12 December 2003 Ruediger Niehl
tagging added; typed text - structural tagging complete - no semantic tagging - no spell-check

CAPUT XV. Animalia in genere; et in specie rudiora: Palpitantia, Repentia, Serpentia.

QUod est praeditum vita, sensu, et libero motu, est animal. Vitam accipiunt nascendo, continuant nutricando, propagant sui simile generando: ideoque sexu discreta sunt.

Animantium aliae coriis tectae sunt, aliae villis vestitae, aliae spinis hirsutae; pluma alias,


page 63, image: s0093

squamma obducit alias. Quaedam perpetuo cicures et mansuetae, aliae perpetuo ferae; quaedam mediae naturae. aliae carnibus, aliae frugibus vescuntur: quaedam solivagae, quaedam gregales. In voce magna differentia: aliae garrulae, aliae taciturnae, aliae imitatrices hominum. Ad cibum capiendum hae gradiendo, illae serpendo, aliae volando, quaedam natando accedunt: quem partim ore hiante et dentibus capiunt; partim unguium tenacitate corripiunt: partim aduncitate rostrorum; aliae sugunt, aliae carpunt, aliae vorant, aliae mandunt.

Sensum exercent (potissimum alimenti causa) tangendo, olfaciendo, gustando, audiendo, videndo.

Motum adhibent (ad prosequendum bonum et fugiendum malum) alata volando, pinnata natando, pedata gradiendo.

Quando animal se non movet, tum aut cubat, prostratis membris; aut sedet, substratis inserioribus, arrectisque superioribus: aut stat erectum, super pedes suos se aequilibrans, aut fulcimento alicui connitens.

Quaedam tamen animalcula promovent se palpitando duntaxat: quaedam repunt aut serpunt: cum sint veluti rudimenta animalis generis: ut conchae, vermiculi, serpentes.

Concha, inclusa conchis testaceis, (quibus caro exsanguis et viscosa arctissime adhaeret) dimovet se paulatim sub aquis, levi palpitatione, quarum praecipuae (Gell apprimae) sunt: ostrea succulenta, concha margaritifera: purpura,


page 64, image: s0094

murex, conchylium, conchyle, (cujus operculum dicitur ostracium) purpureum succum seuostrum evomens.

Tardigrada cochiea circumfert secum testaceam suam domunculam; putatur carere oculis, sicut et limax, (qui, proprie loquendo, testa caret:) sed habent cornicula, quibus praetentant iter.

Vermes repunt convolutione et evolutione corpusculi; e quibus rebus gignuntur, ex iisdem querentes nutrimentum, erodunt eas: acari ceram: termites (termi) carnem: tineae vestes: blattae libros: teredines (cossi) ligna: lumbrici uvidam terram et viscera: volvoces (convolvuli et ipedes) vitem: curculiones (curguliones) frumenta: erucae (campae) plantas: bombyces folia mori: galbae esculos: midae fabas: mylacres farinam: fullones aures, etc. hemerobii sunt vermiculi unius diei.

Sed insecta (dicta ab incisuris, quas nunc cervicum loco, nunc pectorum habent,) sunt expeditiora, quibus dati pediculi. Pediculus (pedunculus) lendium progenitor: pulex saltator (unde pulicosus, eorumque captator pulicilega, sicut culicilega, Prompt:) ricinus, canibus infestus: cimex parietum et cubilium, praesertim abiegnorum, graveolens perreptator: oniscus (centipeda) adhaerens humescentibus muris: et scolopendra (multipeda.) Formicae denique circa victum comportandum semper actuose (Senecae,) ac laboriosae seu operosae. Araneae (aranei) tenuissimas telas seu texta texentes


page 65, image: s0095

insidiantur muscis; inde araneolus et araneola. Phalangium est araneus, trium internodiorum habens pedes.

Serpentes, oblongum corpus adepti, serpunt arcuati corporis sinuatione, et se conspirant. Ut, anguis communis: coluber silvaticus: natrix (seu hydrus aut chelydrus) aquatica, aspis venenosisima vipera dicta, quod vi pariat, pulli namquiue erosis matris lateribus cum interitu ejus erumpunt. Caecilia caeca: jaculus, vibrans se ex arboribus in obvios: amphisbaena, duo habens capita, porro ac retro gradiens; basiliscus (regulus serpens) tam nocivus est, ut solo necet visu; dipsas, quem mordet, siti interimit: cerastes cornua in capite praefert: scytale colorum varietate in perniciem trahit stantes et stupentes. Putatur daemon, hujus forma serpentis indutus, Evae imposuisse. Hydra lernaea (excetra, echidna) septem esse capitum fingitur, unoque amputato aliud succrescere. Draco denique alatus est serpens; et dracunculus.

Serpentibus accensentur, tametsi careant gressione, seu non sint gradientes, (barbare gressiles) lacerta seu lacertus, habens lacertosos pedes (nempe ad humani brachii similitudinem;) seps, huic consimilis, sed minor; stellio maculis picturatus aureolis; salamandra tam frigida, ut vel in igne vivere, vel eum extinguere dicatur; scorpio vel scorpius, flexuosa cauda lethiferos infligens ictus; chamaeleon ad omnes varians colores, quos videt, praeterquam ad rubrum


page 66, image: s0096

et album, lacertae magnitudine, hiante semper ore aerem captans.

Hinc paroemia in versipellem et inconstantem: chamaeleonte mutabilior. Phalangium, alio nomine, tarantula, Solino teste, seu afflatu noxio, seu aestu torrentis accensa Solis, quos icit, vel irrequietos reddit, ut canant, saliant, lacriment, delirent; vel ita stupefacit, ut tabe putrescant. Cujus medela est cantus tibiae, sono quodam certo attemperatus; Quid hic symbolici? Desiderius. Vis Musicae. Mercurialis. Aut oratio viri prudentis et diserti. Item mors improborum lethali risu pereuntium. Cochlea est domiporta Tullio, omnia sua secum cum Biante Philosopho portans, suoque succo victitans: Vitam vivit cochleae, qui semotus a negotiis est forensibus. Stolidus labor est, qui se eviscerat cum aranea telam texendo. Pumilis corporibus, ut formicis, sua bilis inest; et aliquando vel maxime. Divitiis indignus, pulex est in aurea catenula. Propter pediculos piscatorum, dicentium: Quod capimus, perdimus; quod non capimus, retinemus, Homerus contabuit, quid capere non potuit. Sic Aristoteles dicitur ob Euripi fluxus difficiles se submersisse. Ut basiliscus ad speculum objectum suo se halitu reperculit et interficit; ita invidus, et calumniator. Maledicus in lingua: caudam scorpionis gerit. Voluptati nefide; sub omni lapide scorpius dormit, et latet anguis in herba. Viperae partus (ingrati parentibus liberi.) In sinu vipera. (foemina perniciose amata;) Viperae


page 67, image: s0097

in electro. (Improbi hominis splendidum sepulchrum.)

Inter naturalia observatu digna occurrit ichneumon (mus Indicus; magnitudine felis, pilis lupinis, rostro suillo, animal amphibium, nullum hostem formidans,) qui, pugnaturus cum aspide, in luto se circumvolutans, inde sibi loricam inducit. imago animi demisi. Sicut ignavi thrasonis est myrmicoleon de formicino genere, nomen habens compositum ex formica et leone. Vitae in melius reformatio exprimitur serpente, senectutem in angusta rima exuente. Quid tu ad haec? Desiderius. Draconis memini aurea Hesperidum poma custodientis, quae Hercules, eo perdomito, decerpsit. Mercurialis. Quae apodosis seu explicatio? Desiderius. Per labores itur ad praemia. Mercurialis. Recte, stolidum est illud Heliogabali, qui ex decem millibus pondo aranearum congestis magnitudinem Romae aestimavit. Ingeniosum et Mysticum Christi a more resurgentis symbolum, bombyxe cellula sua alatus exiens. Satis est horum; contemplemur alituum genus omne.

CAPUT XVI. Aves, aliaque volatilia.

AVes sunt animantes aeriae, seu pecus alatum, quae vibratu alarum et caudae volant, quo volunt: omnes plumatae, pennatae, rostrataequiue, excepto vespertilione, qui pilosus, et dentatus est, alasque habet membranaceas.


page 68, image: s0098

Volucrum aliae instructae sunt unguibus et digitis; aliae sunt Palmipedes; (planis ex membrana pedibus, natandi causas) aliae Fissipedes; aliae Ferae; aliae Cicures ac Domesticae; Altiles aliquae, seu Fertiles; quaedam Oscines et Praepetes, sive Augurales, superiorem aeris regionem tenentes; quaedam Inferae, inferiora petentes; quaedam terrae propinquae, nimirum Pulveratrices, se pulverantes, seu in pulvere versantes.

Omnes autem bipedes sunt, etiam gryps seu gryphus, majorum de genere aquilarum. Quadrupedes, et parte ultima leones, auri effossi custodes, fingunt Poetae, et Aelianus lib. 4. c. 27. Monocodiatae (seu apodes, quasi sine pedibus) multicolores, supra ventos aere suspensae et immotae haerent; inde dicuntur Aves Paradisi, plumea cauda totae intectae; quidam cum Aristotele asserunt, et his aviculis, corpusculo vix aequali hirundini, esse pedes; plures negant, et merito. Vide Aldrovand l. 12. Ornith. c. 21. et Gesnerum. Avium grandiores ambulant solummodo; minores saltitant tantummodo; medicores utuntur et saltatu, et incessu.

Rostro petunt cibaria, referciuntque ingluviem. Et quam vis pitissent, nulla tamen mingit, quia humiditas in plumas vapore plenas diffluit. Pars extrema podici imminens, uropigium dicitur. Multis nec calcar deest in pedibus.

Nidificant communiter in locis inaccesis, (Alcyon seu Alcedo dicitur nidulari in ipso pelago,


page 69, image: s0099

sed tranquillo) tum ponunt ova, quorum sub testa seu putamine, albumen et vitellus; quibus incubando excludunt implumes pullos; qui, dum pipiunt, sunt pipiones. Ovum, quod irritum et inefficax est ex incubatione, dicitur subventaneum, aut urinum. Sed haec cortibus relinquamus, de quibus cap. 34.

Struthio, seu struthiocamelus, est alitum maxima, ob vastitatem corporis haud subvolans: pro se, aliisque cristas ferens; ova lapidea crusta obmunita, serviunt pro poculis. Regulus, seu trochilus aut troglodytes, minima omnium, sepes circumvolitans, ingenti ausu aquilam impetere dicitur. Phoenix, seu Solis avis rarissimus est, et longaevissimus, auri circa collum fulgore, caetera purpureus, caerulea cauda, roseis pennis discriminata. Secundum aliquos in nido ex aromatibus congesto se comburit: ex cujus cineribus subnascitur alter: quem aliqui ex sanguine pectoris rostro aperti oriri putant; quod Poetis et pictoribus relinquendum. Aquila generosissima, regina volucrum, absque nictatione Solem intuens, pennis excussis, resumptisque ad juventutem renovatur, pullos ad Solem explorat: Ex aquilis Haliaeti vocantur, seu marinae, quod maxime piscibus insidientur. Aquila leporaria, fulvia, valeria, lepores praedatur. Upupa despicatissima, cristata quidem, foeda tamen, quippe stercoribus victitans. Porphyrio venustus, sed pariter immundus, colore caeruleo, rostro et pedibus purpureis. Pavo, seu pavus (formosisima avium) Junoni sacer,


page 70, image: s0100

rotans subinde caudam speciosam et conchatam. Deformissima Noctua, caecutiens de die, videns de nocte, cum reliquis Nocturnis, ut Bubone ominoso, Asione seu Oto aurito, Ulula fiebili et ferali: ac Nycticorace, et Pyrrhocorace. Spinturnix, Plin. avis inauspicata; quae et incendiaria dicta, quod carbones ex altaribus auferat.

Caeterae volucres vel sunt Vernaculae, vel Advenae; Campestres, vel Silvestres, vel Aquaticae.

Nostrae Vernaculae ruspantur (rostro adunco scrutantur) fimeta. E. g. gallus gallinaceus, certis horis cantitans, unde grygallus quibusdam, et suo in sterquilinio cristam, jubas, caudam falcatam erigens, dependente paleari; secundum pedes calcaribus est armatus cum gracillantibus et glocientibus gallinis, totaque gallinacea pullitie. Gallus spado, seu sectus dicitur Capo, aut Capus. Tum Gallopavus, (Gallopavo, Pavogallus, Gallus Indicus, Africanus, Africus, Numidicus, guttatus) gerens in capite carnosam virtam, et sub rostro longiorem paleam, irato valde rubentem: cum sua meleagride. Et columbus cum columba pulchelli, si plumipedes columbuli, et torquati.

Domesticis annumera, quae gaudent habitare circum aedes, ut hirundines, veris nuntiae seu nuntiatrices, ac riparias, quia ripis delectantur. Passeres (passerculos) salaces: item monedulas, seu graculos, cornices, picas, tinnunculos in turribus nidificantes; Ex aquaticis


page 71, image: s0101

anseres et anserculos, anates, et anaticulas, quae sunt etiam serae seu silvestres, colloque torquatae.

Campestres sunt: Alauda, in aere se vibrans, et cantillans. Et huic similis cassita cirrata, seu galerita, a capite galeri instar plumato. Et Coturnix, cauda curta. Ideo parum volitans, et cum vociferatione. Volitant autem gregatim, duce ortygometra, quae palustris, et caeteris firmior. Perdix palato gratissima. Et Grues (aves Palamedeae) admodum congrue abvolantes, nempe cuneatim, seu in formam trianguli; una praevolante, caeterae omnes in tergo antevolantium colla reponunt et capita: quod et cervi saciunt in transmissione fluminum. Grues lapillo pedibus prehenso ventos transeunt: unoque stantes pede excubias agunt.

Silvestrium volucrum majores sunt: Tetraones (tetraces vel tetrices, urogalli, uraces) surdi; Phasiani, a Phaside, Colchorum flumine, transportati, nunc domestici facti. Et Tarda seu Otis (idis) tardivolans: et Attagenes seu Attagenae coryletis gaudentes; et Lagopus, columbae magnitudine, pedibus instar leporini pili hirsutis, quibusdam perdix alba. Et Columbi feri, videlicet Palumbes, aut Palumbae; et Livia rubido pede: et Cuculus cuculando se prodens, et alienos nidos insidens; pullos ejus Curruca avicula fovet, et excludit; castusque Turtur: longoque rostro Scolopax seu Gallinago, aut rusticula Perdix, vel absolute Rusticula.


page 72, image: s0102

Minores distinguimus gustu; Ficedula enim vescitur ficis, avis parva, quibusdam Atricapilla: Merops seu Apiaster apibus: Rubecula seu Rubicilla aut Rubellio muscis: Curruca vermiculis, aliaequiue vermivorae. Picus (Picus Martius, Pica glandiaria, Merula saxaulis, Sitra, Calidris, Passer sohtarius) arbores rostrando, delitescentesque bestiolas extrahendo: Turdus pascitur baccis juniperinis, diciturque cacare sibi suam perniciem, quia viscus pullulascit e ramo, quem conspurcat; praeter alias Baccivoras.

Minimae sunt Cantatrices: ut Luscinia (Aedon, acredula, philomela) suavissima: Parus major seu Fringillago, et minor, parum minuriens: Fringilla seu Frigilla frigore fritinniens; cujus propinguae sunt Aurivittis, Chloris seu Virio, Galbula sive Galgulus luteolus seu flavescens. Tum Linaria victitans semine lini, et cannabis ac papaveris: uti et Acanthis seu spinus, spinulus, ligurinus: cui congener Citrinula a citrino colore, et persimilis aviculae, quam Canariam vocamus, vel ob patriam, insulam Canariam: vel ob escam Sacchari Canarii; ita Carduelem a carduo dicimus.

Psittaci sive Papagalli, (capitetam duro, ut sint radio ferreo verberandi; rostro tam valido, ut clathris ferratis coercendi) Sturni, Merulae, Picae humanam suescunt vocem imitari. Vanellus seu Capella cristatus est et clamosus: Glareana circum pecora et jumenta versatur. Torquilla seu turbo identidem torquet et rotat collum.


page 73, image: s0103

Rapaces sunt Carnivorae, et Solivagae, quae praedando uncis seu aduncis unguibus, rostrisque dilaniant alias, ut Accipiter, qui resupinatus evolat recta coelum versus: eique cognati Nisus seu Perca, aut Accipiter Fringillarius: Falco bene oculeus et unguibus falcatus: Buteo ignavus: Milvus seu Milvius pullastrorum raptor: Vultur seu Vulturius Plaut. odoratu praestans, solis vescens morticinis: sicut et Corvus, eoque minor Cornix, Cornicula vivax et annosa.

Aquaticae sunt Palmipedes, ut Olor seu Cygnus candidissimus, cantator funeris ipse sui: Onocrotalus insaturabilis, asini ruditum imitans.

Pelicanus seu Platea rostro latissimo. Longe alius ab hoc Pellicanus seu Pelicanus est, (si tamen est) pullos perfossi pectoris sanguine aut sanans, aut, ut Apuleius loquitur, vivificans. Buteo bovis instar mugiens: Querquedula, et Boscas, semper natant: Mergus vel Mergulus crebro urinans, uti et Fulica seu Fulix, sive Caprimulgus: Cataractes, seu carbo aquaticus, aut mergus major. Et Urinatrices aliae, natando in aquam se demergentes, et rursum emergentes.

Caeterae Piscivorae, non tamen Palmipeades, ideoque circumvolitantes duntaxat aquas, sunt, Ardea tortili collo Ciconia longo, construens spineos nidos in pinnaculis tectorum: cui non multum absimilis Ibis (idis,) sed rostro oblongo, quo adstrictam alvum laxat, unde clisteris usus. Phoenicopterus coloris punicei, cujus lingua in patina Apiciana celebratur: Larus est piscator:


page 74, image: s0104

Gavia piscatrix: Moticilla, indefesse caudam motitans: Arquata ab arcuato rostro noscitur: Charadrius; avis est maritima, nobisque ignota, et plurimae aliae. De quibus Aldrovandus, Caussin. in symbol. Gesnerus, Majolus, nosterque Nierenbergius in Histor. Natural. et Casp. Schottus in Phys. Cur.

Insecta volantia sunt tum aculeata, ut Apes, Vespae, Crabrones; Fuci carent aculeo, sed et labore. Tum rostello sodicantia, ut Muscae, ferula muscaria mactandae, inter quas, Culices, Cyniphes, Tabani, Asili seu Oestra.

Cicadae indicant stridore suo foenisecii tempus: Locustae sunt populatrices segetum; Papiliones disseminatores camparum, non campe, ut vult Calepinus, seu erucarum: Grylli strident noctu: Hepioli (lampyrides, pyrales, pyraustae) advolant lucernis: Cicindelae seu Noctilucae, Bruchi, Scarabaei, et qui ex his sunt Cornuti seu Lucanici, vulgo Cervi volantes et Cantharides, aureolae, virides, rubeae, integunt alas vaginis.

Desiderius. In recensitione gentis pennigerae, paene est, ut alas optem mihi, quibus inter aves novus ales volitem.

Mercurialis. Somniando hoc poteris. Id scias, velim, nos variantes inter Ornithologorum nomenclationes, etiam hic conculcatiorem carpsisse viam. Accuratius ista disputata invenies apud eos, qui Ornithologias conscripserunt; nobis non licet esse tam disertis, et tam longis. Nec est, quod exoticas in alio orbe volucres


page 75, image: s0105

aucupemur, quibus cum Latinum nomen non sit, quomodo iis Romanae Linguae Apparatum augebimus? Vide de his aliisque Polyhistorem Symbolicum? P.Nicolai Caussini.

Desiderius. Amicus, quid diffitear? sum volucrum, quas nomine posse compellare suo, id mihi quidem est optabile: quam quod maxime. Mercurialis. Qui volatilium naturam persecuti sunt, praeter appellationes eorum, membratim illa depingunt, dissecant, explicant incubatum, partum, educatione, victum, vocem, volatum, gressum, mores, ingenium, sympathiam, antipathiam, cognominata, denominata, praesagia, usum in sacris et profanis, ut in cibo medicina: icones, numismata iis insignita, apologos, fabulas, historias.

Desiderius. Hem, quanta rerum moles in plumea materia; mihi si copia daretur hic seligendi, ea secernerem, quae magis ad amoeniorem facerent eruditionem, ut sunt moralia ex natura deducta, per symbola, apologos, proverbia, historias, etc. Mercurialis. Meum ad palatum loqueris. Ne vero orexin tuam omni defraudem altilium gustu, cape, quae raptim appono, et primo quidem in patina Symbolorum confuse.

Aquila biceps signum est Imperii Orientis et Occidentis. Cum gladio et lauro in unguibus; fert Bellum et Pacem; Justitiam et Clementiam. Pullos ad Solis obtutum probans denotat generosam propaginem. Pullos ad volandum provocans, illustria Majorum exempla. Pennis


page 76, image: s0106

nudata juventutem renovans, innovationem vitae. Pavo se circumspicens signat superbum; syrma demittens et aspiciens, cognitionem sui. Cornicula alienis plumis superbiens, ostentatorem inanem. Gallus, sub pedibus tubam tenens, vigilantiam tempore Pacis, Bellique. Anser in propugnaculo, vigilias seu excubias militares. Pelicanus, (seu Pelecanus) sanguinem pullis e sauciato pectore propinans, amorem sobolis; vel boni publici, cum epigraphe: pro lege et grege. Grus cum lapillo in pede, vigilias. Acanthis in spinis canens, studia in paupertate: Caprimulgus, oppressorem pauperum. Merops volans, oculis ad caudam reflexis, ordinem praeposterum. Scarabaeus, in rosa moriens, perniciem improborum in rebus optimis. Picus, arborem rostro perforans, constantiam. Pyrausta, ad fulgorem advolans, seque comburens, ambitionem. Monocodiata seu Avis Paradisea, contemplationem coeli. Psittacus in cavea, cum lemmate: loquor, ut didici; institutionem juventutis. Phoenix in flammis reviviscens, et periens, nepereat, martyres Christi. Rex apum Monarchiam, quia rex omnibus unus. Cuculus, alienum nidum occupans, vagam libidinem vel adulterum. Alcedo, mari tranquillo nidificans, tranquillitatem a turbis et litibus, unde Alcedonia, sunt feriae a scholis. Charadrius inter vorandum, alvi proluviem excernens, gulonem. Noctua sacra Palladi, nox amica studiis. Pluribus supersedeo: tu ipse poteris esse Symbolorum artifex,


page 77, image: s0107

alitum naturas et actiones considerando. V.g. Columba felle caret. Gallus socium in sterquilinio non sert. Struthio ferrum concoquit. Luscinia totam sere noctem canit. Hirundo caecutientes pullos chelidonia sanat. Apes sunt virgines et architectrices; forma politiae civilis et militaris, quarum rex caret aculeo. Ibis, rostro sibi alvum purgans, crysteris usum docuit; milvus artem gubernandi naves, caudae flexibus monstravit. Alauda, septies cantillans, volat in altum, antequam granum carpat. Fucus est praedo mellis, ab alvearibus arcendus. Cicada rore suo vivit. Ciconia senes parentes obsequio fovet, etc.

In catino Adagiorum non minor est congeries. V.g. Dat veniam corvis, vexat censura columbas. Ad corvos abi. Corvus albus, niger cygnus. Cygnea cantio. Una hirundo non facit ver. Bubo vel graculus lusciniae (scil. certat.) Lusciniae deest cantus. Canent cygni, si taciterint graculi. Cicada vocalior. Corvushians. Malicorvi malum ovum. Cornix cornici configitoculos. Cornice vivacior. Aevi sui Phoenix, vel Theologorum. E. g. Senex psittacus negligit ferulam. Culicem colat, camelum deglutit. Si vultur es, cadaver exspecta. Irritare crabrones. Pennas nido majores extendit. Scarabaeuscitius faciet mel. Pyraustae gaudium (breve.) Pyraustae interitus (ultro accersitus.) Noctuam Athenas portare. oestro percitus. Bonis, malis avibus. Et plurima alia.

Ex historicis tertiam paropsidem infero. In hac columbae unguentatae, alias in odorem trahentes; Literarum bajulae. Plin.lib.10.c.37. Aquila


page 78, image: s0108

Virginis Sestiadis, cum altrice sua in rogo periens. Ciconia Heracleidi Tarentinae, referens pro sostro gemmam. Luscinia in ore Poetae Stesichori infantis canens. Cicada Eunomii citharae insidens, ruptaeque chordae sonum explens. Passerculus in sinum Areopagitae consugiens, ab eoque occisus; quare motus ille Senatu. Corvus Romae Octavium Augustum a victoria Actiaca revertentem salutans: Ave Caesar Victor, Imperator. Alius a futore instructus, garrivit: Opera et impensa periit. Desiderius. Desine, quaeso, plura apponere; non sum concoquendo. Mercuriaelis. Hoc volui. Satur es; abeamus hinc, ne rumparis.

CAPUT XVII. Pisces, aliaque Natatilia.

PIsces habent loco pedum pinnas, quarum remigio natitant; loco colli, brachia, quibus limpham ori immissam emittunt, et sic veluti respirant: intus vesicam turgidam ad facilius fluitandum; quae si rumpitur, perit ad natandum habilitas.

Animalium Aquatilium alia sunt Sanguinea (sanguine praedita,) ut pisces: alia Exanguia; et haec vel Mollia, quae scilicet nec squameam, nec asperam, nec testaceam cutem habent: vel Dura, quorum quaedam crustata (crustacea) fragili crusta tecta, utcancri: quaedam testacea, firmiore tegmine seu cortice munita, ut sunt


page 79, image: s0109

omnes conchae et conchylia, seu ostracea aut ostracia: quaedam corio et pilis, ut hippopotami et phocae: quaedam solo corio, ut balaenae et delphines.

De conchyliis audi Plinium insigni verborum elegantia et copia disserentem. Concharum, inquit, multa sunt genera, in quibus mira ludentis naturae varietas, tot colorum differentiae, tot figurae in planis, concavis, longis, lunatis, in orbem circumactis, dimidio orbe caesis, in dorsum elatis, laevibus, rugatis, denticulatis, striatis, vertice muricatim intorto, margine in mucronem emisso, foris effuso, intus replicato; jam distinctione virgulata (virgata,) crinita, crispa, cuniculatim, pectinatim, imbricatim undata: cancellatim reticulata: in obliquum in rectum expansa, praedensata, porrecta, sinuata, brevi nodo ligata, toto latere connexa, ad plausum aperta, ad buccinum incurva (tubinata.) Rursum aliae sunt bivalves: aliae univalves, tortuosae, umbilicatae, etc.

Piscium plerique sunt spinosi et squamosi; atque in his foemellae continent semen et ova, masculi lactes; alii glabri, lubrici, oblongi, ut anguilla, conger seu congrus, muraena, muraenula, lampetra, mustela fluviatilis; et reliqui de anguino genere.

Inter flu viaticos (fluviales) maximi sunt, silurus bucculentus; acipenser vel accipenser (vulgo sturio) mucronatus; huso (exos, quis sine ossibus) cartilagineus, grandescens usque ad longitudinem vigini quatuor pedum. Minimi


page 80, image: s0110

vero, apua, (seu aphya, pisciculus vilissimus, ex pluvia nascitur) cobitis aculeata, (vel gobitis) cobitis barbatula, seu fundulus; quo nomine afficiuntur etiam pisciuli cobites teneriores et recens nati; gobus quoque seu gobio; dehinc alburnus, perca fluviatilis, trutta, aurata seu orata,(piscinaria seu magna,) nasus; thymallus, ab odore thymi, quem spirat. barbatulus, barbus, seu mullus, mugil, capito seu squalus, scomber vel scrombrus, et insipida bdella.

Lacustres ac piscinales sunt: lucius seu lupus, carpio seu cyrpinus; ac cyprinus latus, tinca, et plures alii, e quibus dicuntur saxatiles, qui saxa incolunt. Torpedo pisces supra se natantes torpescere facit, manus quoque piscatorum, torpore per virgam hamatam infuso.

Pelagici seu marini sunt; haleces, quae salitae (conditaneae, muriaticae, infumatae) in orca afferuntur; et passeres, qui arefacti differuntur; et asellus seu salpa, qui esui non est, nisi contusus; et salmo seu esox in flumina exspacians, minor dicitur salar; et thynnus seu thunnus, qui non raro prae pinguedine rumpitur, ideoque porcus marinus dicitur: aliique in cadis salsamentariis asservari, et a Cetariis vendi soliti. Thynnorum, qui nondum excesserunt annum, vocantur Pelamides, eo, quod in luto morentur. E quibus sunt fardae (Italis sardellae) instar halecum, circa Siciliam se glomerantes. Sunt et pisces volatici, in quibus loligo, instar sagittae, celer, de qua mox infra. Huc etiam referuntur scarus seu scaurus, herbis vescens, et cibum ruminans;


page 81, image: s0111

et rhombus, a figura quadrilatera dictus; aelurus, cujus oculi cum luna crescunt, decrescuntque; melanurus turbatis aquis prodiens; squatina (quibusdam squalus marinus) est de Planorum, hoc est, planam, non rotundam superficiem habentium genere, tam asperae cutis, ut ea lignum eburque poliatur; unde et serra dictus. aliique Pelagii.

Omnes isti sunt ovipari; ceti seu cete vivipari. De genere cetaceo sunt phoca, (vitulus marinus) delphinus seu delphin, celerrimus et hominum amantissimus: pistris seu pistrix longissimus: Orca, physeter seu flator; et balaena tam grandis, ut ad quaternum jugerum magnitudinem increscat, aut trecentarum ulnarum; habet tamen hostem xiphiam, ad decem aliquando cubitos excrescentem, qui assultans, eam cuspidatissimo rostro compungit, tandemque conficit. Echneneis, Latinis Remora, piscis parvus, cursum navis, cui adhaerescit, remoratur. Hippopotamus est bellua marina, sicut plures aliae.

Sunt et araneae marinae. nec sanguinem habentes, nec spinas, (mollia aquatilia vocant,) ut, polypus, adhaerens petris et earum colorem imitans, octo praelongis brachiis metuendus; sepia seu loligo nigrum succum sive atramentum emittens, ne videatur et capiatur. Nautilus seu pompylus de polyporum genere, duobus brachiis in utrumque latus remigat. Urtica adhaeret saxis, manu admota se contrahit, et colorem, ut polypus, mutat.


page 82, image: s0112

Cancri sunt natatilia crustatae, denis pedibus, binisque chelis (seu forcipibus, flagellis, acetabulis, forcipatis brachiis, dentatis forcipibus) instructa. Cammari (astaci) sunt cancri praegrandes (tricubitales;) quibus majores sunt maenae, et paguri, carabique rotundi. Squilla habet caudam, caret forcipe, cujus individuus comes et ductor est pisciculus, quem pinnotherem aut pinnophylacem vocant, qui caecae conchae providet escam. Cancelli minutli sunt plurimi; ab omnium capite prominent circi ad modum corniculorum, quibus limaces et cochleae iter praetentant; nautilus est navigiorum archetypus. Echino spinae sunt pro pedibus; ingredi, est in orbem volvi.

Testacea sunt, Ostrea vel Ostreae seu Conchae aut Conchylia, (quae et piscem, et testam significant) carentque capite, tamen ova pariunt, ac senescente Luna macrescunt, crescente pinguescunt. Cujus generis sunt, quos vocant musculos, mytilos, pectines, murices, etc. e pupura, seu conchlio aut murice exprimitur succus, liquor, ros, sanies, fucus, qui ostrum, murex, purpura appellatur. E testis fiunt vasa, quae dicuntur Porcellana, et Encaustica. Pecten est conchyle margaritiserum, quod gravidatur rore coelesti, et in partu emittit margaritas seu margarita aut uniones.

Insecta elementi hujus sunt: hirudo affigens se cuti nudipedis, exugensque lingua bisulca sanguinem; tipula tanta levitate supra aquas cursans vel stans, ut non desidat; seta aquatica


page 83, image: s0113

equinum crinem referens: spongia petris adhaerescens.

Haec de piscibus, quorum innumera cum sint genera, nobis sufficiat hos appellatione notiores recensuisse. Desiderius. Ad pleniorem eorum cognitionem induxit me pecoris haec Neptunii, in classes distributio. Mercurialis. Tu cum magis eruditionem captes, quam pisces; habes hinc, in gratiam exempli, Adagia; qualia sunt: magis mutus pisce; unde Pythagoras: piscem ne edito, tanquam disciplinae suae domesticum, et silentii custodem. Anguilla lubricior; in vafrum et astutum; item anguillam cauda tenes; in hominem fidei lubricae; delphinum natare doces, hoc est, doctum vis instruere; cancrum doces recte ingredi; indocili doctrinam impertis. Polype mentem obtine; servi tempori. Polypus est, idem quod assentator seu adulator. Piscis a capite putere incipit; in principem mali exempli. Piscis nequam nisi recens; in hospitem ingratum ob moram temporis. Hirudo nisi plena, non omittit cutem; in avaros Exactores convenit. Delphinus felle carens, symbolum clementiae. Delphinus implicatus anchorae, symbolum Augusti Caes. significans lentam festinationem: Asellus marinus in ventriculo cor habens, imago helluonum; Sepia dolosorum et mendacium, etc. Adde his historias: qualis de delphino, qui puerulo pro cymba, quotidianae per undas viae fuit. Adde fabellas; qualis de eodem vehente Arionem. Adde apologos; ut de cancro seniore frustra cohortante juniores ad prorsus ingrediendum, non retrorsum.


page 84, image: s0114

Adde, lepide aut mire naturalia; qualis captura sargi amantis capras, et ideo insidias piscatoris, caprina pelle et cornibus vestiti, intrantis; quas Uranoscopus piscis uno oculo dexterrime cavet. Sunt testudines in mari Indico, quarum singulae superficie sua, habitabiles casas integant; et similia sexcenta. Consule de his aliquando Gesnerum, Aldrovandum de testaceis: Rondeletium de piscibus: et, quem Iaudavi, Nierenbergium, Schottumque; prae omnibus Plinium et Aelianum. Desiderius. Perge, quaeos, perge enarrare plura. Mercurialis. Faciam; sed de terrestribus animantibus, ad quas itineris ratio nos dirigit.

CAPUT XIIX. Quadrupedia; primum mansueta, pecora, et jumenta.

QUadrupedia progenerant foetum vivum, aluntque lacte uberum; grandiora unicum, et rarius; minutiora plures, et frequentius.

Pro integumento habent vel pilos, vel villos, vel lanam, vel setas, vel squamas. Pedes autem vel digitatos, et armatos unguibus; vel ungulatos, et quidem ungula vel solida, ut equus; vel bifida seu bisulca, ut bos, unde dicuntur fissipedia. Commissuram ungulae vocant coronam, et quod in ea cavum, chelidonem seu hirundinem; impetigo dicitur squama, quae in pedibus; juba,


page 85, image: s0115

erinio a collo pendulus; quod in prioribus pedum est, genu, in posterioribus, suffragio vocatur; Caruncula in fronte pulli equini hippomanes. Tergus, corium, pellis, exuviae sunt partes a carne separatae; armus est in brutis, quod humerus in homine.

Quaedam sunt Cornuta, carentque superioribus dentibus, (quia materia horum transit in cornua,) quocirca ruminant cibum, habentque quatuor ventriculos contiguos: rumen seu rumam, reticulum, echinum, omasum, demumque intestina. Adeps, arvina, sebum seu sevum, pinguedo succutanea sunt.

Quaedam sunt mansueta, sub hominum cura viventia pecora et jumenta; alia ferocia sunt, ferae refugientes hominem, quaeritantesque sibi ipsi pastum, et se abdentes per loca tenebrosa.

Pecorum maximus est taurus, paleari pendulo notabilis; vacca praegnans dicitur forda seu horda: lactaria, lacteum habens succum; nondum foeta, juvenca; vitulus grandescens, buculus vel buculae.

Minorum pecudum sunt: Oves lanosae cum agnis subrumis et abrumis, arietibusque petulcis; qui vexati coniscunt et arietant, etsi cornibus mutili, quales sunt sectarii verveces.

Armentum genus est pecoris ad opus armorum idonei; grex, minorum animalium congregatio.

Hirsutus hircus castratione fit caper; et hic, et ille, arunco spectabilis; petulantes haedi seu capellae


page 86, image: s0116

circumcursitant capram, et carpunt virgulta; praesertim cytisum.

Setosi sunt porci; qui necdum castrati, vocantur verres, exsecti, majales; porcelli, suculae, (lactentes) sugentes scrofae sumen, et colostram, dicuntur nefrendes; depulsi a mammis, delici; porcetra est sus, quae semel perperit; scrofa (sus fructuaria) quae frequenter, et maxime cum pro numero mammarum parit porculos.

Jumentum es tpecus operarium seu veterinum; inter quae maximus camelus gibbosus, quo vehiculi vice utuntur; ex iis graciliores, vocantur dromedarii, ob cursus celeritatem. Huic proximus equus, juba insignis et capronis, licet serox recalcitrans, effrenis, indomitus; domatur tamen, ut sessori obtemperet; praesertim canterius (spado, castratus) factus, ubi et hinnire desinit; cui opponitur admissarius. Equus calce feriens, dicitur calcitro vel calcitrosus: si duri est oris; refrectarius: si ructantis, ructator: si sessorem excutit, sternax: si pedibus offendit, cespitator; si succutit, succussator (succussorius, succussor, cruciator, tortor;) si vitiatae suffragines, flexurae posteriorum crurium) suffraginosus: aut enervatus equitando; si capite ad humum impingit, cernuus; si aegre ducit anhelitum, suspiriosus; si facile exterretur, pavidus, contumax, formidolosus, restitator: si male habitus, strigosus: si arrodit praesepe, morsicator; si molliter glomerat gressus, seu tolutim incedit, tolutarius, (tolutaris) gradarius, asturco: si cursu tractim et subsultim incitato,


page 87, image: s0117

tripedarius (barbari vocant gallopare:) si sine ephippio, desultorius: si cum eo, ephippiatus: si nunquam ephippium (sellam equestrem) passus, intractatus et novus: si cum ferreis soleis, calceatus: si conductus mercede, meritorius et conductitius: si ad cursum publice dispositus, veredus; si candicat, leucophaeatum vel glaucum appella; si praefert albam in fronte maculam, (vulgo stellam) balium dicas; si coloris mixti ex albo cum spadiceo aut nigro, bicolorem.

Diminutiva sunt equulus, equuleus, mannus, mannulus; sed pandus asellus servit oneri bajulando, ruditque, cum ab agasone vapulat; mulus et mula, ex equo et asina generantur, celeritare vincunt asinos, imponit tamen eis clitellas (quippe clitellariis) mulio; quorum pulli dicuntur hinni; at hinnuli, (hinnulei) sunt cervorum, caprearum, damarum, etc.

Canes et feles (aeluri) sunt nobis custodes; illi pecoris contra fures: hi pen oris contra mures.

Canis enim prodit advenam latratu; improvideque appropinquantem mordet, (praesertim catenarius) vel certe latrat (baubatur;) si irrites, diducto rictu ringitur; si percutias, quiritatur; sed rabidus, morsu reddit hydrophobos seu limphaticos, latratum edentes more canicularum vel catellorum.

Pumili catelli et catellae dicuntur Melitenses (Melitaei;) magni, Molossi, Britannici, Laconici, Albani, apti venatui, venatici; auribus flaccidis


page 88, image: s0118

et pendulis, Gallici, et sagaces; more turbinis cursu praevalentes, dicuntur tigrides, dromades, laelapes; sponte praedatum excurrentes, vertagi; proni in aquas, aquatici, plerumque villosi; custodes domorum, domestici, villatici, catenarei; qui si millum in collo habent vel muricatum, vel sine muricibus, millati; si pecora tuentur, pecuarii, pastorales; si ex venatico et gregario nati, hybrides vel hybridae.

Caetus (vet. Lex. murilegus) perreptans angulos domus odoratur ex muscerda mures, (quos muscipula non capit) tum insidiose captat, discerpit, devorat. Minus audet contra sorices, et mures majores (vulgo rattos.) Etiam noctu videt.

Desiderius. Quid addis hisce ex Philologia? Mercurialis. ex ingenti acervo tantum, quantum primis digitis carpi potest, eaque magis vulgaria; qualia sunt: tauro ferocior, haedo lascivior, sue immundior, fole rapacior, cane mordacior, esino pigrior, ove simplicior, scrofa foecundior alba, etc. aesinus esuriens negligit fustem; asinus in paleas, de vorace; asino unguentum, de impensis in rem vilem. idem, caput asini ne laves nitro. asinus ad lyram; de re inepta. asinum tondes vel ab asino lanam; de aggredientibus rem inutilem et absurdam. Idem asinum sub freno currere doces. asinus in pelle leonis; de jactatore inani. asinus mysteria portans; de indigno ad munus. asinus inter simias; stolidus inter nasutos. Protrusus in rupem asellus; temerarium coeptum. asinus stramentum mavult quam aurum, quippe sectans utilius; asino das ossa, cani paleas;


page 89, image: s0119

praepostere. Fanum in cornu habet; scil. bos cornipeta; de iracundo homine. Bos mutus, de stupido. Bove venari leporem, stulte. Bos lassus fortius figit pedem; in sene plus judicii, experientiae, etc. Melitaea catella; puer deliclis innutritus. Canis a corio non absterrebitur uncto; prava consuetudo. Cane pejus et angue odisse. Circulus seu anulus aureus in narihus suis; forma in impudico. Camelus saltat; de affectata elegantia; item, feli corcoton, vestem delicatam. Canis e Nilo; obiter et leviter. Canis timidus vehementius latrat. Caninum prandium; quod absque vino. Canis in lapidem saeviens seu lapidem mordens; de formiduloso; canis vivens melior leone mortuo; sustubam; de audiente, non intelligente. Dux gregis ipse caper; varie. Cum mula pepererit; hoc est, ad Graecas Calendas: (Graeci enim non habent Calendas, more Latinorum, sed neomenias seu novilunia) ab equo ad asinum; ab honestiore conditione ad deteriorem. Desiderius. Quam haec jucunda scitu. Mercurialis. Quam multa alia jucundiora in hoc argumento. Dic enim; cur Lares olim caninis exuviis vestiti? Cur Alexandri equus, Bucephalus dictus? quod pretium ejus? quis spiritus alienum insessorem praeter Regem non admittentis? quid de incitato equo Caligulae, cui Consulatum destinavit? Quid de equis Plutonis, Solis, etc. Quid de Pegaso, de equo Trojano, de equo Sejani, qui possessores fecit calamitosos? Quid de variis horum animalium symbolicis significationibus? Quis nescit bove, designari laborem; equo soluto libertatem; instrato


page 90, image: s0120

armatoque signum belli denotari? Quam ingeniosum illud recentioris Poetae emblema! Canis lambens ulcera, cum lemate: fert lingua medelam; quo exomologosis piacularis exprimitur! Desiderius. Quid amoenius hac via, viaequiue duce? Te sequar ego, sive per Syrtes iter aestuosas, sive facturus per inhospitalem Caucasum, vel quae loca fabulosus lambit Hydaspes. Mercurialis. Parcius indulge votis. In feras et belluas jam incidemus.

CAPUT XIX. Quadrupedes ferae, et amphibia animantia.

FErae majores dicuntur belluae; crudeliores bestiae. Elephas seu elephantus belluarum maxima et prudentissima; dicitur terreri aspectu musculi, grunnituque porcino; habet duos dentes quatuor cubitorum, qui dant candidissimum ebur; pabulum vero attrahit proboscide seu promuscide.

Rhinoceros est corpulentia (Plin.) fere aequali, indutus squamis osseis, et in naso acutum gerens cornu, quo solet transfodere ventrem barri, cum praeliatur cum illo; alterum cornu minus in dorso eminet. Utrumque in pretio, quo venena enervantur. Aelian. lib. 17. c. 40. Plin. l. 8. c. 20. Majol. colloq. 7.

Unicornis seu Monoceros, spectandus cornu bicubitali, quod unicum in fronte habet acutissimum,


page 91, image: s0121

singulari pollens adversus venena virtute; quae sudore suo prodit; incolit abditissima deserta: neque capi potest ob incredibilem celeritatem. De hoc Aelianus lib. 16. c. 20. esse magnitudine equi, juba ac pilis fulvum, apri cauda. Meminit ejus paulus Jovius lib. 18. histor. et Marius Polus lib. 13. c. 15. nosterque Gaspar Schottus in Physiologia Curiosa l. 8. c. 49.

Dehinc feri boves, bicornes: bubalus, urus, bisons, bonasus; sed hic habet cornua ad oculos reflexa, et ad pugnandum inutilia.

Ex gestantibus ramosa cornua, Alces seu alce est maxima, habens tergum insecabile prae duritie, media inter equum et cervum; cujus ungula, instar bovis, bifida, valet adversus epilepsiam; velocitate tanta, ut cursu diurno supra octingenta decurrat stadia per nivem et glaciem. Animal Norvegis et Finlandis notum, quibus ranger, vel rangifer dicitur: Germanis Elend. vide Aldrovand.

Cervus praeagilis, gestans cornua ramosa, quotannis decidua (regignuntur enim;) sed cervae non sunt cornutae; solus e brutis lacrimatur cervus moriturus; differt ab eo barba hircina tragelaphus (hircocervus, animal Bohemiae notum:) Subulo est, cui prima erumpunt cornua seu subulae, seu prosubulae.

Damae (cui non multum absimilis pygargus, quanquam hoc nomine etiam appelletur aquilarum species,) cornua latescunt. Ibici in dorsum reflectuntur: rupicaprae sunt obunca, ut auxilio horum insiliat rupes, desiliatque indemnis.


page 92, image: s0122

Capreolus cum sua caprea, et hinnulis, est minimus corniferorum seu cornigerorum; oryx habet pilos capiti obversos, unicornis, et bisulcus ungulis.

Bestiae non sunt cornutae, sed armatae unguibus ac dentibus, quia non sunt herbaticae, sed carnivorae. Ut leo robustissimus earum, armis hirtis, praesertim cauda; apertis oculis somnum capit; Leaena vel lea primo partu quinque fert catulos, perque annos singulos deficit singulis, dum post unum omnino sterilescit. Aristor. Plin. Terrentur leones strepitu rotarum, gallorum cantu, et igne.

Pardus dimittit praedam, cum terno non assequitur saltu; habet pellem distinctam maculis; pardalis seu panthera paululum diversam, interalbicantibus punctulis. Panthera minor Oppiana, vulgo Genetta catus, est nigricantibus. Leopardus ex pardo et lea natus. Camelopardalis ex camelo et panthera. Earum oculi in tenebris fulgent, in Sole obscurantur.

Tigris omnium saevissima, (et ipsa maculosa) pulsu tympanorum adeo efferatur, ut dilaceret seipsam; capiendam eludunt falsa sub imagine vitri. Lynx aliquanto minor, haud dispar ferocitate, visus praeacuti, tergoreque colorato. Hyaena corpora sepulta eruit, magnitudine lupum aequans; ejus umbrae contactu obmutescunt canes. Crocuta ex hyaena et leaena gignitur, voces et ipsa humanas imitans. Mantichora humano prope vultu, leonis magnitudine, cauda


page 93, image: s0123

aculeata, saevitie reliquas omnes superat, humanarum appetentissima carnium.

Ursus villosus continet se per hiemem in spelaeis sine victu; ursa refingit catulos cicumlabendo, quia semiformes nascuntur.

Lupus, voracissima bestiarum, famelicus ululat, fugatur lapidum concussione. Deficiente praeda, in orbem acti lupi, debiliorem devorant. Vulpes gulosa et dolosa nunquam cicuratur; vere glabrescit, et fit depilis.

Onager (asinus silvestris) perhibetur pasci vento, si herbae desint; pullus ejus dicitur lalisio. Musimones sunt aselli caprino villo, quidam oves silvestres vocat; aper, pastus radicibus, spumat rostro, frendetque dentibus, ferit ore fulmineo vertagos ac venatores, et quandoque interimit.

Simia (simiolus, simius) quadrupedum sola expers est caudae, ridicula imitatrix operum humanorum: uti et cercopithecus; nec non cynocephalus, hominis corpore, canina facie, et quae Genetha dicitur felis. Inter simiarum genera Sphinx est, animal superiore parte hominem referens, glabro et mammis candidis tumescente, pectore, et dorso hispido; cauda nigri coloris oblonga. Pier in Hierogl. lib. 6. c. 11.

Lepus (quo nihil timidius) dormit oculis patentibus, ac, si quid strepit, mox arrigit aures, vel proripit se, et confugit ad dumeta. Si non potest aufugere, et capitur, vagit. Cuniculo nihil foecundius, ut qui non tantum crebro foetat, sed et superfoetat; cuniculos fodiens sub terra.


page 94, image: s0124

Utrique vocantur dasypi vel dasypodes, a pedibus villosis et hirsutis.

Erinaceus (echinus, hericius, herinaceus) viso periculo convolvit se in globum, erigitque aculeos, ne prehendi queat. In autumno volutat corpus super poma recentia, aut uvas, easque spinis affigit. Hystrix, cum intendit cutem, habet aculeos missiles, eosque jaculatur velut spicula, vulneratque insequentes canes. Melis seu mellis (taxus, tassus, taxo, tasso) dicta est, quod mellis sit avidissima; sufflata et ipsa cute morsus canum, ictusque hominum arcet. Adeps illius medicinis est utilis.

Gazela exsudat fragrantissimum moschum. Nec dissimilem huic catus seu felis Zibethica aut Zibellina, gestans odoratum excrementum in loculo inter femora; cujus major tunc copia provenit, quando virgis exagitatur.

Catti silvestres, ac martes, inter quas sunt ictides, vel omnino eaedem, ut vult Plin l. 29. c. 4. Praecipue martes Scythicae; mustelae silvestres seu Alpinae, et domesticae; et viverrae; et mures: Ponticus, Noricus, Alpinus, Araneus, Sarmaticus Armenius odoratus, peregrinus. S. Hieronym. valent ad pellicea.

Sciurus facit sibi umbellam umbrosa sua cauda, et alae loco utitur, dum transvolat de arbore in arborem; in tranandis, dum cortici insistit, aquis, pro velo est. Mele et glire nihil est somnolentius.

Sorex, cricetus, universusque grex murinus (segetibus inimicus) cavant sibi foramina, in quibus hibernant; caeca talpa, suffodiens campos,


page 95, image: s0125

facit grumos. Nitedula, mus agrestis, alias idem, quod cicindela.

Sunt denique quadrupedia Amphibia, terram pariter incolentia et aquam. Fiber (seu castor aut canis ponticus) ac lutra seu lutris, pilosae, caninaeque formae; jejuna adverso flumine fertur: satura secundo. Sed prior habet caudam squameam, pedesque posteriores anserinos. Crocodilus movet superiorem mandibulam inter mandendum; fugit sequentem [(printer); sic: insequentem] , et fugientem sequitur; perpetuum ei bellum cum ichnevmone (de quo superius) conspecto homine emittit lacrimas: appropinquantem devorat. Testudo est clypeata, ranaque coaxans, cum bufone venenato et rubeta ac calamita innoxia.

Qui de animalibus, praesertim peregrinis, rariora sectatur, adeat Aelianum, Plinium, et recentiorem Gesnerum. Item legat nostri Joannis Nierenbergii Historiam Naturalem, et Gasparis Schotti Physiologiam Curiosam. Apud quos, inter alias bestias, reperiet cerigones, vulpium magnitudine, catulos in duabus veluti manticis, ex alvo dependentibus, circumferentes. Quibus affine animal, quod Pigritiam vocant, ventris adipe humum verrentem, et nunquam in pedes exsurgentem. De quo Athanasius Kircher. lib. 1. Musurgiae c. 14. refert, ejus vocem ha ha ha gradatim musico cantui respondere, la, sol, fa, mi, re, et archopithecum nominari. Aliud animal, Gulonem appellant, Livonibus notum, capite felino, cauda vulpina, quod cadaveribus pascitur, et obsaturatum,


page 96, image: s0126

mox evacuatur, iterumque repletur. Aliudque apud Maff. Hst. Ind. l. 5 Cabim nuncupatur, cujus ossa gestata nullum e vulneribus sanguinem dimittunt. Nobis hisce non licet immorari.

Huc revocantur Zoophyta, (sive terrestria, sive aquatilia) quae sunt animalia imperfecta, plantarum instar immobilia, certoque adhaerentia loco; contrahunt se tamen, et ad contactum quasi refugiunt, ut sunt spongiae, et urticae marinae. Mirabilis est radix illa Palaestinae Baaris, quae, teste Josepho lib. 7. belli Judaici, Vesperi, similis flammae, instar jubaris fulgurat, refugitque accedentem et evellere tentantem, nec capi potest prius, quam aliquo succo conspergatur. Desiderius. O quam magnus et mirus in parvis Deus! Mercurialis. Altius exclamares, si altius arcana naturae pernosses. Nos inter ambulandum quasdam ex hac animantium feritate (quas qui cicurant, mansuetarii dicuntur) in mansuetioris literaturae censum tranferamus. Elephas caduco trunco innixus capitur; divitiarum et humanarum rerum inconstantiam notat. Elephantis partus, de re magnae et longae exspectationis: parturit enim decem annis. Ex musca elephantum, de nimia rei exaggeratione. Rhinocerotis nasus, de sagace. Cervus longaevus et fugax; in Gallia captus cum torque, cui inscriptum: Hoc me Caesar donavit. Ubi cervi corplla abjiciunt, de loco abdito et abstruso. Leo symbolum vigilantis Principis. Ex ungue leo, Leonem larva territas. Leoni mortuo ansultant lepores. Furit ut tigris raptis catulis.


page 97, image: s0127

Tigridis ubera suxit. Lupus in fabula: si superveniens amputat loquendi facultatem; nam lupi visi adimunt vocem. Homo homini lupus. Ovem lupo commisisti. Lupus non curat numerum. Vulpus pilum mutat, non mentem. Lupum tenere auribus; de re plena periculi. Lupus circa puteum agit chorum, videlicet circumiens, et frustra inhians aquae; de vana spe. Ale luporum catulos; ingratos et malum pro bono reddentes. Lepores duos insequens, neutrum capit. Leporem non edit; in informem: Ex ore lupi; de re praeter spem recepta. Ursi fumantem nasum ne tentaveris, nec instar onagro te putes esse liberum; quod si disputandum, instar erinacei in formam pilae te convolve, ne prehendi possit quidquam, praeter aculeos, seu acuta responsa. Murem imitare: uni non fidit antro. Mus Armenius, limo ante ostium cavernae illito, capi se potius a venatoribus, quam eo foedari patitur. Typus castitatis. Vulpes esse noli, quia fraudulenta bestia; quanquam non defuit, qui putabat leoninae pelli caudam assuendam vulpinam; quod in usu etiam hodie Pseudopoliticis. Id probo in vulpecula, quod, semel elapsa, difficulter iterum capiatur laqueo; si quid est factu facile, vulpem cogita, quae pyrum comest; Cum vulpe vulpinandum est. Ostentatorem in vestibus, simiam in purpura nomina. Et simiam matrem illam appella, quae complexu, hoc est, stulto amore enecat filios; et de nobili genere, sed indocto: Simia est simia, etiamsi aurea gestet insigniae; et de fucatis facie foeminis: simiarum pulcherimae


page 98, image: s0128

deformis, et de ficto fletu: Crocodili lacrimae. Quod autem sorex suo indicio se prodat et pereat; de quo? Desiderius. De garrulo et mendaci puero. Mercurialis. Non male. Hinc protollamus gressum ad

Sanctius his animal, mentisque capacius altae;

Deus

Os illi sublime dedit, coelumque tueri
Jussit, et erectos ad sidera tollere vultus.

de quo eleganter Lactantius: Solus ex omnibus coeleste ac divinum animal homo, cujus corpus ex humo (nomen quoque) excitatum, vultus sublimis, status erectus originem suam quaerit, et, quasi contempta humilitate terrae, ad altum nititur, quia sentit Summum Bonum in Summo sibi quaerendum, memorque conditionis suae, qua Deus illum fecit eximium, ad artificem suum spectat.