arduis, quamtum apparet, acturus. Negotium totum brevi intelliges. Ego interim Principem optimam conciliare tibi haud negligam, ubi occasio sese offeret non longa quaesita. Venio nunc ad tuas, quarum alterae VI. Kal. Novembribus, alterae Decembribus ipsis Kalendis anni proxime elapsi exaratae erant. Posterionrem Elegiam elegantissimam habebant additam, quam profectioni in Sueciam meae dedisti. Totum te esse in lectione poematum meorum quod prioribus testareris, versus expectabam, si non malos, at ne bonos quidem, ut ingenue nunc proferam quod sentiebam tunc temporis. Jam vero, cum nihil contagii contraxeris es tam pestilenti et lutulento libello, facile agnosco venam perennem tibi esse, et prorsus defaecatam. Si primi conatus
in elegiaco carmine tam feliciter succedunt, quid a te promitti non potest post exercitatum in hac palaestra usu continuo ingenium? Perge igitur, ut caepisti, et gentis nostrae gloriam arte poeticâ quaesitam latius propaga, ac ex tende. Primo intuitu offendebant nonnihil oculos To Dodonis secunda correpta, et sebethidos pro Sebethi, et Anienis pro Anienius oat Anio: sed priora duo a te praeoccupata mox vidi et laetatus sum; quanquam ipsa sunt ejusmodi, ut eruditos etiam lectores possint fallere. Carmen istud hodie aut cras ipsi Dominae exhibebo, si aditus mihi ad illam patebit. Si quid interim in eo mutari vis, secundae poematum meomm editioni para, quam libro adoptivo auctam atque ornatam dabo. Trompianos manes nimio impetu effuderam, ut mirari non debeas, si quae occurrant in illo carmine non satis ad limam exacta. Revocavi ad curam paulo post omnia, et non nulla addidi; praesertim in digressione illâ invectivâ, qua Anglos defricabam. Placeo enim mihi, ne quid dissimulem, in exagitandis feroculis istis belluis. Legatus Pelopidarum hic palam jactat, a suis hoc bello captas naves Batavicas MCCCC: idque pro re certissima et Dominae et cancellario, et aliis proceribus juratus per Cromwellum (quem [Gap desc: Greek words] nosti, cuius sepulchrum utinam brevi ostentent, ut nunc ostentant cunas) adfirmavit. Plures ejus facetias proferre nunc possem, si id ageretur. En fin, om dat hy souw toonen dar hy een Engelsman is, soo liecht hy leugens met steerten. Sed ad Trompianos manes ut revertar, versum illum, quite merito offendit, cum aliis multis iam secundis mutaram curis, hoc nimirum modo, Gloria par proavis nostra juventa suis. Si otium nunc esset, carmen integrum describerem, sed tanti vix est. To servitus recte etiam carpis in alterâ elegia, quanquam enim non nesciam et posteriorem in [Note: Vide quae de his commentatus sum in Ovidii Metam. lib. I. vers 121.] Palus ab Horatio correptam contra leges Grammaticorum, et hujus notae plura corradi ac proferri posse ex aliis optimae notae poetis, culpam tamen et supinitatem ingenue profiteri malo, quam aliena licentia me tueri. Hujus farinae multa ne exciderint metuo incogitanti. Sed hanc labem feras necesse est in homine, tot jam annos vitam vere scythicam barbaramque in equis et plaustris assidue agenti, et a bonis auctoribus non minus exulanti,) quam a patriâ. Utinam cum Musis ac Bibliothecâ meâ aliquando redeam in gratiam, ut emendare possim quicquid peccavi, et vineta mea caedere. Eo certe curas omnes jam converto, et spero votis meis Dominam non obnisuram ultra. Interest enim mea, ut tandem Ovidius post tanta promissa et tantos hiatus lucem aliquando videat notis necessariis illustratus. Coeperam ei jam manus admovere, sed quid possim, inter turbas aulicas? Otio opus est, ut acontemptu conatus istos vindicem. Omnia mensium quinque aut sex spatio absolvi possent. Videbis coniecturas plurimas non contemnendas, plures locorum restitutiones ex libris manuscriptis depromtas: versus etiam ducentos et plures adulterinos hinc inde ejectos, qui aut adversantur poetae menti, aut inepti sunt, et pulcherrimum corpus deformant. Quod miror tot eruditos interpretes non vidisse: praesertim cum a melioribus membranis nonnulli illorum absint. Ode Propemptica ad Bornium scripta valdemihi
placuit, ut tua solent. Mayum laudaram iam ante decennium, cum praesagire non possem Regi infestum fore. Editum etiam carmen illud jam ante septem fuit annos Parisiis, ut sero nunc sit futurum, si id premam. Cum Bornio agi non bene quis miretur ? Cum ita curetur res Academiae post evocatum ex Galliis Alasiorem, ut bonis male, malis sit bene. Boxhornio successor datus nescio quis, rejecto Gronovio, qui solus ex nostris hoc munus merebatur. Sed relinquendi sunt suo ingenio, aut Curatores dandi Curatoribus. Ipsi vident et fatentur annis proximis homines aliquot putidissimos in Academiam vocatos, et tamen non discunt sapere. Rusium nostrum in oculis fero assidue. Is quaeso salveat. Vale, vir amplissime, cum tota familia, et subinde literis tuis me bea. Upsaliae X. Kal. Martias. CIC ICCLIV.
EX quo in Sueciam appulisti, unicas tantum a te habui, Heinsi amicissime, X. Kal. Mart. Upsalia datas: alteras, quarum in istis meministi, non accepi. Iamque dudum iis respondissem, nisi te cum Regina huc adventurum exinde certo credidissem: vel saltem brevi subsecuturum. Dum vero spe ista oblector inani, aliquot elapsi sunt menses, antequam officio meo me defuisse agnovi. Quod uti ingenue fateor, ita facilem mihi a te veniam promittere audeo, mi Heinsi. Quanquam alias et alias caussari possim occupationes, qua publicas qua privatas. Reip. enim atque historiae Bredanae serio simul me accinxi. Pleraque ex media barbarie indaganda. Quo factum, ut vix Latine scribere possim. Conatus tamen sui, secundum exhortationem tuam, aliquid in laudem Reginae tuae proferre. An tanti sit, tuo relinquo judicio. Statueram ipsi offerre. Sed dum sub praelo Moretiano erat, illa Bruxellas excurerat: et antequam inde redierat, ego domum vocabar. Ita factum, ut ipsam viderim quidem, non autem allocutus sim: Oden autem meam cum Vossio reliqueram, qui postmodo scripsit se illam Reginae tradidisse. Nec deinde quidquam aut de Reginae approbatione, aut quid de ea actum sit intellexi. Varii tamen in vulgus sparsi rumores, de ipsius Reginae tum animi tum morum instabilitate. Hispanicae factioni addictissimam; muliebrem sexum prorsus aversari, neque opera aut consortio muliebri hactenus in Belgio usam. Ministros etiam Evangelicos a se dimisisse pridem, tanquam inutiles et superfluos comites. Gestus sane observavi non nimis decoros aut bene compositos. Archidux Leopoldus palatii sui partem excipiendae Reginae paravit; ubi hibernatura dicitur, a Legato Pimentello Regis nomine colenda. Reditus etiam a Suecorum Rege negari fama est. Et nescio quae non; Bohemiae regina illam jam recenter invisit Antverpiae, picturis spectandis intentissimam, a Sacris omnibus alienissimam, in Scenicos lusus, aliasque nugas nimis propensam, et
plura ejusmodi convitia jam dudum etiam apud bonos fidem invenere. De Rom: Rege eligendo, inter Reges ingens certamen. Mazarinum pro suoagere; seque in PP. locum destinare ferunt. Alii Suecorum Regem idem affectare. Reginam tamen Austriacis favere. Ego nuper Opt. Parentem tuum, Leidae cum essem, vidi: corpore animoque satis adhuc pro aetate valentem: memoria autem labili. Jubebat enim, ut te suo nomine salutarem, simulac ad te venissem. Ante paucos dies Leidae iterum cum essem (cruris enim exulcerati causa identidem ad Cristianum chirurgum remeare cogor) ex ancilla vestra intellexi, te Legati ordinarii titulo auctum. Quod si ita est, ex animo tibi gratulor. Sin minus adhuc perfecta res est, opto ut ex animi voto tamen succedat. Res publicae hic nondum satis quietae: Principe a Transisulanis in praefectum, Gulielmo Comite (qui et Princeps nunc audit) pro praefecto, creatis: quantumvis obnitentibus Daventriensibus. Gelri et Ultrajectini idem moliri dicuntur, Hollandis licet ringentibus. De gravissima Delfensium clade jam audiisse te reor: uti et Anglos Gallias infestare. Pompejus, ille olim a te debellatus, sobrinam meam Waesdorpiam ante triduum duxit, improbante et adversante socero quondam suo. Rusius heros alteram sobrinam Arseniam jamdudum frustra in matrimonium efflagitat. Haec sunt quae impraesentiarum tibi scribere potui. Vale, Reip. novum decus, et nos amare perge. Plura brevi forsan de rebus nostris intelliges ex Wyckio vicino pridem meo, nobili Westfalo, qui Militiae Suecicae pro militum centurione operam suam addixit; et proximo anno eo navigaturus est. Iterum atque iterum Vale, Heinsi Amicissime. Dabam Hagae Comitis, ex aedibus quondam Kinschotii nostri, cujus poemata frustra etiamnum desideramus, XXIV. Novembris CICICCLIV.
In Elegia mea recte carpis supinitatem meam. Puto tamen me dudum correxisse Dodonis Lysium qua tegit umbra nemus. Vocatur Liesbosch. vulgo. Poemata tua quotidie adhuc revolvo; nihilque vena tua indignum praeterea invenio. Thysium quondam affinem Boxhornio suffectum scire te existimo. Bornius egregie agit.
QUas tu anno jam elapso, mense Novembri ad me dedisti, Heinsi suavissime, eas hoc demum anno (quem faustum propitiumque tibi cum multo honoris amplitudinisque auctu precor) atque mense accepi. Eodem fere tempore atque argumento ad te scripsi, addita Ode ad Christinam Aug. Quae quidem interea temporis Bruxellas imgravit, aulaeque in parte recepta est ab Archiduce Leopoldo.
Parum abfuit, quin addiderim; Et nunc ille Paris, cum semiviro comitatu; cantorum puta, quibus imprimis delectatur. Fama, cui ludibrium nimis illa debet, nuper Regi Hispaniarum, deinde ejus Spurio Joanni, nunc ipsi Archiduci nupturam tulit. Quod luculento isti chirographo suo, quo te donavit, detraxit, id nunc in histriones et pantomimos larga manu effundit. Non audeo tibi vel in aurem committere quae hîc vulgo de ea narrantur; ne injuriam faciam et tuae et meae tam recenti de Augustae laudibus ac virtutibus opinioni. Hoc unum animo insedit atque inhaeret. S. M. Estant demandee, si elle n' avoit point des ministres ou prescheurs dans son train, Elle respondit, que non; d' autant que partant de Suede elle s' estoit defait de tout ce que luy estoit inutile. Ad te nunc redeo, mi Heinsi. Postridie cum ad te novissime, ut dixi modo, scripsissem, in Ommerium nostrum forte incidi. Is mihi tum, quod subaudiveram, asseveravit te Legati titulo condecoratum, stipendioque quater M. Florenorum auctum: Ordines vero mirari, se hactenus nullas a te accepisse literas: Promotorem tuum fuisse Amplissimum Beuningium, quem, caetera hactenus ignotum, vel eo nomine plurimi facio, et data occasione colere atque observare annitar. Laudo sane consilium tuum, quod tempori, ut ajunt, te temperaveris, fortunamque tuam melius, quam Domina, stabiliveris. Ubi Vossius haesitet, dudum nihil audio. Certum mihi est, contemptum iri. Tota enim Hispanis verpis addicta est; moderante utrimque omnia Pimentello. Nuper cum, Leidae aliquamdiu agerem (occasione ulcerati malleoli pedis, quem feliciter sanavit chirurgus ille celeberrimus Christianus Regius) optimum Parentem tuum obiter conveni; qui videbatur mei adhuc meminisse, jubebatque, simulac te accessissem, suo nomine plurimum salutarem. Caetera enim sane mecum locutus fuerat. Adeo ut mirarer; nec minus ingemiscerem ob injuriam aetatis. Usus fui hospitio Bornii nostri, qui sane strenueque philosophatur, tui semper memor. Conflictum habuerat acrem cum Heidano caeterisque, ob suffragii jus. Quod nolueram quidem. Sed tamen Curatorum patrocinio triumphavit. Mira tum tempons res acta in corrigendis erratis typographicis S. Scripturae vernaculae versionis. Magno enim molimine atque sumtu nihil prorsus actum. Sed jam in pistrinum hora me vocat. Vale, Amplissime Heinsi, et si me amas, saepiuscule compella Vlitium tuum. Rusius ingenti ardore sobrinam Arseniam meam, puellam ingeniosissimam, me sere conscio, hic amaverat. Et videbatur voti compos. Sed illa Hagam simulac migraverat (mortuo praeside Arsenio avo suo, cujus nunc aedes inhabito amplissimas) sub patruo curatore animum mutavit; qua re factum, ut heros noster, tentatis frustra omnibus remediis, spe sua lusus sit. Ne pagella haec vacet, claudum addam epigrammation, a claudicante aliquo inter navigandum elapsum.
Aulam Guilelmus quam Archidux Leopoldus
Habitavit olim, fertur ipse Christinae nuper
Fecisse vacuam, seque jam in Gynecaeum
Quod Isabellae dicitur, recepisse;
Effoeminatum nunc utrum magis dicas?
Ego interim in annalibus Bredanis concinnandis totus sum. Vernacula omnia agam. Quod si Epigrammatio aliquo opellam meam condecorare dignaberis, gratissimum erit. Iterum Vale Heinsi suavissime, et cura Patriae nostrae incolumis, diuque vivas. Braedae dabam pridie Kal. Februarias CICICCLV.
ICk sal by desen een aanvangh maeken van't geene ick lange gedreyght, en ook by eenige vrienden in trayn gebracht hebbe, te weten om eenmael myn moederlycke tael wat beter en meer te oeffenen, ende de correspondentien daer door te bath faciliteren. Ick vertrouwe dat uwe Ed: sulx niet onaengenaem sal wesen, dewyl Uwe Ed: selver nu sich in gelycke betrachtinge vindt, waer van wy de blyckelycke proefstucken in weeckelyke missiven aen haer Ho: Mo: met curieusheid en niet sonder verwonderen ettelycke maelen gesien hebben. Het is my van gantser herte leedt, dat de doot van den goeden heer uwer Ed. Heer Vader het eerste subjet moet zyn, waer over myn Duytsche penne haere schuldige plicht van condoleantie by Uwe Ed: te bekleeden heeft, hoewel ick niettemin wel verseekert ben, dat Uwe Ed: het verlies van soo Weerden Vader des te geduldiger opneemt, voor soo veel als de Nature, in regarde van syner Ed: Zaliger. hooggeklommene en afgesloofden ouderdom haeren vollen loop gehadt heest, en de doodt syn Ed: veel eer verlost als verrast heeft. Ick hoope de eere te hebben van myn naem mede ontrent syne Ed: tombe te laeten hooren, hoewel niemant weerdigh genoegh daar toe en zy, soo lange Uwe Ed: en syner Ed: papiere kinderen leven sullen. Uwer Ed: aengenaemen van 20. der voorleden maent is my spoedelyck en wel geworden. Ick sal Uwer Ed: addresse aen Bisdommer, die wy in de Engelse Ambassade mede gebruyckt, en leeren kennen hebben, behoorlyck en wat dickwyls waernemen. Ondertusschen werden my weeckelyck toegesonden de copyen van Uwer Ed: missiven aen Staet. Ex quibus lubentissime perspexi, te Sparten istam, quam virtute tua nactus es, pari industria velle ornare atque tueri. De Zelandis non est, quod metuas: certe si modo Crommoniorum partes non prorsus subvertantur. Si scirem tibi placere, mitterem Augustae quondam nostrae novam P. Pontio artifice effigiem, cui epigramma inscripsit Gevartius, et ad me misit. Apparet inibi Pallados ritu armata, deposita tamen mitis galea, ut loquitur [Gap desc: Greek words] Miri hic rumores de Suecorum auxiliaribus copiis, quas illa fertur huc in Brabantiam curare acciri, jamque in procinctu stare XIV. M. hominum. Spero vanos fore hosce rumores, ac timores rusticorum. Certius compertum habemus, Regem Sueciae in Polonos velle movere, et ingentem parare exercitum, uti ex tuis item vidimus. Sed mentione iconis Regii habita, occurrit et meae, quae sub Pictoris stilo est, memoria. Non lac lacti similius dixeris. Si vel disticho aliquo id condecorare dignaberis, habebo ceu non intermorituri affectus tui quotidianum et tanquam
domesticum pignus. Si pluribus te exprecari anniterer, vereor ne et in pronam humanitatem tuam et in publica commoda, pariter peccarem. Vale ergo Amplissime Legate, et nonnunquam vel per otium Vlitii [Gap desc: Greek words] tui esto memor, qui tibi omnia fausta et propitia auguratur.
Sed cum amphora coepit
Institui, currente rota cur urceus exit?
Elegantia stili tui in novissimis tuis, quas repetebam nunc, ita subito captus raptusque fui, ut patrii sermonis pene oblitus sim. Iterum atque iterum vale. Hymen tuum Mecklenburgicum videre gestio, mittamque vicissim poemation meum in laudem Sorghvlitii Catsiani vernaculis ryhtmis conscriptum, quod nunc sub praelo est, ut operibus [Gap desc: Greek words] accedat. [Gap desc: Greek words] Breda 20. April 1655.
ESt ita, ut scribis, mi Heinsi: imo plus etiam quam scribis, siquid judico, excellunt literae tuae Latinae. Nec ego, ut ingenue tecum agam, vernaculas praetulerim; nec scabram adhuc nostram esse linguam, tametsi invitus, diffitear. Cogitabam nihilominus non sermonis vernaculo id vitio vertendum, sed nobis, qui dum exoticas linguas excolimus, maternam et indigenam, ut ita loquar, negligimus atque incultam relinquimus. Itali jam ante saeculum fere hodiernum, quo utuntur, idioma suum ita perpolivere, ut vel minimum, meo judicio, absit a prisci Latii nitore. Hinc ille Tasso Maronis aemulus, Guarini Terentium imitatus, Ariosto felix Ovidii tui affectator, et reliqui non poenitendi sane vates. Galli etiamnum linguae suae elimandae studio inhacrent. Nec Angli cessant [Gap desc: Greek words] linguarumque, ut ita dicam, farraginem augere; quaecunque in unaquaque delicatiora sunt mutata dialecto in suam asciscendo. Nos soli masculam nostram [Gap desc: Greek words] , nec exotici fuci egentem indignam censemus, quam exornemus. Unus mihi visus est satis feliciter id inchoasse Catsius. Parentem tuum proximum constituo, qui liquido usus est sermone in [Gap desc: Greek words] suis Belgicis. Nam reliqui (pace magnorum aliquot virorum dixerim) exasperare potius sermonem patrium, quam ut expolirent, tentavere. Haec me ratio impulerat, ut nuper Belgice ad te scriberem; ut et alios. Eo magis, quod et felicissime te hanc Sparten, quam nactus es, exornare videbam, et provinciae isti conveniens studium censebam. Quo accedit, quod dum continuis litigatorum barbarismis indies exerceor, Latii sermonis magis magisque obliviscar. Nec tamen indignum operae pretium videbatur, quod Belgae bene et praeter vulgus Belgice et loqui et scribere anniterer. Jam enim et poemata subinde vernacule pango: quorum unum
Catsio nostro ita placuit, ut operibus suis, quae in unum nunc colliguntur volumen, praefigi jusserit. Jamque ita assuefactus fere sum, ut ne summo quidem conatu Latine dignum aliquid efferre potuerim, quod [Gap desc: Greek words] Parentis tui Illustri tumulo apponere ausim. Quid, quod nec amicissimi Crommonii mei manibus, ante mensem nobis immatura subitaque motte intercepti, hactenus justa reddere valuerim? Sed jam in otium me componere decrevi feriis rebusque prolatis, ut utrique quoad possim, satisfaciam. Scribam interim Leydam, ut intelligam, an Oratio funebris, vel saltem vita optimi Parentis tui haberi queat. Petierat enim id quoque Ecclesiastes noster Gallicus Hulsius, Vir non minus probus, quam doctus, praecipue in Orientalibus linguis, quarum hîc Professor audit; quibus, hortatu meo, piis manibus Parentis tui, nisi nonvis, mi Heinsi, parentare promisit. Sed ut finem hisce imponam, agamus porro, Amicorum suavissime, tu Latina, ego utralibet, prout occasio se mihi obtulerit. De Rusio nostro dudum est, quod nihil audiverim. Et, ut in sinu tuo querar, videtur is, ex quo Sobrinae meae amore frustatus est, contumeliam suam contemtu nostri velle ulcisci; immerito! Per me enim non stetit, quo minus ea potitus sit; nec per Catsium: sed avus morti vicinus interdixerat; milites semper, et maxime obaeratos, utpote homo opum studiosissimus, cane pejus et angue, exosus. Oblitus paene eram pro cultissimo et angusto vere Epithalamio tuo meritas grates agere. Miror unde homo tam negotiosus tantum otii nancisci poteris. Quod patriam revisere cogites, probo, gaudeoque maxime. Ego interim, ut quid agam intelligas, horrendae lanienae Valdensium miseratione tactus, origines eorum ac successionem Ecclesiae nostrae ab Apostolorum tempore vernacula deduco. Ordines nostri, exemplo Protectoris, vel forsan jam novi Regis an Imp. vindicias hauddubie poscent: nisi metu advenientium huc, ut rumor fert, Suecorum sibi potius consulere compellantur. CXXV. cohortes turmaeque in Transysalaniam deducuntur, ut limites tueantur. Galli XVIII millia equitum, peditum VII. in Artesiam ducunt. Hispani securi se praedae servant, nihil molientes. Mirabilis haec futura videtur aestas, praecipue in Germania, ubi omnes principes, etiam Palatinus, ad arma convolare dicuntur. Imaginem Reginae proxime mittam, Antverpiâ ubi venerit. Vale, Amplissime Heros, et nos, ut facis, amare persevera, tui observantissimos. Dabam ex aedibus Arsenianis, quondam Soc. J. XXII. die Juny CIC ICCLV.
ESt sane, ut scribis; non vere tantum, sed et jucunde: imo jucundissime. Placet mihi sic a te increpari. Placet etiam vel rixosum me tibi videri; aut,
quod malim et verius est, consultus juris et actor causarum mediocris habear, modo tu rixam istam mecum habere pergas; et cum litigatoribus meis sic porro litiges. Sed quid tu illis mali tantum minaris, qui verbis tantum eminus velitaris, nec coram congrederis? apage illa terriculamenta, merasque formidines; et in arenam: si quid audes, et vir es, descende. Hîc Rhodus, hîc faltus; Bredae inquam. Ubi, cum Appolline tuo nos serenaveris, non dubito ullus, quin continuo diffugient omnes isti adversarii nostri,
Vasta fundorum barathra, bruta legum cymbala,
Et toga tenus patroni, qua imperitiam tegant,
Ut ego olim, cum meus essem, de illis, quos nunc, pro dedecus! quotidie frequento, ut literas, dulcesque ante omnia Musas, et si quid humani paulo ante in me fuit, dediscam, obliviscar. Id sane nupero, tametsi momentaneo, congressu nostro, Jucundissime Heinsi, intellexi, quantum mutatus essem ab isto Hercule, qui tam suaviter olim tecum vixit; et cum suavissimae memoriae Kinschotio. Intellexi item, quam efficax monitor, imo medicus sis, qui me brevi in integrum mihi restituere, et ad sanam mentem revocare valeas. Huc ades, ergo, bone medice, et aegrum tuum tuique amore languentem revisas. Invenies eum vel in amoenissima, quam unquam videris, diaeta, geminos quae prospicit hortos; vel in amplissimo Musaeo, quod hoc titulo cognosces, [Gap desc: Greek words] : quod sane per te nunc instructius invenies liberalissimo [Gap desc: Greek words] illo, Haraei Annalibus, quos avide percurri protinus. Plura adderem, nisi coram exponere malim; modo tu festines horti mei fertilitate, annique opportunitate uti. Brunonem post discessum tuum vel ad satiem vidi; erat enim jam mane prope satur, vinum absintiacum totus redolens. Donavit me Psalmis suis, satis concinne redditis, nisi quod se Belgicae novae versionis Hebraismis nimis adstrinxerit. O imitatores servum pecus, Flaccus dicat. Me autem hora iterum in pistrinum vocat. Vale, mi Heinsi, et affectus nostri securus esto, dummodo meus esse possum.
Dabam Bredae CIC ICCLVI. III. Kal. Septembres.
QUam jucunda mihi consortii vestri et eruditorum sermonum memoria sit, carmine hoc, rudi licet Minerva deproperato, testatum vobis reddere volui, Amicissimi Viri. Non quod vobis meliora non deesse nesciam, sed quo saltem non ingratus tot antehac et recentium beneficiorum ratiocinator viderer. Melam Nasonemque vestros testor, assiduos dum grabato claudus detineor
comites meos, nihil mihi domum reduci prius fuisse, quam ut studia ista recolerem, et beneficia vestra in utroque auctore agnoscerem. Nam tametsi publicis negotiis plerumque districto non semper, ut olim, vacat privatis studiis animum intendere; non tamen ulla mihi dies abiit hactenus, quin dulces ante omnia Musas istas saltem velut in transitu salutaverim. Nolo verbis meis credatis, sed ipsi, amabo, huc adeste (nam ita fere promisistis abeunti) et lectos, grabatula, diaetas et cubicula mea inspicite; quorum si ulla non aliquot bonis autoribus instructa, vel ullum eoram non probe attritum et annotationibus libatum reperietis, tum vero tot prandiorum coenarumque dicam mihi scribite, quot dies illis me non dedisse judicabitis. Sin vero insontem invenietis, ut revera istius criminis conscius mihi non sum, cur pro desertore habear, causam non video. Sed quid ego haec apud vos allego, Amicissimi Heroes, quos tale quid de me suspicari, nefas sit cogitare; quique me toties beneficiorum vestrorum participem non reddidissetis, nisi ea summopere mihi grata fuisse perspectum habuissetis. liceat hîc ex Nasone inserere, Utque ea non sperno, sic acceptissima semper Munera sunt, autor quae pretiosa facti. Quae sane tot ac talia sunt, ut nisi ea assidua gratitudine recolam, ingratissimus et indignissimus mortalium sim. Avertat id Deus; et studia vestra propitiet atque publico bono aeternet. Valete, Nobilissimi Heroes, et amare pergite Vlitium vestrum, qui vos in oculis fert. Dabam Braedae ex grabatulo assiduus VI. Kal. Octobres CIC ICCLVIII.
En nucis meae exequias addo, si per Heinsium licet Nasonianae querelae obstrepere. Oden rogo et reliqui amici, ad quos pertinet, videant. Nam, singulis eam describam, nausea impedit. Si vero censura vestra dignum judicabitis, monitus libentissime corrigam. Iterum valete, docti duo lumina mundi.
QUod insalutato te, ut et reliquis, quos Hagae habebam, amicis, huc recta contenderim, mi Heinsi, per Flaccum tuum jam excusaveram, non apud te modo, sed et caeteros ibi amicos, Hugenios, Junium, Vossium,
Si quis et est alius, qui memor usque mei est.
Non tempestati tamen id, quam vocas, Poeticae, sed necessitati imputatum velim, quae me inopinum domum revocavit, jam supra mensem evagantem. Ita ut nec carmen meum typis absolvere licuerit, quod alias tecum omnino communicassem; non quod tanti sit, sed quia te consulto mihi in istis semper
opus fuit. Quapropter etiamnum te obsecro, ut, cum Leidam excurres, impressa jam inspicias, revideas, libereque censeas, atque indices quaecunque (si non omnia) displiceant; idque quantocyus. Mihi enim eo excurrere minime nunc quidem vacat. Idcirco en tibi, quos comites mihi indixeras, Higinum atque Palladium; quibus ego binos tuos addidi libros, non omissis, quas maximas pro usu eorum debeo, gratiis. Addidi et quaedam ad Optimum Junium pertinentia, quae rogo ut ei cum pari gratiarum actione ac S. P. restitui cures. Addidi denique, venia cum tua, aeneam tabellam Elsevirio vel ejus institori tradendam, typographoque transmittendam; Symboli et numismatis Regii, cujus mentio fit, qualemcunque expressionem continentem, et aversae titulo pagellae imprimendam. Nasoni tuo de seria cura tua et gratulor, et libenter gratificari vellem, si quid in me esset. Sed heus, quae ista surda an absurda, quam absenti et nihil sentienti minaris, Germanica an Thrasonica vapulatio est? Aperte loquere, quidquid id est. Nihil metus est. Et quin tu potius, ut promiseras, huc excurras, ut liberiore aere animoque defaecatiore hîc fruaris. Hoc age, mi Heinsi, et bea temet ipso Vlitium tuum. Dabam inter rabularum verbosas litigationes e Senaculo Bredano XXIII. Julii die, CIC ICCLX. Quidquid est, quod Flaccus de Rege imprimat, velim mihi mittatur. Nisi desistat ob ineptissimum libellum nuper Dordraci ejus de Rebus impressum, ubi et tua carmina, inter meras nugas, immerito suo leguntur. Calepinus et Smetius, quem remitto, tuus, mihi pessime persuaserunt secundam in Delibutus posse produci, quod Flaccus revincit, Patrisque tui Hipponax hodie primum me monuit. Quid consilii? quid statuendum.
QUod me pararario, Optimo Regum te notum charumque reddere volueris, grates habeo quammaximas. Adeo que Musae tuae [Note: Credo duo intelligi epigrammata, primum de Caroli I. caede, lib. III. Silvar. p. 192. alterum, in effigiem Caroli II. pag. 204.] genuinum foetum protinus accuratissimo descriptum stilo, praesente, sed nihil ista, ut scis, curante Bornio, Regi supplex obtuli, laetissimo illum suscipienti ac continuo perlegenti vultu. De Icone nihil addere potui, quippe ignorans. Caeterum quod censuram meam expetere super Epigrammate tuo videris, id solitae humanitati tuae potius acceptum do, quam ulli merito meo datum accipio. Utinam coram tecum consilia communicare, gaudiaque jam indies non nascentia modo, sed maturitati proxima participare liceat, mi Heinsi! Utinam
Optimo Regi te sistere velis! Veni, eja, veni, et sapientis jam saeculi commodo fruere. De Hymenaeo tuo quod scribas, non mittas, enecas me. Age et te et illum nobis praesentem siste. Quin et Icona Regiam tecum affer, si parata est. De Brunone misere dejecto, imo abjecto, quod jocaris, non placet. Misero enim calamitas addenda non est. Optimis Heroibus Zulichemiis, Grotio, Junio, Vossio, Wallio,
Si quis et est alius, qui sacra nostra colit,
officia et obsequia mea cum S. P. offero. Tibi imprimis, rerum optime, fausta omnia, litisque perniciosissimae felicem exitum precor. Vale, mi Heinsi et si quid me amas, nil mihi rescribas, at tamen, ipse veni. Dabam raptissime charta manuque bibula, iter urgente Bornio, qui hasce secum ferre recuset, si quid carminis inesse sciat. Quare cave canem; imo Platonem dico. Scis enim quam inimicus sit [Gap desc: Greek words] Bredae a. d. XXIII. Aprilis, CIC ICCLX.
HOccine est aequi in amicum Judicis, inauditum indicta condemnare causa? Egone, ut Heinsii me oblitus videar, ab ipso condemner Heinsio; Hoc vel Planta velit, vel si quis stultior alter. Amicitiam nostram, Musasque tuas, dulcissima mihi numina, testor, meo te pectore semper, semper et ore meo, noctesque diesque fuisse. Haga cum discederem, supremum tibi caeterisque simul amicis valedixisse memini; cum Braeda recta Helium peterem, qui potui? At quid criminis, quod horribilem tamen in modum exaggeras, Panegyris mea commeruit, quae ne Regiis quidem se oculis hactenus communicavit, quippe inaugurationis festo destinata, nedum ut publicitus se prostituerit. Nemini, dico atque redico tibi, ejus copia quidem me volente aut sciente huc saltem usque facta est; nisi quod me absente Magistratus nostri, qui id juris sibi vindicarunt, cum eorum auspiciis quasi illa prodierit, amanuensem eo adegerunt, ut negare iis, etiam dominis fuis, id non potuerit. Quod autem in Musas tuas adeo injurius sis, ut eas cum quisquiliis meis compares, nae tu pol quidem aut merita tua ignoras, aut me ipsum non nosti. Verbo dicam, non tali me dignor honore. De Epicedio grates habeo, ut et Earlius pro salute, quam illi tuo dixi nomine, simulque illud obiter communicavi. Sed et ille et ego nunc maxime diversim adeo occupati atque distracti sumus, ut de Bibliotheca nihil inquisiverim, tametsi et illam cum caeteris dissipatam nullus dubitem. Nullam etiam hactenus adire per continua forensia negotia potui. Et vix unum atque alterum inter doctos in transitu salutavi, Molinaeum, Pellium, Philippium, Dugdalium. Totos dies aut Palatinum aut fori Curiaeve limen obsideo,
nec quando expugnaturus sim etiamnum video: instante jam quippe XX. Decembris, quo Senatus uterque dissolvetur, ut inaugurationi, quae VII. Februarii futura creditur, melius vacari possit. Maximo sumtu cuncta eo parantur. Caetera ex impresso cognosces. At quid tu interim, mi Heinsi, Nunc iterum hiberno moliris sidere iter? De munere et gaudeo et gratulor ex animo. Quid de lite tua interea temporis fiet? De qua securus mihi quasi videris, qui ea posthabita, alienam curas. Utinam modo in tua felicior sis, quam in sua meus ille affinis. Atque haec quidem, mi Heinsi, partim in ipso Senatus vestibulo, partim in diversorio, inter rabularum calonumque assiduos discursus atque consuetos clamores, prout male scripta vides, in chartam conjeceram, cum domum et ad me reversus dubitavi valde, mittendane an omittenda potius forent. Misi tamen, ut aliquid mittam, quo meum saltem excusem silentium. Percrebuit interim fama Primicerium Hidaeum, Ducem Clarentiae creatum, filiam ejus cum Duce marito in S. Jacobi commoratum ire; nepotemque praesente Rege sacro fonte solemniter aspersum. Regis consecratio in III. Maji diem dilata; caetera impressa mitto. Vossium huc cogitare ex Junio avunculo lubens intellexi; nondum anpulisse miror. Utrique, si ille nondum solvit, S. P. dici cupio; et huic insuper me proxime ei responsurum, nunc aliis occupatum Philippium me interim convenisse, et talem, qualem mihi delineaverat, prorsus invenisse. Nova ubi perlegeris, rogo cum iisdem; et si qui praeterea me absentem amicitia sua dignantur, praecipue Celso meo V. III. communices, qui in vicinia illic habitat. De discessu tuo, si modo hac hyeme proficisceris, certior fieri cupio, ut saltem abeuntem votis prosequar. Postridie Kal. Nov. Jul. Thamesin una nocte ter aestuasse nescio an observatum. Appulerat tum Regina mater. Ante sex dies navis Regia, XL. tormentis instructa, ad nova Guineae commercia destinata, subitae vi tempestatis, prope Wolwichium (Woelwyck vel Wolwyck Belgice dicas) submersa est. Sed jam plus satis nugarum habes. Vale, Musarum saeclique decus, et nos amare perge. Dabam modo Londini modo Westmonasterii X. XII. et XIV. Decembris die CIC ICCLX.
Bruno noster et tibi et Bornio S. P. D. huic significans Bellaciorum hîc etiamnum superesse familiam trium Iridis Florum insigni utentem, quae Lilia vulgus vocat. Nova Gallice, ut solent, impressa non sunt. Magna conspiratio contra Regem Regiosque detecta fertur; et dux rebellium White cum IV. sociis deprehensus. Iterum vale.
NAE nomen tuum, mi Vliti, inter Pyladas et Orestas referri meretur, qui absentis amici tam religiose memoriam conservas? in Britannia degentem compellavi frustra non semel: compellavi postea et ex hac civitate, maximoque litterarum tuarum desiderio me flagrare sum testatus, sed aut muto aut surdo omnia. Ne Panegyricum quidem tuum ad me perferri passus es. Quam atrocissimam noxam non nisi verbosissima epistola expiabis. Jam enim exspecto, ut Regem pro carmine munificentissimum sis expertus, utque eques ex armigero repente factus domum redieris, si horum nihil, at saltem permitte pretium a nobis ingenio tuo poni. Advolet igitur ocius huc panegyricus, aut vapulato trecentis scazontibus; satin' pro imperio? At loquor serius, sed nec Naso missus muneri epistolam extorquere tibi potuit. Dignus profecto, qui Britannos solos versibus tuis plaudentes experiaris. De me quod addam, non habeo. Musas in septentrione meas si frigere dixero, facile inveniam, opinor, qui hoc mihi credat. Mitto tamen earum specimen, et quidem unicum. Nihil enim toto jam anno carminum praeterea scripsi. Ajunt Gallis non displicuisse epigrammatia. Tu vale. Holmiae suecorum Anno CIC ICCLXII. a. d. XXVIII. Januar.
EX quo ex Anglia redii, nulla mihi prorsus ad te scribendi data fuit occasio, Heinfi [Gap desc: Greek words] , neque impraesentiarum quidquam habeo, quod te dignum sit. Panegyris mea CAROLUS REDUX tanti non est, ut vel eo nomine aut tu mihi succenseas, aut ego ad te mittam; quippe [Gap desc: Greek words] . Misi tamen Amstelodamum, ut maritimo Rex ille maris scilicet ad te perveniat itinere. Nunc quod addam nihil habeo. Nos enim hîc in angulo patriae latemus, ubi nihil novi affertur, quod non tritum obsoletumque ante sit. Scis me vehementer amare exoticas, praecipue septentrionales linguas, ut vernaculae origines inde haurire possim. Hibernas horas hisce impendi, et jam libellum selectorum veterum id genus adagiorum sub praelo habeo. Deest mihi tamen Suedici, ut et Danici Dictionarii copia. Islandicum item si quid praeter Biblia ea in lingua, quae omnium istarum purissima
remansit, adhuc superest. Oro atque obsecro te, suavissime rerum, ut, si aliquid ejusmodi forsan tibi occurrat, mihi eadem via quantocyus mittas. Biblia etiam Islandica quovis pretio lubens excipiam. Noli credere me Boxhornium, aut Becanum, aliasve id genus Chimaeras aut Sphyngas velle imitari. Solidiora ex Gothicis Francicisque habemus Euangeliis, quae liberaliter mecum communicavit amicissimus et candidissimus Junius. Is quidem solus haec optime praestare possit, et totus in illis est, sed tam multa simul agit, ut verear nihil effecturum tam provecta jam aetate. Promisit tamen se jam Gothica editurum Euangelia, et characteras ad id comparaturum. Factus enim compos est litis contra Straffordium Comitem. Utinam par tua fuisset sors! Quo statu res illa sit, prorsus nescio. Rusium, ne fera facta bestia credarur, animum ad suos revertendi induisse, jamque revertisse, non dubito quin audidiveris. Zulichemium etiam cum Ludovico filio in Galliis adhuc haerere, non bene succedente legatione. Nos hîc sub nova Domina nova discimus imperia pati, Anglicas delicias cum severitate et austeritate Germanica mutantes. Hagae quid fiat, tu melius, quam ego hîc, percipis. Vale Nobilissime et Amplissime Vir, et ut facis semper, Vlitium tuum amare perge, ejusque in hoc studia fovere atque promovere ne dedignare. Dabam Bredae VI Kal. Februarias A. S. N. CIC ICCLXII. quem propitium magis tibi voveo.
Princeps noster, consummatis scilicet Leidae studiis, Academiae valedixit, Hagamque rediit: brevi etiam cum Avia huc venturus creditur, ut renascenti Athaenaeo nostro intersit.
QUid ni enim sic te compellem, amicorum suavissime? postquam Graecas et Latinas litteras edidicisse satis non habuisti, sed adjunxisti iis Gothicas quoque ac Saxonicas inexhausta et propemodum nimia discendi cupiditate. Mallem equidem, ut libere quod res est apud te depromam, inceptam venationis antiquae semitam decurreres porro, et digno elegantia ingenii tui studio isti te denuo accingeres; sed quando aliter in fatis est, et civicam ambitiose captas, ex juratis imperii Romani hostibus, barbariaeque asserendae sedulus ac prorogandae incumbis, obsequar tibi et haec quoque studia, quantum in me erit, vel invitus ae nolens fovebo. Quanquam speraveram Britannicum istud iter conatibus meis aliqua saltem ex parte profuturum esse, atque adeo fore, ut vetustorum nonnihil Nasonis exemplarium ex priscis illis terrarum Bibliothecis erueres. At tu in Gothicis Saxonicisque ita tocus fuisti, ut nec
mei, nec Nasonis sis recordatus. Panegyrin tuam needum vidi, nec quando visurus sim sat scio. Elzeviriorum enim alter, cui Danieli nomen, in Gallias profectus est unde tamen propediem redux a suis exspectatur. Quando auguror fore, ut carmen istud cum aliis, quos ille Lutetiae meis usibus collegit, ac utendos ab amicis accepit, huc confestim mittatur. Islandica biblia, si venalia invenero, tibi parabo; sed liber ille perquam difficilis est inventu, ut ex Scaligeri [Gap desc: Greek words] epistolis cognosse potuisti. Ejus sermonis alia complura vidi, sed in membranis exarata, dum regiam Bibliothecam nuper hîc perlustrabam, quae ex Dania inter praedam luculentam huc advecta dicebantur; direptis scriniis Georgii Sefeldii; sed illa in transcursu festinantibus alio oculis raptim solummodo delibavi, cum avidius me convertissem ad perlustrandas Meursianas lucubrationes, quae magno sat numero, necdum editae, illic sese offerebant. Tria praesertim volumina antiquitates trium nobilissimarum insularum complexa, Cretae videlicet, Cypri ac Rhodi: sed haec nihil ad te, qui ad castra Gothorum Saxonumque jam pridem transiisti. Panegyricum tuum ab ingrato Rege non bene exceptum indignor. Vossius noster, qui magnos honores sibi in aula illa habendos fore praesagit utinam feliciore fortuna utatur. Reginam, quam nosti, obviam habui in ipso itinere huc adveniens. Excepit illa me curru suo, comiterque ac familiariter mecum est confabulata per horas quatuor continuas, dum vehebamur. Petierat enim in ipso occursu, ut mea relegerem vestigia, seque ad octavum usque miliare comitarer: cui petitioni parendum fuit. Postero die, dum Helmaestadii uterque subsistimus, ad prandium me vocavit, mensaeque suae admovit: denique multis et indignis laudibus apud Italos suos cumulatum dimisit, additis promissis, omni opera sese enisuram, ut quod debere se mihi nummorum non sine plurimo rubore meminisset, quam primum solveretur; idque ipsum per litteras iterata pollicitatione nuper confirmavit, sed non ego credulus illi. Haec in aurem tibi. Bornius noster ne discipulum suum magno pretio nihil scire doceat, vehementer metuo. Provinciam ejus de Lucretio edendo invasit Tanaquillus Faber. Nasonem meum illi miseram, sed ille vile munusculum fastidiose excepit. Certe tanti non putaverat, pro quo grates vel tribus verbis ageret. Phaedri editionem novam molitur Ubsaliae Schefferus. Conjecturas illi complures suggessi, tibi forte non improbandas, quas ille observationibus suis hîc illic inseruit. Si quid ex scriniis tuis ad hanc Spartam ornandam potes conferre, nam tersissimum scriptorem praecipuis tibi in deliciis jampridem esse non ignoro, id ut facias, et quidem quam primum rogo. Rhemensem codicem, Rigaltio laudatum, sed negligenter evolutum, Marquardus Gudius se perlegisse plurimo cum fructu, et multas in eo sibi deprehensas lectiones praestantissimas ante annum asseveravit, sed ille in Italiam nunc est profectus. Enitar tamen vel sic homini diligentissimo extorquere, quicquid ad Phaedrum observavit, ut Schefferianae editioni addatur, et ornamentum qualecunque accedat. Vale, Vliti jucundissime, et me tui unice studiosum, pari affectu complectere. Exarabam Holmiae Suecorum Anno CIC ICC LXII. a. d. X. April. Gregor.
QUid enim minus tibi respondere possum, rerum dulcissime, qui nuperis tuis, etsi etiam sic mihi semper gratissimis, patriam tuam, quam olim rusticam terram nulla impetrata venia cecinisti, nunc etiam barbaram, imo vel ipsam barbariem vocas? An non doctissimus ille Romanorum Varro, ut Graecos Etymologos omittam, quos tamen et Parens olim tuus [Gap desc: Greek words] . et tumet ipse (et quis non eruditiorum?) plurimi semper, nec immerito, fecistis, idem studium habuit, ut vernaculae origines indagaret, atque indicaret? Quid de Vulcanio, Vossio, Pontano, Mylio, Scotto? (nam Beccanum Schrieckiumque his accensere nolo) quid de ipso Scaligero, ipso Casaubono, qui tamen peregrini erant, dicturus sis, expecto, idem studium (quia tamen hisce, quae nunc in manibus habemus, cimeliis destituti erant,) infelicius professis. Nam Anglo-Saxonicae, qualem proavi nostri hîc locuti sunt, et Britannis devictis ante M. annos tradidere, ne [Gap desc: Greek words] quidem, Francicae sive veteris Teutonicae parum satis (Germanos omitto, Goldastum, Freherum, aliosque) Gothicae autem linguae vel minimum intellexerunt. Runicam et Cambricam vix fando audiverunt. Islandicam autem quantopere [Gap desc: Greek words] expetierit, ex iisdem, quas mihi allegas, epistolis ejus ipse tunet ignorare non potes, bone Vir. Si haec tibi non satisfaciunt, vel Patriae linguae vindicias, vel apologiam pro meo erga illam studio, quae [Gap desc: Greek words] tibi dent, aliquando videbis Quod tamen vel invitum, ut ais, gratificaturum te mihi polliceris, accipio, gratiasque habeo. Utinam ex MSS. illis, veteribusque Runico charactere inscriptis monumentis, vel Historiis, vel statutis, aliquid mihi impetrare possis, digneris. Nam Islandica Biblia ante biduum nactus sum, ex Bibliotheca Leidensi, ubi fortefortuna ea deprehendi, per affinem, qui ea nuper paraverat, mutuo mihi tradita, donec Hafnia, ubi ante XV annos denuo impressa (quod tu et ego nesciebamus) afferri mihi curem. Sunt tamen vitiose valde excusa. Deficit mihi Dictionarium ejusdem linguae, quod ab Ingramo Jona editum fertur. [Gap desc: Greek words] . Vossius, ut hactenus Theologos exercuit, ita nunc Philosophos in se inritavit, edito de Luce libello, acuto et laborioso, sed a receptis vulgo omnium sententiis longe dissentiente. Is nunc cum Thuano circum vicinas ditiones pervagatur: quo facto [Gap desc: Greek words] in patriam, invito, ut creditur, animo, per Brabantiam rediturus est, aere etsi alieno, quod plurimum hîc, ad C. usque florenorum M. contraxit, nondum soluto. Bornius noster promissis suis de Lucretio, quem circumforaneum sibi semper habet, adhuc inhaeret; succensens
omnibus, qui contra credunt fidem se non liberaturum. Is me permoverat fere, ut in Principis gratiam, Phaedri, receptis in textum melioribus lectionibus et conjecturis, novam, brevissimis cum notis, editionem darem. Sed nunc [Gap desc: Greek words] , donec videro quid Schefferus ille praestiturus sit. Atque hîc quidem, uti tecum inceperam, pariter desino. Vale, Musarum, Venerisque, quod nolim, nepos et me tamen tui studiosissimum crede, et sic amare perge. Hagae Comitis, tremula per febriculam manu, IV. Kal. Junias CIC ICC LXII.
QUantum ex Bibliopola Elzevirio intelligebam, proxime erat is in eo, ut supremam manum Claudiano meo editionis secundae imponeret, negabat quippe ad summam operis restare quicquam typis describendum, praeter solam praefationem. Accipias igitur cum hisce litteris, ni augurium me fallit, quicquid est istius libri. Mox poematis meis de novo edendis se accinget idem Elzevirius, quapropter, me hortatur ut huic libello patiar accedere quicquid carminum a praeclaris ingeniis est datum. Quibus ejus desideriis etsi necdum subscripsi, rogo te tamen obsecroque, mi Vliti, ut versus omnes, quibus me jam olim compellare es dignatus in fascem conjicias, et aut ad me quamprimum pervenire patiaris, aut Elzevirio tradi. Ne quid in te morae sit, si consilium de libro adoptivo poematis edendo cepero, quod in arena capietur, si capietur tamen. De novo Testamento Gothico quod luci adornas, jam non semel verba apud me fecit Illustrissimus Regni hujus Cancellarius, cujus desiderio videndi non modico se teneri profitebatur. Vale. Exarabam Holmiae Suecorum, manu ex morbo nupero necdum satis confirmata. Anno CICICCLXIV. a. d. III. Sept. Gregor.
GAudeo magnopere non totum me tibi, Suavissime Heinsi, excidisse, ac postliminio per tuas compellatum, A. D. III. Septembris mensis Holmia datas, mihi autem heri demum cum Claudiani tui nova et nitidissima editione redditas. Pro munere gratias primum habeo maximas: ut et secundo pro eo honore, quod me in iteranda poematum tuorum Editione nomen quoque meum in amicorum albo profiteri velis. Tametsi sciam me graculum inter pavones,
vel ut inter strepit anser olores, in pompâ ista compariturum, non detrecto tamen, neque deero officio meo. Quae puer juvenisque luseram non ausim seriis apponere. Unicam ergo Elegiam Gratio praefixam pro symbola conferam; sed nonnihil a me dudum elimatam. Eam, puto, illic habes; et cum jam trimestre elapsum sit temporis, ex quo tuas illas dedisti, spatium, ea propter non tibi, sed Typographo mittam. Gothica Euangelia cum Glossario Junii meaque opella absoluta sunt. Sed accedent, quae jam quoque finem spectant, Doctiss. V. Thomae Marshalli, collationes variarum interpretationum cum Gothica; eruditissimae aedepol Tantisper vale, mi Heinsi. Illustriss. Comiti Magno (cui praemissa satis longa Elegia opus dedicavi) rogo ut gratia tua me commendes. Dabam Brabantum Trinacriae. X. Septembris. CICICCLXIV. St. Gregor. Beuningium Heroem hîc indies expecto, in Gallias Legatum. Sed. tu haec melius ex publicis intelliges.
CLaudianum meum tibi se stitisse laetor. Quamquam in ipsis observatis nihil omnino singulari illa eruditione tua dignum occurrit, aut quod oculos tam perspicuos pascat. Multa praeter hoc ab operis typographicis per absentiam meam oscitanter et supine commista sunt, quantum primâ fronte mihi apparuit, quae ne censores malignos offendant, ac existimationi meae apud illos insidientur, metuendum est. Nam de te, mi Vliti, tuique similibus, hoc est Viris ingenuis pariter et eruditis, sum omnino securus. Alia nuperrime mihi erant prae manu, in Maronem praesertim observationes satis copiosae et luculentae, nisi mihi blandior: sed eas jam propemodum ad finem perducta abrumpit bellum Britannicum, quod ut foederatis Belgis vertat feliciter Deum opt. max. veneror, quando tam nulla de causa tamque perfide ac nefarie ab adversariis nostris est inchoatum. Vapulent igitur per me licet, cum lumbos habeant usque adeo prurientes. Ego quidem adfectam insigni injuriâ patriam [Note: Vide lib. IV. Eleg. 9.] versibus non paucis jam sum ultus, quos in poematis meis publico expositos propediem forsan videbis: nisi quod libelli editionem procrastinare pergit me invito Elzevirius. Omnia, quae honori meo dedisti, illic comparere omnino velim: sunt enim te tuisque Musis dignissima. Gothica Euangelia Illustrissimus Regni Suedici Cancellarius avide exspectat: sermo mihi jam non unus cum illo fuit de tuis praeclaris in rem litteranam meritis, quae me commendatore neutiquam indigebant. Reliquum solummodo est, ut opus ipsum hîc aliquando compareat. Vale, Vliti jucundissime, et me, quod facis, indesinenter amare posterum perge. Exarabam Holmiae Suecorum CICICC LXV. a. d. XIV. Kal. Mart.
ECce tibi promissos [Note: Additum erat huic Epistolae carmen in Ovidium cura N. Heinsii editum, quod legitur an et ejus editionem.] versus meos, amicissime Heinsi, qui si oscitare tibi ac languere videbuntur, poetae tui excusationem obtendam, qui exemplo suo nos docuit, quam difficile sit, impeditum luctu ac moerore spiritum, invitis Gratiis ad poeticum furorem impellere. Impetu enim, ut nosti, haec peraguntur, quem a languidis ae sibi displicentibus importune exigas. Adeo ut poetarum mihi eadem quae navium conditio videatur, quas vento, statove aestu destitutas, vado haerere aut Neptuno nequicquam obniti videmus. Tu vero, quas tam dudum parturis, tandem in lucem protrude, Castigationes Ovidianas. Literarii Senatus intererit, restitutum videre illum scriptorem, in quem tanquam metam aut idaeam omnibus numeris perfectam omnes cultores intuentur. Dum heri apud me esset noster Wittenius, qui diuturno ex morbo ad salutem jam eluctatus, hac in urbe Musis mecum operatur, ac forte, ut fit, confabulantibus, se versus ille offerret:
Nil mihi rescribas, attamen ipse veni;monuit, se ex Cl. Pontani ore audisse, qui seindendam censebat voculam attamen, legendumque separatim; at tamen; ut tamen sîc idem esset, quod (et locos veterum plures adducebat) tandem aut aliquando. quomodo et Wittenius intelligebat virgil. Eclog. 9.
- Sic Moeri canamus, Hîc hoedos depone tamen veniemus in urbem.In Epistola Phyllidis;
Thesea devovi, quia te demittere nollet,demittere pro dimittere obrepsit. Ibidem, ubi de fictis lachrymis:
Hae quoque habent artes, quaque jubentur eunt.
quumque jubentur scribi debere puto. Et hoc est, quod 3 de Arte ait: Quoque volunt plorant tempore, quoque modo.
In Epistola Briseidis:
Est aliquid solitis collum tetigisse lacertis,
Praesenteisque oculos admonuisse sinu,
Postrema vocula necessario in sui mutanda est. In Epistola Phoedrae versu 8. pro aestitit, melius restitit leg: poterit, ut alibi: Semper in his apte narrantis verba resistunt. In Epistola Oenones, ibi: Ardet amore tui, et paulo post: Non profecturis littora bobus aras, gemina utrobique interrogationis nota, erigendo sensui, deest. In Epistola Didonis:
Et nondum nati funeris auctor erit,res suadet ut nato substituatur. In Epistola Canaces:
Sic mea vibrari pallentia membra videres,ut et quinto Tristium Eleg. 8.
Nec mala te reddunt mitem placidumque jacenti Nostra etc.
elegantius meo judicio sit, si utroque loco pallentis et jacentis legatur, quomodo alibi: Et stesti nostros vidisti flentis ocellos. In Hypermnestrae Epistola, versu primo et penultimo Hypermnestre mallem Vlitii quoque manifesta illa: Et subitus dextrae praepedit ossa tremor. Orsa enim auctoris manus fuit, quod praeter totius orationis contextum ac rem ipsam ex illo sequenti patet: Erigor et capio tela tremente manu. Libro quoque Amorum tertio Eleg. 5.
Colle sub aprico celeberrimus ilice lucus Stabat eiscreberrimus commodius rescribi posse existimo. Sed de his ipse melius judicabis. Vale, nobilissime Heinsi, ac salve plurimum, a nostro Wittenio. Illustri parenti ac Clarissimo Boxhornio humillimam salutem nunties rogo, nec non, si jam reversus sit, amicissimo Hoffero, cui brevi scripturus sum. Iterum Vale, ac rescribe. Trajecti ad Rhenum propridie, nisi fallor, Nonas Octobreis. veteri dierum computatione A. C. CIC ICC XXXIX.
CUm vestram per urbem in Gallias iret doctissimus juvenis ac utrique juxta amicus, Rodolphus ab Ommeren, non potui officio meo deesse. Maturius factum id fuisset, nisi putassem in Academia Oxoniensi te adhuc haerere. Kinschotius enim noster in suis novissimis ne verbum quidem de tuo reditu. Quo errore me nuper liberavit Ommerenus, a quo ut reversionem tuam lubens accepi, ita ad morbi tui nuntium vehementer indolui. Faxit summum Numen, ut nobilissimus Parens, ac communes amici de recepta valetudine brevi tibi gratulentur. In Ovidio post priora quaedam notavimus, sed modica, quae per
occasionem (nam tempus nunc non suppetit) transmittemenus. Nos Arenaci, amoenissimâ urbe, ob negotia paterna jam sex menses continuos commoramur, paucos post dies domum reversuri. Interim authoritate superiorum ac Typographi precibus immensum opus, ac nihil minus quam invidiosum, suscepimus, Historiam nimirum Gelricam Pontani, suâ mole laborantem, contractam Batavico habitu donare. Tres priores libros jam absolvimus, reliquos raptim cum deo adornaturi. Gloriae enim omnem usumfructum primus auctor habet, quanquam illum nec [Gap desc: Greek words] , nec ubique sine censura sequimur. Tum et ad vulgi captum omnia scribenda sunt; cui hic labor potissimum servit. Nuper ad Hofferum nostrum, in Galliis adhuc ut puto agentem, literas misimus; ipsius literae ac versiculi post multos errores ac longissimam moram nondiu est, quod accepi. Interim quid tu rerum agas (neque enim studiorum amorem morbus in te extinxit) quando Poemata, quando Ovidium publico daturus, scire desidero. Nos post Lusitaniam liberam nihil praelo subjecimus, sordidis curis nimium districti. Clariss. Boxhornius, ut video, semper sui similis, semper in opere est, ac nominis sui splendorem quotidie in majus extendit. Nobilissime ac integerrime juvenis vale. Illustris Parens tuus, Clariss. Boxhornius, Bleuius ac. Kinschotius plurimum meis verbis sint salutati. Raptim et aliis occupatus Arenaci Gelrorum, Nonis, ni fallor, Quintilibus A. C. CICICCXLII.
VIde, mi Heinsi, quantum tuâ unius culpâ famae ac honori meo detractum sit. Nuper ad me Zirizaeâ allatae sunt Hofferi nostri literae, in quibus fidem meam non ambigue suggillabat, nec simplicis negligentiae insimulabat reum, addito, te ignaviae meae, si diis placet, non minus succensere, ac plane constituisse, veteris amici non amplius meminisse. Quo intellecto ad rei novitatem pene cohorrui, praesertim quod tuam ipse scabiem inusitato exemplo mihi affricare conareris. Quam enim religiosus semper in officio scribendi, ac conservandâ amicitiâ fuerim, nec ipse ignorare potes, nec opus est ambitiose pluribus hîc referre. Illud me imprimis urit, quod jam integrum fere biennium, non sine superbiae opinione, vanâ expectatione suspensum me tenes, ac responsi omnis exsortem, pristinae humanitatis, ac communium studiorum penitus oblitus: Tantum enim temporis effluxit, quo Rudolfo Ommereno, Arenaco per Hollandiam ac Lugdunum vestrum in Gallias eunti, codicillos satis prolixos ad te commiseram, obnixe inter alia obtestatus, ut quid rerum Hofferus, et ubi locorum in Gralliis tum ageret, perfunctorie significares. Caeterum surdo omnia; nec preces meae quicquam valuere. Neque hîc contentus, etiam exemplum Poematum Magni parentis, dudum (scis Proteu, scis ipse)
promissum mittere superfedisti: tum (quod rei caput est) conjunctissimos inter amicos malignis crimmationibus dissidium suspicionesque procurare, ac frigidam suffundere non es veritus. Quomodo haec bonâ cum fide ac amicitiae legibus conveniant, ipse videris. Caeterum ne accusare tantum videar, legibus, fortasse immeritum, scire desidero, eruditissime juvenum, quibus jam studiis animum oblectes, quid hoc biennio rerum novarum dederis in publicum, quid in divini Poetae Commentatore Servio dehinc praestiteris, quando denique poemata tua, quando eligantissimae in Ovidium lucubrationes nobis expectandae sint. Nee enim Wittenio quicquam nostro concessurus es, qui, si nescis, Carminum suorum editionem similiter vel molitur, vel adornat. In Ovidio tuo pauca quaedam postliminio hîc illîc observasse mihi visus sum, quae, si tanti aestimas, ubi commodum erit, communicabo. Vincentius quoque Alsarius, qui in Epistolam Ciceronis ad Lucejum non ineptos commentarios scripsit, aliud agendo loca quaedam Poetae minus obvia noviter interpretatus est. Hoc eo dico, quia Scriptorem illum tibi ignotum credo. In Servio, qui pluribus mendis obsitus est, et, si quisquam antiquorum, medicas manus desiderat ac meretur, plura fortasse possem praestare, et emendationum sylvam congerere, si veterum Codicum, tum et Criticorum eadem mihi esset, quae tibi facultas, nec sordidioribus curis indies distinerer, quae ad haec amoeniora nisi rarissime ac furtivis horis me non sinunt respicere. Fulvii tamen Ursini Notae ex manu scripto antiquo, quae olim ex officinâ Santandreanâ prodiere, multum subsidii ac lucis ad doctissimum Grammaticum sanandum afferre possent. Caeterum alia, ut dixi, negotia intentionem nostram abrumpunt, et praecipue quod sub manibus est opus Annalium Gelricorum, quod in nostrum idioma transferre, contrahere, illustrare, ac pluribus locis reformare, auspiciis Ordinum patriae meae, jam pridem suscepi. Et quoniam labor ille noster jam ad finem spectat, Camoenas tuas, ut inglorio per se operi famam aliquam concilient, implorare audeo. Hoc et irritato animo thuris loco erit, et redivivae amicitiae certissimum pignus. Atque audin? ne iterum fallas, aut longâ morâ occidas expectantem, non pulvere (ut olim Romanus Orator dubiae fidei Regem) sed circulo temporis te circumscribo, nimirum octiduo, intra quod spatium nisi desiderio meo satisfacias, extremum hoc erit quod te alloquar. Amicos enim demereri possum, possum observare, fastus modo et contumelia absint, quae ut perpeti non possum, ita multo minus invitos procari. Et certe
Tempora si numeres, bene quae numeramus amantes,
Non venit ante suum nostra querela diem.
Vale, Nobilissime, et nisi a te degeneras, amicissime Heinsi; et si quid praeter fas et meritum hîc objeci, audacter redargue, mone, objurga. Mitto simul Epithalamium, quod etiam Gallicis Rhytmis, sed minus feliciter, a me inclusum est. Illustres viri, parens tuus ac Boxhornius plurimum salveant, tum et doctissimus Kinschotius si in Academiâ istâ (dudum enim de candidissimo juvene nihil intellexi) adhuc Musis operatur, quem etiam monebis, ut nobis paria
facturis quamprimum scribat, quod officium ipse alias occupabo. Scribebam ad Amisii ripam postridie Nonas Februarii A. C. CIC ICC XLIV.
HOc nimirum mihi unice in votis ac mente erat, ut acribus remediis diuturnum utrimque lethargum expellerem, et (quod ante hac per Hofferum ac Kinschotium internuncios, saepe nullo cum fructu, tentaveram) languorem tuum tandem expugnarem. Eo fine finxeram iras, ac suspicionibus candorem tuum oneraveram, indignatus merito, honestum illum ignem tanto tempore in nobis sopitum fuisse. Quanquam, uti narranti tibi fidem habeo, fortuna potius in nos peccasse dicenda est, quam uterque in fidei ac diligentiae leges. Ne vero iterum ejusmodi nubes et parelia amori mutuo intercedant, a calamo impetrabimus, quem dehinc (paria modo praestes) magis exercere certum est. Hoc tanquam fidejussore adversus diffidentiam alternam et suspicionum frigus utamur, mi Heinsi. Atque utinam et anni tempus, et rerum mearum ftatus mutuos conspectus amplexusque permitterent! si quidem et tui et urbis istius perpetuum et incredibile desiderium me tenet. Illîc vivere ac consenescere, in sinu ac inter alumnos Musarum, si qua Fata sinant, procul curis ac strepitu, non semel votis expetivi. Sed quia quod volumus non licet, proximum est, ut id velimus quod possumus. Ad rem venio. Quas in Ovidium tuum Notas promiseram, hoc tempore (quod illarum longa est series) spatiis exclusus iniquis mittere supersedeo, quam primum tamen cum foenore reliquum nomen exsoluturus. Earum interim loco [Note: Nec epigramma, nec excerpta illa potui inter schedas repperire.] Epigramma illud meum, hîc illîc leniter castigatum, in antecessum offero; et simul Excerpta quaedam; quanquam dubius, an hoc officio gratiam a te initurus sim. Sed utcunque ea se habeant, fidem tamen nostram ac studium vel in minimis tibi placendi, ut spero, non improbabis. Vale, suavissime Heinsi, ac Slichtenhorstium tuum ama, qui responsum tuum cupide expectat, et jam plus te amat, quam unquam. Amisfurti XIV, aut fallor, Kal Mart. A. C. CICICCXLIV.
SAepius mecum indignatus sum, cum tot ubique extent, etiam in proletarios autores, Scriptorum hujus aevi censurae ac castigationes, nullum hactenus repertum, qui ex professo ac cum judicio delicatissimum poetam Ovidium sibi sanandum proposuerit. Adeo crassae omnibus fere paginis mendae occurrunt, quas facile ex ingenio alicubi aut membranis tollere erat, et hactenus non sublatas valde admiror. Ut jam merito post tot saecula, saeculum nostrum ac tanti poetae manes sibi gratulari debeant, quorum causam ac vindicias sero sed serio, soli huic provinciae pares, Heinsii susceperint. Ego ut et promissis meis ac petitioni tuae magis fortasse. quam proprio honori satisfaciam, non verebor, acuendo ingenio tuo, quae in istum auctorem recens mihi observata, quasi per Satyram collecta apud te deponere, judicium tuum exploraturus.
Epist. Penelopes: Denique, quisquis erat castris, ea libentius legerem: si quis erat, ut cum sequentibus cohaereat. [Paulo post ita distinxerim: Ausus et ô nimium, nimiumque oblite etc. ut posterior vox sit adverbialis.] Ibid. quae vestra libido est, Esse peregrino captus amore potes. Gemina illa in Epist. Helen. Quae tua nequitia est, non his contenta fuisset. Epist. Phyllidis. nescio an prioris editiones damnandae, quae repraesentant: in poenas non satis unus eris. Epist. Briseidis, Praesenteisque oculos admonuisse sinu,. Jam ante monui sui legendum esse. Ovid. in Halieut. princ. Accepit mundus legem, dedit arma per omnes, Admonuitque sui. Sed et Epist. seq. pro destitit virilius restitit scribi posse, monueram. Ita et virgil. 4. Aen. Incipit effari, mediaque in voce resistit. Ibid. Et tenuis tellus audit utrumque mare. fortasse rectius substituere possemus Claudit i. e. separat ac dividit. Ipse 6. Metam. Quaeque urbes aliae bimari claudunlur ab Isthmo. Alibi: Quaeque maris gemini distinet Istmos aquas. Non longe post illa me turbant: Et fas omne facit fratre marita soror. valde enim licenter fratre maritam dictum puto pro fratri, vel fratris maritam, mallemque ego, nisi a recepta lectione hoc nimium abiret, fratris amica soror. amicam pro conjuge ac concubina sumi, omnibus notum. Sed et Thais apud Terent. militem amicum suum vocat, quod non ita crebro invenias. In isto versu: Depuduit profugusque pudor, ea tautologia me offendit, et pro pudor melius rubor, legi posse, non dubitem. Ita Amor, I. Eleg. 8. utraque vox conjuncta: Erubuit. Decet alba quidem pudor era. In Epist. Oenones diu me torserunt ista, quae manifeste vitiosa: Depressa est humili cana pruina casa; tentaveramque puto, Depressa est humilis cana ruina casae, ad exemplum illius lib. Amor. I. Eleg. 8. Canescunt turpi tecta relicta situ. Sed Parrhasium ubi post vidi defensa ingeniose substituisse, meam ipse
conjecturam tanquam frigidam damnare coepi. Epist. Hypsipyles pro hoc tamen ipsa. hoc id est, de hoc, vel hac re. Sed hoc leve. Ibidem pro devicto serpente manuscripti non male habent devicta, Ita Epist. Deian. Quaeque redundabat foecundo vulnere serpens. Epist. Med. Utque tua serpens victa quiescat ope. Amor. 2. Eleg. 13. Pigraque labatur circum donaria serpens. Post: Dos tibi lemnos erit, terra ingeniosa colenti. et ingeniosa minus hîc ingeniosum mihi videtur; ac puto poetae manum fuisse invidiosa, uti Epist. proxima: Moenia finitimis invidiosa locis, et in Epist. Hermiones, arma invidiosa. Tu judicabis. Epist. Didonis ita distinguendum scribendumque credo: castris militet ille tuis, Aut ego, quae coepi (neque enim dedignor) amare. Materiam etc. Illo versu: Usque latet, refugitque tuas obstrusa carinas, emendaverim vel obstructa, vel abstrusa Sed et pro usque priores editiones utque habent, quod non facile rejiciendum. Mox pro sceptra sacrata, libri praeferunt, sceptraque sacra. Suspicari lubeat, an poeta scripserit: Inque loco regnum sceptraque sacra tene. Paulo post: Dum freta mitescunt, et amor dum temperat usum. si divinare liceat, hîc legerim: et amorem temperat usus, vel potius, et amor dum temperat usu. I. in temporis spatio. Alibi: Intrat amor mentes usu, dediscitur usu. 2. de Arte: Dum novus errat amor, vires sibi colligit usu etc. Claud. 2. in Rufin. sensumque mali detraxerat usus. I. Amor. 8. Mox recipe, ut nullum patiendi colligat usum I. e. habitum vel consuetudinem. Epist. Hermiones, verius ac modestius est quod scripti exhibent, vacua sedisset in aula, quemadmodum apud Livium, compressis manibus sedere; nam alias repugnante metro stertuisset dicendum erat. In Epist. Deianirae post illa, factis inficianda tuis talis distinctio adhibenda, quae moneat, versus sequenteis prioribus, cohaerere. Sed illa, quae sequuntur magis vitiosa sunt. At non ille venis. vix dubium, quin pro venis, uti nos conjectamus, velit emendandum sit, ac versu subsequente pro non tanti, X. libro non satis. At non ille velit, (nimirum Jupiter) cui nox, si creditur una Non satis, ut tantus conciperere, fuit. Ne amplius haesitemus, facit carmen praecedens, Hoc velit Eurystheus, velit hoc germana Tonantis. Versu quoque illo, Quid nisi notitia est misero quaesita pudori, manifesta obscuritas ac repugnantia apparet, quam levi mutatione tolli posse existimo, legendumque, Quid nisi notitia est misero quaesita pudorque. Notitia, quemadmodum et nobilitas, famosus, ac pudor, ambigua verba sunt, nec raro in deteriorem partem accipiuntur. Versu quoque proximo pro stupri nota signantius turpi scriberetur. Versu illo, Omniaque arcana nocte petita movent, rectius alii cod. Ominaque repraesentant, ac fortasse pro movent elegantius monent legi poterit. Monere idem est, quod saepe noster alibi dicit signa dare. Virg. Me patris Anchisae etc. Admonet in somnis et turbida terret imago. in Aeneid. 7. vers. 102. monitusque silenti Nocte datos, quos versus respexisse dici posset Ovidius; uti lib. 8. Carmentis nymphae monita et deus auctor Apollo. Et monitus [(reading uncertain: print faded)] Deorum ac vatum passim apud poetas et nostrum, de quo videndus Richeletius in Not. ad odas P. Ronsardi. Paulo post: Teuthrantia turba sorores de hoc loco videndus Angel. Politian. in Epist. adversus Georg. Merulam. Sequitur inde: Nec te Moeonia lascivae more puellae Incingi zona dedecuisse
pudet. longe meo judicio elegantius ac expeditius sit, si pro pudet putas substituatur. Nec longe post pro elisos faucibus scripserim elisis. Eadem quoque Epistolâ, ut alia praeteream, cum vet. lib. legendum est: Eurytidosque löles atque insani Alcidae Turpia famosus corpora junget Hymen. Epist. Ariadnes, quanquam vulgata se satis tueri potest, malim tamen ex menbranis: Utque erat e somno turbida, rupta coma est. Ita alibi: rupi tamen ante capillos. etc. Epist. Canaces, versus ille, Quid mihi tunc animi etc. adumbratus est ex Terent. Act. 5. Sc. 6. nam quid illi credis animi tum fuisse, ubi vestem vidit illam esse eum indutum pater? Versu ultimo: Tu rogo projectae nimium mandata sororis Perfer. Imo perfice; non enim mandata perferenda, sed perficienda cupiebat. Epist. Medeae: Est aliqua ingrato meritum exprobrare voluptas. Hac fruar, haec de te gaudia sola feram. ita alibi: Flere licet, flendo certe diffundimus iram. Nec tempero mihi, quin et Afri fabulatoris verba, uti a me emendata existimo, hîc asscribam, Andr. Act. 4. Sc. I. Sed quid agam? adeamne ad eum, et cum eo injuriam hanc expostulem? Ingeram mala multa, atqui aliquis dicat, nihil promoveris multum. Molestus certe ei fuero, atque animo morem gessero. Eâdem Epist. in vet. legitur: Nostin? an exciderunt mecum loca? venimus illuc. Valde bene. Offenderat barbaros vox exciderunt. Patet hoc et alibi et ex Epist. Didonis, ubi similiter male editur: Nec steterant in te virque paterque meus; pro eo quod scripti habent steterunt. Caeterum corruptissimus ille locus, qui sequitur: Proditus est genitor: regnum patriamque reliqui: Munus in exilio quodlibet esse, tuli. Nec vet. libri, qui manus et quod licet habent, litem dirimunt. Ego nullus dubito, quin castissimi scriptoris mens manusque fuerit: Proditus est genitor: regnum patriamque reliqui Funus: in exilio quidlibet esse tuli. Ipsa Medea lib. 7. Metam. prodamne ego regna parentis? Regnum patriamque funus relinquere, eâdem notione dictum est, quâ Suetonius Augustum dixisse refert, se Romam, quam lateritiam acceperat, marmoream relinquere. Ita et Vellejo Varus Quintilius narratur, provinciam, quam pauper divitem ingressus erat, dives pauperem reliquisse. Illa autem, quidlibet esse tuli, nonne eadem sunt cum illis, quae Didûs Epist. occurrunt? Dum tua sit Dido, quidlibet esse feret, et quae in Epist. Oenones: servo nubere Nympha tuli, i. e. sustinui nec dedignata sum. Non Apollinis magis verum atque hoc oraculum est. Ibidem non longe a fine nota interrogandi ponenda est isto versu: Dos ubi sit quaeris? Epist. Laodam. valde elumbes ac lachrymosi isti versus: Troadas invideo. quae sic lachrymosa suorum Funera conspicient, nec procul hostis erit. Ipsa suis manibus etc. Praeterea manifesto in communes regulas impingunt illa Troadas invideo. Ego pro Troadas, vel Troadis, i. e. Troadibus, foeminis Trojanis, vel certe Troibus corrigendum credo, totumque locum ita constituendum: Troadis invideo, quae si lachrymosa suorum Funera conspicient, nec procul hostis erit, Ipsa suis manibus forti nova nupta marito Imponet galeam etc. Epist. Hypermn. credo legendum, Exuit insanae pellicis ora bovi. non bovis. Carmen autem sequens tolerari posse videtur, secus quam magno viro sentire visum, ut dicat; Quid in senectute ac seriori aetate me futurum est, quae juvenilibus annis tot molestiis premor? Versus autem
isti praecedentes de Iö, vide, nobiliss. Heinsi, an Amor. 2. Eleg. 2. vel Eleg. 13. vel alibi suo loco melius infarciri possint. Epist. Sapphûs: Accedant capiti cornua, Bacchus eris. Faciem cornutam Baccho tribuunt veteres, vel propter truculentiam ebriorum, vel quod primus omnium boves aratro junxerit. Mihi simplicior veriorque ratio visa, Bacchum cornua sua nulli magis debere, quam Minois filiae, quam ille a Theseo prius relictam devirginatamque, optimus deorum ac Vulcano simillimus, sibi conjugio sociare non erubuit. Ibidem. Ibimus, ô Nymphae, manstrataque saxa petemus. Recte in prioribus legebatur: Ibimus ô Nymphe, casu singulari: praecessit enim: Constitit ante oculos Naïas una meos. Ita 2. Amor. Eleg. 17. Nymphe mortalis, alibi, Thracia Bacche, et similia. Paulo post, ubi codices variant, distinguere libeat: Ecquid ago? precibus pectusne agreste movetur, An riget? Sub fin. Venus orta mari mare praestat amanti. Nihilo deterior alionim lectio: mare sternit eunti. Ire pro navigare frequentissimum auctoribus, praesertim poetis, et huic nostro. Nec opus loca asscribere. Atque hic jam desino, mi Heinsi, reliqua proximâ occasione pertexturus, si hasce primitias tibi gratas fuisse animadvertero. Tu in carmine nostro quae lubet emenda, ac tuum vicissim jam dudum debitum transmitte. Scripsi Amisforti XIV. Kal. April. CICICCXLIV. Vale, nobilissime Heinsi, ac me ama.
Epist. Parid. Spem facit, hoc recipi me quoque posse modo. Levi distinctione hic locus adjuvandus videtur in hunc modum: Spem facit hoc, recipi me quoque posse modo. Versus ille, Nam nec tristis hyems, nec nos huc appulit error, e Virgilii septimo desumptus: Non errore viae, nec tempestatibus acti etc. Pag. seq. lila: Fas vidisse fuit, fas sit mihi visa referre, duobus circulis includenda sunt, ne sensum suspendant. Ibi autem, praecordiaque intima sensi Attonitus curis intonuisse novis; pro intonuisse, vel incaluisse, vel intepuisse, vel similis vox substituenda videtur. Non multo post vel vulgata retinenda est, vel cum scriptis legendum: Da modo te, Paridi quae sit etc. Ita mox: Da modo te facilem. Terentius Adelph. Da te hodie mihi, Exporge frontem. Heaut. sed nunc, Clinia, age, da te mihi vicissim. mox. Et modo per nutum signa tegenda dabam. Tegenda fortasse idem est quod epist. proxima signa tecta; vel potius signa legenda i. e: colligenda vel intelligenda, legendum videtur. Epist, seq. pro, Quis prohibet, raris nomen inesse meum, non male scribi posset, quid prohibet? Sub fin. cum priscis membranis scribendum: Militia est operis altera digna tui, et similiter I. Amor. 3. Proveniant causae carmina digna tuae notum illud, magnorum haud unquam indignus avorum. Epist. Leandri, lectionem manuscriptorum probo: Illa meum, dixi, littora numen habent. Ita Epist. Phyll. Et quaecunque procul venientia lintea vidi, Protenus illa meos auguror esse Deos. Amor. 2. Eleg. II. Primus ego aspiciam notam de littore puppim, Et dicam, nostros advehit illa Deos. Sed ista magis in morbo cubant. Quod mihi non esset nisi sic iterare, querebar. Nisi multum fallor, ita restituendum est: Quod mihi non esset nisi sic iter, ante querebar, At nunc per ventos id quoque deesse queror. Et si praecedentia videas, scrupulum omnem dubitandi depones. Paulo post manuscriptorum fidem sequor scriboque: Hinc
est, exiguum misero contingis amanti. Hinc, i. e. hac de causa, quia coelo digna es. Sub fin. Desine parte queri. censeo mutandum in Desine, parta queri, Epist. Herus scribo cum vett: Corripio verbis aequora saepe meis. Ita Virg. in Georg. Increpat aestatem seram zephyrosque morantes; et alibi. Fortan quoque pro Seducit terras haec brevis unda duas, legendum secludit. Epist. Acontii, editur, Et visa est motâ dicta tulisse comâ. Omnino male. Aliud enim sentit, et aliud dicit. Testem ac subscriptorem sentontiae meae habeo Ovidium, cuique noti versus, Qui mea verba ferunt, vellem tua vela referrent. Emendandum itaque, Et visa est motâ signa tulisse comâ, aut potius dedisse. Ita. Amor. 3. El. 2. Annuit, et motu signa secunda dedit. Paulo post amor et amore majusculis literis scribi velim. Illud, Sit modo placandae copia parva tui, typothetis adscribendum esse puto pro placandi. Epist. Cydip. Ante fores sedet haec: quid agamque rogantibus inter. Scipio Gentilis volebat, quid agamque rogantibus intus mox: Sicut eram properans verba imperfecta elinquo. Rectius meo judicio foret, si legeremus: Sicut erant, properans etc. Sequitur non longe: Neve mihi credas in te quoque dicere famam, Facta veneficiis pars putat ista meis. Imo tuis. Quam ferus indigna labe perire finis. Sc. Gentil. labe librarii meram labem lapsumque putat, legens tabe. Virg. Et quos durus amor crudeli tabe perêdit. Postea emendaverim, Quam saepe heu tardis feci convitia remis, non cum vulgatis ut tardis. Ter mihi jam veniens positas Hymenaeus ad aure Fugit. Turpis error, cui librariorum inscitia ortum dedit, ex occasione versus istius, qui in Epist. Medeae supra occurrit: ut subito nostras Hymen cantatus ad aures Venit. Sed diversa utrobique ratio. Illic carmen nuptiale, hîc deus ipse nuptiarum intelligitur. Intrepide itaque hîc correxerim: Ter mihi jam veniens positas Hymenaeus ad aras, Fugit. Illa quae sequuntur, Vixque manu pigra toties infusa resurgunt Lumina. Vix moto corripit igne faces, non capere me ingenue profiteor, nisi posteriora ita leviter immutes: vir moto corripit igne faces. Et eam veram esse lectionem, sequentia declarant. Caetemm illa infusa lumina nihil minus quam lucernam olere arbitror, dicendum enim fuerat, oleum infusum luminibus, vei quid simile; ut facile appareat, barbarorum commenra esse has posteriores Epistolas. Haec ad Heroidas; caetera suo tempore expectabis. Lib. II. de Art. Amand. 353.
Phyllida Demophoon praesens moderatius arsit.
Exarsit velis acrias illa datis.
Penelopen absens solers torquebat Ulysses.
Sensum in postremo versu turbat duorum iste Epithetorum concursus. Si non verius, concinnius certe pro [Gap desc: Greek words] solers solam legere poterimus. Fastor. 1. 549.
Nulla videt quaerens taciti vestigia furti,
Traxerat aversos Cacus in antra ferox.
Nondum prioris conjecturae, feros vel feras me poenitet. Praeter ea, quae antea allegavi, ex Varrone aliisque, vix verisimile est, poetas vocem illam boves toties repetiisse, licet quidam manuscripti illas habeant. Tum ipse Ovidius ac Virgilius, ubi de hoc ipso furto agit, bis taurorum meminit.
NEsciebam profecto, clarissime Juvenis, te tam felicem in Belgicâ Poesi; nam carmen istud tuum non solum implevit, sed longe superavit expectationem meam. Plane in Latinis tuis major spiritus ac facundia non elucet, quam in istis. Quia tamen de omnibus judicium meum sollicitas, non dissimulabo, istum versum, Bemachticht heest het land met listige practyck, minus placuisse ob barbarae mixturam vocis, quem facili negotio ita reforman posse existimem, met listig ongelyck. Caeterum religio mihi erit, quidquam te inconsulto in illis mutare. In meo carmine nuper transmisso repetitum illud ingemuit ex sententia tua ac mea tolli velim, sed ne ter eadem vox, nempe dolet et indoluit occurrat, prius illud distichon ita constitui: Quisque gemit caetae tristia pila Deae; exemplum illius Ovidiani. Illa gemens patrui crimen, delictaque Martis etc. Notas meas ad Ovidii Heroidas jam dudum transmisissem, nisi iter tuum Dordracenum incidisset. Ut tam libere omnia communicarem, candor tuus impulit, orans obtestansque ne libertas ista mihi fraudi sit, atque censuras tuas, si qua tibi istorum minus placebunt, confestim mihi aperias. Jam mensis est et amplius, cum literas prolixas ae varii argumenti ad Hofferum nostrum scripsi, tradideramque eas per tabellarium fratri ipsius, qui in scholâ Hieronymiana Trajecti Musis operatur. Caeterum nihil dum hactenus responsi accepi, quod nescio magis mirer an doleam. Amabo te, im Heinsi, ut ista veteri amico significare velis, ne iterum violatae amicitiae me accuset. Nec defuissem iterum scribere, si priores meas ad eum pervenisse certus forem. Hanc sine me spem ferre tui. Nam crimen istud omni crimine gravius mihi foret. Raptim Amisfordiae propridie Kal. April.
OPpido gratae mihi literae tuae fuerunt, nobilissime Heinsi, quibus tam candide conjecturas nostras ad stateram vocas. Magis tamen mirum quod tot inter caeca spicula (manuscriptis quippe omnibus destitutus, nullam praeter parentis tui editionem, si Wechelianam excipias, inspexi) aliquot etiam ad metam pervenerint, ac alibi cum manuscriptis, toties quoque cum ingenio
ac conjecturis tuis, quod fere supra fidem videtur, conveniant. Recte autem judicas pro audit minus bene a me claudit substitutum. Confirmandae sententiae tuae est et alius locus in ipso poeta nostro, nimirum Amor. 3. 11. Jam mea votiva puppis redimita coronâ Laeta tumescentes aequoris audit aquas. Epistolâ Hypsipyles, si recte recordor, inter varias lectiones etiam ab interpretibus notatum erat, devicta serpente, nec alias vulgarem sollicitassem. Epist. Dejanirae, quod lectio nostra, At non ille velit, in manuscriptis tuis patrocinium inveniat, multum gaudeo, mi Heinsi. Nec minus certum est, quod in versu seq. eadem manuscripta repraesentant: cui nox, si creditur, una Non satis, ut tantus conciperere, fuit. Ne dubita. Ex Plauti Amphytruone ac Tragicorum fabulis nihil notius, quam Jovem eo ipso tempore, quo cum Alemene rem habebat, nocte una in amoribus peracta, insequentem etiam diem, cum stupore totius Naturae, in noctem commutasse: quo ita liberius libidini vacare, seque totum fortissimo viro impendere posset. Breviter et argute Seneca de hac ipsa re: In cujus ortu mundus impendit diem etc. Redeo ad illum Medeae locum: regnum patriamque reliqui. Munus in exilio quodlibet esse, tuli. ubi certe quae notas non minus obscura ae intricata videntur, quam quae vulgo legimus: sed quia in manuscriptis quibusdam, invenitur Et minus exilio, visus mihi sum leporem tandem excitasse, servatis quantum potest vestigiis istius scripturae legendo: Et Minyis exul, quidlibet esse tuli, ut hoc dicat, Et Colchis patriâ e tellure tecum profugiens, Minyisque (unde et Minyae saepius apud poetam pro ipsis Argonautis) ac in Thessaliâ exulans, quidlibet ibi esse sustinui. Quas autem contumelias ibi passa fuerit, paulo post aperit: Ausus es Aesoniâ, dicere, cede domo, et quae tam sequuntur, quam praecedunt. In Epistolâ Sapphûs, ut hoc quanquam levidense hîc moneam, legendum ita ac interpungendum puto: Si tam certus eras hinc ire; modestius isses, Si modo dixisses, Lesbi puella vale. Scripti enim pro si mihi, habent et modo. Illo Leandri loco, nisi sic iterare, querebar, rectum in primis videtur, quod conjeci: nisi sic iter, ante querebar. uti non solum Gallicanus codex, sed et subsequens verius satis superque evincunt: At nunc etc. Antea querebar, quod mihi non esset iter nisi per fluctus, at nunc quoque queror, illam ipsam viam ventorum ac maris furore mihi ademptam. Adae quod iterare pro saepius eandem viam ire rarissime ita simpliciter occurret, plerumque autem cum nomine, ut apud Horat. Cras ingens iterabimus aequor: et utcunque haec cessent, comparatio tamen illa, unicum sententiae condimentum, alias perierit. Epist. Herûs lectionem illam, Corripio verbis aequora saepe meis â Mycillo in textum receptam ignorabam, quemadmodum et istis locis, Sicut erant, properans etc. et Facta veneficiis pars putat ista tuis. alias non moniturus. Epistola Cydippes versus iste distinctione tali emendandus: Quae jurat, mens est: nil conjuravimus illa: Illa fidem dictis etc. Et ita libri priores, nec aliter citat Grotius in augusto opere de Jure belli et pacis, addens versiculum hunc ex Euripide: Jurata lingua est, mente juravi nihil. Sed hîc fortasse typographi peccarunt. Constitueram eadem opera et quae in Amorum libris mihi observata ad te transmittere, led aliis impeditus
procrastinare cogor. Interim, suavissime Heynsi, ut favente Mercurio Spadanos fontes adeas, ac propitio Apolline quam primum inde expectatus domum redeas, calide precamur. Illustri parenti ac celeberrimo heroi Boxhornio, cujus memoria ac merita nunquam animo meo excident, officiosam meo nomine salutem dicas velim. Scripsi raptim Amisforti XII. Kal. Majas A. C. CICICCXLIV.
VIdi [Note: Hanc epistolam non reperies inter editas a nobis, sed vid. Gronov. LXVII. et LXVIII.] epistolam tuam ad Gronovium clarissimum, hesterno die missam, in quaserio utrique nostrum irasceris. Gronovius equidem noster pro facilitate morum tuorum et innocentissima jocandi consuetudine omnia interpretabatur: sed mihi nescio quomodo visus es vero vultu stomachari. Contemni a nobis homines utriusque nostrum amantissimos. Alterum aedes vestras studiose vitare, alterum etiam Urbem. Tota ea lex est, ut puto, horrendi carminis. Sed, hominum optime, si nondum ita noti tibi sumus a candore inculpato, ut audeas etiam impingere scelera, plane parum laborasti cognoscere, quales essemus. Non jam loquar pro Gronovio, qui oratore opus non habet: in mea utique caussa [Gap desc: Greek words] flagito. Et puto satisfieri tibi posse, si animo non perturbato ad vineticandum accesseris. Sed amotis ambagibus affirmo tibi, mortalium suavissime, ideo me Leidam in itinere non vidisse, quod ob incidens frigus suspicabar commoditatem Hagam commeandi intercipi, quac res valde intricatura fuerat totam itineris rationem. Denique putabam singulis diebus contingere mihi posse, ut Leidam excurrerem, et summum votorum meorum fructum ex honorifica consuetudine vestra caperem. Quod quam sincere dicam, agnosces inposterum, si me culpam emendare permiseris. Dabo enim operam, ne si illic aliquis iracundiae tuae fomes est, vel exiguus eam quidem ob causim scrupulus in animo tuo relinquatur. Paucis dicam, veniam saepius, et efficiam ut jam irascaris irae tuae. Literas summi parentis tui, et Cl. Zuerii, impatienter desidero. Scripsi idcirco Ultrajectum, et puto me eum fasciculum propediem habiturum. Schertlingius noster serius heri huc venit. Itaque non miraberis, quod in hesternis Gronovii literis nulla de tua epistola
mentio. Quae pro incolumitate nostra vota suscepisti, praesente Schertlingio, solemni poculo repetivimus, et ea pro vobis precati sumus, quae pro maximis, et amicissimis mortalibus precari jus fasque est. Felicissime vale [Gap desc: Greek words] , et incomparabili Parenti me commenda. Hagae 23. Januarii. 1639.
COntubernium, quod ex tuis primum intellexi, cum Gronovio nostro tuum gratulor tibi, mi Fabrici. Et quid ni institutum vestrum probem. In votis id mihi semper fuit, ut, quoniam coram non daretur, quam proxime saltem adesses nobis. Singulis nunc septimanis, aut videbitis vos me, aut ego vos: ut et sic felicitatem meam agnoscam. Parentis et Boxhornii literas, si nondum accepisti, periisse tibi non est quod dubites. Haesuras hospitio vestro putaveram. Scripsit hesterno die ad me Cabeljavius Hagmeierum eas abstulisse secum. Injecta illarum forte mentio apud illum cum esset, nullas accepisse visus est. Quicquid id rei sit, a te expecto. Poemata tua ad Bodecherum missa nondum sunt, quia non fuit hactenus, qui curaret. Indignatio mea tam justa cur offenderit te, ignoro. Concoxisse illam poteras, sed, ut puto, [Note: Vid, Gronov. Epist. LXVII.] hesterna illa comessatiuncula stomachum tibi nonnihil debilitarat. Id tamen vitii agnovisse in me videris, quo jure non scio, id scio a mensibus jam aliquot nullum Rhenanum, nulla mini ostrea gustata. Hoc aut non memineras, aut profecto, cum Horatiano Maevio, tibi ignoveras. In me saltem non erat cur saevires. Condimenta et deliciae nostrae parcius si admissae sunt, non miror. Hoc erat cur paucis istis periodis tam inclementer responderes. Hoc erat cur in tuis crebro occurreret, stomachari, irasci, scelera impingere me vobis, animum praeferre perturbatum. His superius jam respondi, audi nunc rem ipsam. Gronovius Leidae fuit, Leidam tu praetergressus es. Neuter hoc negabit. Vacavit ille popularibus suis, id probo. mihi non vacavit. Alloquium saltem, si nihil aliud, ejus merebar. Unum; tantum diem Leidae se fuisse respondebit. Atqui Hagae sic soleo, primus tamen fuit semper, quem salutarem. Simile commissum nunquam mihi impinget. Nunc ad te venio. Frigus immensum et subitam glaciei causaris ingluviem. Aut imponere voluisti mihi, ut puto, aut ingenium tuum exercere. Die sodes: ignorabas adhuc iter hoc curribus hyberno tempore confici? Vellem itaque aliam practexuisses excusationem, ea quin injusta sit, ne tu quidem negabis. At vero, haerendum Leidae fuisset tibi, ea mora propositum in Gallias iter tuum perturbasset. Vides eam ingeniosam potius esse, quam veram. Nunc videamus an sola ea indignationis
mae fuerit causa. Cum Hamburgo ante annos fere duos Coloniam cogitares nec me, qui Dordaci tunc haerebam, nec Gronovium convenisti. Postero tamen inde die revertebar. Hagae ille tum morabatur, nec probavit consilium tuum. Vossiis sentimanam aut alteram dabas, nobis ne diem quidem. Multa exinde prece Ultrajecto vix tandem evocatus, per diem aut alterum divertisti apud nos. Haga Leidam reversus hospitium mutasti, qua, quaeso, ratione alia, quam quod aut illud, aut hospes tibi non probaretur: postremo cum Schertlingius noster publice disputaret hîc, eadem meridie Hagam tibi eundum esse apud Boxhornium et parentem meum praeferebas. Hoc quam falsum fuerit non ignorant illi, qui viderunt, Paulatim adnantem terrae et vix tuta tenentem. Praetermitto nunc quam saepe a parente in prandium aut caenam vocatus, abitum causatus sis, amicis exinde tuis dies aliquot cum dares. Domi nostrae canis es ad Nilum (ignosce vero comparationi satis incompositae) semper fugis, apud amicos tuos summus procrastinator. Stultus, hoc si non videam. Vide nunc an justa sit indignatio mea. Talem fuisse deprehendes, si et ipsam causam et candorem meum diligenter pensitaris. Fac interim brevi te videamus. vale. III. Id. Febr. CICICCXXXIX.
NObilissime Heinsi, cum nuper [Gap desc: Greek words] Parentem tuum, virum incomparabilem hîc vidissem, et te quoque una venisse crederem, non potest dici, quam aegre tulerim hac spe decidisse. At tu fortassis me ulcisceris, cuijus peccara nuper disertissima epistola castigasti: homo nempe atrox, et [Gap desc: Greek words] . Sed audi me [Gap desc: Greek words] , et ne saevi tantopere. Plus satis erat objurgasse, et pro parvulo peccato unum supplicium amico sufficiebat: ne tu verbis facta conjungeres. In mea epistola, quam postremo ad te misi, nescio quid fuerit, cui tu tanta severitate obviam eundum putares. Putabam mihi profuturam illam ad placandum animum tuum, qui succensebas nuper mihi, quod Hagam recta potius, quam per ambages ivissem. At an non tanti erat Heinsius, cujus causa paululum deflecteres? Utique tanti erat, ut ad congressum ipsius per Garamantas et Indos pergerem, si tam facile laedi potuisse praesensissem. At ineptam caussam comminiscebaris deglacie, de sarcinis, [Gap desc: Greek words] . Video eum locum epistolae meae cum legeris, mortalium suavissime, iram obstitisse tibi prae oculis. An insipidus adeo essem, ut Gallicum iter nostrum hac digressinuncula interrumpi dicere tibi auderem. Imo hoc volui: commodius sarcinulas nostras, quibus varias ob caussas adhaerere cogebamur, Harlemo Hagam vectas esse, et rectius uno itinere. Cum enim putarem, futurum, ut scaphae frigore
attinerentur, facile videbam, quam molestum futurum esset, bis cum aurigis conflictari, et reculas nostras toties agi ferrique. Vos autem alias videre licebat tam vicinos, ut manu pene contingere liceat. An tibi jam satis rectum videtur, quod tam superbe proxime elevabas? Nimium velim vidisse vultum tuum, cum stomachabundus ad concilium vocabas, quot modis adversus te deliquissem, [Gap desc: Greek words] . Idque ut iracundius acerbiusque facias, quae ante biennium facta sunt, novis peccatis adiicis. Sed audi me; veriora ipse tibi dicam. Cum Coloniam pergerem, id sedulo operam dedi, ut tuto irem. Scis autem varie itinera circa illam urbem infestari. Praecesserat Legatus Regis Daniae, qui eodem tendebat, ut Pacificationis negotium una auspicaretur, quod adhuc nescio quo Deo iniquo trahitur, ac differtur. Cum eo ire si vellemus, non nisi sex dies in Hollandia ponendi erant. Id ipse mihi legatus Groningae praedixerat. Non totum triduum Amstelodami fui, interea dum comes meus urbem lustrabat, et supellex nostra Coloniensi navi imponeretur. Et quaeso te, quis iste fuit sublesta lingua, qui apud te argutatus est, duas me ibi hebdomadas trivisse. Pendere lingua sua debebat, qui tum impudenter verum non dixit. Vossios (ipsorum fidem testor) bis tantum vidi. Leidae biduum fui: quod Gronovium ibi exspectarem. Sed ille ne veniret, incuria Fr. Vossii fuit; qui serius, ac fas erat, adventum meum ipsi indicaverat. Nunc ex te rogo an tam intricato et tempore et rebus meis tibi, Dordraco advenienti, praestolari debuerim. Maxime, cum summus parens tuus de adventu tuo nihil certi haberet dicere. Et meminit is procul dubio, quae tunc ipsi de Legato Danico dixi. Quamvis autem viam corripuerim, Legatum nisi Vesaliae adsecuti non sumus. Puto hoc satis jam purgatum tibi esse, quod jam olim oblitum oportuit. Sed tu pergis. Vix biduum in domo vestra haerere volui, hospitium mutavi, denique atrocia multa. Si mitigari potes, dulcissime hominum, recognosce illud tempus, et videbis solidos dies quatuor me vobis molellum fuisse: ita discessisse, quasi iturus Ultrajectum: propter comitem meum mutandum consilium fuisse: proximo post reditum die abiisse: denique unam me noctem obtestanti et se sperni clamitanti civi meo negare non potuisse. Haec tu omnia agnoscis esse verissima et tamen irasceris. Apud parentem tuum unquam abitum simulasse, nec discessisse tamen non memini, et fane nego factum. Eo die, quo Schertlingius disputabat, omnino discessurus fueram, licet plusculum appotus circa vesperam. Sed commessantium tunc solenni more comitas me attinuit. Vinolentiam eorum cum tamen fugerem, et idcirco clanculum aedibus egrederer, scis quid contigerit.
O scripe scripe laudo fortunas tuas.
Quae semper servas gloriam aritudinis.
Sed ego tibi idoneus sum visus, quem non videres tantum (id merebar sane) verum cujus calamitatem in crimen vocares etiam, [Gap desc: Greek words] . Scio te amare adeo Fabricium tuum, ut nolis ipsum ad eum modum iterum mentiri. De vita enim periclitabar, ille tuus tibi tam dilectus. [Gap desc: Greek words] . Arbitror te jam placatum esse: Et malle sane non
accusasse, quam tam prolixam apologiara legere. Postremo, ne te diutius detineam, omnia erunt, nobis liquida primo congressu, quem si tu differs, ego occupabo. Vale felicissime, mea animula, meum mel. Percam, si quicquam te mihi possit esse jucundius, etiamsi millies irascaris. A. CICICCXXXIX. III. Kal. Februarii.
Jam scripseram ista, cum fasciculus tuus mihi circa vesperam allatus est. Scin autem? nunc ego irascor tibi, qui epistolam tuam combussisti, quam ego tantopere desiderabam. Si peccassem enormiter, quod non puto, tu te summi jam criminis reum fecisti. Scis quam aegre tuis caream, Vale mellitissime Heinsi, et scito me quamvis irato nihil tui esse amantius.
Tu mihi succense, sic ut cogaris amart:
Hoc pretio nondum paenitet esse reum.
NOn erat fortassis officii mei, nobilissime Heinsi, tacere tam diu: sed nec verecundiae meae fuit otium tuum inanibus literulis, praesertim cum occurrisset nihil, quod scire magnopere velles, interpellare. Adde quod Dionysia hîc fuerunt, liberales feriae, et quae te quoque haud dubie aliquo rore adsperserunt inter sodales et amicos suaviter luxuriantem. Heros maximus de Thienhooven dies aliquot decubuit, ut jam timere nonnihil pro ipso inciperent domestici. Heri ad ipsum visimus Gronovius et ego; etsi videbatur aliquot molestiis morbi jam levatus. Itaque spero propediem ad pristina munia reversurum. Una ab ipso edentur, quae amici contulerunt ad exequias unice chari Henrici. Exspectatio Epigrammatis, quod incomparabilis parens tuus promisit, sola videtur editionem morari: itaque illud avidissime exspectat. Verum heus! nunquid vidisti prolixum Epos Boyi? Quale tibi visum est id mercimonium? Et tamen ille, ne erres, totam illam farraginem quinque horis effudit. Circa meridiem, cum in Aula obambularemus, indicabat ipsi Gronovius summopere placitunun Heroi Thienhovio si et ipse symbolam conferret. Postridic vix orto sole accurrit suffarcinatus mole carminis. Miserum, qui tanto molimine vix paucos malos versus facio! Porro, meministi tu me aliquando five ebrium, sive sobrium, coram te effutivisse, collatum esse a me totum Aeschylum, et Ammianum Marcellinum cum MS. Coloniensibus? Ego vero et nego factum, et nego dictum. Et tamen nuper aliquis amicus nescio quid tale ex te audivisse, mihi persuadere conatus. Puto me aliquando dixisse tibi, visum a me Ammianum Marcell. a Lindenbrogio multis locis, post primam editionem, meliorem factum: quibus conatibus jam viam interceperit editio Parisiensis nupera. An is sermo meus, vel te, vel amicumin errorem induxerit, arbitrari nequeo.
Sed istae sunt merae quisquiliae, nec quae morari te debuerant. Salve et a Gronovio nostro. Vale felicissime. Hagae Comitis. 12. Martii. 1639.
PUto te jam rescivisse ex Schertlingio nostro, quam acerbe luerim inconsultam illam festinationem meam. Non dubito, quin id supplicii satis sit tibi. Quanquam excusatio insit; quod quoniam comiti meo annexus sum; non semper meo remigio agor. Te nihilominus et totam domum vestram constanter mihi favere dubitare ipse nequivi, et Gronovius insuper in Anglia confirmavit, cum ego aliquid offensae contractum esse properatione nimia credcrem. Nicolae mellitissime, corculum meum, utinam introspicere animi mei intima posses. Agnosceres impressa illic vestrorum beneficiorum vestigia, quae deleri nulla temporum diuturnitate potuerunt. Fateor inter caetera vitia mea esse simplicitatem nimiam, qua interdum labor. Sed quoniam propius candorem id peccatum est, facilius me mihi excuso, tibi quoque, qui patricias artes pro ingenuitate tua aut addiscere noluisti, aut iis, adversus amicos saltem, non uti. Dicam paucis, unus tu mihi es omnium, a quo sine fuco amari me intelligo, quemque effusissime amare occulto quodam instinctu cogor. Iter ex Anglia hucusque feliciter evenit. De Gallia, ut verum tibi fatear, multa mentitur fama. Pene omnia expectatione mea inferiora fuerunt. Nihil sordidius incolis, nihil oppidis abjectius, aut magis desolatum. Lutetia aliquo pacto expectationi par est. Sed si bibliothecas et eruditos viros excipias, nihil hîc quoque valde memorabile. Eruditorum exquisita est humanitas, ut fingi amabilius nihil possit. Quanta ubique veneratio parentis tui, quantus sit tam illustris nominis cultus, narrare tibi opus non est, quem hoc ignorare consensus totius orbis non sivit. Meministi te rogasse me, si qua re juvari Ovidii tui editio posset, ut omnia studiose conquirerem. Ut sentias non defuisse me tibi, ecce excerptas collationes ex Codice manuscripto vetustissimo. Contulit et annotavit ista manu sua Christoforus Puteanus Senator Regis. Filii ipsius, viri optimi et eruditissimi facile passi sunt collationes illas tibi impetrari. Epistolae tantum sunt et pauca alia: liber enim mutilus est. Non fuit ad manus Ovidius, itaque conferre non licuit. Non dubitant tamen Puteani, quin ibi multa futura sint bonae frugis. Ante octiduum cum apud amplissimum Senatorem Claudium Sarravium, virum optimum, et amantissimum studiorum fabularer, advenit eo Franciscus Pithoeus, itidem Senaror Parisiensis, Petri et Francisci Pithoeorum, nepos. Is inter caeteros sermones, ut sit, ostendit mihi locum Ovidii a se felicissime emendatum. Is est in fine libri. X. Met ubi de flore Anemone.
Namque male haerentem, et nimia levitate caducum,
Excutiunt iidem, qui perflant omnia, venti.
Correxit ipse, Qui praestant monina. Biduo post cum ad amplissi Grotium accessissem, sibi videri, dixit emendationem illam esse jam occupatam a nostro Gronovio. Non otium mihi fuit, inspicere libros Gronovii. Tu absque dubio memineris. Si quid inposterum obveniet, quo ornari editio tua possit, non deero tibi. Poematum tuorum editionem quaeso accelera. Parum abfuit, quin ego eam hîc prompterem literatis. Noli diutius celare eos, quid de ingenio tuo promittere sibi debeant. Post hebdomades duas nos hinc discedemus, fortassis Aureliam, aut alio, ubi facilior addiscendae linguae erit copia. Parentem incomparabilem, et universam familiam officiosissime saluto. VV. CLL. Scriverio et Boxhornio me commenda. Felicissime valete. Non patior te ignorare, ubi inposterum futurus sim. Lutetiae Parisiorum. IV. Kal. Julias. A. CICICCXXXIX. Amicus iste mens, qui hanc tibi reddit, ex Italia nuper venit. Cupit per te commendari parenti tuo, quem unice colit. Fac quaeso, ut sentiat amicitiae meae fructum.
NObilissime Heinsi, quas ante menses circiter quinque ad te dederam literas, eas periisse arbitrabar, quod nihil responderes. Sciebam enim fortunae exponi, quae amicis reddenda committuntur. Neque is, cui eas dederam, adeo diu mea consuetudine fuerat usus, ut insignem aliquam diligentiam ab eo expectare deberem. Ex eo tempore Galliam variis itineribus perlustravi, et nusquam diu, nisi fortasse Biturigibus duos menses, haesi. In Urbem hanc autem nuperrime redii, cum humanissime me revocarit Amplissimus Claudius Sarravius. Quo viro cave credas quicquam candidius et bonarum literarum amantius inveniri. Reversus ergo, sedulo id operam dedi, ut scirem, nihilne tu respondisses. Tandem ex tuis ad Gronovium dedici, dubitare me non debere, quin meas accepisses. Polliceris enim, te remissurum Puteanis excerpta Ovidiana, quae tibi ab ipsis impetraveram. Sed, quod mirabar, nulla istic mentio, nec epistolae meae, nec mei. Accedit obstinatum silentium tuum, tu plane quid cogitem, quidve suspicer non habeam. Potes scire quam in omnem partem anxius fuerim, ex eo, quod nullam mihi amicitiam religiosius conservandam semper arbitratus sum, quam tuam. A qua tamen dejectum me nunc esse, tua facta, quae dixi, me non sinebant dubitare. Ergo itaque sic ego ratinnes putabam. Desiit me amare Heinsius, vel exacerbatus injuria aliqua atque offensa nostra: vel ereptus mihi ab iis, qui fortassis inter nos dissidium volunt: vel denique me contemptum, seque suoque affectu indignum abjiciens. Prior sollicitudo de offensa non diu anxium me habuit, quod ab ea me tui meique
mores absolverent. Mei: nulla enim in re te laesisse certus eram, immo potius ubique praedicasse, nihil mihi in omni vita obtigisse, quo laetarer magis, quodque mihi gloriosius esse ducerem, quam domus vestrae amorem mihi conciliavisse, eique me illustria et incomparabilia beneficia debere professus sum. Hanc gloriam meam ut volens aliqua offensa corrumpere mihi voluerim nec par est, nec ulli fiet credibile. Sin vero ignorans aliqua in re ofrendissem (quamvis diu inquirens nihil repererim) ea te ingenuitate animi praeditum sciebam, ut condonare didicisses aliqua errata humanae imbecillitati; nemo enim sine labe notaque vivit. Saltem id sciebam aequitatem ipsam a te exigere; tuaeque esse indolis non condemnare inauditum, indefensum. Atque hoc est, quod de moribus tuis proposui. Quorum perspectus mihi candor etiam id, quod secundo loco jeci, mihi eripuit, Ut enim fortasse essent, qui nos vellent distractos, non te tamen ita mobilem sciebam, adeoque injustum, ut coram te accusatum esse, id tibi sufficeret. Restat itaque postremum, ut me merito meo, nulla re magnopere commendandum, tuoque affectu indignum, amari desiisse arbitrarer. Haec cogitatio me eo vehementius afflixit, quo justiorem ejus esse rationem videbam. Quid enim? An magnopere quisquam mirabitur negligi ab Heinsio eum, qui quod tam intime amari potuerit, merito omnibus stupendum videbitur. Nuditatem meam norunt mecum alii, quamque parum idonee honesta studia tractem (qua vobis laude conciliari oportet) jam olim fuit cognitum. Qui itaque viderunt me ad tantum favorem provectum, cum omnia perquisivissent, nihil in me te dignum repererunt, nisi fortassis simplicissimam et sine fuco, aut affectatione animi probitatem, innocentissimum ac fallere nescium candorem. His artibus si tibi conciliatus sum (neque sane alias habebam) vide ne atrocem inculpatissimis moribus tuis injuriam facias, si me ab illustri parente tuo primo tanto affectu quasi in sinum receptum, a te tanto opere amatum, tot benemeritis ornatum excultumque subito deprimas, antequam illam probitatem, illumque candorem meum mihi abesse probaveris. Quae cum in me amaveris hactenus potius quam me, nulla re amabilem, vide ne mutata sententia virtutes illas damnasse videaris. Denique, interest existimationis tuae tanto affectu inter nos cultam amicitiam subito non abrumpere: cum nemo bonus unquam fastidire amicum coeperit, nisi id ille meruisset. Quod postremum si in me cadit, saltem titulum inscriptionemque mei criminis scire debui, ut ad formulam accedens statuendum haberem, litine cedere, an contendere deberem. Non amari me cum id non merear, aegerrime quidem, sed tamen utcunque fero. Excidere autem amantibus indignissime fero, si, ut dixi, inaudito, et indefenso id contingat. Vides quam prolixum me fecerit sollicitudo mea: qua nulla mihi molestior unquam accidit. Scire inde debes, quam mihi cordi sit amicitia tua, quam maximi thesauri instar habui. Et fortassis supervacuum tot verba fundere, cum amabilissimi mores tui non permittunt tibi aliquam in me crudelitatem. Sed quoniam nimis inquietum me habuit ille amantium suspicax timor, tandem illo me exonerare volui. In hac urbe tota fortassis hyeme morabor. O si tu hîc esses, quot deliciis circumflueres. Sed ea potius mea felicitas
foret, quam tua, qui domi plura habes quam hîc invenias. Incomparabili parenti tuo et Cl. Zuerio me officiosissime commenda. Vale, juventutis nostrae delitiae, mellitissime Heinsi. Tuas anxie exspecto. Lutetiae Parisiorum. Prid. Kal. Januar. A. CICICCXLI. Dies sunt duodeeim, quod Gronovius ex hac urbe Andegavum discessit.
DIscesseram jam Lutetia, ortime mortalium, cum tuae literae eo allatae sunt. Ceperamus quidem consilium hibernandi in ea Urbe, sed id nobis eripuerunt rationes comitis mei, quem diu haerere in Urbe delitiarum omnium lena, e re non erat. Morati itaque aliquantulum sumus Aureliae, sed cum et ibi sodalitates parum gratae obtigissent, ad Bituriges nostros regressi sumus. Expertus fueram nusquam quietius aut innocentius vitam degi: quanquam non sine maerore summoa summis humanissimisque viris, qui Lutetiae sunt, divellerer. Sed alligatus sum saxo, quod cum volvo, ipse ut distrahar, voluterque necesse est. Poteras tu quidem sine incommodo tuo carere hac rerum mearum historia: sed ratio reddenda fuit, cur serius literis aureis vere, et merum amorem spirantibus respondeam. Petreus enim et Elzevirius non scire potuerunt ubi locorum essem, quod id ipsis indicare noluerim, antequam certam denuo sedem delegissem. De qua tandem certiores facti, tuas extemplo transmiserunt. Habes et causas morae, et rationes, quae efficiunt, ut de Lutetianis et hominibus et rebus nihil scribere possim. Quae ad Iustellum pertinebant ea jam et dixisse et effecisse Gronovium memini quasi per transennam. Carmina Rutgersii et tua apud [Gap desc: Greek words] Grotium vidi: qui ea describi curaverat. Et ante hebdomadas tres Sarravius Aureliam mihi scripsit, excerpta Ovidiana esse reddita Puteanis. Controversias tam acerbas in Academia vestra excitari, ita vivam, ex animo doleo. Eoque magis, quod multum publicis commodis decedere arbitror, dum viri summi digladiantur. Nosti illud: Heu quantum terrae potuit pelagiqac parari, et quae sequuntur. Deum summum obtestor, si vita mea redimi posset concordia inter incomparabilem Parentem tuum, et Salmasinm, me eam libenter profusurum. Satiram tuam videre valde cupio: quanquam nullum utrinque telum expediri possit, quod, non mihi quoque ingenti plaga pectus vulneret, et intimo doloris sensu animum exulceret. Non quidem illo in praelio ullae meae nisi spectandi partes sunt. Ita tamen spectator adsto, ut ad singulos ictus concutiar, et quo major fortitudo utriusque videri, et quibusdam oblectamento esse possit, eo vehementius utrumque aequis manibus, factaque pace ex arena discedere cupiam. Sed omittamus tam tristia, quibus fortalle tempus medebitux. Clarissinum Boxhornium tandem amaenitates suas,
Veneresque omnes, quibus mille puellarum animos excantaverat, unum in locum contulisse gaudeo et gratulor. Ex animo ipsi felicem et concordem torum opto, et, in quo delitiarum conjugalium summa consistit, vegetum ac expeditum [Gap desc: Greek words] . Notum illud Xenarchi apud Athenaeum.
[Gap desc: Greek words]
[Gap desc: Greek words]
De Bodecheri reditu, et ingenio, de Thysii Professione nescio quid ad me scribitur. Cupio ex te scire quid ejus rei sit. Dii meliora piis, erroremque hostibus illum. Oro atque obtestor te, mellitissime Heinsi, serva illum animum, illum affectum mihi, quem tot experimentis cognitum habeo, et quem postrema epistola tam luculenter ostendis. Non eo pertinebant querelae meae, quasi diffiderem tibi, sed quod mihi. Sciebam te non deserere mores tuos, sed ego potueram te offendisse meis. Quae suspicio quoniam falsa fuit, pene mihi jam exosa est, et irascor ipsemet mihi, quod tam sinistre non tam de te, quam de me senserim. Unum hoc in ea re video, quod me oblectet, quia intempestiva licet querela incomparabilem a te epistolam elicuit. Incomparabili et illustri parenti tuo me ut commendes, oro. Vale felicissime. Avanci Biturigum. X. Kal. Martias. Anno CICCXL.
CUm ex Gallia in patriam tenderem itineris mei rationes non permiserunt mihi, quanquam id cuperem unice, ut pertransirem Belgium, usuramque summae voluptatis, quamvis fugitivo amplexu raperem. Jam praeceperam mecum animo fabulas, sermones nostros, quam multa tu mihi de rebus vestris, quantum ego tibi de Gallicis: praeterea gustum Poematum tuorum, quae sub praelo fervere augurabar; denique infinitas delitias meditabar, cum his omnius frustratum me sensi, quod nullae naves Belgicae in portu reperiebantur. Impositus itaque in aliquam nostratem, quam fortuito ibi offenderam, quatuor diebus, nec integris, ex portu Gratiae in patriam delatus sum, non sine gemitu ac lacrimis ex alto littus vestrum prospiciens, nec sine indignatione, quod nimis festinanter illius adspectus mihi eriperetur. Ex eo tempore multis intricatus districtusque hinc inde negotiis, scribendi ad te nec animum nec otium habere potui. Ne nunc quidem defunctus taediosissimis occupationibus, quibus pro moribus gentis hîc implicantur, qui peregre redeunt, quod tamen ulterius differre scribendi officium nisi flagitiose non possem, itineris mei rationem reddere qualemcumque tibi volui, uberius id diligentiusque facturus, ubi ex illis, quae nunc me sollicitant, emersero. Interea per Deum testor, constantissimo me affectu cultuque venerari virtutes indolemque tuam, sanctissimamque
esse apud me beneficiorum incomparabilis parentis tui memoriam, cujus in me animum, favoremque quamvis erga immerentem ut tu mihi conserves alasque, summae illius tuae benevolentiae erit, cujus immortalia jam in amicitia nostra vestigia pressisti. Poemata tua, si prodiere, avide expecto, cum epistola, quales omnes tuae sunt, amantissima, et in qua Heinsium meum, tanquam in elegantissima imagine recognoscam. Amicis omnibus quaeso me commenda, inprimis CLL. VV. Scriverio et Boxhornio. Felicissime vale. Dabam Hamburgi. VI. Kal. Febr. CICICCXLI.
NIsi naturae tuae benignitatem nossem, crederem te negligentiae meae, quam nuper tam sollicite tibi excusabam, poenam exigere, dum nihil respondes. Tu vero mihi mansuetudinem tuam toties probasti, ut alia omnia potius, quam vindictam tuam pertimescam. Neque sane, si te offensum existimarem, denuo te adirem, antequam deferbuisses, quod celeres exitus iracundia tua habere consueverit. Ut autem tibi fidem faciam, nihil me hujusmodi de te in animum induxisse meum, ecce, pro cumulo confidentiae, nuptiis meis Epithalamium posco: ne impune feras tam prolixum silentium. Poscit hoc mecum venustula mea, quam ob mores potius et ingenii dotes mihi sponsam delegi, quam ob ea, quae alii appetunt, non tam ut utantur, quam ut possideant. Dabis puto veniam mihi, si dixero primum in animo meo locum, quem tibi hactenus religiosissime consecraveram, totum amicae meae cessisse; te nunc in secundo consistere. Sed nihil hîc peribiit tibi. Duos nunc habebis cultores virtutum tuarum, quas cum ego intelligere me putem, facile in admirationem earum pertraham virginem mihi obsequentissimam. Si nosses indolem, non paeniteret te horulae tribus quatuorve versiculis destinandae. Intra hebdomades quatuor nuptiae fient. Exiguum spatium, sed votis meis nimium, et quod Epigrammati scribendo sufficiat. Non enim sum tam inverecundus, ut Elegiam petam in tam sterili materia. Quicquid erit quod mittes, quaeso ut statim mittas. Dies enim nuptiis dictus est XV May juxta Calendarium Gregorianum. Agnoscis honestam ambitionem hominis delicati, qui diem solemnem non vult, nisi optimis carminibus insigniri. Illustrem virum parentem tuum sollicitarem, si essem paullo audacior. Sed impedior reverentia tanti nominis, neque ausim quicquam decerpere publicis commodis. Hoc unice peto, ut versus saltem duos a CLL. VV. Scriverio et Zuerio mihi impetres. Nullum mihi pignus erit certius perpetuae eorum in me benevolentiae. In omnibus istis ostende te esse Hensium, i. e. mei amantissimum, quod obsignatis tabulis, si tu negas, faciam manifestum omnibus. Experiar hac in re quantum
moribus tuis indusseris, quantum denique amicitiae nostrae dederis. Inimicorum enim susurros nihili te facere compertum habeo, quicquid blaterent sycophantae. Parenti incomparabili caeterisque omnibus officiose me commendo. Felicissime vale. 20. Aprilis. 1641. Civi meo, qui has tibi offeret, recte trades quicquid mittetur. Sed festinato opus est.
VEni Hamburgum circa Idus May, postridie, quam tu illinc discesseras; parique fato, quo, ut meminisse potes, ante Sexennium tuus Gedano discessus meum a Thoruniensi itinere seu ablegatione reditum die uno antevertit. Detestatus pene sum illud triduum, quod Lubecae exegeram iners, et nescio quibus amicorum atque affinium ineptiis obsecundans. Si enim festinassem, copia fuisset saltem per biduum fruendi amico tanto, et jucundum illud os oculosque dissuaviandi. Perspexi postea ex tuis literis ad praeclarissimum Langermannum (per menses enim fere duos illic haesi, quaedam domestica extricans, tibi aeque dividiae fuisse hunc casum ac mihi. Decreveram Hamburgo ad te scribere, idque fueram pollicitus Langermanno nostro, sed varie distractus, tum vero convivia pene quotidiana obeundo, sensi praeter spem mihi effluxisse tempus, quod ei scriptioni destinaveram. Ne enim nescias, pene me obruerunt, ne dicam occiderunt, convivali illa benignitate veteres amici. Sane tantum vini bibi hebdomadibus septem, quantum alias toto biennio bibere non soleo, homo, ut nosti, non abstemius. Sed vel Genius dulcissimae patriae, quam post annos octodecim revisebam, vel eadem illa amicorum obvia hilarisque benignitas effecit, ut nullum inde valetudinis incommodum postea senserim. In praedones incidi, cum deinde Hamburgo Lubecam reverterer, qui mihi abstulerunt Joachimicos pene ducentos; praecipua, quae habebam, quod festinarent, salva reliquerunt, neque praeterea vis ulla, aut injuria illata est. Erat is annus aetatis meae climactericus septimus, quem periculosum Astrologorum filii autumant. Et fortassis non minus periculi est in praedones, quam in morbum incidere. Pervenisse de illo meo casu famam in Sueciam ex tuis literis ad Pelsium intellexi, quas hodie ad me misit, teque illi, vero affectu, indoluisse. Subito itaque arripui calamum, ut quam jucunda mihi fuerit significatio veteris lincerique amoris, statim tibi ostenderem, et simul gratias agerem pro donato Ovidio, eruditionis, ingenii, atque industriae tuae immortali monumento, quod ad me et Pastorium recte curarunt Etzevirii. Utinam mihi detur copia veris nun testimoniis demonibandi, quantum te amem, quantumque tibi debeam. Salve ac vale feliciter. Gedani. die. 21. Decemb. 1661.
CUm ex literis Lucae Langermanni V. Cl. non ita nuper intelligebam, Hamburgum te advenisse paulo post meam ex illa civitate profectionem, indignatus sum, non lentius aliquanto me festinasse, quanquam mandata publica urgebant supremam suscepto itineri manum mature imponi. Nusquam alias sic me fefellit cortina Phoebi, Vir Eximie. Nam si vel tantilla spes congressus tui affulsisset, omne ingenium advocassem ad causas cunctationis excogitandas, quas apud Proceres nostros praetexerem. Caeterum quemadmodum invitus intellexi conspectu hominis amicissimi me fraudatum esse, ita non minus moleste atque indigne tuli nuncium, qui in latrones te incidisse postea ad tuos contendentem, ac sarcinis exutum esse, subindicabat. Gaudeo tamen et salvum te evasisse tam truculentas manus, et sarcinas tantum fuisse delibaras a properantibus, cum nihil ex iis tibi relictum rumor asseverasset. Male sit ducentis istis Joachimicis, per quos poesi tuae inter latrones locus non fuit. Poteras enim coram illis cantasse, si fuisses vacuus; sed ut in re seria jocari desinam, mihi quoque non minimum ab istis male feriatis fureiferis in via periculum fuit, quos tamen feliciter evasi, cum Illustr: Tottius Orator a Suecis ad Regem Christianissimum destinatus, quem in Dania habebam obvium, fortunam minus propitiam sit expertus. In tuto jam collocatus ad Scandenaviam emensus, relicta post tergum Helmaestadio civitate, veteri patronae, Christinae Heroidi, nec opimus in ipsa via occurri, quae perquam benigniter me excepit: voluitque ut ad quintum usque miliare mea relegerem vestigia ac sese comitarer. Obsecutus sum imperio, unumque ac alterum cum illa Helmaestadii diem commoratus reliquum itineris perfeci: hoc nomine plurimum gavisus, quod sub meum in hanc civitatem adventum cognovi Procerum Suecorum consilia Pacem unice spectare. Eo in proposito si persistunt constanter, moram duitiuniorem mihi hîc terrarum fore trahendam praevideo, si quid interim aut privatis rebus tuis, aut vestrae civitatis publicis, cui arctissimo hospitalitatis vinculo devinctum me esse semper profitebor, potest consuli, studia mea experiamini rogo, et animum commodis vestris unice faventem. Nasonem meum tibi redditum esse laetor, ut qui maxime. Tumultuariae istae lucubrationes sunt, et nova hac peregrinatione interruptae, quas per otium fortassis elimabo ac detexam. Ad te tamen mittendas duxi, pro tessera luculentae benevolentiae et fiduciae, quam in tuo affectu maximam a me collocari agnosceres. Vale, Vir Amplissime, et me quod facis hactenus amare perge.
Holmiae Suecorum Anno CICICCLXII. a. d. XXI. Januarii.
CUm Christianus Daniel Findekelder, domo Germanus Saxo, natus perquam nobili loco, peregrinationis studio excitatus varias Europae nostrae regiones jam obierit partim, partim sit obiturus, atque in his civitatem quoque Gedanensem sibi persustrandam proponat, adhortatus illum sum, ut tuam prae caeteris consuetudinem apud Borussos ambiat, ac conciliare sibi enitatur. Habet quippe hunc praecipuum peregrinationis scopum, ut viros ubivis locorum celebnores praestantioresque non tantum adeat, sed frequentet etiam, ratus quod res est, uberrimos hinc fructus ad se redundaturos esse. Tu quaeso fac, ut intelligat commendationem meam aliquo apud te fuisse loco, nec apud te solummodo, sed apud tuos quoque. Pastorium maxime nostrum ut cognoscat, ejus interesse censeo, ad quem verbose scribebam nuper, nunc multum salveat. Vale Holmiae CICICCLXII. XIII. Novembr.
PAteor flagitium me admisisse, quod literis tuis ante annum et amplius scriptis hactenus nihil respondi. Sed me miseriae temporum, et molestissima, quibus distringor, negotia non semper officii memorem esse sinunt. Quid si quoque lenitatis tuae atque indulgentiae fiducia securius interdum peccamus, quotquot amicitia tua perfruimur? Sed plane veternum illum excusserunt postremae tuae, scriptae quidem, a. d. XXIII Novemb. anno superiori, sed ante dies sex mihi demum a Nobilissimo Findekelder redditae, postquam is per fines Finmarchiae, Russiae, Esthoniae, Livoniae, Curlandiae ac Prussiae magno ambitu itinere peracto salvus huc tandem advenisset. Magnum mihi praestitisti beneficium, quod notitiam viri, multis eximiis dotibus praecellentis mihi conciliasti, cui omnia illa praestare officia cupio, quae a mea tenuitate proficisci poterurit. Sed heus amice. Sunt hîc qui suspicentur secretis illum mandatis instructum ex Suecia huc venisse, ut in Aula Polonica quaedam negotia sine strepitu procuret. Ego id non credo, immo plane falsum esse puto, cum et literas tuas, in quibus hominis peregrinandi institutum mihi describis, et illius, quod confecit, itineris rationem ac modum considero. Neque opinor te conjectorem tam horribile hoc arcanum fugere potuisse, aut, si quid rescisses,
me id voluisse celatum. Si grave non est, velim mihi sensum tuum super hac nostrorum hominum suspicione, quam tamen ipsis eripere laboro, paucis indicari. De statu Orbis istius Sarmatici ex literis Domini Pelsii haut dubie plenius doceberis. Ego enim libenter abstineo a commemoratione earum rerum, quae animum meum non parum excruciant; a quarum cogitatione quoque, quantum licet, studeo mc abducere. Quod ut nunc quoque faciarn, narro tibi pervenisse nuper ad manus meas manuscriptum volumen satis spissum Poematum Andreae Critii Archiopiscopi Gnesnensis Regnique Poloniae Primatis, qui vixit sub Rege Sigismundo primo et Anno CICICXXXVII. Cracoviae Sexagenarius decessit, extant ad eum aliquot Erasmi epistolae. Deprehendi in eo Volumina non pauca ad historiam illorum temporum pertinentia, reperiuntur quoque amatoria multa, et inter ea quaedam turpicula, ne dicam plane foeda Non possum quin unum ex elegantioribus epigramma adscribam.
AD LYDIAM PUELLAM.
Me nive candenti petiit modo Lydia, rebar
Igne carere nivem, nix tamen ignis erat.
Quid nive frigidius? nostrum tamen urere pectus
Haec potuit manibus missa, puella, tuis.
Quis locus insidiis dabitur mihi tutus amoris,
Frigore concreta si latet ignis aqua?
Lydia sola potes nostras exstinguere flammas,
Non nive, non glacie, sed potes igne pari.
Hos tamen versus tam elegantes dubito an non alibi aliquando legerim, et puto exstare nescio in quo libro, utque verum fatear, reliqua non sunt ad eundem aeque genium comparata, quanquam multa sint, non insulsa, quaedam plane sunt inepta et frigiaa. Te autem appello, memoriamque tuam omnium elegantiarum promam-condam, ut, quod sine incommodo tuo fiat hoc mihi dubium explices. Liber, quem habeo, descriptus est, ut profitetur titulus A. 1568. in usum Generosi Domini Joannis Konietzki Pretzlaw de Magna Konskie, Illustrissimae Annae, Dei gratia Reginulae Poloniae, Aulici et Thesaurarii. Sed nimis te moror tam levibus ineptiis. Tu ut serio me amare pergas plurimum te rogo, Vir Nobilissime. Salve et vale feliciter. Gedani, a. d. III. Martii A. CICICCLXIII. Ignosce lituris.
COlicis doloribus non ita nuper immane quantum exagitatus ita postmodum vires attenuatas sensi, ut omnis animi cura, omnis meditatio paulo intentior
procul fuerit habenda, dum redeo cum valetudine adversa in gratiam, Fabrici Amplissime. Hinc factum esse facile jam colligis, quod ad tuas oppido suaves et jucundas responsum hactenus distuli: quae procrastinatio mihi ipsi accidit perquam molesta. Quid enim gratius optatiusque possit obtingere, aut quod majori sit voluptati, quam tecum confabulari, nomine mihi longe amicissimo, et quem in oculis tantum non assiduum sic fero, ut nunquam vel latum unguem absis, ne tunc quidem, cum multo, uti nunc sit, locorum intervallo disjungimur et separamur? Tum intestinae seditiones, quae viciniam vestram indignis modis jam nunc collisere, ut de te cogitem frequentissime, mihi quodammodo injungunt. Nunquam enim flagrantiores aut magis concitatos experiaris adfectus; quam cum sollicitudo stimulos amori subdit. Spero mox fore, ut sopito hoc motuum internorum incendio, quo nunc miserrime vexamini, securius te amem. Nobilissimum Findekelderum sospitem atque incolumem ad vos pervenisse, rebellium ac barbararum gentium manibus feliciter elapsum, gaudeo mehercules, ut qui maxime. Id cum ex ipsis ejus litteris, tum ex tuis quoque cognovi libentissime. Et quamquam vix est, ut certo mihi persuadeam, sedem ab illo etiamnum inter vos figi, compellandum nihilominus verbis vel tribus virum praestantem esse duxi, ut, si a vobis necdum discessit, intelligat virtutes suas constanter a me coli atque observari. Domo ac gente Saxonem esse ex ipso didicisse potuisti. Nobis tempore satis multo se indulsit, exactis in hac civitate quinis aut senis, si probe recordor, mensibus, sic tamen ut aulam regiam rarus admodum aut nunquam accederet, caetera perquam curiosus et mdustrius in minimis maximisque rituum exterorum rimandis. Quod occasionem dedisse arbitror vestris hominibus suspicandi, illum occultis mandatis instructum a Suecis hanc peregrinationem suscepisse, quod est falsissimum. Cum nec Suecis operam addixerit, nec rebus aulicis multum sese immiscuerit, dum hîc haesit. Potius est, ut opinemur principis sui ac patriae utilitatem ab eo spectari, dum peregrinos mores sibi familiares reddit ac sagaciter explorat. Epigramma istud ad Lydiam puellam elegans omnino est, et quod Andreas Critius nullo jure sibi vindicavit. Vetusti scriptoris partum facile agnoscis; quod ut magis liqueat certiusque intelligatur, quaeri a te poterit in catalectis Petronianis, sive versibus atque epigrammatis his, quae Petroniano satyrico Petrus Pithoeus subtexuit, ex vetustis membranis descripta. Illic tamen Julia est puella, quae Critio Lydia: tum versus quartus hoc modo legitur nostrum tamen urere pectus. Nix potuit manibus, Julia, missa tuis. Vides fecisse fucum lectori bonum Arichiepiscopum, qui furti ignominiam non est subveritus et notam incurrere, dum amatorem scitum et venustum posteris se probare posset homo nugator. Utrum facinus in illo praecipue sit improbandum jure ambigas, furtine, an ineptiarum amatoriarum. Nam amatoria scripsisse potuit, cum ecclesiasticae vitae se haud dum dedisset; furtum admisisse, cum militaret, si militavit unquam. Hîc terrarum satis pacate hactenus procedunt omnia: ante menses hosce tres aut duos delectus militares per hoc regnum multa cum festinatione habebantur, accedebat
rumor, in Russos sub aestatem arma fore movenda; sed proceres hi alio cogitationem nunc videntur convertisse, et paci denuo studere, ex quo cognoscunt nihil praesidii rebus suis fore in exercitu Polonico, quem in hostem communem armari unice velint, opinati hoc pacto successus prosperos longe procliviores sibi fore, si Russo cum duobus adversariis res sit uno eodem tempore. Sed vestri homines patriam exedere et depopulari malunt, quam solum hostium. Amicos omnes jubeo plurimum salvere. Vale, Amplissime et Amicissime Vir. Holmiae Suecorum Anno CICICCLXIII. XV. May mensis.
SUavissima compellatione tua nihil accidisse mihi potuit jucundius aut exoptatius, Vir Eximie. Quamquam enim in civitate vestra non desunt aliqui et literis suis identidem me convenire et de rerum suarum statu certiorem facere soleant, nescio quomodo tamen fit, ut ex ipso fonte potus se gratissimum praestet. Inest enim alloquiis tuis [Gap desc: Greek words] et detrimentum venustatis plenissimum, quod quo uberius se diffundit ingeritque sitientibus, eo magis sitim accendit atque exacuit. Valetudo mea quod sollicitum te habet, facis peramanter, est tamen illa nunc loco satis commodo, nisi quod vulnus intempestive sororis unicae optimaeque excessu ante menses hosce vicenos mihi inflictum cicatricem necdum duxit. Sed est solatii non partim in studiis literaturae humanioris, ad quae frequenter deverto, cum per occupationes publicas licet. Jamque in eo sum, ut urgente typographo novam poematum meorum editionem adornem. Musis res suas habere pridem jusseram, quod alia agenda minime deessent, sed excussit mihi quodammodo veternum princeps maximus, et ad sui commendationem non tam rerum praeclare gestarum magnitudine; etsi hac quoque, quam luculentto studii poetici atque eruditionis amore pellexit. [Note: Legitur lib. III. silvar. p. 210.] Epigramma illi quod postremum offerebam, hîc vides. Findekelderi res angustas miseratus tum ex animo; sed quod ipse postmodum Warsaviam se cogitare perscripsit, auguror illi cum creditoribus jatn convenisse. Conciliavit illum mihi Orator Danicus in hac aula ante hoc triennium, cujus in comitatu huc pervenerat. De natalibus ejus vero majora fortassis persuasa tibi volui, quod illos quoque idem Orator apud me praedicabat. Caetera ni fallor commendationi meae in illo abunde respondent. Est enim et egregia animi dote et multa rerum cognitione instructus. Alium nescio quem domo Parisinum Pelsio nostro ad vos contendentem paullo post commendabam, obsecutus in eo precibus ac desideriis Oratoris Gallici, qui coenaturus ad me adolescentem hunc cum aliis secum adduxit, atgue illa occasione ut commendatitiis meis illi adessem
Gedanum cogitanti obsecravit. Sed mox cum literaea parente adolescentis Lutetia venissent querelarum plenae, super dissolutis ac corruptis filii moribus monente eadem oratore, Pelsio auctor fui ne nimium illi fideret concrederetque: metuo tamen, ut tempestive satis. Res Polonicas loco nunc esse non inoportuno fert rumor, quem vobis successum diuturnum propriumque fore confido; praesertim cum et Sueci malum non exiguum Russis minari videantur. Discessit hinc hesterno die Caesarianus Orator, cui opem adversus Turcas postulanti mille pedites de novo, equites quadringenti, tam alia muniendis castris aut urbium oppugnationi promissa. de poematum collectione jam annus est propemodum quod intellexi nihil. Percunctabor tamen illos, quos cura collectionis proxime spectat, et ut certiora cognoscas operam dabo. Epicedium quod exequiis dedisti parentis meae, inter tua praecipuum duco, sive id merito carminis a me datur, sive argumenta, quod non potest non placere multum. Opinor tamen me mihi hoc judicio minime blandiri. Vale vir amplissime, cum lectissima uxore liberisque ac caeteris amicis. Exarabam Holmiae Suecorum CICICCLXIV. a. d. XI. Martii Gregor.
ID demum est [Gap desc: Greek words] , uti ajebat illc, versus optimos pro male tornatis reponi, Vir Amicissime. Jam vero non poenitet tam procaciter me lasciviisse, ut Elegiam venustissimam tibi extorquerem, ne semper auditor tantum esses. Legi et relegi oculo frequenti praeclara adhortamenta, quibus Lindanum tuum in arma concitasti adversum hostes Christiani nominis infandos, multo verborum pondere, multa sententiarum mole, et id quidem ausus elegiaco metro, quod heroi pedis argumentum erat, aemulatus hac in re Tyrtaeum illum, qui mares animos in Martia bella eodem carminis genere olim, feliciter, ut scis, exacuebat. Utinam tantum vividi coloris a Lindano caeterisque pro pia causa militantibus conferatur in praelia, quae parant, quantum fingeretur impulsu tuo! Auderem equidem jam nunc laurum certissimam spondere nostris partibus. Et quidni spondeam! Cum monitores tam facundi sint in promptu; quos si miles audiet, desperare palmam non potest, aut de successu dubitare. De tuis versibus sic statuo, implevisse te omnibus omnino numeris, quod nos ancipiti eventu tentabamus. Quia tamen tu tantus auctor atque auspex stimulos addis, quoties per occupationes publicas licebit atque integrum erit, in Musarum castra obiter excurram, et quae in scriniis poeticae venae non pauca mihi adfecta asservantur, proferam in lucem, curis prioribus incrementi loco accessura. Sed otium frustra circumspicio hactenus, quod incepto huic utcumque par sit. neque enim satis est procudi carmen, ni victurum
procudatur. Comitia omnium regni Suedici ordinum, quae Calendis Mayis haberi debuissent, hesterno demum die haberi coepta sunt. Nimirum, dum nonnulla praemittuntur, quibus haud confectis ad comitia iri vix poterat, turbarum ac jurgiorum id subortum est, quod ad collidendos proceres ac plebem concitandam haud dubie videbatur spectare, ni Deus adfuisset e machina. Rex Carolus Gustavus ante quadriennium fere fatali necessitate compulsus tabulis supremis fratrem Adolphum Johannem filio suo tutorem una cum Regina Matre procerumque praecipuis, tum utriusque militiae Magistrum destinarat: improbatum tamen regis judicium in comitiis, quae post excessum ejus proxime habebantur, ac munus imperatorium Laurentio Kagge, viro rebus bellicis exercitato prae caeteris, est oblatum; sed et ille non diu honorem amplissimum gessit, morte circumventus. Cui dum successor quaeritur, Princeps Adolphus Johannes palam obtestari ordines, nunc singulos, nunc universos, rationem fraternae voluntatis ac supremi haberent mandati: suam esse provinciam illam, nec ab alio administrari posse salvo obsequio, quod Regi deberetur: minaciter etiam cum Vrangelio agere, in quem praecipue studia converti animadvertebat. Cum modus expostulandi non esset, Vrangelio jam voti compote facto, Principi custodes ex praetoriano milite adduntur. Nec facultatem impetravit abeundi quo vellet, nisi obstructa per Chirographon fide, non fore sibi posthac adspirandum ad imperatoriam dignitatem. In Vrangelii locum Archithalassus est electus Gustavus Otho Steenbockius, obniso quanquam ordine equestri, qui hominem affinitatibus ac cognatis nimium pollentem aversabantur, ducta videlicet sorore Cancellarii in uxorem, ac germa na Archidapifero regni elocata. Locus praeter haec in equestri ordine affignandus nobilitati scaenicae, qui nec primo inter Comites ac Barones admittebantur, et postremum inter homines nobilitatis jure nuper donatos negabant occupari a se posse. Inter has contentiones dies in diem extractus est. Hesterno demum Steno Bielke oratione habita ordines regni edocuit, quas potissimum ob causas a Rege convocati essent; erant quidem Cancellarii hae partes, sed is valetudine adversa subito tentatus, dum orationi se accingit, ex ipso procerum ac plebis conventu aeger digressus est. Haec ominosa adflatis superstitione ingeniis nec auspicata admodum videntur. Adderem et de nupero incendio nonnulla, nisi nimius jam essem, remque, uti gesta est, exaratis ad Pelsium nostrum litteris hodie magna ex parte enarrassem. Diu est quod Itali jactarunt inventum esse in Dalmatia Petroniani satyrici luculentum fragmentum. id proximis diebus per tabellarios ad me pervenit, Patavinis typis descriptum, sed vix inspectum Ubsalienses amici abstulerunt, ur sententiam accuratam de eo ferre nequaquam possim. Ad Trimalcionis coenam, quantum video, spectant omnia. Multa mendose illic ac depravate scripta exhibentiir, frigent plurima, et ad Petronii nervosam elegantiam vix adsurgunt. Nihil igitur pronuncio, sed iterandae lectioni differo judicium. Amicos jubeo salvere, Pastorium prae ceteris, virum eximium. Vale. Exarabam Holmiae Suecorum. CICICCLXIV. a. d. XV. Junii.
FActam tibi Poematum meorurn copiam, Vir Amplissime, non alio magis nomine laetor, quam quod inde manifestum fieri, et comprobari potuit, nonnihil loci beneficiis tuis apud me fuisse. Quac etsi digne satis haudquaquam sum remuneratus, in eo tamen placui, fateor, mihi utcumque, quod animi grati argumento, licet tenui, te virum tantum apud posteros venerari nobis contigit. Benignitatem tuam incredibilem, quam saepe numero sum expertus, nusquam apertam magis obviamque deprehendi, quam in iis laudibus, per quas Musam nostram quotidianam illam, atque immerentem collo beasti. Alibi tamen benevolos lectores me reperturum minime confido: maluisti enim affectui totum te indulgere, qui judicium ad partes vocasse consummatum illud poteras, et maxime nobis formidandum. Cossum et Santram, quos ignotos tibi esse video, qui sint, paucis accipe. Alter horum Cornelius Boyus, Fisci apud nos nuper patronus, nunc fato concessit, versificator in multis ridiculus, nisi quod vernaculo sermone carmen conscribebat interdum haud malum: Alter est Franciscus Planta a sacris olim Mauricio Principi Nassaviae apud Americanos, eujus gesta posteris parum feliciter oratione vincta tradidit. Is puto Bredae etiamnum verbi divini praeconem se profitetur. Macrini nomen sibi vindicat Petrus Monmorus professor apud Parisios Graecarum olim litterarum inficetus plane ac ineptus; quem Menagius, Saracenus, Valesiii fratres, alii certatim scriptis jocosis ac mordacibus involarant. Amicus ille Batavus est Hadrianus vander Walle, sive Vallius, quem prima inter Italicas compellat Elegia: Is dum curam habet, nescio quas ob caussas, nomen suum latere voluit. Idem Eclogae, quam designas, auctor est habendi. Gronovium nostrum tanto jam tempore per litteras haud egisse tecum miror, quamquam et me compellat rarissimus. Ultimis suis mense Junio exaratis agebat gratias pro amicâ operâ. Admissus quippe est hoc anno et adscitus a Rege Christianissimo inter illos, quos honorario annuo auctos atque ornatos voluit Princeps munificentissimus Quod etsi toto jam triennio tempestivius confieri debuit, praeteritus tamen ac insuper est habitus a Regiis Ministris, me per litteras continuas factum apud illos improbante, ursit igitur negotium Capelanus, non sine successu. Qui Gronovio persuasum voluit, me commendationis rationem hic praecipue habitam fuisse. Eodem honore quoque sunt donati Thomas Reinesius, Octavius Ferranius, Carolas Datus, triga hominum mihi amicissimorum. Gronovium apud te spero excusabant senectus et continuae lucubrationes. Haec nunc praepropere inter summas temporis angustias. Salutat te peramanter Vir Illustris Johannes Isbrandius, qui nobis hîc adest, propediem ad suos rediturus. Vale Fabrici jucundissime, meque quo solebas studio perge complecti Exarabantur Holmiae Suecorum CICICCLXVI. a. d. v. Octobr. Gregor.
QUum in eo essem, Vir Nobilissime, ut contractae olim in Batavia, et hîc singulari quodam meo fato renovatae tecum, amicitiae memoriam refricarem, tuas longe gratissimas accepi. Non levem utique fatcor mihi ruborem incussere, dum supervacua gratiarum actione vota solum mea, et flagrantissimam bene merendi cupidinem tanquam collata beneficia compensant. Quantum enim felicitati meae gratulatus fueram, quae tui conspectum et eruditae consuetudinis usum aliquamdiu nobis praebuit, tantum me ussit tenuitatis meae conscientia, quae animum in sui cultum effusum aliter quam verbis significare non passe est. Spero tamen, quod exinde singularis illius, qua verum Heinsianae famae et eruditionis traducem prosequor, observantiae magnitudinem non metieris. Lubens caeterum intellexi quam felici successu, licet aviis et difficillimis itineribus, cruentas rusticorum manus evasistis. Sedati jam omnes illi motus, et concitores turbarum intempestivae rebellionis poenas dedere. Non dubito, quin tu et eruditissimus Langermannus noster eadem felicitate in Bataviam sitis delati, gemino successu brevi Holmiam appulsuri. Quod vero mentionem Panegyrici mei injicis, et patrocinium tuum apud Augustam spondes, non possum non id luculentissimum amoris in me tui argumentum interprerari; sed non ita Suffenus sum, ut nesciam tanti non esse, qui post tot exhaustam hac in parte magnorum virorum facundiam stupendae Heroinae oculos subeat, aut qualemcunque Regiae benevolentiae auram mihi conciliet. Impetum tamen, fateor, cohibere non potui, quin in illa applaudentium undique tam inusitatis, et invidendis virtutibus turbâ, me quoque sisterem, et paterni spiritus reliquias ac Reipublicae nostrae cultum, tenui licet et agresti stylo, in lucem ederem. Magni tamen beneficii
loco ducam, si tua opera possim certior fieri, utrum interceptus sit nec ne ille, in quo exemplaria illius Panegyrici erant inciusa, fasciculus. Illustri Parenti tuo ut me unice commendes rogo, ut et Patronis et amicis veteribus Vorstio, Golio, Boxhornio, aliisque Lycei vestri luminibus. Doctissimum Langermannum inprimis plurimum salvere jubeo, qui ingenium illius et eruditionem impense colo, et cui felicia omnia ex animo voveo. Eadem tibi illique apprecantur mater mea et sorores, ac eruditi omnes nostrates, ex utroque coetu Pictetus, Colladonius, Tronchinus, Mestrezatius aliique, qui omnes se strenuos tui nominis cultores venditant. Genevae IV Kalend. Jul. Anno CICICCLIII.
NEscio quo iniquo fato meo jam bis evenit, ut cum maxime officia probata tibi cuperem et hunc affectum, per molestissimas tamen tricas et occupationes alio sim avocatus, nec aliqua saltem ex parte praestiterim, quod tua merita abunde a me exigebant. Triennium jam est, quod iter hac non tantum faciebas, sed aliquamdiu etiam apud nos morabaris. Neque tamen toto illo tempore, partim adversa valetudine impeditus, partim lite importuna ac curis domesticis distractus vel tantillum benevolentiae erga te meae testimonium aut specimen dedi. Nuper quoque dum pulcherrimum tuum propositum mihi significas de Lucano poeta summo in lucem emittendo sub auspiciis Serenissimi Electoris Palatini, ac peramanter me rogas, ut, si quid ad ornandam hanc editionem conferri a me possit, eo ne te tuosque conatus defraudem: non tantum defui hactenus desideriis tuis, nihilque ad institutum tuum promovendum effeci, sed ipsam quoque responsionem in menses tres quatuorve distuli; non sine summo pudore meo, dum indies spero ac confido eluctaturum me ex aestu ingrato negotiorum. Hinc quoque factum, ut virum Clarissimum Ludovicum Fabricium vix semel iterumque viderim, ex cujus consuetudine et fructum magnum et magnam alioquin voluptatem cepissem, nunc quoque hinc discessisse illum ac pedem alio transtulisse invitus intelligam. Neque defuissem tamen officio jam diu, si quid penes me extitisset, quod conatibus tuis profuturum indicassem. Contuleram Lucanum olim cum quatuor aut quinque scriptis codicibus, et multa feliciter in eo scriptore castigaram. Petiit autem exemplar istud ante quadriennium a me utendum Langermannus noster, cujus copiam dum amico facio, idque post tempus nonnullum ad me remittitur, in via periit. Ejus rei testis luculentus mihi possit esse noster Gronovius, qui Hamburgo Daventriam usque exemplar illud secum vexerat, sed Daventria huc postea missum neutiquam comparuit. Fortassis enotvait
inde omnia aut potiora Langermannus. quod tamen pro re explorata non ausim affirmare. Hoc scio eundem Langermannum, dum mecum peregrinatur, usum exemplaribus Lucani tribus quatuorve satis vetustis: quorum excerpta, facile ab illo impetrabuntur, ut spero. Memini preterea in Hamburgensi bibliotheca Codices me vidisse duos tresve manu exaratos ejusdem Lucani. Totidem apud Vossium nostrum. Quos ego tuae in spem gratiae cum vulgatis editionibus libenter committam, si moram mensis unius atque alterius editio a te adornata patitur. Unum ex iis certi jam contuli. Scriverius quoque, si memini, unum alterumque ejusdem poetae exemplar possidebat, sed eo nuper e vivis sublato usus bibliothecae vix ulli patet, cum filius uterque [Gap desc: Greek words] literarum sunt plane rudes. Naso meus jam pridem sub praelo fervet. Ipse auctoris contextus jam est absolutus. nunc in Animadversionibus meis operae typographicae occupantur. Utinam hoc meum institutum foveas! Intellexi sane ex Marquardo Gudio, juvene literato, se vidisse in Heidelbergenfi bibliotheca nonnihil codicum Mff. Ovidii. sed quicquid est, utinam breve ad tempus eorum copiam mihi impetres. et si quid ex vetustis Germaniae bibliothecis praeterea possis eruere. Maximi sane beneficii loco id ducas. Ex paucis enim Basileae et Argentorati a me inspectis facile deprehendi, codices ejus auctoris et meliores et vetustiores in Germania, quam alibi terrarum inveniri: Spirae se vidisse unum alterumque satis antiquos Langermannus mihi significavit. Complures Bernae in bongarsiana bibliotheca...........
NOn deprecabor hîc apud te, Vir Amplissime, diuturni silentii culpam, quam negotia varia, et frequens ab hac sede absentia sibi vindicarunt hactenus. Plura enim debeo tui in me affectus constantiae, et prono in rem nostram studio, quam ut lubens ultroque totum illius condam in pectore acerrimum alias sensum. Vel postremae tuae quantum pro meliore Lucani habitu et nitore operis et laboris velis defungi, et petitioni hac in parte nostrae annuere, luculentis certo et manifestis indiciis probarunt. Quod quam laetum mihi, tam serenissimo meo et litterarum Maecenati gratum accidit, cui tuum bene de excitatissimo vate et instituto nostro merendi studium significavi. Quo etiam factum, ut nominis tui et famae studiossimum jam ante animum tibi ulterius devinxeris, et ad referendam gratiam, ubi se obtulerit occasio, pronum reddideris. In cujus etiam rei qualemcunque significationem tibi et Vossio Gronovioque harum litterarum Triumviris, et quorum duo postremi aut exaratos Codices, aut suas etiam observationes ad me jam transmisere, aliquam vini Baccaracensis, hoc anno praeter solitum quoque generosi, mensuram deferendam
jussit. Quod ut leve sui affectus, et praestandae in majoribus benevolentiae pignus accipiatis sperat et expectat serenissimus, idemque eruditorum amantissimus Princeps. Tuum nunc erit, Vir Amplissime, sponte datam hac in parte fidem liberare, et quaecunque ad meliorem Lucani nostri cultum et habitum opportuna videbuntur, larga manu subministrare. In tuo etiam arbitrio positum aut ipsos, quos nancisci poteris, exaratos Codices, ut conferendi molestia libereris, aut excerptas ex iis variantes lectiones suppeditare, certum quaecunque hujus generis ad nos transmiseris optima fide tibi restituenda. Ampliss. Grotio, res Domini mei Hagae agenti, secure poterunt committi, quae curanda huc tibi videbuntur. Tres missos a Vossio Codices jam ex parte conferre licuit. quibus addidi varias lectiones, quas ex antiquissimo Bibliothecae Bodleanae OXON. MS. in mei gratiam cum vulgaris commisso excerptas nuperrime transmisit Thomas Barlour illius amplissimae Bibliothecae Proto Bibliothecarius. Contulere etiam suam symbolam aliqui inter Gallos eruditi, et praeter alios Cadomensis Nobilis de Grentesmenil, missa eruditissima pro Lucano contra Scaligeros Apologia. sed utinam quam a te poscimus operam, eandem etiam in Nasonis tui gratiam praestare licuisset? Non certe hactenus lentum me hoc in passu aut petitionis tuae immemorem esse, expectes, si illius adimplendae aliqua sese obtulisset facultas. sed nequidquam hactenus omnes Bibliothecae nostrae forulos excussi, ut indicata tibi scripta Nasonis exemplaria nanciscerer, eademque reperta, impetrata jam hujus rei a serenissimo Domino facultate, e vestigio ad te curarem. Nulla certe talia se mihi aut Bibliothecario obtulerunt hactenus, nec ullius ferme scriptis id genus Codicibus Bibliotheca instructa, ut delatoris hac in parte fidem mirari subeat. Dolui certe impense ereptam hanc mihi Nasoni tuo et praeclaris tuis in eum conatibus gratificandi opportunitatem, qua et tuum pro Lucano nostro studium redderetur alacrius, nec in ingratum tibi collatum aliqua ratione constaret. Avidi caeteroquin cultissimum hunc vatem nitori suo redditum, et quasi ab exilio suo rursus in lucem protractum exspectamus. si Faber in notis tuis vapulat, habet quod sibi imputet, qui proterve nimis et data opera illustres manes sollicitavit, et Criticam suam non usque adeo felicem tanto ambitu venditat. Caeteroquin tuum novum in Sueciam destinatum iter, et obeundam in eam legationem, tibi ex animo gratulamur, Vir Amplissime, et veris ac faventibus de te Procerum vestrorum judiciis lubentes assurgimus. Non dubitamus, quin ex tua et mittentium dignitate illustre et gravissimum onus sis obiturus. Dum vero tu in septentionalem plagam tendis, ego in meridionalem serenissimi Domini mei autoritate et imperio iter mihi brevi cum Deo suscipiendum intelligo. Non poterat se mihi gratior, qua pridem flagravi lustrandae Italiae, opportunitas offerri, nec felicior ad omnes Italiae aulas, urbes, Bibliothecas et [Gap desc: Greek words] alia introspicienda aditus dari. Quam in rem etiam sedem aliquamdiu in urbe domina figere, et eruditorum ibi alloquiis animum, ut Spero, reficere et explere dabitur. Tuum erit, Vir Amplissime, tuis me etiam et mandatis, et ad amicos, quorum magnus tibi in illis oris proventus,
commendatitiis instructum dimittere, et a me omnia exigere, quae tuis commodis inservire videbuntur. Dabam raptim in Arce Heydelbergensi prid. Kal. Nov. CICICCLX. Ad Celeberrimum Vossium, ne molestus sim interpellator, non scribo, quem de cultu meo et grata ob transmissos Lucani codices menre persuasum cupio, quae optima fide illi redditos iri dubium esse non debet. Ab eo etiam, si quid in Italiam curandum velit, litteras et mendata lubens elicerem. Ad postremas Cl. Gronovii nunc respondeo.
PRolixam tuam bene de nobis et Lucano nostro bene merendi voluntarem vel postremae tuae luculenter obsignarunt. Quamvis enim cam a te publico potius, aut serenissimo meo Principi, quam mihi imputari existimare debeam, gaudeo tamen impense me hortatore te ad hanc curam traductum. Mittes iraque, Vir Amplissime, quamprimum id tibi commodum videbitur, quaecunque ad Poetae nostri illustrationem tanto labore et sedulitate a te sunt annotata. In arbitrio tuo erit positum codices ipsos una transmittere, qui non invitis possessoribus ad nos deferri posse videbuntur. De cautela potiorem fide serenissimi Electoris offerre non possum, qui totum hoc beneficium in se transferet, et de restituendo idonee cavebit. Noli vero dubitare longe gratissima esse tanto Principi, quaecunque officia jam a te hanc in rem praestita sunt et in posterum praestabuntur, et quascunque referendi gratiam occafiones acceptissimas fore. Ego vero serio mihi gratulor, quam conceperam pridem de propenso tuo in conferendis id genus subsidiis animo et amplissima facultate, non irritam spem accidisse, immo supra vota etiam nostra adimpletam. A serenissimo Augusto Brunsvicensi Duce Codices duos scriptos et editiones aliquot antiquas exspecto, qui quamvis difficilem se in talibus praestare soleat, ubi instituti nostri per Conringium certior factus, sponte hoc mihi beneficium impegit. Antiquos illos exaratos et optimae notae scribit Conringins, qui et alterius, sed recentioris et chartacei, qui in Bibliotheca Julia asservatur, mentionem facit. Duas tamen veteribus illis editionibus, quarum indicem misit, in hujus Universitatis Bibliotheca antiquiores nactus sum, quas omnium principes auguror, unam sine anno et loco, sed tum exmendis, tum ex characteribus, meo judicio primam, alteram ex eadem expressam Venet. 1477. Utraque saltem antiquior iis, quas Barthium video et Rutgersium vestrum principes statuisse. Collectionem vero singulorum vix serio adhuc licuit aggredi; ita curae aliae tempus omne praeripiunt. Et quas iisdem horas adimere licuit, inspiciendis et ordinandis Nummis veteribus, quorum ingentem Thesaurum possidet serenissimus Elector, a multo tempore impendi. Vix major alibi copia, aureorum praesertim et
argent eorum occurret, tum Graecorum tum Romanorum, et multorum vel inprimis, quos Golzium, Ursinum Occonem, et antiquarios alios latuisse video. Volupe fuit imprimis, oblata tam opportuna occasione, et Domini desiderio et animo simul meo morem gerere, in excolenda et tractanda utitilissima hac et gratissima veteris aevi notitia. Quo factum ut multa nos aliis indicta annotasse, suo tempore aliquando cum hoc sereniss. Thesauro evulganda speremus. Plura ad hanc rem subsidia conferet iter Italicum, cujus ingrediendi tempus significabo. [Gap desc: Greek words] tuas ad amicos libenter eliciam, quorum scio magnum tibi esse in oris illis proventum. spero etiam non defuturam iter illud feliciter conficiendi opportunitatem, serenissimi Electoris litteris et mandatis ad Italiae Principes et Purpuratos quosdam, Ei non ignotos, instructo. Scio tamen magnum in privatis amicorum officiis momentum positum, quos tua opera lubens mihi conciliabo. Nescio tamen an Bernam aut Basileam adeundi tam proxime se offeret opportunitas, quum Oenipontinam Aulam mihi primum adeundam, atque ita per Tirolim iter suscipiendum intelligam. Sed videbo, Deo ita adjuvante, ut in reditu voti illius compos fiam. Bongarsianam Bibliothecam olim a me inspectam sed in transitu, et vix ad dimidiae horae spatium recordor, scio optimis illam libris tum scriptis tum editis foetam, ex qua et Gothofredus noster olim suum Philostorgium elicuit. Morosos alias et difficiles custodes nacta est, et quod magis dolendum, parum harum cupediarum aut avidos aut gnaros. si videre aliquando contigerit, memor ero utriusque poematis a te indicati, quae certe cultiora prodire interest rei litterariae. De Lucano facile tibi assentior, plerosque codices, ex uno, eoque non satis emendato, descriptos. Quinque illos versus lib. I. Tritonem etc. in Vossianis abesse video, ut et in Oxoniensi, ac priscis quas consului editionibus, quo nomine etiam Grotio spurii et inserti videbantur. Mihi suspendere judicium placuit, donec plures eosque bonae notae Codices consuluissem, ex quorum consensu aut fide de iis erit statuendum. Miror Grotium, qui Thuaneos inspexit, de illis ad marginem unius adscriptis, nullam injecisse mentionem. Ovidiana tua avide expecto, et Fabri vapulantis, quando ita voluit, non miserebor. Salmasii Antimiltoniana prodiisse a te primum rescivi, sed vos ibi traduci nihil tale meritos miror. Vereor etiam ne contumeliae et cavilla praecipuam illius operis partem sibi vindicent. Tua ad sereniss. Principem meum compellatio, quando ita statuis, longe erit gratissima. Vini Rhenani dolia prae aquae insolita in Rheno penursâ nondum ad vos deferri potuere, quae parata pridem felicem exitum exspectant. Nullum tamen periculum ent in mora. Vale, Vir Amplissime, et me ama. Idib. Dec. Anno CICICCLX. In Arce Heydelb. Parentis tui [Gap desc: Greek words] in Juliani Caesares curas fac quaeso ut nanciscar. Vidi quaedam opportuna in satyra Horatiana ab eo notata, quod in calce libri significavi, et de cujus cum iis quae jam annotaveram consensu mihi sum gratulatus. Illud enim opusculum cum aliis quibusdam illius Imp. recensere ac Gr. ac Lat. edere jubeor. A. Cl. Vossio Codicis Juliani collationem exspecto. Caesarum Juliani tralationem Gallicam una cum notis nuper a me serenissimi
Domini jussu et sumptibus publici juris factam cum duobus pro Vossio Gronovioque V. C. exemplaribus accepisse non dubito. Unum et novissime ad Illustrissimum Thuanum transmisi, cum debiti ob promissa Lucani exemplaria gratiarum actione, quae Hagam delata Grotio una cum tuis secure tradi poterunt. Nec enim injectam itineris mei Italici mentionem moram illis injicere optarem, quam potissimam adhuc hyemis partem hîc transigere, eandemque illis collationibus imputare decreverim. Tu vale, et me ama, et me profectionis tuae in Sueciam certiorem facere ne dedigneris.
PRidem est, Vir Amplissime, quod molior hoc ad te scribendi officium. Illud enim et nominis tui reverentia, et eruditionis cultus, et illius, quae jam olim gratissimis mihi auspiciis inter nos coaluit, amicitiae sensus, a me saepe efflagitavit. Accessit et novum a Fratris, qui Belgium vestrum non ita pridem lustravit, reditu momentum, qui me de tui in me amoris constantiâ luculenter certiorem fecit. Opportune itaque ad te scribere gestientem praestantissimus harum lator Fabricius eo magis accendit, quo ipse acri etiam Tui compellandi desiderio flagrabat. Non poteris non in illo insignem et eruditionem et virtutem exosculari, quarum utraque inclytus in florentissimis Germaniae Galliaeque locis vixit. Scio autem quam pronus et lubens tales in tui notitam admittas, qui verum illius usum et probe intelligere et serio aestimare norunt. Ex illo autem et publicum rerum nostrarum, et tum Aulae, tum Academae statum, privatum enim meum tanti non duco, si vacat et lubet intelliges; significabit praeterea quam cupidus non veteris tuae solum benevolentiae, sed novi adhuc beneficii copiam a te efflagitare contendam. Exprimit id a me serenissimi Domini et patroni imperium, qui invitum certe et reluctantem ad illustrandum et ornandum nova editione Lucanum pridem impellere non dubitavit. Nequidquam hactenus, tum ingenii et eruditionis penuria, tum adminiculorum, quorum beatissima hîc olim seges, inopia, tum muneris jam gravis, et curarum aliarum ac vitae aulicae crebris, et ingratissimis saepe avocamentis, hanc a me provinciam amoliri, et in validiores ac opportuniores humeros transferre sum conatus. Vicit Maximi Principis summum erga hunc Poetam sibi pridem familiarem studium, qui novo et splendido cultu ornatum publica luce donatum cupit. Intelligis autem facile; Vir Amplissime, quam pauca, vel nulla ad hanc rem praesidia nancisci his oris possim, quae veteribus libris et scriptis codieibus tam vacuae hodie et destitutae, quam uberes olim et beatae censebantur. Unde vel praecipua, certe reliqua mihi in hoc opere fiducia, quam in tuo in me amore, harum litterarum usu, et adminiculorum,
quae tibi ad manus procul dubio luculenta, copiam continuo reposui. Juva itaque nostrum hoc, vel Augusti potius Principis, studium, et vel scriptos codices, vel excerpta in iis, vel observationes tuas larga et benigna manu subministrare non detrecta. Nemo te melius hoc me beneficio obstringere, nemo procul dubio plura conferre, nemo promtius aut opportunius, de magno Poeta mereri vel poterit, vel non refugiet. Idem a Celeberrimis Viris Gronovio Vossioque impetrare annitor, quos ad id praeterea et tuis in me officiis, et magni Principis reverentiâ exstimulare non dedignaberis. Amicos Parisienses et Cadomenses eo etiam nomine compellavi, interque eos Capellanum nostrum, quo nemo aut tui observantior, aut bonorum omnium amicitia et cultu dignior. A Bocharto nudius tertius litteras accepi, quibus proximam magni operis, eamque doctissimo Vossio parario, editionem pollicetur. sed Ovidius tuus quando illo nitore et cultu a te instructus prodibit, qui solum hunc illi splendorem potes foenerari? Salmuriensis Critici nuperas aliquot ad illum emendationes legi, sed quae an omnes probae sint et genuinae, unus omnium optime intelligis. Magna hîc horum studiorum penuria, et proterve aut opportune in Critices sacra irrepere gens Germanorum pridem desiit. Vestrum est, tuum intelligo et Gronovii Vossiique, quibus solis ferme illa hodie patent, caligantibus nobis de vestra tam copiosa luce mutuatitium aliquod lumen impertiri. Fac vel inprimis, Amplissime et Amicissime vir, ne vana sit, quam in tui benevolentia, comitate et benigno in tui cultores animo, unice collocavi, fiducia. Omnes ad hanc rem opportunitates dabunt et proxime Francofurtenses Nundinae, et praestantissimi Fabricii, quod mihi totum hac in parte addixit, studium. Bene et feliciter vale, Vir Nobilissime, et me folito tuo amore complectere. Dabam In Arce Heydelbergensi VI. Calend. Februar. A. M. D. CLX.
Nihil mihi litteris tuis gratius, Vir Clarissime, et ea bonarum rerum fruge, quam luculentam ex iis percipere datur. Intermissas ex iis nonnihil tuas pro Lucano nostro curas moleste ferre non possum, dum debitas pridem Nasoni tuo impendis. Nec ille se posthabitum debet indignari, dum datam jam dudum fidem liberas, nec diutius cultissimum vatem premis. Spero perinde te ante profectionem Suedicam telam illam pertexturum, nec ulterius gaudia nostra aut desideria moraturum. Ubi tum vacabit, Lucanum nostrum ad animum revocabis, et omnem a te praestitam pro eodem operam nobis, sat scio, non invidebis. Nemo te plura conferre in ejus egregium poterit, et singula bona fide et grata mente tibi acceptum feret. Facile tibi assentior de mendis variis,
quae optimum vatem etiamnum deturpant, et quas eluere non est nisi subacti in his litteris tum judicii tum ingenii. Placuisse non dubitabis emendationum, quas misisti, specimen, et quae ad eliciendas plures id genus salivam mihi non leviter moverunt. Lectionem illam Sithoniae gentes, quam ab eruditis profectam credis, proferunt etiam aliquot scripti codices, et inter alios unus, quem possideo e Bibliotheca Ducis Augusti Brunsvicensis satis antiquum. Illud Asturii auri pro Assyrii jam notaram in ore Codicis mei, quod Dausquejus jam olim, et Barthius alicubi in Adversariis jam vidit. Grotium vero quod censes unicum Thuaneae Bibliothecae Codicem inspexisse, id vero aliter ex Notis ejus sese habere intelligo, ut vel in observatis ad vers. 866. l. I. poteris colligere, ubi diserte duorum meminit. Augustus Brunsvicensium Dux novissime duos Codices una cum priscis aliquot Lucani editionibus e ditissima Bibliotheca, missis eo nomine celeribus, ad me curavit. Uterque codex in membrana satis antiquus, et unus praesertim cum vetustis et eruditis scholiis, cum Sallustii antiquissimo codice junctus, et quod doleo in lib. VI. desinens. Bongarsianae Bibliothecae, quoad Lucani qua scriptos qua editos codices, modo accepi indiculum, qui unum tantum prioris notae in membrana eumque antiquissimum, ut volunt, recenset. Videbo omni opera, quo ille ad nos possit advolare. Nec animus mihi editos omnes conferre, sed primas tantum et veteres editiones consulere, quod non sine fructu aut exemplo fieri solet ab his, qui has litteras tractant. Immo multas jam in iis lectiones observare licuit melioris notae, quam in postremis, aut quales Grotius ex scriptis codicibus aut ingenio etiam primus se eruisse arbitratus est, unde facile illas non visas eidem aut neglectas ab eo licet augurari. Meminit Bongarsianae Bibliothecae indiculus Apologiae cujusdam pro Lucano contra Scaligerum Parisiis excusae Anno 1582. quam an videris scire aveo. Luculentam ad nos misit Grentismenileus Cadomensis, nisi quod paullo acerbius iniqua Scaligerorum de Lucano judicia suggillet, eademque refellat. Monebat nuper Capellanus noster relatum sibi quandoque a Rutger sio longe aliter de Lucano Scaligerum filium sensisse ac Patrem, h. e. benigne admodum et honorifice. Unde tamen id conjecerit [Gap desc: Greek words] Avunculus tuus nescio, quum certe in Epistola ad Patissonem, et Prolegomenis ac Notis ad Manilium mirum in modum praestantissimum hunc vatem traducat Vir Illustris, nec eadem eum alibi recantasse videam, aut adducar facile ut credam. Magni Parentis tui ad Juliani Caesaris annotata fac quaeso omni opera ut nanciscar. De illorum editione fiet tuo arbitratu, et ab Affine elicies facile aut extorquebis hunc libellum. Cunaeum non ita feliciter, ut Vossio seniori, et plerisque aliis eruditis visum, in vertenda hac satyra versatum, et impegisse in multis in annotatis nostris jam a nobis est observatum. An felicior tamen ubique Cantoclarus cujus viri magna fuit alias eruditio et probitas, id vero affirmare non ausim, quum plurima etiam in elegantissimo et eruditissimo opuscuio non assecutum, ut nec postremum editorem Petavium annotasse memini. Variantes horum Caesarum et Misopogonis lectioncs e Codice suo exscrîptas novissime ad nos misit Clariss. Vossius, ex quibus de iis omnibus
lentius in posterum statuendi ansa praebebitur. Tuam vero singularem circa rem nummariam peritiam jam dudum exploratam habeo, unde positam a me quoque hac in parte operam tibi venditavi. Optavi saepe ut aliquem tibi geminum consulere mihi in hoc studio liceret, dum nummos omnis generis sereniss. Electoris digero et excutio. Satis magnam illorum copiam ex eo. facile colliges, quod eorum numerus prope ad novem millia excurrat, inter quos DCCCC aurei, reliqui maximam partem argentei, aenei prae illorum copia, pauciores. Consularium Ursini vix una aut altera Familia deest, multi veri adsunt, nec at eo, nec a Gorlaeo annotati, iique bonae notae. Graecorum vero vel imprimis numismatum vix major forte alibi aut selectior copia, tum personarum, tum coloniarum, et quales plurimi apud Goltzium non exstant. Adulterinos vero in tanta copia multos etiam observavi, et quales scio Italos vel, inprimis isto et superiore seculo magno mumero talium avidis et ignaris venditare; Rem vero longe gratissimam serenissimo Electori feceris, si indiculum librorum, qui de hac materia agunt, ad nos transmittere volueris, ut videam quibus careat, utcunque instructa, ejus Bibliotheca. sed de his adhuc alias, qui ex inopino scriptionem hanc tumultuariam cogor abrumpere. Vale, Vir Clarissime, et meama. Datum In Arce Heydelbergensi 3. Febr. 1661.
POst novissimas ad te datas, Vir Amplissime, easque, si memini, bene longas, molestus iterum interpellator accedo. Causa scriptionis iter Italicum, ad quod suscipiendum brevi Domini jussa praescribunt. Et quamvis litteris ac mandatis al omnes Italiae Principes, Franciscum Barbarinum, et eruditos aliquot Holstenium, Pricaeum, aliosque instructum dimittat, non ideo tamen minorem oblati a te beneficii rationem mihi habendam duxi. Vide itaque ut tua vel mandata, vel [Gap desc: Greek words] etiam ad amicos prima occasione eliciam. Patavii inprimis et Florentiae ad Petruccios, Ferrarium, CarolumDati, aliosque, et Romae ad Furstenbergium aditum mihi tua opera patere optarem. Post lustratas Mantuanam, Parmensem, Mutinensem, et Florentinam, Aulas, Romae aliarum compendio, mihi per tempus aliquod haerendum intelligo. Non poterit se mihi opportunior aut gratior occasio offerri expetitum saepe calidissimis votis iter adimplendi, qualem serenissimus mihi suppedivavit. Videbo ut Oeniponti Gifanianas in Ovidium curas extorqueam. Patieris hic etiam, ut Clariss. Viris ac de me optime meritis Vossio Gronovioque, plurimum salutem adscribam, suaque vel jussa vel litteras impertiri mihi non detrectent. Senecae Tragici munus serenissimo Electori erit gratissimum. Optarem enim ut post Freinshemii fata tantum decus huic Academiae posset inseri, de quo
tamen exiguam spem foveo, illum posse a vobis avelli. Significavi id aliquoties serenissimo, qui et totus in hoc propendet, modo mutationis illius spes aliqua posset affulgere. Tu libere rescribe, quod de hoc negotio sentias, et an deserendi vel promovendi auctor sis, quod et tibi adhuc in aurem dictum velim. Vale, decus nostrum, et me ama. Dabam raptissime In Arce Heydelbergensi X. Calend. Mart. CICICCLXI. Si ad amicos in Italiam scribis, qualiscunque dignitatis nostrae Consiliarii sereniss. Electoris memor esse poteris, qui alteram praefecturae Principis Electoralis nunc abdicamus, inter ministros status sereniss. allecti.
GEminas tuas uberes adeo et officiosas una cum [Gap desc: Greek words] ad amicos in Italiam tuos lubens laetusque accepi, Vir Amplissime. Non poteras luculentiori aut gratiori benefrcio me obstringere, nec prolixi illius tui in me affectus, et paratae comitatis praesentius exemplum suppeditare. Italici itineris cum fructu juxta ac delectu imstituendi viam mihi aperuisti, quam tuo exemplo et monitis instructus calcare confidentioe aggrediar. Amicos tuos Florentiae, Romae, alibique diligenter conveniam, et tui nominis fiduciâ propitium illorum usum facile impetraturum spero. Holstenium ad plures abiisse doleo, in cujus tum comitate tum eruditione non levem jam spem reposueram, et quem litteris etiam suis in mei gratiam serenissimus Elector conventum volebat. A Petruciis, Schoppii Thesaurum quovis thesauro elici posse unice optarem. Peritia certe hujus artis, Latine nimirum scribendi, omnia hujus et superiorum seculorum ingenia provocasse videtur. Romam vix credo ante autumnum proximum me visurum, quum adeundae mihi sint primo aliae Princicipum Aulae, et in illa Urbe Dominâ moram per annum forte et ultra figere sit praescriptum. Biennii spatium ad peregrinationem illam Italicam concessum, quo penitius noscendi singula, et usum aliquem rerum acquirendi facultas detur. Ita non tralatitiam spero voluptatem fore, quam ex peregrinatione illa mihi auguror, et quae, si pateris, mutuas has compellationes nostras non interrumpet, sed firmabit ulterius. Grotio Hagae Domini mei res agenti litteras tuas et mandata secure poteris committere. Illustrissimo Thuano me et mea qualiacunque probari unice gratulon Virum non dignatione solum aut adscitica famâ, sed ingentibus meritis et solida virtute illustrem, inter paucos colo et observo. Laudes ejus prolixe mihi ante dies paucos decantavit serenissima Electoris soror, cui praefixam ante Caesares nostros Epistolam placuisse summo Viro scribis. Libraria tua, quae nummos spectat, supellectilis indicem sereniss. lubens accepit. Ex quo non omnes solum tepossidere
video, quos hanc rem illustrasse noveram, sed quosdam etiam, qui mihi hactenus erant ignoti. Optimos et praecipuos habet serenissimi Bibliotheca, unde de reliquis etiam conquirendis sollicitum se ostendit. Plane tibi assentior praeter Augustinum, Goltzium, etc Ursinum, studiose a me et accurate jam aliquotiens tritos, eosque tamen deficientes in multis, imparem longe esse hac in parte aliorum laudem et conatum. Occonis magna fuit diligentia, ut et Tristani, quem aliquotiens in annotatis meis ad Caesares Juliani, sed modeste et ita exigente materia, perstrinxi. Savotus Gallus utilia et indicta aliis suppeditat, reliqui ferme in parte tantum aliqua hujus antiquitatis excolenda et illustranda versantur. Graecorum vel inprimis nummos, qui et rariores et elegantiores ut plurimum caeteris, nemo hactenus ex professo praeter Goltzium tractavit, et quorum an major in uno loco copia ac delectus quam apud sereniss. meum occurrat vix credam. Habes hîc Indicem Consularium, quibus caret, in quibus data occasione conquirendis, operam tuam illi et studium non illibenter, ut spero, addices. Tuae illi longe gratissimae fuerunt, nec verbis meis opus fuit, quo gratiam illis majorem et blandum apud optimum Maecenatem aditum conciliarem. Vinum tandem post illas ambages ad vos delatum, nec ingrati saporis visum laetus accepit, ut et Epigramma elegantissimum, quo munusculum illud prosequi tibi visum est. Gronovium nostrum [Gap desc: Greek words] Heidelbergensem spartam, de qua mihi cum sereniss. nostro sermo fuerat, non omnino rejicere ex tuis [Gap desc: Greek words] intellexi. Facile in animum induco vincula illa et compedes, quibus in oris vestris irretitus est vir summus, et de quibus obiter injecta ab eodem in suis ad me litteris mentio. Possent et vicissim alia momenta accedere, quae patriae suae decus illud restituendi possent ansam forte praebere, et Academiam hanc nostram tanto beneficio mactare. Nihil mihi certe jucundius esset, quam spem illam fovere, quam non omnino abjiciendam innuis, et de qua ulterius alias et certius quidquam ad te scribendi erit locus. Adventus enim sereniss. Ducis Luneburgensis, sororis Domini mei, post tuas novissime acceptas uberiorem de his cum sereniss. agendi occasionem mihi intervertit. Officia mea interim et cultum Magno et amicissimo Viro offeres, et Senecam ejus Tragicum gratissimum fore Domino munus significabis. Optarem serio ut ante iter Italicum, ad quod jam sarcinas colligere jubeor, intra dies forte non multos incipiendum, inspiciendi ejusdem et assumendi itineris comitem mihi facultas daretur. Bongarsianae Bibliothecae missus ad me indiculus nihil praeter Lucani scriptos aut editos codices continebat. Nasonis tui memor ero, ubi Augustae, aut alibi in Germania in scriptos ejus libros incidero. Habes hîc pagellas duas, quae in transmisso ad te Caesarum Juliani libello deerant. Tuae ad Fabricium nostrum recte curatae sunt. Amplissimo et de me optime merito Vossio salutem hîc officiosissimam a me adscribi non detrectabis. Vale, noster ac litterarum amor. Dabam [Gap desc: Greek words] inter occupationes varias IX Mart. A. CICICCLXI. In Arce Heydelbergensi. Rescribit tibi hodie et Cl. Vossio sereniss. Elector, et pro communicatis Lucani Codicibus ac oblata a te opera gratias utrique agit.
POstremis tuis, Vir Amplissime, jam praeterita hebdomade satisfactum a me fuisset, ni interversa id praestandi fuisset occasio. Spero tamen has te adhuc in Belgio nacturum, quavis de festinando in Sueciam itinere certiorem feceris. Opto ex animo, ut tibi ex dignitate publica juxta et privata succcdat, quod utrumque votum egregia tua merita facile adimplebunt. Habeo jam in Suecia sororem Genevae a te visam, et Nobili Sueco a Falkenberg, Magni Regni Thesaurarii Bond ex sorore Nepoti, et praeclaris aliis Oxenstiern et aliorum id genus Procerum affinitatibus innixo, nuptam. Gaudebo si te offendat, et si eosdem cura tua non indignos censeam. De Lucano statues ipse pro arbitrio, et in quos incides Codices, eos, prout negotia tua patientur, a tuis oculis non submovebis. Idem serio me in Nasone tuo facturum polliceor, ubi ejus rei aliqua se offeret opportunitas, Emerici Bigotii nomen et eruditio mihi jam aliunde constabat, et credo eum visum a me ante triennium in bibliopolio Francofurtensi, tempore Comitiorum praeteritorum. Lubenter quam poscis operam illi addicam, ubi Augustam venero, et si ejus rei facultas adhuc detur. Gaudebo quoque unice si illum Venetiis offendero, et de Italicis rebus luculentam ab eo notitiam possim haurire. Mediolanum enim in reditu me demum visurum credo, quum ante Parmensis, Mantuana, Mutinensis, Florentina, Aulae mihi sint adeundae, et deinde Romam migrandum. In reditu Genuam, Mediolanum, Turinum lustrabo, si Deus felicem exitum largiatur. Adventum sereniss. Ducis Luneburgensis aliquam itineri meo moram injecit, sed quod prima jam die me aggressurum confido, compositis jam ad illud iter reculis meis. Mitto Consularium, qui desunt sereniss. Electori, nummorum Catalogum a me nuper omissum. Rem illi gratissimam feceris, si operam tuam hac in re possis illi praestare. Plura jam non addam, nisi ut me amore tuo, quo me beasti, complecti in posterum constanter pergas. Vale, Vir Amplissime, et feliciter rem gere. Dabam In Arce Heydelbergensi VI Kalend. April. Anno CICICCLXI.
SAlvum te sospitemque in Italiam pervenisse unice spero. Nec nuncio acceptiore conveniri possum, quam qui confecti a te itineris certiorem me facturus est. Auguror enim ac certe persuasum habeo fore, ut plus emolumenti ex hac peregrinatione ad te redundet, plus etiam voluptatis, quam aut ipse speraras, aut nos amici tibi eramus polliciti. In Holstenii tamen morte magnam jacturam fecisti, nec minorem in digressu Furstenbergii ab aeterna urbe, inque ejus ad suos reditu: quem Principibus Germaniae adscriptum, ac luculento Paterbornensium Episcopatu auctum esse jamdudum, credo, intellexisti. Invenies tamen ejus loco alios complures Romae viros insignes. Imprimis conveniendus est tibi Carolus Antonius Puteus, celeberrimi illius Cassiani germanus frater, in quo fraternae comitatis ac suadae multum reliquum est, gener quoque ejus Nicolaus Rondininius, Natalis viri elegantissimi frater, cum quo arcta mihi necessitudo interecssit, dum in vivis esset. Conveniendus quoque Illustrissimus Vir Octavius Falconerius, mei amantissimus, et Alexander Pollinus, et Leo Allatsus, et Augustinus Favoritus, quos omnes notos jampridem habeo. Quorum agmen ducit eminentissimus Princeps Franciscus Barberinus, cujus eximiae comitati me devinctum semper profitebor. Bigotium suavissmae indolis Virum utinam in itinere obvium habeas! utinam et Marquardum Gudium, non enim dubito, quin horum consilia in multis instituto tuo praelucere possint. Illud vero scire vehementer exopto, an Oeniponti incideris in filium Oberti Giphanii, tum quid de Nasone cum priscis membranis collato sit sperandum. Romam ubi perveneris, fac, quaeso, ex te discam, quando novum veterum inscriptionum volumen visuri simus, quod Carolus Moronus jussu Eminentissimi Barberini jam pridem luci parat? flagro enim ardentissima siti pervolvendi tam desiderati operis, fac etiam cognoscam, an Famiani Nardini Roma antiqua jam praelo commissa sit. Plurimum enim delector lectione scriptorum rem Antiquariam Illustrantium. si quid practerea hujus argumenti apud Italos luci adornetur, intellectu erit mihi per quam gratum. A Carolo Dato, Viro Amicissimo, nullas literas multo jam tempore accepi, quae res sollicitum me reddidit, ne valetudo male illi procedat. Illustrissimus Thuanus, cum in procinctu starem, se literarum nonnihil ad te velle dare, quo gratias tibi acturus esset pro Juliani Caesaribus, promittebat. Spero promissi memorem fuisse. Praefationem tuam miris laudibus extollebat. Nam opus integrum nec dum perlegerat, ut est gravissimis negotiis plerumque obnoxius. Graecos nummos complures possidet Franciscus Gothofredus, eques Romanus. Nec scio an alibi selectiores inventurus sic. Gemmas antiquas Franciscus Gualdus magna
copia: sed quas Regi Christianissimo supremis jam tabulis legavit, quod mihi significare non es gravatus, quid in serie consularium nummorum serenissimo Electori desit, rem gratissimam fecisti. Perspiciam brevi meos omnes, et, si quid augmenti inde maximi Principis suppellectili antiquariae possit accedere, felicem me arbitrabor. Vinum, quod mimificentia ejus ad me pervenit, optimi mehercules saporis est, nunquam id labris admoveo, quin vota concipiam pro incolumitate Herois incomparabilis. Gronovius postremis suis significabat Senecae suo necdum colophonem a Typographis impositum esse, quod satis mirari non possum. Praefationem longe elegantissimam huic operi praefixit. In Nobilissimam Matronam sororem tuam diligenter inquisivi, inquiram adhuc diligenrius, sed intelligo ruri illam cum Marito morari. Gratulor interim tibi tam splendidam affinitatem, nec deero salutationis officio, ubi cognovero illam in civitate esse. Lucanum in ipso itinere trivi non incuriosa manu, jamque cum XX. et pluribus scriptis codicibus contuli: sed quorum omntum instar sit unus Vossianus. Adeo nullum praestantis notae praeter hunc unum offendi. Naso meus lucem jam videt. Ejus exemplar ut meo nomine ad serenissimum Electorem mitterent, typographis jussi. Hodierno die literas ad ipsum Principem mitto, quibus operam in hac aula meam Celsitudini ejus offero. Vale, Vir Amplissime. Dabam Holmiae Suecorum. A. CICICCLXI. XXVII. Augusti. Ad Silium Italicum non pauca notavi: sed desunt multa exemplaria, quae aut nulla aut perpauca inveniuntur antiqua. Recentiora nonnulla vidi in Vaticana et Medicea Bibliothecis, quae omnia ex uno eodemque descripta esse opinor, nec certus tamen scio, si quod a vetustis membranis subsidium affulgeret: auderem fortassis aliquando hunc scriptorem serenissimo Electori inscribere a me recensitum ac castigatum.
EX non unis tuis ad Falconerium nostrum litteris intellixi, succensere te mihi non leviter ob praeteriti silentii culpam. Id vero eo molestius accidisse non diffiteor, quod vix ullam veniae spem mihi apud te relictam viderem. Ea enim adferebas, quae et suboffensum animum tuum arguebant, et amicorum me non minus ac litterarum desertorem non obscure traducebant, [Gap desc: Greek words] , Mi Heinsi ? neque tamen credas velim, a me turpem hanc notam ita velle amoliri, ut si tecum componar, utramque jure mihi inustam non diffitear, sed non par hîc sumus bene compositum. Ego forte uno litterarum amore et cultu sustentare me possum et efferre, tu vero juvandi easdem et illustrandi frui meritissima laude. In colendis vero amicitiis, ea soles versari sedulitate, ut negligentes merito dicendi veniant, qui tecum iisdem
officiis sperent contendere. Ego vero ut non unum expertus sum minus hac in parte sedulum, ita hanc veniam illis haud illibenter indulgere soleo, et alii cuivis obtentui, quam violati amicitiae crimini, intermissa id genus officia continuo imputare. Idemque eo libentius facio, ubi experimentis aliis perspecta mihi eorum voluntas et fides, et vel locorum intervalla, vel alia rerum momenta, aliquem veniae locum relinquunt. Sed haec forte prolixius, ne gravissimae tuae accusationis nullam mihi rationem habitam putes. Illud vero statuas, velim, defuisse me quidem huic litterarum officio, nulli autem erga te studio et fidei, qui utrumque et privatim apud amicos, et publice etiam constanter sum professus. Dum enim herili mandato statio mea in his oris producitur; dum tui e Suedia discessus incertus pendeo; dum Faleonerius noster eorum, quae te scire intererat, certiorem facit, omissa mihi ad te scribendi occasio. Neque vero plenius aut certius, quam ab amico nostro cupiditatem tuam expleri posse existimabam, et supervacuam fore apud te in eadem sublevanda sollicitudinem meam, haud vane mihi videbar augurare. Rerum autem mearum statum, quem a te non alienum putas, eadem opera constare tibi quodammodo arbitrabar, protracta nempe mihi praeter exspectationem mora in hac terrarum parte, cui proximus mensis finem, ut auguror, imponet. Confecto itinere Neapolitano, Siculo, et Melitensi, in urbe aeterna praecipua mihi fuit hactenus sedes. Parva vero accessio mihi ex illo itinere obtigit, praeter illam voluptatem, quam inspecti celebrium locorum situs, et residua adhuc vestigia suppeditarunt. In exitu vero hujus Italicae peregrinationis, Genevam, Mediolanum, Taurinum et Helvetiam lustrandam dabit instituendi itineris ratio. Fructum vero, si quaeras, quem collegerim ex diuturna illa in his oris mora, perexiguum illum oppido fatear, non locorum culpa, ant opportunitatum penuria, sed mei vel ignavia vel inscitia. Vestrum est, et tui similium, Bigotii, Gudii, singula temporum momenta in litterarum compendium vertere. Ne tamen abjecisse me plane illas vere existimes. Lucano, Juliano, aliisque quibusdam luculentis scriptoribus operam aliquam addixi. Lucani quidem Codices varios Vaticana, Farnesiana, et novissime Augustae Christinae Bibliothecae suppeditarunt, paucos tamen bonae frugis, et Vossiano Codice aetate ac bonitate inferiores. Neque tamen periisse plane censeo operam a me positam in iis conferendis, qui illam a me exigere videbantur. Juliani Caesares et Misopogonem haud perfunctorie a me recensitos et illustratos, cum accessione Epistolarum aliquot [Gap desc: Greek words] , proxima foetura dabimus. Meum vero cirea rem nummariam studium, non levia hîc vel incrementa vel subsidia nactum est. Aliquod ejus specimen expresserunt hîc mihi cum amicorum desideria, tum jussa serenissimae Reginae, quibus factum ut Dissertationem prolixam et verbosam de Praestantia et usu Numismatum antiquorum evulgarem. Acquievi eo libentius huic instituto, ut aliqua otii mei in his oris ratio mihi aliisque constaret. Exemplar illius operis ad te curavi per Datum nostrum, de quo ita statues, ut veniam festinato labori haud difficulter sis largiturus. Neque enim mihi blandior, ob benigna lectorum, quos
hîc passim experitur, judicia. Plura et meliora alias dabimus, qui et locupletem Thesaurum Numismatum [Gap desc: Greek words] adornavimus et ad ornandum ac illustrandum hoc studium plurima nova nec ingrata videmur nobis annotasse. Multos hîc video hujus mercis avidos, sed paucos, qui in ea aestimanda verum pretium ponant, aut ultra valorem et [Gap desc: Greek words] nummorum declarandum assurgant. Graecos Reginae nummos aureos et argenteos praeterita hyeme in suas classes digessimus, ut ea parte Gottefredum talium minus peritum sublevaremus. Valet adhuc optimus senex, et Reginae Antiquarii partibus ac officio fungitur, postquam omnis ejus supellex nummariae gazae ejusdem Augustae accessit. Chiffletius junior eidem Reginae a sacris, parat illustrationem aliquot Nummorum, et retractationem sententiae suae olim vulgatae de nummis aereis Othonis, dum aereum et Graecum Caesaris illius nummum ex Gottefredi et aliorum antiquariorum fide genuinum asserit, qui Gazam ejusdem Reginae exornat. Adiunget alia, quae nomine meo voluit inscribere. De rebus aliis litterariis plura et mehora te docebit Falconerius noster, [Gap desc: Greek words] . Fervet opus Allatii contra Chreygthonum, editorem Concilii Florentini, ubi in vertendis Graecis ejus vel audaciam vel inscitiam traducere aggreditur. Pallavicini Cardinalis Historia Concilii Tridentini vernaculo idiomate conscripta novissime prodiit, ex secundis ejusdem curis. Latine eadem prodibit, in qua recensenda bonas horas perdere cogitur amicus noster. Pachymerius Possini cura et Cardinalis Barberini munificentia brevi hîc typis committetur. Spes aliqua adfurget Stephanum Holstenii aliquando proditurum, qui ejusdem Cardinalis cura, Graeco amanuensi ad describendum ante paucos dies datus est. Non exiguos stimulos addidi Benedicto Mellino custodi Bibliothecae serenissimae Reginae, ut praeclarum illud opus eidem Augustae creditum, non ulterius moraretur eruditorum desideria. Versatur nunc vir optimus in disponenda Bibliotheca suae curae credita, quae hactenus cum tineis et blattis luctabatur, et quam publico usu destinavit Regina. Petronianum fragmentum varia hîc experitur hominum judicia, in quo certe [Gap desc: Greek words] . Schefferi Tactica et alia opuscula avide exspecto, qui litterarum dignitatem egregie tuetur in illis oris; ubi regnabat olim barbaries. Hoc de me judicium, licet infra viri eruditionem et diligentiam, eidem per te cupio innotescere, qui et propiorem amicitiae illius usum oblatum mihi iri non despero. Profectionis illius in Sueciam meae, cujus in novissimis tuis ad Falconerium meministi, injecta mihi mentio, a cujus nutu pendeo. Quae futura mihi tamen sit sedes post reditum meum in Aulam optimi Principis, nondum certo possum definire, quamvis vix stabilem illam videar mihi augurari, in hac negotiorum, quae hodie ingruunt, mole. Illud credas velim, tuo complexu nihil mihi gratius aut jucundius fore. Placandum enim te mihi haud difficulter spero, et frigus illud, si quod tibi in illis oris adversum me obrepsit, aestu cultus et amoris in te mei omnino discussurum Vale, Vir Amplissime, et prolixae confabulationi ignosce Dabam Romae XV Augusti CICICCLXI. Falconerius noster mittet ad te fragmentum Gr. ex Vaticana depromptum. Illud una cum litteris
meis commode et secure ad te per Grotium curari posse censui. Expectatio hujus fasciculi in causa fuit, ut recentiores a Falconerio litteras sis habiturus meis jam septimana praeterita exaratis. Si rescribere non dedignaris, tuae optime per Grotium, res Hagae agentem serenissimi Electoris, in Aulam nostram curabuntur, quae me ubicunque sim terrarum, offendent. Has ad sororem litteras tuae fidei commendo.
DIci non potest, quam jucundae mihi fuerint tuae, quas curante Fabricio nostro ante dies paucos accepi. Id unum me sollicitum habuit, me in eo a te officio praeventum, cujus mihi primae erant partes occupandae. Id enim non affectus solum in me tui merebatur constantia, et beneficiorum magnitudo, sed loci vel inprimis illius, quo per menses aliquot avidissime fruor, genius. Aequum enim erat, ut quem blandum ac jucundum fueras pollicitus, quem commendatitiis ac monitis tuis conciliasti propitium, eum gratum erga te et memorem tibi quodammodo praestarem. Vides jam ex iis, Vir Amicissime, quam optimum ego te vatem praedicem, qui tot mihi Italici itineris commoda et delicias, non inani spe aut fallacibus verbis es auguratus. Utinam ea singula possim tibi recensere, et confectae ad hunc diem peregrinationis jucundissimam apud te historiam plene retexere? Augustinam Bibliothecam, quantum properanti licuit, in diligentissimi Bigotii commodum, [Gap desc: Greek words] ornamentum, te monente, inspexi. Neque tamen operae illius fructum retuli, ut Divi illius operum expetitum Judicem assequerer, quem accuratiori indagine investigandum Bibliothecae illius custodi commisi. Oenipontinam Aulam, herili mandato instructus, conveni, per plures etiam dies in angusto alias loco singulari Principis comitate detentus. Quae de propenso tuo in serenissimum Electorem studio et cultu nunciasti, eidem et longe accepta. Totidem verbis retuli, quamvis luculentius tua ad eundem Epistola id praestiterit. Inclusa, ad affinem et sororem tibi committere audeo, et quae vel tu vel illi rescribetis ad D. Grotium Hagam poterunt transmitti, qui eadem suis ad seren. Electorem litteris includat, ita secure et citra ambages deferentur. Carolum Antonium Puteum aliquoties, sed frustra conveni, litteris a Dato, nostro ad eum instructus. De Oberti Gifanii filio, sedula mihi fuit inquisitio, in eo tamen infelix, quod Domini mandata hominem, paucis ante adventum meum diebus, ad peragendum aliquid in districtus illius praefectura officium ablegaverant. Commisi tamen homini noto, et in illis partibus gratioso, expetiti Ovidiani Codicis curam, quam explere in se receperat. Conveni eum non ita pridem, ut datam fidem liberaret, et proximis litteris praestitae a me aut ab eodem operae certior
tibi nuntius constabit. Venetiis per dies non ita multos commoratus Proceres aliquot, eruditos ferme, nullos salutavi. Franciscus Loredanus ab urbe aberat, et Nicolaus Crassus pridem rebus humanis exemtus est. Patavii Octavio Ferrario tuas obtuli, et prolixa ab eo, tum comitatis, tum benevolentiae officia intra dies paucos expertus sum. Eadem mihi voluit absenti constare, et contractae alicujus inter nos necessitudinis mihi gratissimam fidem praestare. Petruccium avarum Thesauri Schoppiani custodem adire, sed non emungere in publicos usus licuit, qui illum, ut Pici aurum suum, defossum tenet, nonnisi grandi aere ab intento et vigili custode eliciendum. Mantuae, Parmae et Mutinae nulla mihi litterarii profectus, multa Principum et Aulicorum comitatis argumenta contigerunt. Nisi quod in primam illam classem lubet revocare, probatam mihi Mutinae, singularem Comitis Girolami Gratiani, Poetarum hodie Italicorum Principis, et a discessu meo saepius mihi obsignatam benevolentiam. Florentiae potissimam aestatis, et autumni partem exegi, idque, quod vel me tacente intelliges, incredibili cum voluptate. Nec tam illam mihi nuptiarum solemnia, et aetatum omnium ad ea visenda confluxus, quam urbis ipsius illecebrae, loci genius, incolarum suavitas, Bibliothecarum usus, eruditorum denique et elegantiorum hominum consuetudo conciliarunt. Quid tibi jam singulos commemorem, quos omnes notos jam pridem habes et unice tibi addictos, Carolum Dati, Valerium Chimentelli, Ferdinandum del Maestro, Carolum Strozzi, Capponi, Marucelli, Erminii Cavalcanti, Coltellini, Leffini, Ruccellai, Borelli. Ut praeteream alios, Franciscum Redi Magni Etruriae Ducis Medicum, Graecis et Latinis litteris eruditissimum, Luigi Strozzi, Laurentium Magelotti, Antonium Magliabechi, et plures alios, qui a tuo, ex Italia discessu ingenio et eruditione, ac insigni vel inprimis comitate, florentissimae urbis secessum gratiorem adhuc effecerunt. Taceo effusam Principum humanitatem, serenissimi inprimis Leopoldi, quam mihi immerenti luculentis voluit documentis constare. Laurentianam et reliquas Urbis Bibliothecas, quantum per occupationes alias licuit, excussi, scriptis illam eximiis et Graecis vel inprimis codicibus facile licuit vel primo obtutu augurari. Juliani Caesaris quaedam contuli, et scriptoris veteris Christiani eruditum contra Manichaeos ineditum opusculum exscripsi. Lucanum cum scriptis aliquot libris commisi, sed non admodum a vetustate aut bona in iis fruge meo judicio commendandis. Plura ad eum, ut spero, conferet diuturnior in hac urbe et reliqua Italiae mora, quam, Deo dante, ad minimum ultra annum adhuc producere dabitur. Meum vero circa nummos veterum studium plurimum jam ad hanc diem juvit Italica profectio. Patavii plures lustravi; Mutinae Graecos et Romanos magna copia mihi dedit inspiciendos serenissimus Princeps horum studiosissimus, vetus Ferrariae Ducum peculium. Florentiae praeter Gaddianos et Marchionis Nicollini non contemnendos nummos, totam eorum Magni Ducis gazam singulari Principis Leopoldi comitate inspicere et excutere propius licuit. Immo majori adhuc felicitate praeter Graecos complures, ultra mille et quinquentos ineditos Imperatorum nummos in schedas meas mihi
referre contigit. Adeo ut copia ac delectu incditorum et rariorum aereorum vel inprimis nummorum anteferendum hoc reliquis omnibus Europae Musaeis facile credam. Farnesianum etiam Thesaurum obiter his diebus inspexi, ad quem alias reconditum serenissimi Ducis Parmae litterae mihi aditum fecere. Pescennii in eo Nigri Medaglionem, ut vocant, aeneum magnum et in Europa, ut fertur, unicum, ac spintriarum et libidinum Tiberii in sex aut septem aereis vestigia deprehendi. Ottonem aeneum genuinum Ducis Mutinae Musaeum jactat, sed de quo, utut alias eximio, sententiam adhuc suspendo. Alias Romanorum thecas hoc peculio insignes, Barbarini Cardinalis, Gottefredi et plures brevi cum Deo avidis oculis lustrabo. EX quo enim ante septimanas aliquot in aeternam Urbem appuli, plura, ut auguraris facile, novum et curiosum advenam detinuerunt. Insignem Purpuratorum aliquot Patrum, et Cardiualis vel inprimis Barbarini comitatem, ac eruditorum aliquot, Alexandri Pollini, Leonis Allatii, Abbatis Gradi, Patris Athanassi Kircheri, et Vicarii generalis Societaris Paduae olim sum expertus; sed omnium instar mihi Octavius Falconerius, genere, ingenio, et eruditione et ingentibus erga me meritis omnem meam praedicationem jam supergressus. Contractam cum illo felicibus auspiciiis ante menses aliquot Florentiae necessitudinem, ferme individuam constringere indies meo commodo non cessat. Tibi vero et Cappellano nostro primam virtutis illius notitiam adscriptam grato animo fero. Ille etiam in te colendo assiduus Ovidium tuum avidissime exspectat. Datus noster Florentiae vivus et sospes exemplaria illius aliquot se nuperrime accepisse significavit. Vale, Vir Nobilissime, et me ama. Romae XXIII. Decembris CICICCLXI. Ab Illustrissimo Thuano nihil litterarum accepi, abunde mihi satisfactum, affectum ejus et favoris de meis in Julianum curis judicium a te rescire. De libris, quos postulas, de iis se scripturum recipit Falconerius noster. Octavius Ferrarius meditatur philologicas in Plinium seniorem curas, et historiam rerum hoc seculo in Italia gestarum. Val. Chimentellius parat opus affectum de re donaria veterum. Leo Allatius Historiam Concilii Florentini e Vossii Musaeo depromptam falsi convincere aggreditur. Silii tui Italici si aliquid occurrit probae notae memor ero duplici nomine tui, et Patroni, quem vis illi adsciscere. Festinationi ignosces et de rebus tuis fac nos certiores.
VIduari tanto tempore suavissimis alloquiis, Vir eximie, equidem impatienter atque indigne fero. Scripsisse tamen te, ex quo Alpes transgressus esses, et Ludovicus Fabricius et Carolus Datus mihi persuasum cupiunt. At ego sancte affirmo, nec tuas me vidisse ullas, ex quo Aprili mense anni proxime
elapsi ex patria emigravi, nec de te intellexisse quicquam, nisi quod amici duo illi nostri nuper admodum significabant et valere te, et in aeterna urbe aetatem nunc agere. Vide igitur, quarum opera utaris in curandis tuis, quas imposterum ad me dabis: nam quicunque tandem sunt, ad quos hactenus a te itum est, nae illi parum sese sedulos in hoc negotio praestitere! Lucani tui me meminisse, quem cum pluribus vetustis exemplaribus jam contulerim, ex ultimis meis credo cognovisti; cujus antiquum codicem ex Galliis postea sum nactus a Menagio mihi donatum. Nasonem meum vicissim tibi commendo; Giphanianum exemplar an Oeniponti etiamnum exstet, uti sperare jussus eram, cupio doceri. Curae priores in scriptorem illum jam pridem luci commissae sunt. Earum exemplar si a Caralo Dato, Viro Clarissimo, non feres, ego tibi servabo. Nunc Claudianum curis secundis recenseo. Postea aut Silio Italico, aut Valerio Flacco manus admovebo. Scriptor uterque etiamnum mendosissimus est, et dignus tamen meliori fato. Alterutrum serenissimi Electoris nomini inscriptum ac dedicatum velim, si vetustum aliunde codicem indagare possum, cujus opera aut hic aut ille emendatiores prodeant. Valerii exemplaria Vaticana Langermannus meae in spem gratiae excussit, quorum unum valde antiquum, nec magnae tamen id rei. Silii vetusta nusquam inveniuntur, quod sciam, ut ad recentiora sit confugiendum, quae non parvo numero in Medicaea ac Vaticana Bibliothecis servantur. Si propositum hoc pro spe atque expectatione haud cesserit; de L. Apulejo a me cogitabitur, scriptore ut perquam eleganti ac erudito, sic a librariis pessime affecto. Veterrimum ejus exemplar in Vaticana exstare Jacobi Sirmundi, Viri doctissimi, ad Sidonium Apollinarem observationes me docuerunt. Utinam sit, qui ejus evolvendi et cum vulgatis libris conferendi molestiam non subterfugiat, sed minimas etiam lectionum discrepantias, atque adeo ipsos vitiosae scripturae naevos accurate enotari necesse est. Plurima ex conjecturis in illo castigavi: quibus si vetusti codicis subsidium accesserit, auguror fore, ut dicar non male meritus esse de tanto scriptore. Lutetia scribitur Guidonis Patini filium cogitare de nova editione adornanda Familiarum Fulvii Ursini, quibus luculentum veterum numismatum auctuarium sit additurus. Vale, Vir Eximie, et me ut, hactenus, constanter perge amare. Holmiae Suecorum A. CICICCLXII. a. d. IV. Febr. Gregor.
IRascebar, fateor, tibi, sed quantum amantes solent, quod cum in ipso itineris Italici procinctu, si meministi, frequenter te mihi scripturum esse, pollicitus, vix tamen scriberes, ex quo in Italiam sedem fixisses. Nam qui assidua
compellatione ex Germania me dignatus eras etiam tunc, cum nullum scriptionis argumentum occurrebat, videbaris equidem multum a te ipso degenerasse, ac mutatus esse, qui Harpocrati litabas, illic locorum positus atque constitutus, ubi, quod scribas, nuncquam desit. Quippe ut jam demus, nihil egisse, nihil molitos esse homines per Italiam tot litteratos tanto tempore, quo illic haesisti; at ipse regionis longe amantissimae Genius, ipsa oblectamenta tua, voluptas ipsa numquid suppeditare abunde poterant, quo ad pristinum necessitudinis usum excitareris? Videbas non deesse illic Viros eruditione et natalium splendore praestantes, qui post tanta temporis ac locorum intervalla mei etiamnum frequenter meminissent, idque studium suum per litteras haud raro testarentur. Id exemplum tibi imitandum erat, si te ipsum imitari nolebas. sed mecum facile in gratiam rediisti, suavissime Spanhemi. Utinam et sororem tuam, matronam lectissimam tam placatam experiaris! miratur illa et concoquere non potest, toto biennio, ne quid plus dicam, se alloquiis tuis fraudatam fuisse: idque silentium tam pertinax multo cum sui contemtu conjunctum esse quiritatur: suscepi quidem caussam qualemcumque agendam, sed nullo cum successu. Ad tuam igitur facundiam tuumque patrocinium tibi confugiendum est, si absolvi cupis. Mihi, ne actum agam, aliud inposterum erit agendum. Commentarios tuos de usu et praestantia vetustorum numismatum nec vidi hactenus, nec quando sim visurus, exploratum satis habeo. Negabat quippe Datus noster nuperrime fuisse hactenus praesto opportunitatem, qua libellus ad me tuto perferretur. Gaudeo interim satis fecisse te hoc scripto Viris in urbe praestantibus, cum gloriae tuae inter praecipuos egregie studeam. Ex Italia si jam in aulam serenissimi Electoris rediisti, quid de profectione ad nos tua sperandum sit, cupio doceri: eam enim ni maturabis, vix complexus tuos et jucundissimum adspectum hîc terrarum, quo frui unice tamen velim, dabitur mihi praestolari. In Sicilia locupletes Bobliothecas exstare saepe numero audivi probeque codicibus, tam Graecis, quam Latinis manu exaratis instructas: nam mihi insulae illius perlustrandae facultas non est data. Quapropter aveo ex te cognoscere, an famae res ipsa respondeat. Nam apud Melitenses nihil tale adservari opinor, aut in Neopolitano regno. Si urbem Principem excipimus, in qua moram trimestrem traxi, excussis omnibus propemodum vetustorum codicum scriniis, quotquot illic commendantur. De Juliani satyris edendis si cogitare pergis, auctor tibi sum orationes nonnullas scriptoris ejusdem ineditas, quae in Britannia asservantur, et quorum copia per Patricium Junium, Dionysio Petavio, post Juliani editionem ab illo curatam, fuerat facta, nancisci contendas. Christinam Augustam de promovenda re litteraria etiamnum cogitare vehementer laetor; quod rumor publicus spargebat negligi et contemni ab illa eruditionis nomen, quamquam ultimo congressu talem omnino sese mihi sistebat, qualis a te describitur. Scheffero jam te conciliavi. Edidit Vir optimus nuper praeter commentarium de Pythagorico Italorum dogmate, auctores duos Graecos ineditos, rem militarem spectantes Arrianum nempe et Mauricium tacticos, hactenus ineditos. Nunc sub
praelo habet libellum de stylo, cui subjuncturus est Petronii fragmentum illud nuper inventum, una cum animadversis suis. Nihil praeterea ex his regionibus nunciare possum. Illud anxie, atque unice te rogo, ut serenissimo Electori persuadeas, nihil me in rerum naturâ esse ejus virtutibus addictius. Vale, mi Spanhemi. Exarabam Holmiae Suecorum CICICCLXV. a. d. XVIII. Kal. Februarii.
NOn hic ego operose diluam, Vir Amplissime, longi et pertinacis quidem silentii culpam. Illud unum haud sublestae vel incompertae fidei dicam; ea nempe ex Italia reducem excepisse tempora, quae a colendis necessitudinibus meis vel invitum plane avocarunt. Nosti aliunde procul dubio, qui apud nos aestus animorum repente exorti, et quam proterve ab aliquo tempore in nos grassata sit male fausta Infulatorum e vicinia societas. Hinc crebra mihi locorum mutatio, dum optimo Principi placuit interioribus consiliis suis admotum, aut componendis, si fieri potuisset, ingrarissimis litibus, aut apud exteros caussae nostrae adserendae incubare. Unde mihi cum Musis nostris non solum, sed cum suavissimis praestantissimisque earum vel cultoribus vel alumnis, continua ferme divortia, nec ea animorum, sed locorum aut temporum avocamentis. Illud enim unice velim fixum tibi immotumque, nihil unquam animo meo decessisse, aut decessurum in posterum de pristinae consuetudinis tuae jucunda semper ac duratura recordatione. Ejus ego rei testes advoco quotquot in Italia, Gallia, aliisque cultioribus terrarum locis singularis tua virtus, eruditio, et in colendis amicitiis sedulitas tibi passim conciliarunt. Quod itaque semel inter nos transactum cupio, patere ut ego constantem debitumque tui cultum tibi etiam possim approbare, quamvis minus frequenter, quam decuit, scriptis ad te litteris testatum consignatumque. Id enim et sanctissimae amicitiae leges postulant, et avita necessitudinum jura, litterariis hisce officiis firmiora longe et sanctiora. Sed de his hactenus. Quid ab aliquot annis Musae tuae parturiant, cupio inprimis a te ipso edoceri. An praeterea diuturnus adhuc hospes futurus sis in ultimo illo septentrione, cui Romanae omnis elegantiae ac eruditionis domicilium vel solus multos jam annos praebuisti. Quid agit Schefferus vester, aliique, quos patrocinio ibi tuo et exemplo ad meliorum litterarum cultum excitasti. De Italiae, et maxime aeternae urbis elegantioribus viris supersedeo ad te scribere, qui sciam nostros Falconerium ac Dati abunde et sollicite haec omnia ad te perferre. Nardini Romam a priore vulgatam nondum nactus sum; longae enim ambages, antequam sedulitatis illorum fructus ad nos perveniant incolumes. Chiffletius junior, Romanus hospes
et Christinae Augustae a sacris, novissime aliquot Epistolas ad me transmisit, quibus novem aut decem selectorum Numismatum explicationem complexus est: quam vellet appendicis loco Dissertationi meae annecti. Vix enim ex Italia reversum compellavit Typographus nostras, ut recudendae ejusdem copiam illi facerem. Neque illibenter sum adsensus, qui auctiorem eandem, et ipsis rarissimorum aliquot Numismatum iconibus ornatam, prodire denuo in publicum cupiebam. Aliud enim ferme agenti, et inter alia meditamenta exciderat mihi prior editio Romana, vel in ea tenuitate benignos et plaudentes praeter spem omnem lectores nacta. Inde mihi orta quoque fiducia, secundas demum curas nostras eruditis tuis oculis subjiciendi; quod jam pridem adimpletum foret, si per continua temporum et negotiorum nostrorum avocamenta licuisset. Spero moram illam mihi omnium maxime ingratam, varietate rerum et argumenti, ac inprimis contemplatione praestantissimorum id genus monumentorum, iri compensatam. Neque enim defuerunt aut desunt Proceres et amici Galli Italique, ex reconditis suis Cimeliis ea subministrare, quae identidem ab iis ad ornamentum et commendationem hujus memoriae soleo etiam efflagitare. In quo censu Christinam Augustam, Medicaeos Proceres, aliosque id genus cum meritissimae laudis praefatione recenseo. Novissime etiam mea ad Christianissimum Regem ablegatio, mihi acceptissimam opportunitatem praebuit, excutiendi quidquid in hoc genere monumentorum, Regium, Colberti, Sevii, Seguini, Patini, aliaque Cimelia recondunt. Adeo ut vix credam hodie exstare, qui aut plura hujus notae inspexerit, aut ad illustrandum aliquando omne litterarum genus in usus suos reposuerit. Inde nata mihi etiam de Consecratione Veterum Commentatio, quam ex interiori juxta Gentilium et Christianorum antiquitate eruere et illustrare sum agressus. Multa enim, immo longe potissima indicta hactenus, quae ob nobilissimi argumenti dignitatem et praestantiam omnino expendi merebantur. Adfecta etiam quaedam alia habemus inter schedas nostras de Primatu Urbium, et Philologicas ad Leges aliquot veterum Jurisconsultorum observationes. Vides ut praefiscine otii mei qualiscunque rationem constare tibi cupiam, ne me litterarum omnem amorem et curam, quod videbaris mihi aliquando ominari, plane credas abjecisse. Patinus noster, quid monere antea debueram, Cacsareos nummos e Lominiano Thesauro, cujus hodie possessor est, depromtos et perpetuis Commentariis illustratos brevi in lucem emittet. Multus mihi de te cum illo, et praestantissimis amicis nostris Capellano, Menagio, Bigotio, aliisque sermo, intra exigui illius temporis moram, quod in principe illa litterarum urbe novissime transegi. Vale, Amplissime et amicissime Vir, ac vel silentem ama. Dabam In Arce Heydelbergensi XX. Augusti CICICCLXVI.
UBi terrarum mihi quaerendus esses diu est, quod ignoravi, Vir Amplissime. Nec satis exploratum id habebam nuper, cum Poematum meorum recens editio munus ame mitteretur serenissimo Electori. Misissem enim et ad te sub nundinas Francofurtenses libelli exemplar per Elsevirios: nunc quidem id ipsum praestare jussi sunt, nescio tamen an satis tempestive. Poteram fortasse non nihil rescivisse de te ac rebus tuis ex Cl. Blomio, qui serenissimi Electoris res in hac aula nuper agebat. Verum is consuetudinem meam quodammodo subterfugit, sive partibus Britannicis plus aequo studens, sive vitae civilis parum hac in parte intelligens. Nam cum moris per aulas sit recepti, ut qui ex publicis Principum exterorum ministris recentes eo adventent, adventus sui certiores alios ejusdem ordinis ibidem locorum degentes per suorum non neminem faciant, nec aliter a Cl. Blumio factum didicissem apud Britannicum et Brandenburgicum ministros, quos etiam ultro prior convenit, apud me nihil horum ille praestitisset; nec ignorarem ego quid quantumque observantiae a me serenissimo Electori deberetur, misi ex meis non neminem, qui et adventum illi gratularetur, et officia mea operamque in omnibus offerret, tum significaret simul cum morbo mihi negotium esse, atque hac de caussa fieri, quod ipse salutatione haudquaquam defungi possem: per mensem enim solidum sub illam tempestatem lecto haerebam adfixus, cum morbo diuturno luctatus graviter. Exspectavi, fateor, ut ad aegrum ventitaret ipse, quem amicum mihi veterem credebam, uti Orator Gallicus caeterique publicis negotiis admoti faciebant haud infrequenter, praeter internuntium Britannicum, eumque solum: aut si id nollet, paribus saltem officiis certaret mecum, ac valetudo mihi quo loco esset per suos curaret inquiri. In utroque mea me frustrata est exspectatio; hinc subortum inter nos frigus et consuetudo omnis interrupta. Verbosius paullo rem haud magni momenti sum narrando prosecutus, ut esset apud vos, qui caussam meam ageret, si neglecti officii fortassis apud serenissimum Electorem insimularer, cujus summa aequitas abunde mihi est perspecta. Similem fere controversiam memini fuisse agitatam apud nos jam ante septennium Johannem Friquetum inter et Petrum Grotium, quibus utebar satis familiariter. Friquetus cum significasset mihi, se conciliari velle per me Grotio, quas ego partes in me recipiebam, conquestus est Grotius, negligentius se habitum a Friqueto, qui sub adventum in Haganam aulam suum, clam habuisset rem omnem, nec sibi significari curasset, nec opinor quicquam consuetudinis cum altero intercessisse, etsi serenissimo Electori cum Caesare sic satis conveniebat. Nunc ad privata reveniendum. Quae tu de utilitate veterum numismatum es
commentatus laudari scio a plurimis. Ipsum hunc commentarium tuum non vidi, quem curae secundae ornatiorem propediem, sic fama fert, dabunt. Ego post Claudianum a me in lucem datum, quem munus accepisse debuisti meo nomine, in Nasonem curas alteras fere paratas habeo. Tum in Maronem, Silium, Valerium Flaccum, Prudentium observata, sed difficultati horum temporum nimis convenientia, per quam sit, ne suprema iis manus a me imponatur. Nam ad Lucanum quae annotavi haud pauca, in ordinem justum nondum sunt digesta. Tibi tranquilliorem, quam obtigit mihi, vitam exopto, et in commodum posteris cessuram. Schefferus post missos in publicum commentarios de Upsaliâ antiqua, deque secta Pythagorica, ac fragmento Petronii Dalmatico, nunc rem veterem navalem, ac fabellas Phaedri curis secundis illustrat. Plura nuntianda nunc non succurrunt. Vale, Vir Amplissime, et summi Principis favorem conciliare, ut solebas, mihi perge. Exarabantur Holmiae Suecorum VII. Octob. CICICCLXVI.
DIci non potest, Vir Amplissime, quam sincero me gaudio perfuderit ea, qua me beasti exeunte Autumno anni modo elapsi, Epistola. Inde enim nihil amori erga me tuo, quod subverebar, decessisse, et contractum, si quod fuit, ex praeterito meo silentio frigusculum, etiam glaciali sub ursa discussum omne ac depulsum facile intellexi. Quo certe nihil mihi jucundius potuit contingere, qui veterem necessitudinem nostram in hac terrarum, quae nos disjungunt, intercapedine sartam tectaraque unice semper optavi, et si non litterarum frequentia, saltem grata tui memoria, et crebro de te cum amicis communi sermone, eandem haud perfunctorie colui. Ea scilicet ab annis aliquot fuerunt mea tempora, quae tum perpetuis ferme peregrinationibus, tum alienis quam maxime ab omni Musarum consuetudine avocamentis, exemtum districtumque habuere. Hinc, ut ad novissima veniam, exacta mihi Heilbrunae hyems praeterita, ubi plenipotentiarii, quas vocant partes, nomine clementissimi Heri sustinui, in caussa, quae illi ab annis aliquot cum vicinis vertitur, et quae duorum, quod non ignoras, Regum arbitrio veniebat decidenda. Eum vero huic negotio successum benigne indulsit [Gap desc: Greek words] , ut et potior caussa victrix evaserit, et cum avitis serenissimae Domus juribus, tum universo huic tractui, lux et salus restituta videantur. Venies tu quoque, sat scio, Vir Amplissime, et si id etiamnum pateris, amicissime, in partem hujus voluptatis, qui insitum rerum nostrarum studium, et serium maximi ejusdemque tui amantissimi Principis cultum nondum deposuisti. Illud enim fixum tibi ac persuasum cupit, nihil detractum de propenso illo, quo in te fertur, animo, et ingenii ac monumentorum,
quae subinde illi communicas, candidissimo aestimatore. Quae de Cl. Blumio, et neglectis tecum officiis amice querebaris, serenissimo Electori non reticenda credidi, missa ad eum, (quum alibi tum agerem) quam ad me eo nomine dederas, Epistola. Unde quum tenor ejusdem Cl. Blumio innotuisset, longa ille data ad me Epistola, omnem hujus et rei culpam a se amovendam, et in te nescio quibus argumentis transferendam sategit. Neque tamen ita vel mihi vel aliis hac in re satisfecit. Novi enim te in colendis amicitiis inter paucos sedulum ac officiosum, et eorum, quae vitae civilis usum et consuetudinem spectant, gnarum inprimis ac peritum. Neque etiam tibi reticebo, (quod nec longius adhuc vellem emanare) eum, de quo querebaris, amicum nostrum, herili gratia, a tempore non ita multo excidisse, et de transferendis alio fortunis ac rebus suis cogitare. Agnosces saltem non defuisse me caussae tuae, etiam cum eorum, quos arguebat, neque male alias de me meritorum, offensione suscipiendae. [Gap desc: Greek words] . Poemata tua, nova et luculenta accessione locupletata, et nuper ad serenissimum Electorem tuo nomine transmissit, non sine magna voluptate tractavi. Illa vero et te in bicipitis jugi fastigio, et cum ambigua inter te et Nasonem tuum palma, nobis non solum, sed post futuris etiam aetatibus ostendent. Beatum te illis felicissimi ingenii opibus, quas ad amicorum laudes in remotissima faecula transfundendas copiose adeo profers ac libenter. Eorum vero Poematum simul et Claudiani tui, quae spondes exemplaria, gratâ manu, uti voles, excipiam. Quae ad reliquos, quos memoras, Poetas commentatus es, vellem per tua tempora brevi liceret in lucem et manus elegantiorum hominum devenire. Ubi meas Lucano dabitur admovere, quas ab annis aliquot habui, tum exactor veniam eorum, quae ad praestantissimi vatis ornamentum solus mihi videris conferre posse, et quorum pridem fidem tuam obstrinxisti. Commentaria mea de Nummis antiquis priori copiosior longe et ornatior, non tam absentiae et temporum nostrorum fatis, quam sculptorum, quibus ducenta circiter aera cudenda tradidi, ignavia moras trahit. Quod si jam requiescere aliquantum ab aliis curis, aut stabilem aliquamdiu sedem hîc dabitur figere, videbo ut negotium illud brevi confectum reddam. Spero certe ea commentatione, me aliquid lumen litteris nostris et venerandae antiquitatis monumentis adlaturum. Sequuntur postea, de quibus nuper ad te scribere memini, non unius argumenti Tractatus quidam singulares, quos profanae juxta et Christianae, quam ab annis aliquot excolui, antiquitati illustrandae destinavi. Sed nimis magnifice videbor tibi de studiis aut conatibus meis sentire, qui alias tenuitatis meae ac in litteris infantiae mihi omnium optime sum confcius. Quid illi novi in Italia aut Gallia parturiant, non reticuere tibi procul dubio amici communes. Accepi praeteritis diebus ab optimo et eruditissimo Principe Etruriae Leopoldo gratissimum munus, Valerii nempe Chimentellii de Honore Bisellii commentationem. Instituta illa ad explicationem Marmoris cujusdam Pisani, in quo mentio occunit illius [Gap desc: Greek words] , et eadem occasione insertum de Veterum sellis Parergon, advocatis Lapidum Nummorumque veterum subsidiis. Magnam diligentiae et variae eruditionis
laudem in tractatione illius argumenta consequutus est, et majorem meo judicio obtinuisset, si in recentiorum, non usque adeo celebrium, nominibus et libris etiam ignobilioribus commendandis parcior paullo ac temperatior fuisset. Eodem ferme tempore, quo ille primus et solus credit se honorem cum Bisellii eruisse, video Thomam Reinesium in Scholiis suis ad Dalmaticum Petronii Fragmentum nonnulla ejusdem argumenti adnotasse. Accepi illa non ita pridem ab eruditissimo sene, pro [Gap desc: Greek words] quinquaginta circiter Inscriptionum ineditarum, quas maximam partem e Ligorii schedis Romae descripseram. Neque adhuc certi quidquam scribit, quando Gruteriani operis supplementum, in quo tot jam annos versatur, et cujus desiderium mihi crescit in horas, publica luce donabitur. Novissimae Falconerii nostri datae 19 Februarii nuntiabant, ab eo prodiisse de nummo quodam Phillippi, Romae haud ita pridem reperto, et de quo suam ad me sententiam vir utrique nostrum amicissimus jam ante annum, et quod excurrit, perscripserat. Auctore et impulsore Seguinio, in Italia, quod non Ignoras, a mensibus aliquot agente, ad eandem evulgandam se pertractum refert. Non dubito ingenio et solertiae Auctoris scriptionem illam responsuram. Possinus Jesuita versatur adhuc in secunda parte Pachimerii evulganda. Romam Nardini pridem ad me transmissam non licuit adhuc, per incuriam eorum, quibus id negotii injunctum, avidis oculis lustrare. Et haec hactenus. Otium enim scribendi nactus, non tam leviter illud mihi abjiciendum credidi. Vale, Vir Ampliffime, et me vel silentem, vel scribentem ama. Dabam In Arce Heydelbergensi IV. Martis CICICCLXVIII. En aliquot Epigrammata in successum Causae Palatinae, quorum prius mihi ferme aliud agenti excidit. Tuum esset, felicem illius exitum Gratiis Musisque plaudentibus celebrare. Cl. Schefferum meo nomine salutes velim. Iterum vale, decus nostrum. Vidisti opinor quae cum Tanaquil Faber, tum Frisius quidam juvenis Isaacus Scepperus, ad Nasonem et praecipue Metamorphoses non ita pridem adnotarunt, et quae in altera parte Epistolarum ejusdem Fabri leguntur cum crebra tui mentione.
MUlta mihi in limine hîc essent adferenda, Vir Amplissime, quibus praeteriti silentii culpam diluerem. Sed malo supervacuam apua te omnem hanc operam statuere, neque de mutua utriusque nostrum voluntate inde judicium ferri. Sit constans illa inter nos ac immota, etiamsi aut longa nos terrarum spatia disjungant, aut negotiorum vel itinerum momenta a mutuis alloquiis avocent. Equidem dum ego te, post nuperum meum e Batavia reditum, in ultimum septentrionem profectum credidi, mihi autem novum in
Galliam iter fuit suscipiendum, injecta huic officio mora, quo defungi apud te debueram. Dici enim non potest, quam jucunda mihi fuerit recordatio temporis vobiscum in Batavia superiori anno exacti, et quod tu integrum in conferendis in me beneficiis, ego in suscipiendis iisdem collocabamus. Utinam et has mihi vices prosperior aliqua fortuna largiretur, quibus mihi liceret eadem tibi, etsi non [Gap desc: Greek words] , rependere. Caeterum quid jam parturiant tuae Musae, et an diuturniorem hospitem te habitura sit plaga Arctica scire inprimis aveo. Prudentium tuum apud nostiates Bibliopolas nactus, magna eundem voluptate nec minori fructu evolvi. Ovidium tuum audio rursus sub praelo sudare, in quem dubito an potueris nova beneficia conferre, post immensa illa, quibus tibi devinctus est. An principem vatum proxima foetura jam a te exspectabimus, dignum utique, qui curis tuis ornatiorlectorum oculos in se denuo convertat! De me aut rebus meis, si quid vicissim rescire cupis, scias ea esse nostra tempora, quae omne ferme cum Musis commercium tollunt. Reversum e Gallica Legatione nomine Collegii Electoralis suscepta, cui semestre, impendi, exortae rursus in vicinia cum Lotharingis turbae ad alia cogunt animum et studia deflectere. Jucundum illud fuit, communes amicos nostros Parisienses, occasione praeteriti itineris salutasse, et novos subinde dignitare aut meritis insignes sibi conciliasse. Referre possem in hunc censum Montauserii Ducem, qui ultro me omni comitaris genere prosequi non est dedignatus, et qui unus ferme mihi visus inter Gallorum Proceres litterarum amorem simul ac peritiam conjunxisse. Rescivisti procul dubio, idque lubentissime, novam dignitatem, quam in eum inter tot ambientium vota, Rex Christianissimus contulit. Divione salutavi viros tibi amicissimos mihique de facie hactenus ignotos, Lantinium, de la Mare, cum quo postremo crebro litteras olim commutaveram. Juvit etiam vidisse ibidem loci Unus luculentam Bohirii supellectilem libris ac nummis antiquis egregie instructam. Unus mihi Parisiis defuit Bigotius, qui illud tempus, quo ibi vixi, in Neustria sua transegit. Ab Huetio praeteritis diebus accepi Origenis Commentaria, utraque lingua nunc primum edita, magnum et praeclarum opus. Magna est hodie illius ingenii in Gallia laus et existimatio et quam certe jure optimo videtur consequutus. Ne quid vero te rerum nostrarum lateat, scias opus nostrum de Nummis antiquis tandem sub praelo Elzeviriano sudare. Exsurget illud satis in magnam molem, dum ex mora huic editioni per alias curas suborta, novae semper eet luculentae, ut spero, accessionis occasio et argumentum occurrit. Hinc pro una dissertatione plures conscriptae, in quas divisum opus pro materiae et argumenti varietate. Illud certe possum praefiscine jactare, multa nova in hoc genere a me primum eruta et observata, ac ni fallor aliquod lumen his studiis nostris adtulisse. Hinc variae etiam utriusque linquae auctorum explicationes aut emendationes nobis tentatae, et per omne antiquitatis genus diffusa tractatio. Sed haec apud te nimis magnifice, et praeter tenuitatis meae conscientiam. Quid agat Gudius noster, an secessum Vorburgianum adhuc colat, aut quo terrarum se contulerit, juxta cum ignarissimis scio.
Vale, Vir Amplissime, et me vel immerentem ama. Dabam Heydelbergae Kal. Novembris CICICCLXVIII. Illud ferme praeterieram, non mea certe culpa Sed aliorum opera effigiem nostram aere celatam, quo operi meo de Nummis comes adjungatur. Versus pro more efflagitant, qui eandem exornent. Hoc vero beneficium a te exposcere, vix permittit tenuitatis meae sensus. Si hoc vero non meritis, sed amori in me tuo velis indulgere, novum quendam et eximium in me honorem collocatum putabo.
SPero recte ad te curatas, Vir Amplissime, quas ante septimanas haud ita multas, constantis mei erga te cultus interpretes literas transmisi. Quod jam occupo denuo scribendi officium, herili mandato mihi praescriptum scias. Quum enim hoc muneris mihi inter alia sit injunctum, rerum nostrarum statum, ad varios Regum Ordinumve Ministros in exteris aulis degentes, hebdomadatim, quod ajunt, perscribere. Tu in eam quoque classem, juxta Illustrissimum Grotium adscriptus es. Si inde quid molestiae tibi accidat, eam diluet spero fiducia, quam serenissimus Elector de tuo erga se ac res suas studio concepit. Non exspectas vero, ut ab alto hîc repetam dissidii causas et momenta, quod nobis cum Lotharingiae Duce vertitur. Erupit denuo illud, quod non ignoras, a mensibus aliquot in apertam contentionem. Eo vero eventu utrinque res gesta, ut hinc Arces aliquot Imperii, praeter fas a Lotharingo detentas, sicut Landsthull et Hohenrick, ac novissime Castrum Falkenstein, copiae nostrae feliciter oppugnarint; illinc hostilis exercitus Palatinatum infestare voluerit, sed qui re infecta et citra laureas sit domum regressus. Interim nova mandata Caesarea, quae vulgo vocant Inhibitoria et Avocatoria, utrique parti, ante dies haud ita multos, indicta; quibus vetatur ulterior hostilium continuatio, abductio autem et exauctoratio militum praescribitur. Delata illa in Aulam nostram per ablegatos Marchionum Badensis et Durlacensis, qui Commissarii Caesarei ad componendam hanc litem erant jam ante designati. Datum iis responsum nomine serenissimi Electoris, sub dato 4. hujus mensis, quo se in inducias ex reverentia erga Caesarem consentire profitetur. Hinc altera etiam die publicae eaedem factae, juxta solita solemnia. Ea spe scilicet, iturum in easdem conditiones Lotharingum, aut alias solutum fore vicissim ea lege serenissimum Electorem, quam sibi sub intuitu boni publici, indixit. Ea vero nota adversarii, et semper infesta tranquillitati publicae, indoles, ut omnia tuta etiam ab eo timenda sint, et in excubiis vigilandum. Quae secutura sit rerum facies, proxime suo loco perscribetur. Alterius generis quae jam addam non occurrunt; amoeniora nempe, et quae animum aliquamdiu
ad jucunda utriusque nostrum studia revocent. Neque si occurrerent, liceret jam per alia negotia, et litterarum, quae scribendae mihi restant, multitudinem, in eadem me diffundere. Vale, decus nostrum et me ama. Dabam Heydelbergae XII. Decembris Anno CICICCLXVIII. Excusabis si aliena manu ad te, et ea, qua ad Proceres aliosque de rebus nostris, scribo. Neque enim mea sufficeret tot exarandis litteris.
EN me tibi denuo sisto, Vir Amplissime, ut partes eas ulterius peragam, quas mihi in posterum suscipiendas prioribus significavi. Tu vero boni consule, et impositam officii legem, et in eadem adimplenda jucundam et prolixam voluntatem. Ille vero jam est rerum nostrarum status. Prodiit a Lotharingo novissima Declaratio data Nanciae 15. Decembris, quam Comissariis Caesareis, occasione postremi mandati, ut vocant, Inhibitorii, consignavit. Tota in eo est, ut a se praeteritorum culpam amoliatur, quam in nos derivet, suum pacifici animi et concordiae cum vicinis tuendae studium extollat; Imperatoris et Imperii contra nos opem imploret; conditiones pacis nobiscum ineundae aut iniquas aut insidiosas proponat; ac tandem, in quo rei cardo versabatur, sex septimanarum inducias offerat, praevia tamen ea lege, ut quae a revocatis copiis sint a parte nostra admissa, in priorem statum restituantur. Haec autem postrema satis aliena ab illo obsequio, quod alias erga Caesarem et Imperium eodem scripto contestatur; dum Inducias illas, in quas serenissimus Elector indefinitas et citra conditiones annexas consenserat, ipse ad exiguum tempus restringit non solum, sed clausulis id genus adjunctis irritas reddit. Adeo ut exigua spes adfulgeret sedandorum horum motuum, ni intercedant Potentiorum officia, qui hortari non solum possunt, sed coercere novaturientem, et vicinorum saluti semper infestum. Neque leve, ut opinor, hac in re momentum habitura est Illustrimi Comitis a Konigsmarck in aulam nostram legatio, nomine Coronae Suecicae suscepta, et quae vergit in eundem scopum, ne latius serpat hoc incendium. Et haec sunt, quae jam occurrebant de rebus nostris. Tu vero bene et feliciter vale, nostrum ac Musarum decus. Dabam Heydelberga 26. Decembris 1668.
Jam pridem, verbis etsi paucissimis, causatus sum per litteras valetudinem graviter adfectam, quae me ab exarandis ad amicos Epistolis, non avocaret solum, sed omni quoque negotio, qua publico, qua privato mensem jam quartum excluderet prohiberetque, cubiculo assidue plerumque et lecto affixum. Causa morbi ex hepate ac liene, vehementer obstructis, originem trahit: cui malo etsi post diligentem curam a medicis nonnihil est prospectum, debellari tamen fons ac radix valetudinis omnino vix potest, hîc praesertim, tam incommoda anni tempestate. Nos enim in hoc septemtrione adhuc hibernamus, nec remisit frigus, mense tantum non quarto continuatum. In veris adventum meliora jubeor sperare a nostris Aesculapiis: sin minus, ad acidulas Germanas aestate proxima erit confugiendum: sed vires penitus dejectas attritasque jam recolligo paullatim, et hic fundus, bono medicorum augurio, nescio quam certus. Interim plurima cum voluptate didici simultates serenissimum inter Electorem Palatinum et Lotaringiae ducem esse aut compositas plane, aut certe sopitas: Faxit deus Opt. Max. Ut Princeps, vita tranquilla omnique rerum prosperarum successu dignissimus, hoc otio diuturnus perfruatur. Ad quem diu est, quod litterarum nil omnino dedi, subveritus partim, ne superfluus atque inopportunus accederem, cum scirem ministrum illi esse in hac aula rerum suarum satagentem: partim post paullo evocatus ipse inpatriam, ubi, ut scis, per annum integrum, et quod excurrit temporis, sum commoratus. Huc revertentem valetudo dubia excepit, quae in apertum gravissimumque morbum erupit tandem, ut jam audivisti. Quod si mora ulterior in hoc terrarum tractu, ut mandatis partibus defungar, requiretur, revertar ad intermissum officium propediem. Holmiam simul atque adveni, perculit me nuntius de sororis tuae, matronae lectissimae, intempestiva morte. Sed cicatricem jam obductam praestat non rescindere. Versus imagini tuae subscriptos, quos flagitasti, hîc habes, sed quales ab aegrotantibus scribuntur, ne tu magnifici splendidique quid exspectes. Editionem operis tui opinor vix promoveri, quod in Gallias profectus Elzevirius Typographus urgere non possit. Gudium scribendis Epistolis nosti rarum atque infrequentem vacare. Ego certe nullas ab eo accepi, ex quo Haga sum digressus. Prudentius vix tanti mihi visus, qui ad te mitteretur. Misissem tamen, si scivissem, ubi locorum quaerendus esses. Gratificatus sum opera illa tumultuaria non mihimet ipsi, sed Praesuli, litterarum amantissimo callentissimoque. Ex illo adeo per valetudinem non licuit mihi de musis cogitare, ut etiam coactus sim a me amoliri demandatam provinciam super pace Suecos inter et Moschos instauranda. De te exspecto
nuntios optatos. vale. Holmiae Suecorum Prid. Non April 1669.
Viva pollicitus sub imagine reddere pictor
Quod priscae veneris Roma, quod Atthis habet.
Promissam nec dextra fidem mir anda fefellit:
Hic qui Spanhemium cernis, utramque vides.
NEscio quo fato factum sit, ut codem ferme tempore haud dissimili, quantum ex novissimis tuis colligo, morbi genere uterque nostrum sit conflictatus. Quartus enim mensis excurrit, ex quo molesta et pertinaci angina infestor, cui ab obstructionibus et hypocondriacis adfectibus causam et alimenta praeberi augurantur Medicorum filii. Hinc mihi ab eo tempore, et a studiis, et ab iis, quae muneris ratio exigebat, officiis imposita requies, quae et tecum aliisque institutum litterarum commercium importune abrupit. Praescriptus ibidem mihi Acidularum Schwalbacensium usus, quas hîc habemus in vicinia, et ad quas intra dies haud ita multos proficisci constitutum sedet. Utinam vero ea mihi felicitas obtingeret, quae te compotatorem nobis daret. Nulla equidem lubentius mactari vellem, neque praeteriti doloris sensum salubriori aliquo remedio expelli posse arbitrarer. Quum enim mutua inter amicos consuetudine nihil in vita jucundius dari posse semper existimarim, tum certe id locum habet potissimum, quo arctiora sunt illa necessitudinis vincula, morum puta et studiorum communiones, aliisque probatae pridem fidei ac in retinendis colendisve amicitiis constantiae argumentis. Qua in re quam tua sit omnibus perspecta, et mihi dudum explorata, sedulitas et religio quaedam singularis, ita illud statuas velim, nihil mihi gratius posse obtingere, quam ut ea laude, non ita longo a te intervallo superari, tibi aliisque videar. De Epigrammate ad me transmisso imagini nostrae subcribendo, quas gratias tibi referam, haud facile explicatu. Nimis tu quidem officiosus, Vir Amicissime, qui petitionis haud ita verecundae eam tibi rationem habendam censuisti, ut et eidem continuo annueres, et amicum longe elegantissimis neque alio dignis Apolline versibus aeternitati consecrares. Erexisti utique animum, ut quam a tenuitate ingenii sperare non poteram, eam ab Heinsianae Musae fama ac veneratione spondere mihi ausim, et aliquo apud posteros in pretio haberi, qui se illis tam luculento ornatus a te elogio in posterum sistet. Insidebit ve ro mihi aeterna tanti beneficii memoria, et qui in te colendo nulli idebar mihi palmam concedere, eam certe novis hisce nominibus tibi obstricto neminem mihi ambiguam facturum reor. Opus meum de Numismatibus antiquis, ut vere auguratus es, per Elzevirii in Galliis abSentiam jaCuit ab operis typographicis
graphicis neglectum. Idem veno ab ejus reditu serio urgetur, sicut Elzevirius ipse litteris, quas ante dies paucos accepi, contestatur. Cogitat vero de eodem in duas partes dividendo, dum praeter exspctationem crevit ipsius operis moles, quae vereor ne lectori fastidium sit creatura. Neque valde incommode nobis accidit illa typographicorum operarum mora. Restat enim adhuc nobis tertia ferme pars operis, quam adfectam habemus, in mundum redigenda; quod negotium pridem a nobis confectum foret, si per adversam valetudinem, qua et jam hyeme praeterita fuimus conflictati, id nobis licuisset. Caeterum quid de eruditorum ad te, quae prodierunt aut exspectantur, monimentis scribam, quae jam tibi non aliunde abunde sint explorata. Socratis et Sozomeni Historiam Ecclesiasticam a Valesio versione et Notis illustratam jam manibus verso. A Philiberto de la Mare, Senatore Divionensi, nactus sum haud ita pridem Salmasii Praefationem in librum de Homonymis Hyles Iatrices, quam ipse cum Lantino publici juris fieri curavit, quo adliceret typographos ad opus ipsum de Plantis evulgandum. Adjunctum est illi Praefationi de Plinio judicium, ubi imperitiam ejus graviter perstringit. Mirum vero et novum mihi visum, quod contra communem eruditorum sententiam, et argumenta, ut videbantur, satis perspicua, Dioscoridem a Plinio visum neget. In ea, quam praefixerunt Editores, Praefatione, plura ejusdem Salmasii opera lucem visura pollicentur, ac inter alia absolutum ejus de Militia Romana Commentarium lingua Gallica conscriptum. Recordor autem petiisse a me eundem D. de la Mare, ubinam terrarum ageres, quo illius Praesationis Exemplar ad te curaret. Rescripsi, et de loco, ubi ageres, certiorem feci. Vale. Amicorum et litterarum decus. IV. Kal. Jul. CICICCLXIX. Haud aliud mihi in hac Aula munus, quam Serenissimi Electoris a Consiliis, ut vocant, status. Secretarii officium per se honoratissimum, et in Aulis Italicis et Anglicis primae dignationis, in Aulis Germanicis vulgo inferioris ordinis habetur.
QUod salvus nuper et sospes ex foeda illa barbarie evaseris, Vir Amplissime, tibi, patriae, amicis, Musis denique tuis, optimisque artibus sum animitus gratulatus. Neque certe tamdiu intimos gaudii illius sensus declarare tibi distulissem, ni de tuo, quem parabas, in patriam reditu, rumor ad nos dimanasset. Qua de re cum communes amicos essem per litteras sciscitatus, neque certi quidpiam referrent, malui omnino nimium diligentis, quam officii immemoris notam subire. Quantum enim in te praesidium habeant interiores litterae; quantam in te jucunditatem, fidem, constantiam amici; quum ego in me benevolam meaeque laudis, si quae est, studiosam mentem sim expertus,
nolo jam pluribus commemorare. Ergo liberasti nos co metu, quo suspensos ac sollicitos tenuit tua apud inficetos illos Ruthenos habitatio, et perlati de tua invaletudine nuntii, oppido iniucundi et molesti. Quid tibi animi fuit et solatii elegantiarum omnium promo condo, in illis sordibus locorum et colluvie hominum versanti? et quam mite tibi procul dubio, quam invidendum videbatur Nasonis tui apud Graecorum traduces et colonos exilium? Tu quidem patriae ac Suecis navabas operam, in qua haud leve rerum suarum et communium temporum momentum vertebatur, quam ille in inerti otio aut solis querelis nobilitato consumpsit. Quamquam haud dubitem in illa barbariae Regia, iisque gravioribus curis, genio te amoribusque tuis indulsisse, neque venustos minus aut ignobiles Musarum partus edidisse. Ardeo certe haud mediocri cupiditate de iis aliisque praeclaris cogitationibus tuis, sed vel potissimum de prospero tuae valetudinis statu, quando tibi per otium licebit, edoceri. Me quod attinet, (absit enim ut me animo tuo excidisse metuam) annum ferme hîc ago herili jussu, quo rerum suarum hîc loci obeundarum procurationem mihi demandavit. Neque pauca sunt, quae in hac statione me delectant; seu urbis celebritatem et frequentiam; seu temperiem coeli; seu opportunitatem situs; seu viciniae, in quam facilis excursus, annonae, aliorumque id genus commodorum rationem reputem. Frater meus Heydelbergensem secessum cum Lugdunensi commutavit, repetitis eo et sollicitis Procerum hortatibus, quamquam diu reluctans, traductus. Iterum sub incudem revocat Historiam Jobi, jam ante annum et quod excurrit editam, in qua Herois illius patriam, natales, institutum aliaque, quae de eo tradi possunt aut erui, haud indiligenter est persequutus. In Italia aut Gallia quid parturiant litterae seu potius communes amici, vix equidem novi; nisi quod Capellanus alteram poematis sui partem, in eo etiam senio plenam, ut ajunt, vi ignea, edere cogitat; Falconerius autem, ut postremis suis referebat, ad illustrandas antiquitates Ecclesiasticas animum et curas convertit. Earum etiam specimen parat, editionem nempe aliquot scriptorum veterum, qui adversus Manichaeos scripsere, et quibus novam Haereseos illius historiam praemittere molitur. Unum ex iis et Mani ferme coaevum, Alexandrum Lycopolitam descripseram olim Florentiae ex antiquissimo Codice Mediceo, in lucem aliquando cum aliis quibusdam id genus lucubrationibus emittendum. Sed hanc lampadem lubenter ei trado, ea indole in iisque locis versanti, ubi omnia ad hanc provinciam obeundam ei adfatim suppetunt. Illud vero tibi forte haud ingratum significabo, Vir Amicissime, prodiisse tandem in lucem opus de nummis nostrum, non mea certe, sed temporum aut typographi culpa aliis distracti pressum satis diu. Scripsi continuo ad eundem, ut duo Exemplaria majoris, quam vocant, chartae ad te curaret; quorum alterum tibi servabis; alterum per unum e tuis familiaribus Magni Suediae Cancellarii filio, summae indolis et harum lautitiarum cupidissimo, tradi haud gravatim recipies. Caeteroquin an aliquod lumen antiquitatibus litterisque nostris ista mea lucubratio adtulerit, tu unus omnium optime decernes. Haud leyi saltem nec poenitenda, ut spero, accessione
priorem operam a me adauctam agnosces. Aliud opus in hoc genere, illudque luculentum exit itidem in lucem a Carolo Patino, in quo longa Numismatum Caesarianorum, antea Lomeniani, jam Regii Musei, series cusa, et ab eodem enarrata occurret. Neque certe leviter apud eum, qui amicitiae nostrae aliquid tribuit, et apud nos sedem aliquamdiu rerum suarum habuit, hoc egi, ut curis aliis depositis in eam totus incumberet. Nummi a me inspecti procul dubio egregii sunt et selecti, et ad quorum illustrationem plura conferre poterunt alii, quibus uberior paratus eruditionis contigit. Operis illius exemplar Argentinae, ubi auctor jam haeret, editi indies exspecto. Mihi neque ea ad manus subsidia fuere, et alia omnino consilii ratio insedit, ubi scriptioni illi manus admovi. Elegantiam et diligentiam in cudendis nummis, quos subinde exhibet opus nostrum, majorem praestare potuissent nostri homines, maxime quum me absente ac aliis distracto tota haec res sit procurata. Tu de singulis statues, ignosces erroribus, et me, quod fecisti hactenus, amare perges. Vale, decus nostrum. Coloniae Agrippinae X. Kalend. Mai. CICICCLXXI.
NIsi subveritus fuissem, ne adflareris contagione foedissimae Barbariae, in qua mihi nupero anni propemodum totius decursu, Vir Ampl: vivendum fuit, non defuissem tui compellandi officio, etiam illic terrarum, quarum ne nunc quidem recordari possum sine trepidatione, et offundente sese sensibus meis profunda quadam caligine. Reversus exinde Holmiam debui, fateor, itineris confecti certiorem te facere, sed ferebat rumor, nescio unde exortus, propediem fore, ut ultro nobis ipse isthic adesses. Molienti jam abitum ex aula Suecana tuas mihi litteras Illustrissimus Regni Cancellarius in manum tradidit, ubi multo post praestantissimum opus tuum, quod nummis veteribus illustrandum dedisti, ad me perlatum est, cujus exemplar alterum, sic ut jusseras, filio Cancellarii oblatum ivi, atque adeo confido promissae illum, debitaeque gratiarum actioni non defuisse. De ipso Opere quid sentiam quaeris? persuasus sum omnino, ut existimem, neminem rei antiquariae hactenus studiosum tot exquisita numismata, tot exquisitas numismatum interpretationes in unum corpus congessisse: tum a nullo similis argumenti scriptore plura me esse edoctum. Quanquam omni lectione libri tanta rerum fruge abundantis necdum sum defunctus, quem quo frequentius curatiusque evolvo, eo majores a me profectus fieri non sine praesentissima voluptate experior. Atque hinc fit, ut reliquas dissertationes, quas non dissimilis argumenti habere te paratas non ita nuper fignificabas, avidissimus videre gestiam. Ut autem plenius cognoscas
indulgenter me non loqui. En tibi, unde colligi detur me anxie indagasse, si quid carpendum in tuo illo super re nummaria commentario occurreret, nec invenisse nisi unicum fortassis ex Tragoedia veteri, quae sub Octaviae nomine circumfertur, locum, vers. 248. quem ego ex vestigiis codicum antiquorum sic castigandum esse censeo.
Utinam suorum facinorum poenas luat
Nero insitivus, Domitio genitus lare.
Domitio lare hoc est, gente Domitia, non Domitio patre, conjecturae nostrae est, etsi non multum refert. Nero insitivus scriptis exemplaribus debetur, nec aliud quaerendum, quanquam in diversa ire homines eruditos neutiquam me fugit. Tota ista Tragoedia Octaviam meritissimum Neronis odium spirare agnoscas, ut Divum Domitium Neronis patrem, praeter morem antiquitatis, hominem scilicet a Caesarea familia alienum, nec ad culmen reipubl. evectum, nuncupare haudquaquam potuerit. Vocatur tamen Trajani pater in nummis Divus, fateor, sed ne ea propter evincas idem a Nerone factitatum, et si maxime factitatum esset, tamen Octaviae partes in hac tragoedia sustinentem id neutiquam deceret. Claudiam gentem patriciam, Domitiam plebejam fuisse haud ignoras. Hinc contemtim de Nerone loquendi occasio captata Octaviae hoc loco. sic alibi ipsa de eodem, Odit genitos Sanguine claro. sed haec, et si quae plura sunt ejusdem notae, tu per te facile indagabis. Caeterum, Vir Amplissime, ea in civitate sedem nunc fixisti, in qua, si quid famae credendum, egregia antiquitatis monumenta quotidie eruuntur, marmora praesertim, quorum si nobis interdum copiam fieri permiseris, beaveris profecto hominem tui studiosissimum. de nummis etiam addunt, ea frequentiora a fossoribus erui; quibus rumoribus quantum sit tribuendum, tu omnium optime nos docebis. Nec dubito Bibliothecas veteres, quae in civitate amplissima deesse non possunt, a te per otium multa cum cura evolvi, atque exemplaria manu exarata pro caetera tua curiositate abs te studiose conquiri. Vides uberrimam argumenti Epistolaris messem tibi propositam, ut ego, si enarrare nunc tibi instituam, quantum molestiarum taediique devorandum mihi fuerit, dum ex caeno barbarico eluctor atque emergo, jam te obtundam, certus scio, atque enecem, tantum fastidii frigorisque tibi sit suboriturum, ex insulsissimis narrationibus. Vellem nihilominus confabulationis pomoeria latius extendere, nisi quod morbus in itinere me oppressit, a quo nunc aegre respiro. Adest hac tempestate nobis Pantiatichus Abbas, elegantissimi vir ingenii, et Italici nominis elegantia dignissimus. Patinum in Britannias excursum paravisse audio; sed propediem inde rediturum ad nos: Gudium dux Holsatiae nobis abstulit, quem sibi a consiliis et Bibliotheca esse voluit. Vale. Hagae Comit. XXVI. Aug. 1671.
DUm immensa publicae calamitatis moles patriam infelicem premit, quaesiturus ego dolori justissimo solatium et medelam valetudini adflictae qualemcunque, in vicinam me Germaniam proripui, delituique per binos ferme jam menses in sinu Celsissimi Ferdinandi, adhibitis medicatis agri Paderani fontibus: qui quod ob imbres continuos, et intempestos Autumni vergentis dies, multum soliti vigoris amisisse videbantur, thermarum quoque, in agro Moguntino celebrium satis, explorandam mihi opem, si summam pedum debilitatem horum beneficio profligare possem, proposui: eaque propter Francofurtum me contuli: sed ecce praeter opinionem meam cum maxime evenit, ut et hîc bella eadem, tam invisa, tam funesta, et ad quorum cogitationem totus horreo, me sint secuta, per quae vix liceat propositum tenere, nisi alio propediem se convertant armatae manus. Interim te Musarum ocellum e vicinia salutandum duxi: tuumque consulendum oraculum, si opineris tutos dari per Brabantiam ad larem paternum mihi Coloniensi via egressus. Quod equidem velim, tum ut coram complectar, tuaque praesentia longe desideratissima pascam oculos atque oblectem, tum ne per ingratas itinerum ambages relegenda mihi sint mea vestigia per Bremensem ac Mindanum, quo huc delatus, tractum. Rogaveram Langermannum, Gudium, Elzevirium, ut aditum pararent hîc mihi ad homines eruditione praestantes potissimum, sed nescio quo fato maligno illi hactenus me frustrantur, ad preces meas quasi ex compacto nil respondentes. Quid quod turbarum tantum excitatur hac in civitate per inconditam militis male feriati, et de nostro unguenta olentis manum, ut alio in viciniam libenter me sim translaturus, measque sarcinas, si aut Bibliothecas in propinquo insigniores, aut hominum litteratorum consuetudines haberem exploratas, per quas fallendi temporis spes adfulgeret non vana. Interim ex tanta patriae calamitate hunc fero fructum, ne omni ex parte sim infelicissimus, quod Amicorum consanguineorumque praecipui clandestinis factionibus jam pridem exagitati, nunc emergant denuo, et multae in republica sint auctoritatis. Sed de hisce coram melius, si dabitur fortassis. Opus tuum de praestantia veterum numismatum singulare prorsus consummatumque adeo me cepit, ut ad intermissa jam pridem studia rei nummariae nunc postliminio sim reversus, ac diligenter conquiram, si quid monetae veteris hinc inde erui e latebris possit. Etsi desideriis meis eventus parum respondet. Obtigisse tibi matrimonium plane fortunatum audio et laetor. Nec esse, quod ad formam Virginis, aut ad mores desideretur: vixque dubito, Divam monetam, de qua tam bene meruisti, propitiam nuptiis tuis arrisisse. Hoc unum est, quod toto anno de rebus tuis cognosse nobis contigit. Pro munere operis praeclari et
gratias diu est quod egi, et ago nunc iterum. Vale, Spanhemi elegantissime. Exarabantur Francofurti ad Moenum CICICCLXXII. a. d. XIX. Octob. Gregor. Ecce verficulos, quos Princeps litteratissimus luce publica donandos censuit.
QUamquam scribendis hodie litteris praeter solitum etiam obrutus, quas officii mei ac temporum ratio, neque unica heri mandata omnino exigunt, non potui tamen dissimulare tibi diutius intimum illum gaudii sensum, quo me Tuae hesterna die ad nos delatae nihil tale exspectantem perfuderunt. Ea vis scilicet amoris illius et cultus, qui de te rebusque tuis in hac patriae tuae calamitate pridem sollicitum tenuere, nunc tam optato viciniae tuae nuntio haud mediocriter exultant. Sed de his alias, ubi plus otii dabitur, et forte etiam coram. Neque enim adeo de iniquitate aut infelicitate temporum mihi querendum aut tibi metuendum reor, quin hac tuum ad patrios lares reditum, citra tam longas Bremensis viae ambages, possis omnino instituere, idque vel tuto per Brabantiam aditu, vel salvi etiam conductus litteris a vicinis Gallorum Praefectis haud difficulter, ut opinor, impetrandis. Qua in re operam meam qualemcumque, immo totum me tibi addictum devotumque nosti; neque adeo ut praesentissimo Musarum numini, quam ut amicorum principi. Thermarum usum propitium interea ac salutarem, si iis uti per haec tempora liceat, animitus voveo; quae te, si non [Gap desc: Greek words] cum Achille, certe valentem reddant. Qui caeteroquin homines eruditionis ac ingenii fama celebres iis in oris, in quibus versaris, consulendi tibi veniant, vix equidem novi; nisi Heydelbergam ad notum tibi litterarum Numen, tuaque praesentia, ut opinor omnino, recreandum excurrere cogites. Tanaquillus Faber ad docendas ibi humaniores litteras lauto sic satis, pro loci ratione, fuerat evocatus stipendio. Sed dum colligit sarcinas et abitum parat, longiorem viam emensus est, unde negant redire quemquam. Quum vero ad me itum esset, quem eo loco et statione dignum crederem, et Graevium nostrum indicassem, jussus sum continuo viri ea in re sensum sciscitari. Quod a me factum novissime, et responsum adhuc exspectatur. Existimabam enim hoc rerum et urbis suac statu fieri haud difficulter posse, ut alio sedem suam tranferre haud gravatim reciperet. Neque alius sane dignior occurrebat, qui illam spartam obire felicius posset. Quod si ille vota nostra frustretur, et alium noris parem aut supparem huic obeundae provinciae, eum quaeso indica. Unum ferme excidebat, consulendum tibi ante alios in illo terrarum tractu Baronem Boineburgium Moguntii commorantem, virum praeter alia decora,
quod procul dubio haud ignoras, Germanicae nobilitatis decus, et omnium praestantium ingeniorum fautorem et aestimatorem summum. Nae ille vero in magnae felicitatis parte reputet, tuo beari conspectu. Ego certe has quamquam occupatissimus effudi, quas ei, si visum est, trades, et quo nomine gratiam ejus insigniter demereri sum certus. Vale, nostrum et Musarum decus. Colon. Ubior. XXIII. Octob. CICICCLXII. Pro elegantissimis, teque ac Ferdinando, primis Musarum Antistibus, dignissimis versibus gratias ago immortales. Illud adhuc dissimulare non possum, nescire me quidem quae nobis impendunt, quamdiu sub ictum quasi vicini militis sumus constituti, sperare tamen meliora, et brevi tota de re liquidius constiturum.
MEas tibi redditas esse, tum spem adfulgere de itinere per Coloniensem agrum tuto instituendo laetor, me hercules ut qui maxime. Ingruens enim tempestas hiberna quodammodo requirit, ut viarum compendia captentur, ne diuturnis incommodis ac coelo intempesta exponar temere, et si ratio alia non esset in promptu, quae institutum hoc meum foveret, te videre in via, te complecti longis itinerum ambagibus pensandum medius fidius foret, cum Bremensis atque Embdanus tractus nihil tibi aequandum praestare jam nobis possit. Tibi igitur me permittam totum, te auctore dubium iter sum suscepturus, sed post usum Thermarum Wisbadensium; quibus dies ad minimum XIV erunt dandi. Hactenus enim ne adhibuerim eas, miles populator vicini ruris est in caussa, qui nihil agendo mirifice pertinacem se praebet, nostri aerarii non minimo cum damno. Credis illum publicis foederati Belgii impensis ferias sibi, magno nobis constituras, indixisse. Igitur, dum ad thermas aditus haudquaquam patet, Moguntia brevem excursum sum molitus Heydelbergam versus, ut Principalis fastigii singulare ornamentum, Electorem serenissimum, coram venerer. Et quanquam ea incidebat hoc iter nostrum in tempora, quae parum opportuna videbantur ob exspectatum in ipso Palatinaru militem hunc, quem dicebam modo de hibernis, ut ferebat rumor, sibimet illic prospecturum, non sine ingenti aulae totius trepidatione, votis sum tamen usque ad invidiam potitus felicibus. Et haec quidem hactenus. Nam quanquam sunt in promptu complura, de quibus tecum nunc actum cupiam, e re tamen erit communi in congressum nostrum ea differri, ne desit confabulationis argumentum, aut longe quaeratur, cum ad partes vocandum erit utrimque. Tu interim si demereri plenius me cupis, excogita, quaeso, viam quamcumque, qua me meis illaesum atque incolumen sistas. Ego de discessu hinc meo ante ipsam profectionem certior ut fias, operam dabo. Si quid vicissim interea ad me volles,
Moguntiam id mittas erit necesse ad diversorium, quod pro insigni anchoram praefert: ita enim fiet, ut quantumvis absenti tradantur tuae. De Graevio Heydelbergam evocando cogitare serenissimum Electorem est cur gaudeam, qui hominem ob suavissimos mores et eruditionem perpolitam amo tenerrime, sed cum laute satis habeatur ab Ultrajectinis, ac stipendio fruatur largo, amplectendam ab illo fore conditionem oblatam dubitari possit, ni publicae fortassis calamitati hoc dandum existimet vir quietis amantissimus. D. Boineburgium semel iterumque Francofurti jam sum allocutus. Vale, Vir Amplissime, et inter meos haberi patere in posterum. Moguntiae IV Novemb. CICICCLXXII. Etsi Caesarianus miles ac Brandenburgicus bona tandem fide abituri videntur, postquam agrum hunc omnem exederunt, subverendum tamen est, ne Gallus illis mox succedat, micasque ac relliquias omnes, pridiana coena ab illis projectas, frugaliter cum pulvisculo converrat, quod si fit, de Thermis Wisbadensibus cogitatio omnis erit abrumpenda mihi. Iterum vale.
HAud mediocri me gaudio perfuderunt tuae postremae, quae proximi tui ad nos adventus spem haud indubiam faciunt. Felicem eum, immo felicissimum animitus voveo; quo splendidissima haec Domus Augustae Colonia mirifice exultet, cui veram ac unicam propemodum Augustaei aevi spirantem imaginem, intra moenium suorum ambitum, intueri et agnoscere quasi postliminio dabitur. Dum vero ego me blandae illius voluptatis contemplatione oblecto, en tibi a Graevio nostro litteras, ante dies circiter octo traditas quarum exspectatione frustrari te diutius nolui. Neque enim easdem transmittere citius licuit, dum incertus pendeo, an priores meae recte ad te curatae; aut an abjecto omni tuae ad nos profectionis; consilio ad patrios lares reditum per alios terrarum tractus parasses. Salubrem tibi interea thermarum usum, ejusque datam tibi tandem Germanici Exercitus abitu facultatem haud, vane jam licet augurari. Auriacus interim valido equitatu stipatus atus signa sua ex Eburonibus in vicinum hunc agrum transjecit, mutatis rerum vicibus, Gallum inde profugum militem subsequitur, cui hinc Turenius, illinc Luxemburgicus suppetias laturi feruntur. Sed de his, totoque tui reditus consilio coram. Neque enim jam, quod unice tamen vellem, confabulari tecum diutius licet. Dabam raptim Coloniae Ubiorum XXIV Novemb. CICICCLXXII. Aedes meae, ne hîc in quaerendo stabulo longius oberres, in loco dicto Kinckenpoel sitae, quae praesentis tui numinis conspectu beari, medius fidius, exoptant.
CUm in procinctu jam sint exercitus foederati uterque, tandem aliquando licebit mihi, ut opinor, adire thermas in vicinia hujus civitatis, quibus crure tenus immergar, parce enim utendas eas praescribunt nobis Medicorum filii. Litteras salvi conductus, ut vocant, Gallicanas unde sim impetraturus, haud sane habeo compertum. Nam et mihi causae sunt justissimae, cur eas flagitare nolim ab amicis, quos fortasse nonnullos privatim numerare possem in ea gente, quam foederati Belgae nunc infensissimam experiuntur, et desunt hîc terrarum mihi, per quos precario id beneficium obtineam. Eaque proprer ne post usum thermarum, quibus reliquum mensis hujus dabitur, mea mihi vestigia in patriam abituro per Cassellanum ac Bremensem tractum sint relegenda, itinere perquam incommodo, videtur prorsus metuendum. Illustrem Boineborgium sub adventum hasce in regiones meum Francofurti bis compellare mihi contigit. In hac civitate tentato non semel aditu ad eundem dictus est in aliis occupari. Ego autem et rarus omnino in publicum procedo, ob molestam pedis utriusque debilitatem, et salutationes meas tanti vendito haudquaquam, ut homines negotiosos, et curis publicis assidue vacantes, a rebus seriis per eas avocandos ausim mihi proponere. Tuae tamen litterae ad illum probe sunt curatae, ob quas plurimum te amo. Sed et postremas tuas una cum Gracvianis, ad quas responsi hîc nonnihil vides, illius beneficio jam nunc sum consecutus, dum itineri accingor. Nolui tamen hoc ex oppido moliri pedem, non actis tibi gratiis ob singularem diligentiam, qui hominis amicissimi epistolam tam gnaviter ad me perferendam curaris. Jam opinor me significasse, esse mihi hospitium Moguntiae, quod insigne anchorae auratae praeferat. Illuc quicquid perlatum erit me absente, ut in manus perferatur meas opera dabitur. Tu vale, Vir Nobilissime, et perfunctoriam hanc ac properatam scriptionem aequi bonique consule. Moguntiae XVII. Novemb. CICICCLXXII.
SPargi rumorem late de Octavio Falconerio Bruxellas propediem adventuro Roma, ex publicis nostratium nuntiis sum edoctus. Quae res cum plurima, uti debet, me perfuderit voluptate, nec tamen an plenam mereatur fidem, mihi sit compertum penitus, sufflaminandum laetitiae singularis impetum utcunque duxi; dum, consulto tuo oraculo, omnia habeantur, quam nunc apud me exploratiora. Neque enim praeterire me potest, iis te ac Octaviam mutuae necessitudinis vinculis adstrictos teneri, ut profectionis ab urbe hac suae, si non imponit nobis rumor, te haudquaquam ignarum esse sit passurus. Effectum igitur da, quaeso, vel tribus verbis, ut aut solide ego gaudeam voluptatis tantae securus, aut certe, ut abrumpam tempestive, quicquid ex rumore lubrico inconsultae spei conceperam. Audio Boineborgium e vivis excessisse, cum valetudine luctatum aliquamdiu minus prospera. Difficiliorem aliquanto ejus aditum Moguntiae eram nuper expertus, uti per postremas meas tibi a me significatum recordor. Rejecit ipse cautus hujusce rei in eam, quae jam tum nutabat, valetudinem. Ego autem quod alios salutantes minus difficulter is admitteret, suspicabar, fateor, nec frustra id fortasse, Gallicanis hoc ab illo partibus dari, quibus obnoxium plane fuisse, apud plerosque constans est opinio. Et haec quidem hactenus. Thermis Wisbadensibus non ea animi tranquillitate me dedi hactenus, quam ex praescripto medicorum adhiberi oportuit, interpellante nos frequentius militari assultu, et timorem incolis oppiduli hujus tantum non continuum incutiente. Emigravit jam miles ex hoc terrarum tractu quidem non infausta, si rumori credendum, ave. Feruntur et laetiora de Batavis nostris, quos redituros tandem ad bonam frugem, ac relecturos vestigia avorum, confido. De meo ad vos excursu jam fere cogitationem cunctam seposui, quod iter illud discriminis plenum perhibeatur a nonnullis; nec diplomate ullo sim munitus, quo me tuear ab hoste. Quas ego proxime mittebam tibi, ad Graevium nostrum curandas litteras, eas recte curatas esse a caetera tua diligentia mihi promitto. Sub Nonas Januarias Jul. Moguntiam hinc cogito, de profectione ad paternum larem instituenda, deque via, quam insisti oporteat, in arena consilium capturus. Urgetur enim acrius meus in patriam recursus per assiduas Amicorum litteras, rebus ad haec meis privatis non ferentibus, ut diutius domo absim. Vale, Vir Eximie, et me tuis annumerare perge. Wisbadae in agro Moguntino. CICICCLXXII. XX. Decembr.
IN summa temporis angustia hoc unum mihi non praetermittendum duxi, ut certior continuo fieres ante duos demum dies redditas mihi, quas XX Decembris Wisbadi ad me exarasti. Sepositum ferme de tuo ad nos excursu consilium valde illibenter ex iis percepi. Quamquam si res adhuc integra, longe majori, ut mihi videtur, temporis et viae compendio, et minori etiam, quam non auguraris, discrimine tuum ad patrios lares reditum potuisses per hunc terrarum tractum instituere. De diplomate etiam eum in finem impetrando jam eum hîc loci compellaveram, qui res Gallorum Regis hîc procurat, tuique nominis et famae juxta alios elegantiores gentiles suos studiosissimus vivit, Verjus nomine, et cujus fratri, Doctori Sorbonico, olim parentasti. Ut mittam patere hinc tibi, per Brabantiam haud intutam, prout ferunt tempora, ad tuos Batavos profectionem. De his omnibus statues quidem pro arbitrio; ita tamen ne omissam a me omnem rerum tuam cogitationem putes, aut inconsultum illud omnino, quo mirifice flagrabain, te hîc in transitu compellandi consilium. Plura addere jam non sinit praestanda haud unis herilibus mandatis diligentia ac fides. Falconerius noster, de quo te sollicitum ostendis, designatus in Brabantiam Pontificius Internuntius, res suas ad eam profectionem adornare, et vasa colligere ferebatur. Gratulatus sum ei et nobis per litteras illam provinciam, et ut cunctationem omnem, in qua versari antea dicebatur, omnino abrumperet, serio hortatus. Responsum adhuc exspecto. Tu vale, Musarum decus, et me ama. Coloniae Ubior. XXVI. Decemb. 1671. V. Jan. 1673.
SI ad ostentationem ingenio comparatus ossem, non sine multa vorborum ambage exaggerari deberet, quamquam ne sic quidem sat posset, immensus et minime fucatus dolor ille, quem in animo meo excitarit nuper nuntius perquam funestus de sublatis e vira sub idem fere tempus binis tibi liberis, hoc est spe patris omni. Sancte interim prositeor, et ut paucis, sic vere, hanc tuam orbitatem inflixisse mihi vulnus altissimum, et quod ipsa penetrarit vitalia. Citius, fateor, ad haec solatia praestanda debui accurrere, sed fretus tua singulari sapientia, summaque animi moderatione, quas ego deesse mihi virtutes pulchre
intelligo, subverebar, ne rem ambitiosam ac intempestivam aggrederer, si solator adessem serus, atque eas, de expugnando luctu, in te desiderarem virtutes, quae a memet praestari haudquaquam possent. Nunc spero obductam vulneri cicatricem quodammodo, quae ne fomentis tam tarde adhibitis rescindatur unice est cavendum mihi. Cum illustrissimo Marchione de Grana quin necessitudo tibi literaria etiamnum intercedat nullus dubito. Mirae, ut quod res est dicam, voluptati mihi fuit nuntius de adversario ejus, suis artibus eluso captoque, post ludificationes indignas, quae in auctoris caput probrose nunc resultant. Potes enim meminisse illius histrionicae, quam boni fratres exercebant, cum ego vobis adessem. Gratulatus jam essem ipsi Marchioni pulcherrimos successus, nisi cum aliunde, tum ex Laurentio Magelotto nostro cognovissem plene nullum vindictae vestigium in generoso viri illustrissimi pectore potuisse deprehendi, post rem feliciter laudabiliterque gestam. Vere heroicum mihi visum est in caussa tam justa affectus omnes sic potuisse cohiberi, sic redactos in ordinem ad nutum imperantis. Si occasio feret, rogo etiam atque etiam, ne graveris Heroi illustrissimo significare quantam sui venerationem apud me excitarit hoc facinus, quantoque nexu obligatum me teneat prorsus singulari illa benignitate, quam praesenti praesens omnibus absolutam numeris exhibebat in Ubiis. Johannem Capelanum amisi nuper, amicum sane incomparabilem. De Thevenoto addunt nonnulli, sed dubiis rumoribus. Vale, vir nobilissime, et mihi favere, ut solebas, perge: Hagae Com. CICICCLXXIV. XXVI. Martii.
QUum pridem aliquam occasionem, Vir Nobilissime, tacitus circumspicerem, qua fretus culpam silentii nimis equidem diuturni si non diluere omnino, lenire tamen possem utcumque, en jam commode mihi obtulit hominis mihique tibique etiam jam familiaris, opportunus ad vos discessus. Is est Abbas Pacichellus, mutuis jam inter vos contractae litterariae necessitudinis officiis, quod impense illi gratulor, carus tibi et acceptus. Unde quum ille, qua flagrabat pridem Britanniae ac Bataviae inprimis vestrae lustrandae cupiditate, comitem se Britannicis Oratoribus adjunxerit, nihil consultius rebus meis futurum censui, quam si illius conspectu et collocutione, te mihi, si forte subiratus, ut merebar, fuisses, placatum propitiumque facilius redderem. Quamquam illud fixum semel immotumque inter nos velim optemque quam maxime, ut de meo ergo te cultu antiquo illo et plane singulari, omnique ea, qua tibi tot nominibus devinctus teneor, necessitudine, non ex litterarum mearum frequentia judicium feras; sintque alii
etiam me silente perpetuae hujusve meae voluntatis obsides ac internuntii. Quid enim mihi vel ad laudem praeclarius vel ad voluptatem gratius, vel ad fidem opportunius, quam ut tuam mihi benevolentiam ac in me resque meas propensionem longo usu ac illustribus documentis probatam testatamque, non amittere mea culpa, sed tueri et augere indies potius liceat? Equidem ea fuit hactenus a tuo a nobis discessu temporum meorum ratio, ut quamquam sedandorum publicorum motuum aut fundandae pacis onus his certe humeris meis non incumberet, iis tamen obruerer ut plurimum curis, quae a colendis necessitudinibus meis mutuisque reddendis officiis me haud parum avocarent. Accessit luctus domesticus, isque intra dies haud ita multos geminatus, qui mihi utrumque gaudiorum nostrorum pignus fato immiti et acerbo abstulit, ac tristem infelicibus parentibus orbitatem reliquit. Quod tam amice vero, tamn blande mei doloris non conscius solum ac testis, sed socius quodamraodo esse volueris, in eo utique et vim amoris erga me tui singularem et humanitatem mirificam complecti mihi abunde licuit. Quamquam in his angustiis temporum, ac fatali quadam rerum omnium conversione, non deesse aliunde solatia haud omnino diffitear, quae hujusce jacturae sensum si non tollere funditus, minuere tamen plurimum, et ad fortiora consilia sedatioresque cogitationes animum convertere haud mediocriter valeant. Quae spes caeteroquin de claudendo Jani templo ac pace hîc loci fundanda stabiliendave plane decollavit, ubi locorum obsequentem fortunam reperiet, una augurari amplius licet. Erupit quoque ad nostratem Nicrum Rhenumque ex inopino ea, qua propemodum estis ambusti, belli flamma, infausto illorum studio, qui gentis Germanicae libertatem procerumque dignitatem et jura proculcare, suaeque libidini ancillari unice cupiunt ac tentant. Fecit tamen generosus fortissimi Principis animus, ut jugum illud cervicibus suis imminens subire non solum detrectarit, sed ut exemplo etiam suo simul et periculo gentiles suos ad heroicum hoc et salutare consilium amplectendum fovendumque novissime excitaret. Sed quando redibunt ea tempora, ubi non alia, nisi de praeclaris litterarum studiis et laboriosis doctorum virorum curis et lucubrationibus, inter nos disserendi occurret materia? Aveo tamen scire, quando Maronem aut Flaccum tua singulari industria ac doctrina cultiores nitidioresque haud illotis manibus versare nobis tandem licebit. Josephus in Anglia ad editionem paratus, cui ornandae subsidia undequaque quaerunt et conferunt eruditi illi Oxonienses, qui hoc onus in se receperunt. Qua de re etiam illorum rogatu ad Andream Bosium in eandem curam strenue, ut dicunt, incumbentem haud ita pridem scripsi. An vero nundinae istae Francofurtenses aliquos bonae frugis ac mentis foetus, in hac temporum calamitate, sint nobis adlaturae haud equidem scio. Sed de his alias. Vale, Vir Nobilissime, et amorem erga me tuum etiam silenti ac immerenti sartum ac inviolatum serva. Dabam Coloniae apud Ubios VIII Kal. Mai. CICICCLXXIV. Pro transmisso elegantissimo carmine immortales ago gratias. Tuas postremas mecum Bonnam post diem unum vel alterum ad Illustrissimum Marchionem de Grana seram.
QUamquam mihi praesagiret animus, inclyte Heinsi, has ad te vix perventuras, malui tamen verborum aliquot facere periculum, quam naufragium benevolae tuae de me opinionis, si omnino non fuissem conatus tibi respondere. Conatus, inquam: non enim amplius possunt meae vires, utcunque demum tu sentias, et nuperis istis totus effundaris in amici tui (alio nomine ne mihi fas sit me appellare, gratissimam jam olim imposuisti necessitatem) laudes. Eas etiam ipsas cur non exosculer, quae non debentur meritis meis ullis, sed sanctissimo amori tuo. Nimirum, ut, quorum regius morbus aurigine oculos suffudit, lutea vident cuncta, ita quicunque animus efficacis hujus affectus veneno haud semper noxio imbutus, omnia, in quae intuetur, aut invenit pulchra, aut facit. Ne exspecta, ut nunc vicem reddam ego, qui, quoties te, quoties amplissimum virum parentem tuum circumspicio, cogor, quod solent, quorum mentes ingens admiratio occupavit, aliquandiu silere. Illas, quas ad Kinschotium nostrum volebas, postridie ejus diei, quo tuae ad me fuerunt delatae, curavi. Speraveram hisce aliquid iterum novi me tibi de Heroe isto nunciaturum: ea spes induxit, ut scriptionem differrem, sed fefellit. Aliud tamen est, operae pretium quod narrem, ac rideas forsan omnibus cachinnis tu.
Et quantum est hominum venustiorum.
Non ignoras ut, te monitore, emendationem choliambi alicujus apud Martlalem e notis suis ad Gratium eraserit [Note: Janus Vlitius.] amicus noster. De ea re nunc ipse plurimum dolet, docere paratus admitti in secunda scazontis sede spondaeum.
Itaque in notis ad Nemesianum obiter emendationem suam repetet haud sine sale, quo aspersurus est contra sentientes, homines procul dubio insulsos. Jurisconsultus Boyus libellum vulgavit, cui titulus est, Theantropologia. Sunt aliquot de servatore nostro elegiae, sacrae, magnificae, characteris ante hac inusitati. Nam neque liberas, in quibus frequentes Graeci, inventiones, hisque proprios numeros adhibet (quales felicissime. Catullus expressit, ae incomparabilis, ut ubique, in monobiblo pater tuus) et vix unquam sensum disticho absolvit; verum in sequentem hexametrum producit, ubi fere semper in penthemimeri Claudianaea conquiescit. Heroi Zuilichemio, quem in inscriptione illustrissimum vocat, dedicavit. Eum, postquam se umbrosum vatem dixit, sic alloquitur.
Illustra me luce tua illustrissime.
Ex ungne leonem. Plures elegantias ejuscemodi haec charta non capit. Cura ut valeas, ô decus nostrum; et, nisi intra paucos dies huc cogites, quid agas sciamus. dabam Delphis nostris. Prid. Non. Sextil. CICICCXLV.
FRigus hoc tam diutinum et acre non modo summam mihi strinxisse cutem, sed altius quoque in ipsas, tenerrimorum affectuum sedem, medullas penetrasse vereor, ne coegerim isto literarum, ita liceat loqui, justitio te tibi persuadere, nobilissime Heinsi. Ab eo tamen metu securum esse jubent nuperae tuae elegantiarum plenae et humanitatis, quibus adeo praeclare de me sentis, ut nonnunquam deesse officio impune mihi fore confidam. Ingenue fatebor; quo tempore tuas accepi, teque in procinctu stare, ut Lutetia moveres, docebar, apud animum meum constitueram non antea respondere, quam de itinere tuo aliquid certi sciremus, gnarus quam saepe litterae pereant in via, quamquam earum facilis sit jactura. Nunc autem tanto alacrius animum appuli ad scribendum, quod eo loci sis reversus, quo cogitatione retrogredi multo mihi jucundissimum accidit. Quae enim aliis in urbibus frequens vagatio taedium parit, ea ibi saepe me abripuit invitum, et fere semper otioso etiam nihil agendi imposuit necessitatem. Et profecto quem non utcunque occupatum eliciant nunc delitiae fontium et honorum, nunc palatiorum splendor et varietas templorum, nunc amoenissimus propter Sequanam subter fluentem prospectus ab illo ponte.
Ubi perenni Magnus Erricus suis
In aere restans civibus,
Acris caballi rector emirantibus
Occurrit advenis eques,
Et quantus instar Martis imperterriti
Tercentum obivit praelia.
Et qualis urbem intravit augustam, hostibus
Caesis, fugatis inclytus,
Quomodo olim scripsisse memini in carmine ad Kinschotium nostrum, vicinae insulae tunc forte habitatorem; cujus peractae rei memoria, quamquam dulcis, aliquam tamen tristitiam creat; quod nobis tam felicibus esse jam non licet, ut herois illius praesentia fruamur. Utinam aliquando vos reduces ambos detur amplecti, et audire diversa memorantes! ita dii viales, ita sospitales velint, quod ego volo, mi Heinsi, quod vos vultis. Dabam die 26 Februarii. CICICCXLVI. Hagae raptim, cum Delphis redeuns visissem ad Vlitium nostrum, quem suis scribendis occupatum oppressi: proximis plura, postquam contigerit tua videre, quae avide exspectamus, ô magnum patris incrementum.
COgitationibus ac votis adsum tibi frequentissimus sane: quo magis cupiam minus alienum te esse ab epistolari officio. Per me quidem non stabit, quominus identidem colloquamur. Enitendum nempe est omni utrimque contenrione, ne locorum intervallis, quibus distinemur, aliquid in nos videatur licuisse. Weymannum ad plures abiisse intelligo. De Bibliotheca sua quid supremis tabulis statuerit, tu me docebis. Literas hodierno die ad Gevartium ac Wallium Jacobum dedi, utrumque in vivis etiamnum esse auguror. De Negotio Neoburgico ad litem meam pertinente, quod discedens tibi commendaram, quid factum sit, scite desidero. Nasonem meum si necdum tradidere Elzevirii, exemplar ab iis postules ipse par esto. sed Kinschotianas Musas quando videbimus? Noli, quaeso, injurius esse in existimationem hominis ingeniosissimi, qui, dum vivebat, in oculis te tulit assiduum. Da hoc ejus meritis, da nostris precibus, da tuae gloriae. Commentarios Caesaris ex editione Jungermanm Francofurtana, quibus cum notae diversorum, tum Maximi Planudis versio graeca accedunt, furto nescio quis mihi abstulit. Aliud exemplar apud vos si venale mihi inveneris, pretium fide optima restituetur. Vale. Exarabam Holmiae Suecorum CICICCLXII. XXVIII. Januarii.
TU quoque non modo in cogitatione admodum mihi creber es, sed etianr in ore, praesertim apud eos, quos ego, cum se tibi amicos dicant, mallem ut essent. De affectu quidem meo nihil deteret aut temporis aut loci intervallum: tamen Epistolare, quod postulas, officium exhibere, licet maxime velim, vereor ut possim, ita infrequens Hagae et in vicinia proximam per aestatem sum futurus, sicuti et magnam elapsae hyemis partem egi in Hollandia Borea. Weymannus sine testatis ullis tabulis decessit, ventrem haeredem linquens; neque dum de uxoris partu quidquam inaudivi. Bibliothecae ejus describitur catalogus, typis excudendus, nescio sub auctione, an aliter vendendae. Dicitur repertus licitator, qui offerat imperialium tria millia nummûm. Kinschotii immemorem ne me putes; eccum effigiem, quam me absente sculptor effinxit pro veteri, quam dederam reformandam: an feliciter, tuum esto censere, cui pectore infixum credo amicissimi capitis vultum. Musae illius bene se habent: quod eas prodire necdum sinam, hoc ipsum est, quia nolo injurius esse in existimationem hominis unice cari: fuissem maturando, ut abunde mihi postea compertum, quare haud poenitet morarum, animoque sedet non ponere rumores ante salutem. Si autem vel minimo indicio rescivissem, ambivisse te, ut Naso tuus in publico appareret phaleratus, nihil obstitisset propositum meum, quo minus potuissem e Kinschotianis depromsisse carmen unum aut alterum pretii non vilioris ac sunt ea, quae vidi praefixa, cum Elzeviriorum cura politissimum munus accepi; pro quo tibi gratias ago. Ovidius, qui, te hinc profecturo, Lugduni nostrae sub praelo erat, dudum editus est, et Holmiae procul dubio jam visus, cum pulcro, fcilicet, epigrammate, subscripto imagini poetae, quae est in limine libri, tractent fabrilia fabri. Et ille Faber, tam laute a te exceptus, pridem dictus obiisse, revixit; quod tibi latere haud putem; uti neque eum emisisse in lucem Bibliothecam Apollodori; parare Lucretium, quem sic fortasse servabit Apollo. Commentariorum Caesaris exemplar, quale petis, curabo ut ematur, prima, quae dabitur, occasione. Quas ad Gevartium et Jacobum Wallium literas dedisti, te non frustra dedisse autumo, quamquam diu sit quod Antwerpia nihil ego acceperim literarum. Super Neoburgico negotio, ad res tuas spectante, conveni Hessingium, qui mihi retulit, illa a te ipsi commissa [Gap desc: Greek words] Dusseldorpium esse missa; et inde Dortmundam, sed hinc nihil apparuisse responsi; igitur ut denuo ea mitteret rogavi, et spopondit se facturum. Vale. Scribebam Hagae Batavor. CICICCLXII. Martii VII.
THomae a Kempis libellum de imitatione Christi Theod. Graswinckclius carmine a se redditum mihi commiserat ad te mittendum, quem ego admodum festinus tradideram heri Pluymero, ut ille porro curaret, mandaramque una ut breviter significaret, unde veniret, cum mihi non suppeteret otium scribendi; sed, ubi me vidi frustatum occasione abeundi, placuit hac in urbe pernoctare. Est mecum hîc eodem in diversorio Clariss. Vossius, cui exposui, quae tu ultimis tuis (quae mihi Hagae reddebantur nudius tertius simul ac reversus eo forem, iterumque abirem) petieras, de codicibus Rufi Festi Avieni, et Virgilii, quem unicum, (ut nosti) poetam, unice commendo diligentiae tuae, neque ipsi minus bene esse velis, quam Ovidio, quem praeclare a fastidio quorumdam delicatulorum vindicasti. Labori tuo et tibi propitium gratulor Tanaquill. Fabrum, cujus brevi prodibit Lucretius, dum moratur alter. Gaudeo etiam de curis secundis tuis in Nasonem, quae si in justum commentarium excreverint, paratum se Blaeuvius saepe mihi dixit, opus illud excudere augustiori forma, communi approbatione haud cariturum, nisi eorum, qui communi sensu plane carent, certe prioribus jam curis meae exspectationi non modo satis fecisti; sed eam longe superasti. Exemplar non habuisse se Graswinckelius conquerebatur, cui ego meum ultro concessi, tuo tamen nomine, quem ita voluisse ajebam, esse in culpa, quo minus id ante fucrit factum, Elzevirios, a quibus ego aliud essem petiturus pro occasione, qua nunc (reor te non invito) utar. De Furstenburgio audiveram jam, neScio an tu de editione quorumdam poematum ejus, Antwerpiae scilicet; titutus libelli est, septem (ni fallor) illustrium virorum poemata, sunt etiam inter ea, quaedam Natalis Rondinini; ut ex praefationibus conjicio, editor est Jacobus Wallius, qui Iperis degit, saeculumque est quod de ipso nihil sciam per ipsum. De carissimae tuae sororis fato indolui tua caussa; sed in posterum amici erunt tibi et soror et fratres. Vale et salve, mi Heinsi. Scribebam raptim Amstelodami; die XXIII Junii CICICCLXII. Nescio cur literas mihi inscribas, I. V. D. falleris nescio quomodo in titulis semper, nec enim istum quidem ego unquam aut emi aut sumpsi. Saepius submonui; simplicitate nihil peccabis.
GRaswinkelianum de imitatione Christi Poema recte curatum est jam pridem, mi Walli. [Gap desc: Greek words] quod reposuisti Nasonem meum, nihil praeter ordinem a te factum est. Jamque Elzevirio Danieli in mandatis dedi, ut aliud Nasonis exemplar ad te perferendum curaret, si negligit officium pro imperio postula, quod tibi debetur jure optimo. Virgilium plurimis locis castigatum jam ad typographos edendum hinc ablegavi. De animadversionibus tamen res paulo lentior videtur fore: quas ne una miserim fecerunt amicorum pollicitationes, spem facientium de majore veterum membranarum copia mox suppeditanda. Tres ex Gallia Maronis Codices jam accepi, praeter eos, quos possideo ipse, Duos Monasterio a Rottendorphio, totidem a Langermanno jubeor exspectare Hamburgo. Quinque Moretus apud Elzevirium deposuit, quos sub hanc anni tempestatem maris periculo exponi consultum non videtur. Alii aliunde mox aderunt. Solus Vossius noster inter haec auxilia auxiliantium undique amicorum suos codices huc perferri non patitur; sed fruatur ingenio suo, quando se solum praelucere omnibus caecutientibus arbitratur. Interim detexam proximis feriis, quae ad Valer. Flaccum non pauca observavi. Silius et Lucanus postea sequentur. Quamquam de Lucano nihildum statui, quod illa provincia Spanhemio, ut scis, jam pridem destinata sit. A. Furstenbergio literas non ita pridem habui, addito Poematum munere. Vir ille dignissimus est tanto fortunae fastigio, quem inter amicorum potissimos semper numeravi, ex quo Romae contubernalem habui. Sorori unicae a me parentatum est, et eadem quoque opera amicissimo Schelio. Versus funebres, si tanti eos putabis esse, apud Gronovium nostrum licet videas, ad quem missi sunt. Familiae Romanae Fulvii Ursini additis de novo plurimis numismatis per Carolum Patinum Lutetiae prodierunt. Exemplar necdum nactus sum, quod is, qui id ad me laturus est, negotiator Gallus, dicitur in morbum Amstelaedami incidisse. Vale, mi Walli, et me, quod facis, ama constanter. Prodibunt hîc brevi fabellae Phaedri commentariis illustratae per Johannem Schefferum. Holmiae Suecorum CICICCLXII. a. d. v. Decemb.
NAE ego te constanter amo, mi Heinsi, cui tuae tum ingenii tum animi virtutes admodum sunt perspectae, iisque faveo tantum, quantum plures (quos illud quoque deceret) favere opto, qui nescio in quos rumusculos intenti multa de te non amice sciscitabantur. Hagae cum essem, litterasque tuas ibi forte aperirem redux, intelligeremque una latam super tuo negotio et pronuntiatam sententiam, quam et talem et festinatam aegre inaudivi. Laetabar tamen postea quam hîc Amstelodamia Plumero rescivi rumusculos istos vanos esse, et manere tibi mentem, quam discedens mihi indicabas, firmam contra haec adversa, cauturumque, ne cogare ad quidpiam te indignum. Unde et est quod gratuler tibi prospectum de potentibus amicis, et in his, quem commendas, Furstenbergium, qui praesidio esse possint, si quid forte iniquius inimici moliantur favente (quod abominor) Fortuna. Ego iterum maximam aestatis partem Hagae me abfuturum credo; Uti et Christianus Hugenius, qui (ni fallor) Lutetiam Parisiorum jam abivit, non nisi sub autumnum rediturus, ego tamen multo antea, et per intervalla crebrius; itaque si quid officii praestitum tibi velis, non errabunt litterae tuae illuc destinatae, nisi forsan longius me detinuerit Brabantia, quam cogito. Laetum habui nuncium de curis tuis in tot veteres Poetas; sed Lucretium omissum nolim, quem, a Fabro promissum e Gallia nondum contigit videre. Illud enim rogo, ut commatum distinctionis et interpunctionum rationem accuratiorem habere jubeas, quam vulgo fiat, praesertim quando iis sensus verborum illustrior evadit: sicut illud Lucretii in tertio, sic interpungunt:
Sponte sua leto caput obtulit obvius ipse.
Ipse Epicurus obit, etc.
At quanto melius foret; ita, uti jam monui nostratem editorem:
Sponte sua leto caput obvius obtulit. ipse,
Ipse Epicurus obit. etc.
Apud Virgilium ecloga Prima, sic distinguitur in vulgatis:
Impius haec tam culta novalia miles habebit?
Barbarus has segetes; en queis consevimus agros!
malim ego,
Impius haec tam culta novalia miles habebit
Barbarus? has segetes? en queis etc.
Et si quae talia plura occurrent alibi, quae equidem judicii tui sunto. Aliud Nasonis tui exemplar nondum ab Elzevirio accepi, sed quando iterum hac transibo, aut Hagae illud mihi reddetur, tibique pro munere gratias ago,
idem jam bis debiturus. Cum primo oblatum fuit, raptim pervolvi totum, et etiam mei mentionem (quod minime fuerat opus in re tantilla) amice factam notavi; aliaque nonnulla postmodum majori otio, quae mitterem, si chartulae eae in promtu forent, quamvis exigui momenti. Carmen, quo unciae sorori et amicissimo Schelio parentasti, apud Gronovium non vidi, qui illud missum narrabat ad Graevium, ab eo una cum pluribus edendum cum parentalibus [Gap desc: Greek words] . Petebat etiam a nobis aliquid; sed post abitum tuum nondum videmur cum Musis in gratiam rediisse. Interim addixi poema [Note: Legitur lib. I. Poemat. Kinschotii pag. 31.] Kinschotii, Schelio olim inscriptum, de Virgilii Maronis natali, in quo et tui honorifice meminit, nescio an tempori adfuturum; jam enim fere mensis elapsus, cum promisi. Scriveriana Bibliotheca hîc sub auctione vendita est, at non licuit mihi auctioni interesse: Weimannianae, me adfuturum saltem ex parte non diffido, cras enim aut perendie Hagam revertat, ibidem paucis diebus moraturus. Catalogos utriusque vidisti puto. Weimannianos certe haeredes et Leffenium praesidem auctionis futurae monueram, catalogum tibi mittendum ut curarent, et per absentiam meam aut Bisdommero Hagae, aut Plumero traderent Amstelodami; quid fuerit praestitum ex ipso non quaesivi ante has obsignatas. Salve et Vale, mi Heinsi. Dabam Amstelodami, die XXI Aprilis, Anni CICICCLXIII.
TArdius paullo, quam oportebat fieri, tuae mihi sunt redditae, ut mirari non debeas, mi Walli, si lentius procedit responsionis officium. Quid quod aestatem hanc domo abfore te minabaris? ut frustra viderer scripturus, si scriberem. Nunc quoque vix promitto mihi sperandum esse, ut hae in manum tuam perveniant. Jacienda tamen fuit alea, ne mihi ipsi inviderem voluptatem longe maximam, quam ex tua consuetudine cepi hactenus. Ad Lucretium et Maronem, quae in tuis illis observas, habui, ut tua omnia, perquam accepta. In Marone castigando, quantum licet per occupationes publicas, sum assiduus, codices divini poetae jam evolvi aut evolvendos teneo vicenos cireiter, quarum major pars e manibus jam pridem dimissa. Mense unico opus est etiamnum, ut hac opera defungar penitus, sed et hoc ago, ut quicquid a vetustis scriptoribus, praesertim Grammaticis, ex Marone profertur locorum, cum vulgaris editionibus committam. Unde membranarum discrepantiis plurimum subinde auctoritatis et praesidii accedit, sed paucorum dierum non est hoc negotium. Auguror tamen praelo typographico ante hyemem proximam parari omnia posse. Ad Silium Italicum et Valerium Flaccum castigationes
jam descriptae sunt. Sed exspecto ex Germania Belgioque nostro nonnihil etiamnum subsidii, quo uterque scriptor ornamenti quid capiat. Leviore manu has lucubrationes detexui. Interim et poematum meorum editionem novam flagitant Bibliopolae Elzevirii. Cui curae vacare etiam post alias jam coepi. Suadent nonnulli ex amicis, ut praestantium hac tempestate virorum ad me scripta carmina; in libellos duos adoptivos divisa, meis versibus addam, quorum prior exterorum musas, alter Belgarum nostrorum foetus complectatur. Et sunt sane in illis non pauca, quae legi publice mereantur, sed non est frontis meae meas laudes lectori obtrudere et palam venditare. Tu quid censeas hîc, doceri et commonefieri opto. Claudianus meus secundae editionis jam, ni fallor, est sub praelo. Pluribus tecum agam, cum docebis me, ubi locorum sis compellandus. De Jacobo Wallio deque Caspare Gevartio diu est, quod nihil prorsus intelligo. Antwerpiam si perlustrasti hac aestate, non potes ignorare, quid de postremis Rubenii opusculis sit exspectandum. Vale, Vir Amicissime. Scribebam Holmiae Suecorum CICICCLXIII. a. d. XIIX. Sextilis Gregoriani.
NIhil mihi gratius potuit reddi tuis litteris, nobilissime Heinsi, quae me Hagae jam reducem invenerunt, non tamen ex Brabantia; quam visere hac aestate (ut bene conjicis) non nisi minatus fui, comite, quocum ire statueram, aliorsum viam ingresso. De postumis autem Rubenii opusculis jam antea dudum ad me perscriptum erat, ea apud Moretum sub praelo esse; scilicet, de re vestiaria libellum, et gemmarum explicationes. Quae ad Maronem et Lucretium monueram observanda, monueram tantum: scio enim ut plura, ita et minuta haec per temet ipsum te sapere, testimonioque esse vel secundum versiculum Ovidii e tua editione.
Nil mihi rescribas attamen: ipse veni.
Qui recte sic interpunctus, contra quam in vulgaris. Neque nunc, dum in eo es, ut Maronis loca, a vetustis scriptoribus, Grammaticis praesertim, prolata, cum vulgaris committis, necessarium puto monere de delectu in diversis apud Virgilium lectionibus adhibendo: qua de re scediasma Henricus Stephanus conscripsit, qui quam sit feliciter versatus in iis expendendis jam tuum erit expendere. Minus auspicate exordiri hanc telam potest videri, qui primum specimen suae industriae exhibiturus; in hoc versu, qui est sub finem secundi Aeneidos.
Collectam exilio pubem, miserabile vulgus.
Servii quam Donati lectionem judicat potiorem. Donatus, meliores (ut
reor) codices secutus, legit, ex Ilio. Servius obloquitur, quasi contra metrum peccaretur. Suffragatur Henricus Stephanus acumine plus quam Grammatico eandem ob caussam, et, quasi aeque commodus foret sensus; quod certe verum non est, nec dum enim.
Diversa exilia, atque alienis quaerere terras
Divûm auguriis agebantur. Lucretium Tanaquilli Fabri vidisti, credo, et una, vix quidquam factum esse ejus opera, quo minus eandem quoque provinciam tu tibi existimes capessendam. Quantumvis nitida editio, et doctum opus, exspectationi meae, quoad restitutionem textus, satisfacit parum. Intellexeris procul dubio in adornando Plauto Gronovium esse, in cujus Livio lente typographi procedunt. Alteram tuam Claudiani editionem videbo lubens; uti et poematum, quibus, ad te scripta carmina, in libellos duos adoptivos divisa, ut adjicias, nihil impedire arbitror, quam scribis, rationem, quasi tuas laudes palam ipse venditaturus; et obtrusurus lectori: ea enim invidia facile leniri queat modesta praefatiuncula, occasionemque patefaciente quae te moverit, quare ad hoc faciendum hoc tempore animum appuleris tuum: neque vane persuadeor, nullas in illis tantas laudes futuras, quin majores oppido merearis. Unicam tantum cautionem suaserim adhibendam, nihil quidpiam ulterius edere, auctore non probante. Lipsi querelas in hoc negotio tibi haud ignotas puto, qui ipse, hinc doctior, deinde in aliorum epistolis edendis parcior fuit, neque id postea, scriptoribus inconsultis, fecit. Ubi, quid constitueris certi de adoptivis libellis, cognovero, atque, num aliqua Kinschotii, meaque, et quaenam, apud te quae servas carmina, in istis velis comparere, ego de meis et Kinschotianis sententiam feram, et quomodo cum ipsis agi optem, rescribam. Magno meo gaudio inaudivi, illis te ingeniis annumeratum, quae suam experiri liberalitatem rex Christianissimus digna judicavit; audiam majore, te gaudere; et bene rem gerere. Salve, mi Heinsi, et Vale. Dabam Hagae Batavor. die XVII Septembr. CICICCLXIII.
INvitus intellexi turbatum esse in Vlitianis aedibus, qua sibi funestas hospes jam non unus expertus est. Miratus etiam sum frontem Philosophi nostri ferream, qui, toties praemonitus de hospitio alibi quaerendo, ejici foras maluit quam abire, quod per hospitem illi licebat. Quia tamen turbatum est me nolente, et uterque fabula jam per civitatem facti sunt, haud invitus exitum histrioniae hujus videbo: et si quid praeterea scriptis est descriptum hospitalis hujus rixae, id ut quamprimum ad me perferri cures, unice te rogo obsecroque. Virgilium typis minimis descriptum ex recensione nostra jam accepi.
Multa mihi post has curas subnata sunt, quae secundae editioni eadem proditura forma, qua Nasonem Elzevirii dederunt, reservantur. Notas tertia editio sibi vindicabit. Claudiani specimen jam vidi: typi arrident, nitidi. plane, ut optime mecum hîc agi sim arbitraturus, si emendate omnia in lucem proferentur. Henrici Stephani ad Maronem annotata inspexi quidem, sed non perlegi, quod tamen a me fiet, ubi mea in ordinem jam redegero. De Silio, Valerio Flacco, poematis meis lentum est negotium, quod publicae occupationes frequenter inde me avertant, ipero tamen ante proximam aestatem et illa praelo fore committenda. Petronii in Dalmatia inventum codicem vetustum libris vulgatis multo auctiorem an intellexeris haud scio: Romae nunc exemplar illud asservatur, et spem faciunt amici fore, ut publici juris mox id fiat. Nunciatur ex Galliis Cardani opera denis voluminibus apud Lugdunenses prodiisse. Phaedrum Schefferi commentariis illustratum hîc terrarum publico datum vidisti credo. De libello carminum adoptivorum poematis meis subtexendo consilium necdum cepi; ipsis poematis accedent fortasse nonnulla ex Saturnalium libello excerpta, quem tamen mutilum possideo, cum ejus, quod penes me est, exemplaris in fine nonnullae paginae mihi nescio quo fato perierint. Tu vide an damnum istud ex tuis schedis possit resarciri. Commentaria Caesaris ex editione Jungermanni cum venalia occurrent in auctione quavis, mei rationem uti habeas enixe peto: Nummi, quos expendes, ab Elzevirio tibi restituentur. Ipse Elzevirius negat venalem apud se prostare hanc editionem, qua tamen mihi nunc est opus, consulta. Quid Vossius, pergitne de Brittanico itinere cogitare? De Livio ac Plauto Gronovii plurimum mihi promitto; solus propemodum vir ille Majestatem literarum ab interitu vindicat ac tuetur hac tempestate. Habes hîc nonnihil lusus poetici. Erant plura, sed metui nodiosus essem, si omnia tibi apponerem. Vale, mi Walli. Exarabam Holmiae Suecorum CICICCLXIII. a. d. XVII. Octobr. Ajunt Plantam versibus insulsis ausum nuper insultare Vossio in gratiam [Note: Antonii Hulsii.] Professoris nescio cujus Bredani, unius videlicet ex antagonistis Vossianis, si ita res se habet, nihil obstat opinor, quo minus nugator in meis poematis mox vapulet. Cum Ludovicum Hugenium forte convenies, percunctare illum, quaeso, quosnam Nasonis codices, et cujus notae in Escuriali Bibliotheca invenerit. Audio enim offendisse illum inter alios poetae nostri codices vetustissimum Metamorphoseôn exemplar.
PEr absentiam meam (post ultimas enim meas iterum in Nort-Hollandiam abieram, ubi huc usque haesi) rescire non licuit, an novi aliquid de hospitali rixa typis descriptum exierit foras. indagabo tamen, et si operae pretium fuerit, curabo ad te perferri. Virgilium tuum Amstelodami promiserat mihi Elzevirius tradendum in reditu meo, sed tunc, cum festinarem, non inveni paratum, neque tantisper morari permittebatur, dum folia colligerentur; itaque mihi exspectandum erit, usque dum huc Hagam mittatur. De tuis in Lucretium curis nihil addis, de quibus equidem quid sit futurum, aveo scire. De auctiore Petronii codice in Dalmatia invento audieram pridem, et modo eum nunc Romae brevi lucem visurum. Phaedrum Schefferi commentariis illustratum, et Cardani opera denis volummibus noviter typis excusa vidi, inque illis plurima hactenus [Gap desc: Greek words] . Commentaria Caesaris ex editione Jungermanni frustra adhuc quaesivi, neque inter Libros Weimannianae Bibliothecae reperiebantur. Nesciebam adeo illis tibi opus esse; alioquin dudum tibi misissem meum exemplar, quod jam ad Elzevirium est perlatum, una cum Saturnalium libello, ut ad te deferri curet; de pretio ne sollicitus sis; plura debeo liberalitati tuae. De itinere Britannico pergit Vossius cogitare, illudque inceptabit, quam primum prodierit libellus, quo respondit suis adversariis, qui de auctoritate LXX. interpretum illi negotium facessiverunt, inter quos est professor ille Bredanus, in cujus gratiam versibus insulsis Planta longum post temporis intervallum iram Musarum denuo provocavit. Ludovicus Hugenius abest Haga. cum redierit, monebo ut ipse ad te scribat de istis codicibus Nasonis, quos in Hispania vidit. frater ejus Christianus e Britanniis in Gallias iterum est reversus, et illic, ut audio, hibernabit. Lusus tui poetici digni, qui tanti regis munificentiam iterum experiantur. in quo omine finio, mi Heinsi, et jubeo te multum valere. Scribebam Hagae in Batavis die XX. Novembris CICICCLXIII.
DE commentariis Caesaris, quae tandem ad nos perlata sunt, pudorem meum plane onerasti, mi Walli. Imploraveram ego diligentiam tuam, qua mihi opus erat, in conquirenda editionis Jungermannianae farragine; tu vero munificentiam ad partes vocasti, et domum ad me pervenire voluisti, quod ego aere meo redemptum unice cupiebam. Unde fit, ne ausim in posterum parem tibi molestiam exhibere, deterritus ab hoc proposito prodiga illa tua comitate et nimium obvia. Hospitalis ista rixa ne in Lapitharum pugnam vertat aliquando videtur metuendum, sed quid agas? fpectemus igitur nos, et faveamus vapulantibus, quando id utrique litigantium est ingenium, ii mores, ut jam pridem nihil tranquilli ac pacati prae se ferant. De Vossio ex quo in Britanniam emigravit nihil audio, ne hoc quidem an salvus eo pervenerit. Narrant amici Parisini, a Petito vindicias in illum parari. Schefferus Mauritii et Arriani Tactica hactenus inedita commisit praelo typographico, quod jam alias significasse me vobis opinor. Virgilius meus parum ex animi sententia in lucem protractus est, editionem ejus longe magis accuratam cum annotatis uberibus aestate proxima, ut auguror, habebo paratam cum poematis meis, Valerio Flacco ac Silio Italico, ad haec Nasone curis iteratis illustrato. Nam Claudianus operas typographicas jam nunc experitur. Comitia habebuntur sub Kalendas Majas in hac civitate, et in mensem tertium aut quartum fortassis extendentur. quod ego tempus cum a publicis negotii vacuum sim habiturus, supremam interea manum, ni fallor, potero imponere iis lucubrationibus, quas propemodum adfectas in scriniis jam nunc servo; Petronii Satyricon auctius praelo Patavino jam prodiisse autumo; prodierunt et alia Romae, sed rem Theologicam potissimum spectantia, in his acta passionis B. Perpetuae et Felicitatis, insigne antiquitatis monumentum. Habes hîc epigramma, quod postremum Regi Galliarum inscripsi. Ludovicus Hugenius utinam mei juris faciat, quae Nasoniana collegit in Hispaniis, utinam et Gudius quae conquisivit per Italiam, sed uterque cunctantur, et moram lentissimi trahunt. Vale, mi Walli. Exarabam propere Holmiae Suecorum Anno CICICCLXIV. a. d. XI. Martii Gregoriani.
ANte tres, et quod excurrit, menses ad ultimas tuas litteras respondi, addideramque quicquid praeterea hospitalis rixae postea typis excusum esset, et meas istas Bisdommero tradidi curandas porro Holmiam: iisdemque indicabam eodem me tempore institori Elzeviriano exemplar meum (quoniam aliud non reperiebam) Caesaris commentariorum ex editione Jangermanni commisisse deferendum Elzevirio, ut ad te mitteret prima occasione oblata, quod factum antequam Amstelodamo discederet; redux ille idem mihi affirmavit, nescio tamen, an recte acceperis, quia praeter morem tuum siles, nisi forte me nondum huc rediisse arbitreris. Libro commentariorum Caesaris addideram Therianthropologiam: cum suis appendicibus, ut postulasti: Pullus iste Musarum, in quem scripta est, magno earum dolore, credo, jam dudum in morbo cubat, qui nunc quidem aliquantulum remisit, periculo tamen aeger nondum est liberatus; si moriatur, epicedium para, et Apollini Paeana. Meliori auspicio convaluit Ludovicus Hugenius, quem monueram, ut de codibus Nasonianis in Escuriali Bibliotheca visis ad te perscriberet, an fecerit, nescio, nec enim postea eum sum allocutus. Christianus frater in Galliis etiamnum haeret, uti Vossius in Britannia Londini, ut ex ipso sciveris, reor. Gronovii Plautus lucem vidit. At Virgilius tuus, quando? quando Claudianus? De Lucretio scripseram, an non cogitaris. certe meretur tuam curam, nam de [Note: Bornio. vid. Vlitii Ep. LI. et LII.] sponsore ejus, quid dicam? quid sentiam nosti. cohortatus sum nuperrime (cum mihi textum jam paratum narraret, de commentario multa caussaretur) ut saltem textum ederet, emendatum uti in commentario exponere cogitaret, hinc noscendum, velut leonem ex ungue. Exemplo esse Ovidium tuum primae editionis. respondit: magis curandum esse de ipsis rebus et argumento, quod hacte nus nemo digne praestitisset quam de criticis minutiis, quae multae satis in istum poetam jam prodiissent. Vale, o politiorum literarum decus, et Caesaris commentarios missos an acceperis si nondum rescripsisti, rescribe: ego, ut minimum ad medium usque, Aprilem, hîc aut in vicinia affuturus. Dabam Hagae, IV. Non. Martias. CICICCLXIV.
MEnse Martio, si recordor probe, postremum te compellabam, mi Walli; gratiasque pro commentariis Caesaris agebam. Ex illo ad me perlatae sunt tuae IV. Nonas Martias exaratae. Ludovicus Hugenius de Nasonis exemplaribus Hispanis omnia ignorare me patitur, fratrem ejus Constantium si quando obviam nabebis, mone quaeso, ut paret, si quid in duabus Elegiis mihi jam olim inscriptis mutatum cupit. pergit enim Elzevirius urgere non poemata solummodo mea, sed libellos quoque adoptivos, quos poematis addi velit. Ego etsi ea de re necdum deliberavi satis, tamen rem gratam feceris, si quae tu, quae Kinschotius noster' [Gap desc: Greek words] honori meo quondam elucubrastis, in promtu habeas, aut ad me mittas, ne quid morae hinc injiciatur festinanti typographo. Hoc igitur age. Nunc Claudianum meum iteratae editionis accipies: quem si vacabit tibi evolvere, invenies de novo additam Lactantii de Phoenice elegiam, et in eam animadversiones nostras tuo nomini inscriptas. Virgiliani de novo Codices nonnulli notae praestantis ad me pervenere. Observationes meae in molem excrescunt magnam, quas hyeme proxima, si Deus vitam concesserit, detexam. In Therianthropologos quae olim lusi juvenilibus meis inserta cuperem, sed metuo ne hominibus nostris maledicus videar, qui et Alastorem, et alios illic exagitandos mihi proponam. Vale, Walli suavissime, et brevitati harum ignosce, necdum enim ex morbo nupero satis convalui. Holmiae Suecorum CICICCLXIV. a. d. III. Septembr. Gregor.
ET priores tuas, mense Martio exaratas, et Septembri ultimas accepi admodum nuper, mi Heinfi, cum tuo Claudiano iteratae editionis, inscriptoque mihi commentario ad Lactantii elegiam de Phoenice. Novo itaque et beneficio et munere mactus, quid expostulationi tuae super misso a me tibi Julio Caesare Jungermanni respondeam, nisi quod jam olim feci, plurium me debitorem esse, et felicem futurum, si aliquando queam reddere, non dico, paria, sed testimonium saltem animi grati. Quare si quid sit, quod ego in his oris tuae voluntati praestare possim, indicio tantum est opus, faciam lubenter.
Judicium meum de novis lucubrationibus tuis ad elegantissimum poetam non magnopere requiris, puto; tale certe, ut perscribere erubescam, ne tibi videar adulari, etiam cum promserim minus justo. Utinam et Nasonem curis secundis, et quae caetera habes parata, brevi videamus! De Alastore et Therianthropologis exagitatis quid sollicitus sis; magna nomina, quae in similibus, ut nosti, praeiverunt sequeris, neque versus tantum, sed et ille prosa oratione scriptus lusus Saturnalitius, ornamento fuerit juvenilibus tuis. Ad libellos tuos adoptivos ego et mea et [Gap desc: Greek words] Kinschotii in promtu habebo, aut mittam, si velis. Monere item ne negligas, an Kinschotianis cupias additam Cygneam cantionem ad Schelium, in qua et tui mentio amica, et viri maximi parentis tui admodum honorifica, pluribus versibus decurrens, neque commode ab orationis filo eximi potest, et seorsum dari, ut mihi quidem videtur. Ante annum, et quod excedit, petierat illam a me Gronovius, cum mea in eam ad Schelium praefatione excudendam, et Schelianis elogiis, tunc, ut ajebat, praelo paratis, inserendam, quae dudum speravimus: sed ea spes fefellit; ab ipso repetere parvi erit laboris, et forsan etiam hoc Schelio tribuendum non abs re fore putabis, ut et ipse tibi junctus inter tuos conspiciatur. Constantinum item Hugenium de suis monebo; bis enim aut ter jam frustra eum quaesivi, eadem opera Ludovicum moniturus, ne diutius te quidquam de Nasonis exemplaribus Hispanis ignorare patiatur: Christianus dudum redux Ordinibus Bataviae in comitiis obtulit ante paucos dies longitudinum terrestrium et marinarum a se inventam apodixin, positumque illi reperto praemium postulavit, quo successu brevi audiemus. Memini eadem de re aliquando ad te e Dania scripsisse Langium, tanquam a se quoque ad optatum exitum perducenda: opto scire, posteane intellexeris quid ibi fuerit effectum. Ad Rottendorfium cum scribes, inquire quid de Malincrotii scriptis actum aut agetur, et an spes sit ut in lucem protrahatur operosa apologia pro Erasmo nostro pertexta ab illo viro, quae operae pretium foret ut praemitteretur novae operum Erasmiorum editioni, quam in Gallia Lugdunenses typographi moliri dicuntur, dum Roterodamenses cessant, aeternum, ut videtur, cessaturi. Vossius in Galliis hacret, tamen propediem exspectatur, nisi eum detenturus Ampliss. Beuningius, eodem Reipublicae caussa puper profectus. cura ut valeas, amicissime Heinsi, huncque et mox initurum annum, uti et ordine caeteros secuturos, auspiratum tibi precor. Hagae die XXIII. Decembr. Anno CICICCLXIV. De novo cometa varii hîc sermones; nos utcunque valemus.
CLaudiani mei iteratam editionem non improbari a te, mi Walli, homine harum rerum egregie perito, plurimum laetor. Invitus tamen et indignabundus agnosco ex paucis pagellis, quas oculo festinante et alibi occupato percensere hactenus est datum, mendas hîc illic irrepsisse, cum plures, tum majores, quam par erat. Adeo vix tutum est, absentibus nobis operas typographicas exercere. In meis ad Maronem animadversis pauca detexenda restant, eaque librum Aeneidos postremum spectantia, sed cum in diversis ac variantibus scripturis veterum exemplarium examinandis hae lucubrationes desudent potissimum, Grammaticorumque priscorum auctoritas super dubiis lectionibus frequenter ad partes sit vocanda, quorum partem potissimam hac de caussa jam perspexi, cum solis fore Maronianis interpretibus, Servio, Donato, Probo, Philargyrio superest mihi negotium ad quos propendendos opportunitas nunc non datur, alio conversis cogitationibus, ob bellum Britannicum, quod maxima, ut scis, mole patriae nostrae nunc incumbit. De poematis meis vix ausim quicquam polliceri, cum ea praelo sese subjecturum de die in diem polliceatur Elzevirius, nec subjiciat tamen. Ajunt oratorem ex patria in hanc aulam propediem esse venturum. Quod si fit, aut mihi excursus ad vos diu captatus concedetur, aut certe in publicis negotiis minus occupabor. Nugas Saturnalitias an poematis reliquis sim additurus nec dum satis deliberatum est. Tua et Kinschotiana, quae honori meo dedistis, in penu tua habeantur velim, dum suprema poematis meis a typographo imponatur manus, tunc enim omnium optime arbitrari potero, quid addi, quidve demi versibus adoptivis debeat, ne in compagem modica majorem liber excrescat, neve nimis exilem se lectori sistat. Quem successum apodixis illa, quam narrabas proxime, Christiani Hugenii habuerit aveo doceri. Jussus est jam pridem Elzevirius, Claudianum meum illi mittere; quem mandato paruisse confido. Cometa ille, qui sese Europae universae, ni fallor, ostentat, postquam noctes latuisset plusculas, denuo nuper apparuit. Quamquam ex Mathematicis non desunt, qui diversum hunc a priore statuant. Sunt et qui argutentur tertium Cometam incepisse apparere. De Langio non satis memini. Nisi quod illum a me per Daniam iter faciente, cum huc contendebam, salutatum recordor monuisse, impensas privatis fortunis majores requiri ad periculum rei istius faciendum. De Apologia pro Erasmo Malincrotiana si paullo tempestivius rem in memoriam mihi revocasses, jam scires, quid de illa spei supersit. Litteras enim ad Rottendorphium non ita nuper dedi. Compellaturus illum denuo, ubi responsi nonnihil comparuerit. Vale, Walli jucundissime, et amicos communes,
ni molestum est, salvere plurimum meis verbis jube. Exarabam Holmiae Suecorum. CICICCLXV. a. d. XXIV. Febr: Graegor.
ALiquid funestum accidisse mihi cerae istius indicio cognoscere te puto, mi Heinsi. Obiit ante mensem aut paullo amplius optima mater mea, quae Alckmariae voluit suum corpus humari, quo et funus deduximus. Inde mihi reduci aliud non laetum occurrit Hagae. Audiebam enim nuptiarum veterum denuntiationem sive (ut vocant) proclamationem primam publice factam fuisse, ex ambone in duabus aedibus sacris, Lutheranorum altera idque ob sponsae religionem: et altera Monasteriensi, uti hîc dicitur, quae olim Dominicanorum fuit. Id tuo jussu, et absentis nomine fieri per hominem fiduciarium, intellexisse primo videbar; quae mihi ut res mira, ita nec credenda putabatur: sed errore detecto mirari desinebam. De hac enim molitione jam antea inaudiveram. Nempe egregiam illam scilicet speratam tuam, egisse apud judices, et petiisse, ut, quod tu damnatus nolles exsequi per contumaciam; id auctoritate judicum fieret ab alio, qui in hac re partes tuas referret; eumque jam esse Curiae, quem appellant, apparitorem: unde cum hic homo in aede Monasteriensi praesens adesset, festive a non nemine quaerebatur; etiamne hoc solatii sponsae indulgeretur, ut in lecto tuas esset partes acturus. Rem ridiculam operae pretium visum ut scias. Nudius tertius secundo denunciatum. Ipsa matrimonii solemnitas non in aliqua aedium sacrarum: non in judicialium curiarum aliqua, sed in curia oppidi Hagensis, dicitur patranda. Post quam peractam nupta nova vetus munita literis commendatitiis creditur Holmiam navigatura, et ibi tuas in aedes irruptura, uti olim Amstelodami. Itaque nisi prius caveris tibi et tuis rebus, multum molestiarum exhibebit. Si tibi animus, qui fuit, manet, et memor sis multorum, quae te monui aliquando, omnibus facile obviam ibis, ut puto. Res seria agitur, quare etiam atque etiam vide, ut te et tua colloces in tuto, ac amicos veros a fictis discernere operam uti des velim. Illud maxime mihi aegre est, quod huc te venire non erit tutum, quocum tamen speraveram hac aestate praesens sermonem commutare, occasione quam in tuis perscripsisti: quibus jam antea dudum respondissem, nisi jam antea etiam meae matris caussa haesissem diutius in Nort-Hollandia, et tempus trivissem visendo plus vice simplici classem nostram in anchoris stantem; et exspectans itidem dum in altum illa solveret; quae tamen spem meam fefellit, cum enim aliquoties ventos secundos habuisset, non nisi post meum abitum illa exiit malo alite. Amstelodami poemata tua excudi coepta vidi. sed lentum negotium ajebat Elzevirius, quia tibi singula folia mittenda ut corrigas. In
elegiam, quam olim mihi inscribere tibi placuit, incidebam. Emendationis curam adverti. Faxo ut similem in Kinschotianis et meis non desideres, si quid eorum inter adoptiva tua visum exhibere. Quare ne quid his inseras illoram, ut apud te jam extant, peto; Kinschotianorum praesertim; haec enim semel male evulgata, post ego pene frustra melius evulgem. Neque scio an Eclogam Thyrsin habeas a secunda ejus manu, ut eam, valde tamen obiter emendavit. Id scies, si in ea se ipsum Corydonem vocet an Jolam. Corydon enim est a prima manu, quem demum mutavit in Jolam. Hendecasyllabon, et elegias duas, non aliter habere potes quam a prima manu, quas ego tales, si meae forent, nollem vulgari. In poematum libellis, quae editioni pararat, e quibus tamen multa tollenda monuit, non comparet nisi ecloga; ego eis derelictis assumsi hendecasyllabon, et elegiam, qua ut tua poemata edas, hortatur. Si plura velis, in quibus vel tui mentio, vel patris tui, colligam prout ipse voles, et mittam petenti, aut parata servabo. Virgilium tuum minori forma excusum, viae comitem abducebam. Placuit interim dum adornas meliorem, uti memini a te scriptum antehac. Hunc tamen dum pervolvo incidi in notissunum locum Georg. Primo. 218. et adverso cedens canis occidit astro: Video tibi placuisse lectionem quae ponit, averso; quam tolerabilem puto, si quoque legas, incedens, uti puto eosdem codd. habere. Aliter omnino retinendum [Gap desc: Greek words] adverso; neque tamen in interpretatione Salmasii acquiesco, qui solum se hîc oculos habere putat; quare etiam ob hoc alibi a Petavio vapulat; quam juste non bene recordor, neque jam libros inspicere vacat. Alias, fi tanti hoc putaveris, latius de hoc agam. Vale, meum decus, et salve. Scribebam, ut vides, praefestine, unde nec de successu negotii Hugeniani et caeteris amicis quicquam addo, in quibus fuisse spero, qui te de rebus tuis jam ante me monuerit diligentius, neque enim ego potui, aut etiamnum possum spatiis exclusus iniquis tam temporis quam loci. Die IV. Augusti CICICCLXV.
JAm ante aliquot dies ad tuas respondere avebam, sed omnia sese mihi incerta I offerebant. Inaudiveram enim caussae tuae cognitores datos ab Ordinibus Hollandiae Syndicos Leidensem, Amstelodamensem, et Roterodamensem, ab illisque nihil dum fuisse relatum de ea re ad Ordinum consessum, cum iste ultimo ante mensem Septembrem desineret haberi; itaque sufflaminatam rem credebam certo, neque quidquam peragendum antequam aliquid redintegratis Ordinum comitiis ad eos relatum foret. Sed etiam Lugduni Batavorum trinas denuntiationes sive proclamationes, quas vocant, fuisse factas quidam narrabat, et Amstelodami; hîcque ultimum fabulae actum absolutum; ubi in camera,
quae dicitur Scabinorum post tertiam denuntiationem, tua illa nec virgo, nec bona, nec bono alite nupsit. Haec qni narrabat, adfuisse dicebat, cum ipsa redux Hagae veniret ad Senatorem aliquem gratias actura pro officiis praestitis, et togatus iste vicissim novae nuptae congratularetur. Alius tamen referebat praesentem se astitisse ante aliquot hebdommadas forte in aedibus coci cujusdam cum tua adversaria, quae de nuptialibus obsoniis parandis agebat, incerta prandione an caenae illius diei: unde conjiciebat potius Hagae solemnia peracta esse, uti etiam ab aliis nunc sum edoctus, et plura tu fortasse ac certiora: si tamen certiora. Nam quem scribis scortatorem notissimum, moechum cum cano capite histrioniae isti personam commodasse, jam dudum obiit diem suum et Proserpinae, credo, delicias facit. Filius ejusdem fuit bellatulus iste sponsus, qui patri in munere successit. Ex hoc ipso ut gesta res omnis anquireretur jussi, sed cui hanc provinciam dederam, nondum me convenit. Salmasium quo jure quave injuria corripuerit Petavius, reperies ejusdem Petavii dissertationum Vranologio subjunctarum libro 7. cap. 3. Salmasium ipsum consulere queas in Solinianis pag. 423. quem in editione Virgilii Commeliniana Screvelius more suo mutilavit. Codicum manuscriptorum si vel tantus sit consensus, vel auctoritas, ut omnino judices legendum esse, averso astro, alia et commodior interpretatio quaerenda est huic loco, quam dederint illi, qui hactenus mihi noti in eum commentati sunt, et [Gap desc: Greek words] averso approbarunt. Interpretationes enim istae ad trutinam expensae, aut secum ipsis pugnare invenientur, aut a poetae mente palam alienae, longeque petitae; a quibus ne illam quidem exceperim, quae [Gap desc: Greek words] averso jungeret [Gap desc: Greek words] incedens; quae in eodem codice juncta reperit Pierius, et sensum quidem constituunt aptum lectioni, sed non menti Poetae et procul nimis petitum. Omnium sententias singulatim excutere et ostendere incommoda nimis longum foret, etiam eorum, qui retinent [Gap desc: Greek words] adverso, sed explicant perverse. Ego, quam rectam puto, indicabo paucis. Cum in eo omnes conveniant, et ita intelligi pene sit necessarium, agi hîc de occasu heliaco sideris, quod Canem vocant, convenientissime adversum astrum erit ipse sol, obvio motu Cani appropinquans, eundemque illustriori lumine obrutum intra suos radios absorbens; cui proinde obvianti et adversum eunti, ut majori minor, cedit Canis, postea non amplius spectabilis, quod est occidere heliace: de quo occasu locus intelligi commode non potest, si legas, averso; neque (hoc de occasu cum intelligis) locus commode explicari, nisi dicamus adversum astrum esse solem adverso motu obviam euntem Cani, qui et ipse tum contra solem ore obverso consistit. Haec mihi interpretatio optima videtur ac plana, omnes ineptias, quibus reliquae laborant, arcens a sublimitate Maronis, praesertim si meminerimus, uti frequenter sidus, pariter quoque astrum de sole [Gap desc: Greek words] posse dici. Manu ducere ad hanc nos videtur Macrobius Saturnaliorum lib. 1. cap. 18. Nescio an ab illo hauserint, qui ita locum interpretati sunt, aliquot astronomiae consulti. Inter quos primus (ut eos recenseam ordine quos eorum scripta prodierunt in lucem) Georgius Henischius commentario pag. 238. in sphaeram Procli: Joannes Keplerus in
epitome pag. 391. astronomiae Copernicanae: Josephus Blancunus in sphaera mundi, lib. 17. cap. 10. seu cosmographia. Joannes Baptista Ricciolus in Almagesto pag. 471. et 472. novo. Plures forte et vetustiores, quos ego ignoro. De adoptivis poematum tuorum libellis mone quae lubet: ego omnia parata habebo, et jam correcta. De morte Boji, dudum est credo quod certior sis factus; et de Brunonis, ipse, ni fallor, aliquando scripsi; effigies ejus aeri insculpta hîc prostare jussa; et carmen epicedium satis prolixum ab Hornano poeta scriptum servo; si cupias videre, indica mittendi modum, et desiderio tuo ut satisfiat curabo. Vale, nostrum decus. Hagae X. Kalend. Octobr. A. CICICCLXV.
DUbius haerebam et incertus animi, quid de libellis adoptivis tandem statuendum esset, cum nec versus illos meis laudibus datos ut in publicum proferrem, etsi meritos legi, a pudore meo impetrare possem, nec sine injur a aliqua supprimendi fere videbantur. Jam tamen verecundiae manum dederam, cum ab eximio viro Johanne Capellano litteras accipio, quibus ille non tantum, qua est facundia, persuadet, ut publico permittam, quicquam carminum a praestantibus ingeniis meo nomine inscriptum penes me servabatur. Sed addit quoque preci huic efficacissimae epigramma, quod Montozerius Heros, quem de fama nosti, ni fallor, ad me jam olim scripserat, quodque meis in scriniis frustra quaerebam. Tandem igitur jacta alea est; nunc in schedis meis excutiendis um totus, unde sparsa carmina colligantur. Etsi nonnulla ex his feliciter satis exarata haud compareant me nolente; nonnulla vix tanti sint, ut lucem videant, etsi a viris magni nominis conscripta. Libelli erunt adoptivi duo, quorum prior Gallorum, Italorum, Germanorum; Alter Belgarum nostrorum complectetur carmina. Ex Gallis Montozerii Ducis, Comitis Brienni, Balzaci Menagii, Colleteti, Mori, Italorum et Germanorum complura sunt. Teneo elegiam Praesulis Paderbornensis luculentam, quam tamen ignaro auctore non ausim publico dare. Scripsi quidem ad Rottendorphium jam dudum super ea re, sed nihil is rescripsit, quod me de viri Principis assensu securum possit reddere. Tua et Kinschotiana velim in promtu habeas, et si parata sunt, ad Elzevirium mittas. Scripserat non pauca ad me Henricus Bruno, quorum tamen nihil apparet hactenus in scriniis meis, praeter jambum Christiano Hugenio inscriptum, qui de me agit. Nec scio unde cetera conquiri possint. Sunt etiam in Petri Strateni et Laurentii Nyendalii Poematis epigrammata meo honori data, quae ad manum non sunt. Sed de his alias fortasse. Paganini Gaudentii inveni Epigrammata plurima tam Etrusca, quam Latina, quae etsi non
sunt magnae rei, facit tamen celeberrimum auctoris nomen, ut nonnulla ex iis sim promturus, et haec quidem hactenus. Caeterum cum intelligam longae procrastinationis rem fore, si pagellae omnes carminum adoptivorum ad me corrigendae mittantur, nec satis fidam operarum Elzevirianarum correctori, obsecratum te volo, ut hanc operam mihi praestare ne graveris; qui te vicissim occasione quavis sum demeriturus: ita enim fiet, ut editio voluminis egregie maturetur, utque omnia quam emendatissime publico donentur. Si non detrectas molestiam, fac Elzevirium ejus rei gnarum, quaeso, quam primum: per proximum enim tabellarium, quae mittenda restant, is a me accipiet. Adverso astro non placet in Virgilio mutari. et hoc bene vidit Salmasius. Sed de Tauro interpretationem ejus non fero. Aversum astrum canis ipse, qui heliace tunc occidit. Plura his nos ad ipsum locum. Si mihi sub aestatem excursus dabitur in patriam feram mecum, quae ad illum Poetam ac alios complures observavi typis describenda. Vale, mi Walli, et properae scriptioni ignosce. Exarabam Holmiae Suecorum CICICCLXVI. VI Januar. qui annus uti tibi tuisque fortunatus decurrat Deum veneror.
LIteras tuas nudius tertius accepi, et illico ad Elzevirium scripsi, me opellam, quam postulas, non detrectare. Niendalii et Strateni poemata penes me non sunt, sed credo illa etiamnum repperiri in tabernis Bibliopolarum, et ab Elzevirio haberi posse, si quid inde excerptum velis, indicio tantum opus erit. Si me contingat Alemariam ire, dum libelli adoptivi sub praelo sunt, expiscabor de carminibus Henrici Brunonis quid comparari queat. Illic enim loci habitat soror ejus, et fratrem habet in vicino pago Egmunda patrii muneris successorem. A praesule Paderbornensi nihil si inaudias, quo de assenfu ejus sis securus, vide an hanc ego tibi sollicitudinem demere possim, [Note: Vid praefat. ad paralipomena carminum adoptivorum N. Heinsii pag. 87. quae est nostri Wallii: Et Amici Batavi elegia et reliqua carmina quae pag. 129. et seqq. leguntur, eumden auctorem habent, nam pleraque Wallii manu scripta inter Schedas Heinfianas repperi.] praefatiuncula ad illam elegiam, in qua mentio fiat tuae circa eam rem religionis, et culpa editionis in me transferatur, cui indignum visum etiam hoc Germanici coeli decus non comparere inter totsidera haud quaquam postremi honoris. Aversum astrum quoniam retinendum putas, non potest aliter, quam de ipso Cane intelligi, et qui aliter fecerunt, meras ineptias moliti sunt: omnis in eo labor erit ut cum heliaco occasu convenire facias interpretationem, quod cum alii praestare nequirent, in salebras compulsi sunt. Utinam sub aestatem excurrere in patriam detur, modo provideas, ut id tuto tibi liceat per adversariam tuam, et caveas
a dolis: in quo felici voto, mi Heinsi, finio, et taliter vertens tibi finiatur annus, precor. Dabam Hagae Anno CICICCLXVI. die XXVI. Januar. raptim.
QUod cauturum te polliceris, nequid gravius peccetur ab operis typographicis, dum reliqua poematum meorum praelo committentur, exosculor et amplector ambabus ulnis tam obviam, mi Walli, facilitatem. De Niendalii et Strateni versibus omitte curam: jam enim illos a me accepit Elzevirius, etsi procul haberi poterant. Brunonis tria aut quatuor epigrammata in schedis meis fortuito inveni, et adoptivis jam addidi, plura fuisse scio, quae tu per otium ab heredibus aliquando impetrabis: nam nunc propter haec pusilla procrastinari poematum editionem nolim. Furstenbergium conveniam in itinere, si mihi per patres integrum erit hac aestate in patriam excurrere. Operamque tunc dabo, ut Elegiam ab illo castigatiorem paullo nanciscar: etsi enim eleganter pleraque illic ac nitide dicuntur, sunt tamen nonnulla, quae limam qualemcumque videantur requirere. Poterunt tunc illa per te cum praefatiuncula latius in publicum proferri. Nunc, quaeso, telam inchoatam properanter detexamus. Vale Holmiae Suecorum Anno CICICCLXVI. a. d. XXVII. Febr. Gregor.
ANte mensem ad penultimas tuas festine satis rescripsi, et monui ut insidias caveres, si tibi mens esset in Bataviam venire; nisi forte cogi ames, ut rata habeas quae hîc contra te acta sunt; adversus quae potius, (si tibi animus, qui fuit, manet) protestandum (ut vocant) a te jam dudum fuerat. Tuo nomine id quidem fecisse Goesium Senatorem audivi; sed id factum a te probari singulariter oportuit, et etiamnum oportet; atque ad eundem ut denuo formulam protestationis mittas, consultum immo fere necessarium putant, qui tibi bene volunt; et postea dispiciendum, quo tutiore modo hîc aliquando sistere praesentem te queas. Ultimae tuae itidem bene mihi redditae sunt; et praefationem tuam ad Capellanum Elzevirius dum exspectat, adoptivorum libellos cum tuis poematis recentis editionis ad me, qui hoc petieram, ut inspicerem, misit; quod bene vertit. Sic enim orthographiae rationem, quam es
secutus, licuit mihi certo cognoscere, ne quid in hoc temere operis imputarem, et in reliquis, quid fueris sectatus, vidi; ita ut cum viderem inseruisse te etiam adoptivis quaedam de tuo patre, viro summo, et matre; crediderim mihi quoque licere in Kinschotii elegiis ad te duabus, Ecloga, et hendecasyllabo: carmen ejusdem non poenitendum, quod inscribitur votum pro salute Dan: Heinsii, et sermonem ad Schelium super natali Maronis, de quo memini aliquando scripsisse, ut sit multus in tui patris laudibus, nec oblitus tuarum: sicut etiam in quadam ad me scripta Ecloga, sed ea est longiuscula, et quia tantum versu uno aut altero tui mentio fit, fortassis ea nimium aliena videri queat, ut et similis mea ad Kinschotium. Sed de meis quid dicam? postea quam felicem tuam diligentiam in expoliendo vidi, mallem certe, de alienis securus, mea inter Camaenas tam cultas non apparere, comparata futura deformiora. Ode, (quia tibi probatur) et ecloga Thyrsis tolerabiles videri queant; elegiae non item; quia tamen et eas poscis, videbo an honestam eis faciem dare possim. Oblectare te vellem potius lectione eclogae cujusdam, quam scripsi anno superiore ad Christianum Hugenium, occasione tunc conspicui Cometae, in qua mythologiam astricam sum complexus facientem ad sidera, quae nomen habent a rusticis et nauticis rebus, ipsiusque Hugenii inventa celebravi. Sed quia prolixior est, quales Theocriti nonnullae, et piget exscribere, neque satis commode tabellariis committenda. Frater ejus Ludovicus certiorem te de Laurentianis in Hispania manuscriptis Ovidianis si non fecerit, faciet propediem, uti nuper mihi addixit. Constantinum monui, ut curam itidem haberet elegiae alterius ante annos XX. ad te conscriptae, sed id ipse videtur neglecturus. Jussi etiam conquiri Niendalii et Strateni poemata ab Elzevirio; item ut scriberet ad fratrem Brunonis, si quid ipse forte subministrare queat addendum adoptivis, quae ante duas hebdommades, altero, quo acceperam, die remisi festinanter inspecta, ne quid a me morarum injiceretur, et nihildum mihi responsum est; credo praefationem ad Capellanum, quae exspectabatur, nondum advenisse. Si cum ea simul non miseris elegiam Furstenbergii, potest ea etiamnum mitti, saltem uti appendix ad primum adoptivorum subjungenda ad operis calcem, et ei, ut appendicem libri secundi, tunc postponenda reservabo Kinschotiana et mea, loci parum ambitiosus, jamque hoc indicavi Elzevirio, ne quid et illud ipsum moraretur. In carmine Graeco primi adoptivorum ultimo Britanni cujusdam, Odoardi, puto, Persii, memini vocem ultimam cum litura exaratam, vixque legi posse; eam in responsoriis ad has denuo perscribe, si forte in tempore advenerint, sin minus, aut diligentius inspectam assequemur, aut parum errabimus convenientem substituendo. Vlitii Gothica, reor, jam in Sueciam appulerint; ipse tandem publice divortium cum uxore fecit; ut audio; nam saeculum est ex quo hominem non conspexi. [Note: Vide ad Vossii Epist. LXXXII.] Prosaicam metaphrasin Ixeuticorum Oppiani nihil de aucupii istius genere, cujus apud Propertium mentio, prodere Vossius arbitratur, a quo Vlitius habuit exemplar, ut curaret edendum, unicumque est tantum. Si quid ad me velis per Elzevirium id cura.
Ille enim sciet ubi ego degam, hîcne an in vicina ipsi Nort-Hollandia. Salve et Vale, mi Heinsi. Scribebam Hagae die II. Martii CICICCLXVI.
DE insidiis quod monebas nuper, unice eas mihi cavendas esse tecum sentio, mi Walli, nec ad eos sum excursurus, nisi munitus probe adversus omnem adversariorum insultum. Quia jam dudum praevidi hanc, quam nosti, rem me absente urgendam omni conatu, aut potius praecipitem dandam fore ab inimicis hominibus. Annus jam est, et quod excurrit, cum me tempestive satis in eventum quemcunque armavi, misso ad procuratorem libello per Goesios, patrem filiumque, qualem consulti juris nostrates non judici tantum exhiberi, si res forte trahi non posset ultra, sed actis etiam publicis inseri oportere censebant. Id si factum non est, culpa penes Goesios stetit, et procuratorem, a quibus etiam monendi fuerunt, si quid restaret per me faciendum. Noverunt enim illi per Procuratorem meum, utcumque laute hactenus et munifice a me habitum, rem totam supine tractari, sed in eo patrissat quod per litteras me compellat rarissimas. Age cum ipso, quaeso, si fortassis obvium habebis, et sciscitare, si quid jam actis restet superaddendum. Id enim si ex re mea est, mitti ad me oportet formulam verbis solemnibus conceptam, quae judici exhibeatur de novo. Venio nunc ad poemata mea, quibus supremam ab Elzevirio manum jam pridem esse impositam rebar. Quia tamen cunctari illum video, mittendam duxi Furstenbergii Elegiam, quam non semel petiisti, si addendam forte caeteris adoptivis judicas. Quod sine praefatione tua fieri haud oportet, ne facti invidia in me redundet, si vir Illustrissimus hoc institutum non probarit. Ex illo enim in scribendis versibus non parum profecit, uti vel ex epigrammate brevi, quod eam in rem mitto, poteris judicare. Furstenbergianae elegiae et Keckianam addo, quae aut aliis ejus versibus subjungatur, aut in libelli fine appareat. Si id serum jam est, utramque Elegiam remittas peto, occasioni magis opportunae servandam. Venere id genus complura non ita nuper mihi in manum, Italorum praesertim: sed quia poetice magis, quam Latine videbantur loqui, in censum non admisi. Tuis et Kinschotianis quis locus esset assignandus docui jam pridem Elzevirium. Constantinus Hugenius nimium ingenii sui severus ac morosus exactor est. Versus enim, qui ab illo damnantur, sunt concinni satis, dummodo ab adolescente conscriptos esse lectorem ne lateat. Litem hanc nostram tui sacio arbitrii, ac proinde versus ipsos ad te mitto, ut te censore aut stent aut cadant. In meis praeter mentem meam nonnihil hîc illic per operas typographicas est peccatum. Errores praecipuas vix corrigi posse, nisi duae aut
tres pagellae recudantur, sum opinatus; idque faciendum in se recepit Elzevirius. Gothica Vlitii prodisse in publicum, ac horum exemplar magno Regni hujus cancellario jam esse traditum intellexi. Prodierant hîc terrarum, et in vicina Danica nuper duo aut tres libelli historici, veteri Islandica conscripti lingua, additis et observationibus haud inscitis, sed ego Barbara ejuscemodi vix moror. Magis sum laetatus, cum didici Budanam Bibliothecam Matthiae Corvini, in qua scriptores antiqui non pauci hactenus inediti lateant, partem potissimam Graeci, Caesari dono datam a Turcis: utinam non imponat nobis hic rumor, sed jam nimius sum. Vale, Walli jucundissime, Holmiae Suecorum a. d. XXIV. Martii Gregor. Anno CICIOCLXVI. De aucupii illo genere alias agam.
AD plures tuas jam dudum oportuerat responsum esse, mi Heinsi, sed differebam, sperans una cum absolutis adoptivorum libellis, id commode fieri potuisse, quae res ut perfiat, apud typographum instabo, neque sinam, ut occasionem differendi longiu captet, vel ex perlaris huc ad me heri Illustrissimi Furstenbergii litteris: adurgeboque ut secundum adoptivorum libellum aggrediatur, primo jam ante mensem ad finem perducto, neque aliud caussatur, quam citius nequiisse expediri praela: cum itaque Amstelodami in transitu jam ante dies octo viderem necdum aliquid secundi libri inchoatum, suasi, ut elegias duas virorum Germanorum primum potius libellum sequi faceret, eumque in finem postridie hinc misi praefatiunculam tumultuario satis opere, (ne quid ego in mora essem) si forte ita fieri placuisset; nam ipse videbatur malle appendicem post totius opusculi finem. Quid fecerit nescio; neque quidquam indicat iis in litteris, quibus inclusae Furstenbergii, heri ad me perlatis. Hodie ad Illustrissimum Principem rescribo, rem integtam esse; jubeat ut volet, vel elegiam emendatam exspectari posse, vel totam omitti; neque enim quod inscio ipso nobis liberum videbatur, aequum esset ut faceremus invito. Elzevirium tamen rogavi, ut excusatiunculam meam sive jam formis expressam, sive manu exaratam (ego enim apographum non servavi) ad Illustriss. mittat, una cum tua praefatione, quae est ad Capellanum; unde patere queat, quid potissimum simus secuti, et captaveram occasionem, qua commendatum epigramma super restitutis Arminii trophaeis praemitteretur elegiae. Eo hîc in vicinia Brunonis fratrem conveniam, et petam, si quid nobis deest. Libros ejus duos farraginis vernaculorum et Latinorum sine ullo delectu ediderunt Lugduni Batavor. in quibus nihil quod nos juvet, quaedam etiam tam sordida, ut pigeat memmisse; multa interfuerat nesciri; conqueritur frater clam se factum.
Vlitii et Gevartii obitum jam fueris edoctus, credo; uti et quod Goesios monueram, de tuis rebus quid fieri opus foret ad te perscriberent. Certe esset mihi aegre, si inimicis hominibus esset, quare tibi insultare possent. Christianus Hugenius ante ferias Paschales in Galliam abivit; fratres eum Bruxellas usque sunt comitati: Constantinus versus suos damnare pergebat; sed ad Elzevirium jam missos ajebam, et quae vellet, mutaret, suasi; quod audio eum fecisse. Si Elzevirius Furstenbergii et Keckii elegias esse velit pro appendice libelli primi; ego Casparis Kinschotii et mea servabo pro appendice libri secundi, et his etiam non meum nomen, sed amici Batavi praescripsi, sublatum eodem consilio ex praefatione ad Capelanum. Ausus sum etiam ex Montoseriano auferre copulativam et, ubi est, Censuram et doctae rigidam etc. quia minus concinnum videbatur efficere versum; et sensum etiam obscuriorem propter adhibitas copulativas disticho sequenti. In Balthas. Bonifacii epigrammate scriptum erat, Cassa vetustatem, manifesto errore; rescripsi Casca, etc. facili conjectura. [Note: Eduardi Persii, in Adoptivis pag. 47.] Graecum epigramma multum ridebat Vossius, plurima non ferenda dicebat; praefertim [Gap desc: Greek words] pro [Gap desc: Greek words] vel (variata dilecto) [Gap desc: Greek words] , et hoc usitatius ajebat, quare unum mutari passus sum, reliqua ad apographi tui fidem exhiberi volui. Operae alioquin satis diligenter in sua arte versati visi sunt, neque opus plus unica mea correctione, et me securum esse jubebat Elzevirius, etiamsi non inspicerem, secundo formas jam praelo committendas. Vale, mi Heinsi, scribebam Alkmariae apud Frisiabones, praefestine die V. Maji CICICCLXVI.
DE Vlitii et Gevartii excessu, quae significabas proxime nova omnino atque inaudita hactenus aures meas contigerunt, sed nec de Christiani Hugenii profectione Gallica quicquam compertum habebam. Adeo apud vos vix quisquam est, qui de rebus privatis vel tantillum ad me perscribat. Ipse Vlitius, qui solebat hoc in officio fatis sedulum se praestare, nescio, quomodo tardior factus est, ex quo antiquitatem Barbaram sectari coepit. Itaque non nunc primum is mihi periit. De poematis meis doleo, et indignor tam lentum esse negotium: praesertim cum jam mense Februario per litteras apud ducem Montoserium professus sim, supremam libello manum esse impositam: qui me mendacem nunc aliena culpa deprehendit. Nomen tuum cur in hac farrigine unus inter tam multos cupias latere, caussam comminisci non possum, nisi quod de rebus divinis non eadem fortassis omnia sentimus. Sunt tamen illic plures hoc genus alii, et nemo invitus, sponte omnes sybolam istuc contulerunt.
Persii Britannici carmen Graecum jure reprehendit Vossius, et omitti potuit, imo debuit. Malo tamen Britannum hominem ridiculum se praebuisse, quam aut nostratem, aut alium cujuscumque gentis. Hunc quod mireris, ut Graecae litteraturae peritum apud me laudarunt olim Lucas Holstenius et Leo Allatius. Nec meum fuit errores ejus emendare. Mitto [Gap desc: Greek words] carmen, ut videas, si manus fortasse mea inter summam festinationem alicubi aberravit, quod tamen vix opinor. Si majore cum cura id perlegissem damnari potuit. Postea ad manum venere Matthaei Brustoni epigrammata tria aut quatuor, si non bona, Persianis saltem meliora. Erat enim is natione ac domo Graecus. In Furstenbergio nolui moram esse. Elegiam Hugenii emendatam operi accessuram esse nequaquam invitus audio, metuo tamen, ne alteram sive ipsius Hugenii, sive patris Constantini tollat ac premat Elzevirius, nam et hanc a patre conscriptam Elzevirius videtur opinari. Vale, Walli amicissime, Holmiae Suecorum CICICCLXVI. XXVI. Maii. In autographo Bonifacii Casca, non Cassa legebatur.
IN Furstenbergio mora nulla fuit; ante enim finitum ab operis typographicis librum adoptivorum secundum, elegiam ex animi sui sententia emendatam remisit, cum epigrammatis aliquot nuperis suis, quae quia mei ipse faciebat juris, ego publici facienda duxi, librique primi adoptivorum paralipomenis praemisi, et verbulo mentionem ejus rei feci in praesatiuncula, quae mansit, et in ea excusatio, quasi inscio Furstenbergio editio fiat, nec enim aliam substitui Elzevirii festinatio sinebat. Querimoniam de mora tuam caussabatur: ita ei ego reus mendacii fui factus. Dum in secundo libro moratur Elzevirius, suasi, ut, quoniam unicum Francii epigramma post Brunonia sequeretur, hoc istis praeponeret potius, ut ordinatius subjicerentur, si quae Brunonianis accederent a fratre promissa, quae impetravi paucula, et quae forte jam videris ab Elzevirio missa; uti quoque Elegiam Hugenii non emendatam, in quo me fefellit Elzevirius, nisi jam excusam, sed nondum praelo subjectam miserit auctori inspiciendam, uti jusseram ego. Persii Britanni auto graphon remitto, in eo video exaratum [Gap desc: Greek words] , quomodo si fuisset in apographo, potuisset non mutari fortassis, nunc ex [Gap desc: Greek words] factum est [Gap desc: Greek words] (quomam ita malebat Vossius) potius quam [Gap desc: Greek words] . Quoad caetera nihil commemorare possum, nec apographum nec ullum exemplar penes me est. De nomine meo in ista farragine dissimulato causam comminisci quod nequeas facile credo: illam enim esse, quam es commentus, fuge suspicari. Si elegia, olim libello Hesiano ascripta, non fecerit te jam diu istius securum, ne feras aegre
uti nunc id faciam tribus verbis. De rebus divinis qui recte volumus sentire, sentiamus oportet, Deum esse, Optimum Maximumque, ita neque ejus beneficiis, neque potentiae ponitur limes, quem ponunt perverse homines quidam novi, antiquos malos male imitati. Hinc liquido apparere reor, quinam in his dissidiis sint sequendi, quos etiam sibi sequendos tandem duxerat [Note: Hinc colligere liceret Kinschotium, a Wallio persuasum, sacra Romanensis Ecclesiae probasse, quod apertius Epist. XXXII. scribit Heinsio. Ex epistola tamen, quam mortis Kinschotii nuntiam Jacobus Gronovius praemisit poematibus ejus, apparet illum Hagae in domo Patris obiisse, sano judicio et Christiana fide usque ad extremum vitae spiritum, praesentibus amicis omnibus et concionatore Stormontio, cui in omnibus satisfecit, ut Heinsio scripsit R. Kinschotius ejus cognatus. Quare, si jam a Wallio corruptus fuerit, aut nimis hic credolus ex amici non satis cauti sermonibus spem aliquam de ejus ad Romanenses transitu conceperit, credendum est, poenituisse, et errore agnito in prioris disciplinae professione vita excessisse. Quî enim aliter Stormontio satisfacere potuisset, non video. Heinsium etiam sollicitat hîc Wallius, quod et Jacobum Wallium, et alios ex eorum literis deprehendo fecisse, irrito conatu. Hinc vero discere licet, quam caute uti diversa sentientibus amicis deceat, et quam illi infamiam saepe memoriae mortuorum inurant.] Kinschotius [Gap desc: Greek words] . De nominis tamen mer ista dissimulatione ne omnia te celem (nam rationes sunt plures) scito, multum me ambigere, an nominis mentionem ullam mei faciendam sim passurus, quando Kinschotii poemata in lucem sunt proditura, et an aequum est hanc tanto ante mihi eripi libercatem? adde quod, cum de perfectione sui poematii leviter emendati nuper Furstenbergius conquereretur, scriberetque, malle se hac in re gloriae suae deesse, quam amicorum voluntati, et suo in illos officio; rescripserim ego, parum me sollicitum de gloria, non acquirenda homini, qui optimum putaret bene vivere et latere; reperisse tamen, quo nec meae nec amicorum voluntati deessem; scilicet curando ut mei versus, non nomen, palam exstarent. In meis autem publico dandis quam non fuerim parcus videbis, quando extra adoptiva cernes additam Daphnin eclogam, sive Sidera, ad Christianum Hugenium, de qua pridem scripsi; quamquam enim nihil haberet, cur adoptivis accenseretur, monui esse Heinsiani amici ad Heinsii amicum; et praeoccupandum putavi Hugenium, ne eam cum meo nomine faciat prodire, uti quondam Thyrsin meam fecerunt Hamburgi. Reperies etiam inter Kinschotiana. Eclogam Jolam in obitum Kinschotii, in qua tamen mentio tut sub Thyrsidis persona. Nescio an memineris eam olim tibi praelectam, et ad te, Scheliumve, an Gevartium destinatam, nunc paululum refictam, reginae Christiame Alexandrae inscripsi, et de hoc instituto aliquid in praefatiuncula Kinschotianorum leges. Nescio an ultimîs meis te fecerim certiorem, de jam in lucem emisso Rubenii libello super re vestiaria, et ad me Delphos curato, sed quem nondum vidi, dum in his locis haerco. Hodie penultimum appendicis folium ad Elzevirium remitto; non nisi unicum aut dimidium restat, quod eras aut perendie ad me deferetur. Ita paucos post dies poematum tuorum negotium tandem fuerit finitum, nisi forte titulus aeneae lâminae incidendus, aut generalis aliqua praefatio restet. Litteras, si quas in posterum mittes, commodissime Elzevirio mandabis, si forte
Spadam sim abiturus, aut in Brabantiam saltem. Vale, Amicissime Heinsi et salve. Dabam Alkmariae, IX die Junii Anno CICICCLXVI. cum vidi paucos ante dies solutam exiisse Batavam classem meliori alite, spero, quam idem fere sub tempus anno proxime elapso.
POematum meorum volumen tandem ad finem productum esse gaudeo, idque tua sollerti ac fida opera, mi Walli. Horum copiam ut tibi faciat quamprimum Bibliopola, jam in mandatis habet. Si unum tantum exemplar accipies ab illo, et plura voles inter tuos fortasse circumferri, meo nomine ab illo petas, auferasque licet. Sum enim in aere tuo, cum multas alias ob causas, tum ob curatam libelli hujus editionem. Quae tuae venae addidisti, ea mirum in modum mihi placuerunt omnia, uti et Kinschotiana. In quibus tamen Elegiam de obsidione Leidensi omissam video, tum pleraque alia sic immutata, et sic discrepantia ab iis, quae penes me sunt, quantum aliud agenti in transcursu licuit animadvertere, ut prorsus alia videantur. In Hugenii junioris elegia peccatur, ni fallor, in leges metricas, dum producit priorem syllabam in idem, idem fatum. Tua ad Christianum ecloga, insigni et erudita Aether habet, posteriore in Aether correpta, me nescio an anctoritatem et exemplum ejus rei habeas in promtu. Nam apud Graecos per [Gap desc: Greek words] , ut scis, effertur [Gap desc: Greek words] . Brunonis pleraque satis frigida sunt, quae per fratrem accesserunt. Ut de Gevartii, et Vlitii morte ex tuis primum cognovi, sic tibi nunc debeo, quod de Rubenii re vestiaria in lucem emissa me docuisti ignarum. Nos Reginam Christinam hîc exspectamus: qua praesente licebit nonnunquam de Musis deque litteris sermones instituere, praesertim cum et adsit nobis Arnoldus Pomponius Orator Gallicanus, vir ingenii mire elegantis. Nec expers eruditionis est noster Isbrandius. Caeteroquin nullus hîc terrarum, cum quo dabatur agere de litteris: paucis Suecorum hac cognitione instructis, et illis etiam, qui inde censeri poterant, fastidientibus quodammodo, ne mali politici videantur, credo, litteras humaniores, quas sub primam adolescentiam hausere. Vale, mi Walli, me ama. Holmiae Suecorum CICICCLXVI. a. d. III. Quinctilis Gregoriani. Quae in ultimis tuis ominaris de classe nostra, rata fore auguror. Certe ipsa pugnae navalis initia successus optaros habuere, de quibus rumor late est diditus, parem eventum par est sperare, de quo nuntios impatienter exspectamus.
APud fontes Spadanos aestatem exegi, mi Heinsi; quemadmodum ultimis meis, ut puto, te feceram certiorem, eo me cogitare: et tandem e Brabantia reversus, editorum poematum tuorum exemplar jam Delphos reperi delatum, et, quoniam huc rursus properandum erat, in via obiter pervolvi; dum enim diligentiori lectioni me pararem, abstulit a me illud Brunonis frater, qui nullum sibi ab Elzevirio missum ajebat, quod tamen oportuerat factum, et petenti ego hinc abituruspromiseram pro sua opera, seque curaturum Elzevirius receperat, quem et moniturus sum, ut alterum Graswinckelio dari mandet, qui nondum se vidisse ullum ajebat, quando Bruxellis aliquamdiu cum ipso essem: neque dubito, quin tu id aut volueris jam, aut saltem velis: auferre plura nescio an ausim, et abuti tua liberalitate; novi tamen nonnullos, apud quosnomen tuum admodum optem in pretio esse; sique munusculo tali id commode fieri queat, non deero pro occasione partibus proxenetae. Elegia de obsidione Leidensi non erat in promtu emendata pro animi mei sententia, et ut digna videretur Kinschotio, estque in derelictorum numero, neque vacabat nunc eandem illi operam impendere, quam aliis quibusdam impendi. In poematis amici nostri ingenium nusquam desideres, alibi tamen curam et limam, praesertim in iis, quae habuit pro derelictis; in quibus advertas quandam tautologiam epithetorum, et phrasium; quae res in iis elimandis negotium mihi facessere solita, occasionem dedit immutandi quandoque multa, auctoris tamen mente et scopo servatis: quemadmodum in elegia super editione tuorum poematum factum vides, quae si operae pretium foret, singula enarrarem, et quae etiam eadem alibi in scriptis illius iterate reperiantur; et in eadem ipse, qualis penes te exstat, videbis. Illud tamen unum precor, ut compares; et me libere moneas, quid de successu hujus audaciae meae judices: si enim minus felicem in ea re me arbitreris, omittam potius omnia derelicta, neque edam unquam, aut hoc jure parcius utar, quemadmodum in Ecloga feci, ubi licebat: neque enim in ea tam frequens reperi illud, quod modo dixi inconcinnum: sublato tamen aliquando versu, aliquando substituto sententiam juvare visum. De posteriore in Aether quod mones, recte mones, et gratias habeo; neque auctoritas occurrit, nisi alicujus recentioris pariter decepti ratione terminationis, credo, et incrementi. Utinam monuisses in erratis et emendandis; substituissesque quod placitum foret; velut Aethra tenet. etc. Mallem tamen legi, Fert radians aether, vultus, formasque natantum. et ita, si quandoque recudenda sit, edi velim, ejusque rei Hugenium quandoque non inscium esse sinam, quem hac occasione praevenire bonum factum judicavi, ne ederet cum nomine meo faetum, qui haud aliunde,
quam a tua approbatione, plausum merere dignus haberi debet. In eadem ecloga video excusum In thalamos sic ut illa tuos etc. ubi tamen memini operarum negligentiam emendasse, et annotasse, sit, imo et Elzevirium rogasse, ut ad talia juberet vigilantes esse; cum interpunctionum, et orthographiae, praesertim dubiae, ipse forsan negligentior essem: ut in mea Thyrsi excusum, Nec reperistis apes consueti etc. cum interpungendum foret, Nec reperistis, apes, consueti etc. In orthographia peccatum reperies saepe: nempe [Gap desc: Greek words] fraenum caetera, auxilio, exutae, zephyri, austro, Thyrrenus, lachrymas, et talia plura, aut non magni aestimanda, aut ab lectore aequo facile condonanda. Optarem tamen non praeteriisse, Idumei, pro Idumaei, in ecloga Jola, ad Reginam Christinam Alexandram; quacum seu praesente de litteris, seu absente per litteras tibi sermo instituatur, o te beatum ter quaterque, quia notus et cum bona gratia id facis; ego ausus aliquid ignotus, nesciusque an temeritati sit veniae locus; quem tu, (si id forte commodum) Majestati ejus indicabis a clementiae titulo me sperare. De solitudine litterarum quod conquereris, idem ego conqueri merito possum, per sex totos menses, quibus abfui Haga; illud item moleste ferens, quod per absentiam hanc nihil poterim rescire de molitione adversariae tuae, quam audio interim in Sueciam ivisse. Spero aliunde ad te ejusce rei nuntium pervenisse, ita ut non improvise oppresserit, nil forsan ab illa metuentem. Paucos post dies iterum aut Hagae aut Delphis sum futurus, et tu quaeso de te tuisque rebus per Elzevirium me doceto. Vale, mi Heinsi, et salve. Scribebam Alkmariae admodum festine, a. d. XII. Octobris. Gregor. CICICCLXVI. Ignosce quaeso lituris ex characteribus male exaratis, immo semibarbarae Epistolae in loco, ubi de litteris, non dicam loqui, sed vix cogitare tutum.
GAudeo equidem, ut qui maxime, a fontibus Spadanis sospitem te rediisse. Poematum meorum bina exemplaria jussus per me est tibi suppeditare Elzevirius hodiernodie, quorum alterum tibi habebis, alterum, cui libebit, amicorum, trades. Nam de Graswinkelio, quem virum fata jam subduxerant, nequicquam cogitabam. Plura tibi cuperem oblata: sed in hac editione minus mihi satisfacio, quam alia castigatior propediem excipiet. Si lectores liber et emtores inventurus est, sin minus probabitur, et plausu carebit, non est quod mea nimis officiosa opera nolentibus obtrudatur. Certe. cum viginti et plura exemplaria jam dividenda inter Batavos Amicos curarim, vix tres quatuorve levi gratiarum actione hactenus sunt defuncti; reliquis testari gravatis librurn in manus suas devenisse. Gratos se praestiterunt Petrus Grotius
Johanne Georgius Graevius, Isaacus Gruterus, Officium insuper hactenus habent tres Hugenii, Ommerenus, Witsius, Slinglandius, Goesii pater et filius, Vossis, Gronovius, Gudius, duo Junii, Colinius, Piso, alii. Tum, quod miror maxime, Blyenburgius, et Beuningius, caetera officiosissimi homines. At gratias agere non est dedignata Regina Alexandra. Amici etiam, qua Hamburgenses, qua Dantiscani. Nam ex Gallia Italiaque necdum constat, eo librum devenisse: significabat Bigotius duodeviginta libri hujus exemplaria ad se perlata esse, quae Lutetiam mittenda, ac amicis communibus offerenda quamprimum esset curaturus. De Goesiis nil miror: qui toto anno vix semel scribunt. Filio tribus litteris continuis nuper res meas commendabam, ne quid mihi detrimenti pareretur ab illa, quam scis. Magnos enim strepitus per hanc aulam excitavit, nec minores, puto, excitabit apud Proceres nostros, nimio rerum suarum successu elata, et repulsae, quam apud me experitur, impatiens. Ut hac molestia me expediam, denuo fieri flagitabo potestatem mihi ad meos excurrendi sub hybernam tempestatem. Quod si impetro, Bibliothecam et supellectilis pretiosiora deponam apud illos, qui Reginae res in hac civitate agunt. Id enim hi in mandatis ab Augusta principe jam habent, quam Hamburgi in transitu mulier putidissima salutare voluit. Excursum in patriam vel eo magis urgeo, quod rebus infectis hinc propediem sit discessurus Illustrissimus Isbrandius, post quem Roscium frustra in hac scena saltavero. Bremenses turbae nisi mature componuntur, mea opera rei publicae nostrae hîc terrarum omnino erit inutilis. Unde tamen id emolumenti ad me fortassis redundabit (nam nil pro certo adfirmare possum, quamdiu facultas profectionis haud datur) ut te coram complectar, utque de studiis communibus operose colloquamur. Vale; Walli jucundissime, et me ut hactenus ama. Exarabam Holmiae Suecorum CICICCLXVI. a. d. XV. Novembr.
EGo certe gratum animum testari usque non desinam pro insigni tua munificentia, qua jam antea fui usus, ut duobus prostremis exemplaribus non sit opus, quae denuo offers, nisi forte non cogitaris de Joanne Baptista Steenbergio, cujus inter adoptiva carmen comparet, si idem est, quem ego Parlamenti Methliniensis assessorem audio esse, virum humanitate insigni, et qui nuper, illic cum forem, summopere familiaritatem mecum inire optaverat, nisi temporis illius fortuna invidisset. Blyenburgius ante paucos dies Haghae mihi fuit conquestus litteras suas rarissime ad te perferri; auctor ipsi eram, ut eas in posterum committeret Bisdommero; itaque vix dubito, quin de grato quoque animo ipsius jam testem epistolam acceperis; uti et plurimorum
aliorum, quibus aut occasio defuerit, aut forte ad quos tuum munus nondum devenerit; de Furstenbergio miror, quod sileas, neque enim ego hunc etiam crediderim numerari inter inofficiosos. Ego hîc etiamnum haereo fere in media Barbarie procul a libellis, et forte diutius moraturus sum, interim tuas ad Elzevirium semper tuto curare poteris. De adventu tuo admodum laetarer, accideretque ille mihi gratissimus, modo absque tuo periculo foret; in has enim terras pedem vix intuleris, quin tui sit potitura illa, quam novimus, et cogeris facere invitus, quod sponte noles; qua de re puto jam antea saepissime monui, et videris aut non meminisse, aut negligere; cum minime sit negligenda. Ego circumspicere coeperam an non alibi in Brabantia quiete et jucunde aetatem degere posthae possem: sed instantium bellorum metus et tricae novae hereditatis cujusdam adeundae, nescio an repudiandae, quae mihi hîc nectuntur, vetant de secessu isto ulterius cogitare. Poematis tuis et emtores et lectores et plausum opto; in meis omnem, quae melior videbitur, mutationem pro libitu ut adhibeas non tantum concedo, sed etiam precor, ut facias. Duo tamen pro duas, alibi extare videor meminisse. De caeteris alias. Interim salve et vale, mi Heinsi, tibique sit, qui instat, annus admodum auspicatus. Alkmariae Idibus Decembribus stylo Gregor. CICICCLXVI.
AD ultimas meas responsum exspectaveram, sed credo te distulisse ob profectiortem tuam in has oras, quam aliunde inaudivi, ubi praesentia tua frui opto quidem tantum quantum quis alius, modo illud, quemadmodum monui semper, tuto fieri queat, quod ad te quidem attinet. Nam nupere Hagam reversus, quid in ordinum comitiis de caussa tua actum esset intelligens, non omnino te securum, et fidere litteris in eam rem ad te datis, judicavi; unde officii mei putavi esse hoc saltem monere et suadere, ut in proximo subsistas iis in locis, in quibus sententiae Senatus Batavi non solent executioni mandari; quod in Gelriae solo commodissime fiet; nec enim aut Trajectensis provincia aut Frisia te tutum praestent ab insidiis adversariae tuae aut eorum, quibus ipsa curae est. Ubi autem citra periculum eris, facile despiciemus quomodo aliter impetrari securitas possit. Haec admodum festine, et ignosce si rationes non addam, quae plures et longioris epistolae forent. Scribebam Hagae raptim die XXVII Martii CICICCLXVI.
KAlendis Martiis, amicissime Heinsi, ad me cum tuis litteris fuit perlatus Prudentius tuus. Officii mei fuerat illico rescribere, sed ipse venire moliebar et molientem mala febris oppressit, ita ut nunc ego hîc in morbo cubem: qui si hinc abeundo vitari potuisset, utinam jam dudum (prout animus fuit) Hagham properassem, studio videndi reducem Tuscum Principem hereditarium, patronum Musarum, quarum nomine gratulatoriam conceperam oden, inserta honorifica tui mentione. Quid enim minus tibi pro tot beneficiis rependam, aliunde non solvendo, quam tui toties meminisse, quoties occasio offertur? De aucto stipendio tuo inaudieram aliquid, et Bornius narrarat, qui hîc fuit, quasi non fuisset: quod si maneat salvum, de cetero nihil est, puto, quod conqueraris, et tuo voto servit aemulatio minus bene volentium, ipsis aut nescientibus aut invitis. Gratissimum prae reliquis habeo munus tuum Prudentium, vel sola (ut aliae deforent) causa egregiae erga Deum et religionem pietatis: in eo quam multa advertas, quae erudire queant hominem, quisquis audire vult et esse Christianus? nunquid autem et nobis, mi Heinsi, ad hoc aetatis jam provectis, minime negligenter habenda praefatio, quam scribis non ad Cathemerina oportere referri peculiariter, sed ad universum Prudentii opus poeticum? perplacent quae observas ad illius praefationis versum 22; subdubito tamen, an non eo loci aptius retinendum sit vulgatum [Gap desc: Greek words] volans. Praefationem vero, quae nunc ante librum [Gap desc: Greek words] legitur, (in qua jambos et suos trochaeos tantum recenset poeta) arbitror illic recte collocatam, nisi malles post finem libri ejusdem legi, aut potius [Gap desc: Greek words] , quod ego magis probem, quoniam in ea martyrum nulla mentio, multa autem comparatio e rebus quotidianis petita. Quod ad Hymni quarti Cathemerinôn versum 59. in addendis notas, posse colligi non usum Clementem sacrae Scriptuturae Latina illa, quani nunc habemus, versione, vide an conciliari queat cum Hymni tertii versu 127. et seqq. item 147. et seqq. lib. eod. ubi disertissime expressum habes famigeratum illud, ipsa conteret caput tuum; aut fuerit existimandum (ut quidam existimant) etiam ita olim habuisse Graecam (nam ex Hebraeo nihil certi colligas) [Gap desc: Greek words] LXX versionem, quandoquidem et Graecorum Patrum nonnulli sic explicent istum locum, mutuis hodie dissentientium inimicitiis vexatum tantis, quantae sunt positae inter Serpentem et Mulierem, quas ex omnium piorum animis exesse precor; ut curis tuis in Prudentium secundis omnia fausta, mi Heinsi, et ut non verborum tanrum ac syllabarum, sed inprimis rationem habeas rerum; monitisque utare, quae sunt in D. Hippolyti hymno versu 30. et seqq. ut fruare voto tui vatis, quod in hymno
Sancti Romani penultimo et ultimo versu. Sed haec tibi in aurem, haesique diu, an eam tibi vellerem, velli tamen, quamquam praeter morem meum, qui sciam hanc non esse rem mei aut optantis aut volentis, sed Dei miserantis, qui hoc indulsit amicissimo utrique nostrum [Note: Vid. ad Epist. XXVII.] Kinschotio, tibi extremis verbis etiam optima quaeque apprecanti, cum eximie commendaret sincerum animi tui candorem, et singularem indolis bonitatem, cui quam nequiter saepe ego audivi illudentes homines improbos, infortunioque et malis tuis gaudentes; sed adversus horum insultus, eaque ipsa mala, utilissimum fuerit attente pervolvisse Sancti Prosperi sententias Aldinae Prudentii editioni (ejus tibi si copia est) adjunctas ex D. Augustino, cujus Confessionum aureolum libellum itidem operae pretium fuerit in eundem finem bene ruminari, a Francisco Petrarcha jam sene alibi admodum laudatum verbis, quae utinam ita meminissem, ut tibi referre possim. Sed desino, ne nimius videar. Salve, mi Heinsi, et vale melius, quam ego. Alckmariae. CICICCLXVIII. VI. Martii.
EPistola tua, quae die nono hujus mensis ad me scripta, heri demum mihi reddita fuit; mi Heinsi. Valetudo quidem mea meliori loco esse, nondum tamen omnino restituta videtur, ita ut aperto frigidoque aeri non me credere audeam. Oden meam, prout petis, prima occasione ut habeas, faxo. Oblitus fueram monere de hymno D. Laurentii vers. 567, ubi notas in omnibus tuis libb. Altinio excepto, esse, jocantur, et noluisse te contra ire, non satis me capere, quid illic istud verbi sit; viderique potius e vestigiis cod. Altini in quo, letantur, formandum, levantur. De Aldina editione secunda, cujus meminit Giselinus, est item quod dicam, me putare illum habuisse pro secunda, vetustam quandam [Note: Hanc editionem esse unicam puto, et nullam esse Basileensem tam antiquam, sed hanc esse partem Poetarum Christianorum, quos Aldus Anno 1501. vel ut alii 1502. edidit. vide Fabric. Bibl. Graec. t. x. pag. 332. et Mettair. Annal. Typog. t. II. part. 1. p. 148. nam post Prudentii carmina Aldi nomen legitur, et Venetiis Anno 1501. edita dicitur, quod forte latuit Wallio.] editionem sine loco et nomine typographi, cui praefixa Aldi praefatio ad Danielem Clarium, habetque praeter carmina Prosperi etiam adjuncta quaedam Joannis Damasceni, Cosmi Hierosolymitani, Marci episcopi Idrontis, et Theophanis e Graeco versa: est penes me ea editio, et si quid e typorum formis conjecturae dandum, Basileensem credam. Orthographiae quoque rationem, quam potissimum fueris secutus, optem scire, codicumne saeculi Prudentiani exprimentium morem, an vetustioris, recentiorisve, aut ex omnibus mixtam, quemadmodum mihi
apparet. De operarum mendis in altera editione cavendis supersluum fuerit addere, quamvis aliquas insigniores notassem, sed scedula non est in promptu. Vale, Heinsi amicitume. Alckmariae die 15. Martii CICICCLXVIII.
NUdius tertius tuas Amstelaedamo accepi; avebam quidem illico respondere, mi Heinsi, sed dum essem in eo, nescio, quod taedium scribendi me capiebat, ita ut vix par essem effingendo exemplari nitidiuscule descripto meae odes, quod tamen, ut petieras, hîc habes, cum praefixa excusatione ad Serenissimum principem Cosmum. In tuos usus alterum hîc subjeci. Vale, mi Heinsi, et bene rem gere. Alkmariae die XVII. Martii CICICCLXVIII.
DIro fugata cum comitum grege
Nostris Enyo finibus, impii
Ostenta belli post cometas
Auspicio meliore fulget
Terrae benignum sidus Etruriae,
Princeps juvandis Aonisin gerens
Fatale nomen, nil vetusto
Progenies minor ipse Cosmo;
Tot derelictis urbibus Italûm,
Arni querelas neve morans sui,
Dignatus extremos Batavos
Visere magnificus viator.
Utcunque parvam grandibus insolens
Aptare rebus, Melpomene chelyn,
Assurge; dic heroa tantum
Oceanoque patrique Rheno
Venisse gratum, praecipue tibi;
Rursum jacebis quae citharam tenens
Fago sub alta populove
Absque metu: neque dehinc repente
Unquam, minaci territa classico,
Voces, tumultu non sine civium,
Ad arma, clamantes, ad arma
Aure bibes pavida per atras
Noctis tenebras, pulsaque densius
Rauci sonoris tympana, tum cavo
Ex aere displosum tonitru
Indomitumque ratis fragorem
Flamma crematae, quo simul ardua
Ictu domorum tecta gravi, simul
Concussa fundamenta late
Ima solo tremuere circum.
Non jam in remotis nubibus aetheris
Caliginosi, mentis imaginum
Lymphata spectro, praeliantium
Agmina vi super irruentem,
Saevis recenti tabe fluentia
Calcanda dantem membra jugalibus,
Vidisse Bellonam putabis,
Sanguineo horribilem flagello;
Quam pone totis emineat rotis
Thorace Mars indutus aheneo;
Iramque dein Discordiamque
Ac pariter Rabiem volantes.
Cessere nimbi. laetitiae jubar
Tuscis ab undis sol tuus advehit.
Plectro sonaturas resumto
Arte nova bene temperatas
Intende chordas. materies lyrâ
Cosmus minori, sin tamen altior,
Et celsa virtus Heinsianum
Poscat epos potius tubamque,
Impar voluntas non quoque gratia
Vilis carebit. carmina nobilis,
Vecti peregrinas ad oras,
Hospitis haec monumenta sunto.